نکات مهم من

[imah]

صفحه 13:


2- نهضت هاي مؤثر در پيدايش مدرنيسم در معماري


1- 2- هنر و توليدات صنعتي در انگلستان


2-2- وركبود در آلمان


3-2- نهضت هنر نو در بلژيك و ساير نقاط اروپا


صفحه 15:


طرح هايي كه به رنس با حمايت وركبوند براي فرآورده هاي صنعتي آراگ فراهم كرد و ساخته شد از بهترين نمونه هاي طرح هاي صنعتي اين زمان است. ناگفته نگذاريم كه به رنس معمار بود و در دفتر معماري وي سه تن از نام آورترين معماران مدرن: گروپيوس، ميس ون دررو و لوكوربوزيه (اگر چه براي مدتي كوتاه) كارآموزي كردند.


نهضت هنر نو:


مطالعة آنچه عموماً هنر نو خوانده مي شود از اين رو اهميت دارد كه ببنيم رواج صنعت و پيشرفت هاي آن چه تاثيري در گروهي ديگر از هنرمندان گذاشت. اگر به ياد آوريم كه بلژيك نخستين كشور اروپايي بود كه بعد از انگلستان در آن مظاهر عصر صنعت پديدار شد، از اينكه گرايش هاي نهضت هنر نو در اروپا نخست در بلژيك به منصه ظهور رسيد در شگفت نخواهيم شد.


البته رونق اقتصادي كه صنعت به همراه آورده بود از جمله باعث شد كه در اين زمان بروكسل كانوني فرهنگي باشد و بسياري از هنرمندان و متفكران زمانه را پذيرا گردد. البته تاثير انديشه هاي راسكين و موريس را بر بانيان نهضت هنر نو در بلژيك نبايد فراموش كرد. اينان نيز عليه طرح هاي دروغيني كه صنعت به تقليد از كارهاي دستي فراهم مي آورد سوژيده بودند ولي برخلاف راسكين و ويليام موريس چارة كار را در رجعت به قرون وسطي نمي دانستند.


موريس مترلينگ نويسنده و فيلسوف بلژيكي كه بعدها جايزة نوبل نصيبش شد، نمايشنامه اي دارد به نام پرندة آبي كه مقارن همين زمان (1959) انتشار يافت و در آن دو كودك قهرمان داستان به جستجوي خوشبختي به هر چيزي روي مي آورند و سرانجام در مي يابند كه نماد خوشبختي، پرندة آبي در خانه خودشان است.


بانيان نهضت هنر نوكوشيدند با طرح هاي خود، بي آنكه رام كردن صنعت را در زمان هاي دور جستجو كنند، راه هاي تازه اي براي طرح هاي معماري و طرح هاي لوازم و اثاثيه بيابند.


قهرمان نهضت هنر نو هانري وان ده ولده بود كه از او اختلاف نظرش با موتسيوس در وركبوند قبلاً ياد شد (صفحه 14 چپ).


صفحه 16:


قهرمان ديگر هنر نو، ويكتور اورتا بود. كارهاي اورتا كه معمار بود بيشتر در زمينه معماري است و نيز آنچه امروز عامه مردم، به عنوان مختصه هنر نو مي شناسند: طرح هاي منحني وار و درهم رونده اي كه به صورت گياهان خزنده و پيچك در هم پيچ و تاب مي خورند و معمولاً از آهن ساخته مي شوند.


زبان اكثر مردم بلژيك فرانسوي است و فرهنگ فرانسه در اين كشور علي رغم پاره اي مسايل سياسي رواج دارد. در اين زمان در فرانسه، اوژن اما نوئل ويوله لوروك معمار و نظريه پرداز، عقايد و كتاب هاي خود را ترويج داد:


- فرهنگ مدلل معماري فرانسه از قرن يازدهم تا شانزدهم


- فرهنگ معماران فرانسوي


ولي كتاب ديگرش كه مشهورتر است رسالاتي در باب معماري نام دارد كه در آن وي از صداقت در معماري صحبت مي كند و رعايت اين صداقت را در دو مورد در معماري لازم مي داند:


1- در برنامه و نيازهاي ساختمان و ديگري 2- در فن ساختمان. وي از طرفداران نئوگوتيك بود و به كارگيري آهن را در ساختمان تبليغ مي كرد كه بعدها منشاء تحوّلات تازه و بي سابقه اي در ساختمان آسمانخراش ها شد.


صفحه 17:


اما آنچه براي بحث ما مهم است طرح هاي پيچيده و پيچك مانندي است كه در كتاب هاي ويوله لودوك به سال هاي 1872 و 1884 ظاهر شد و بعدها توسط هنرمندان هنر نو چندان گسترش يافت كه اينك به عنوان مختصة هنر نو شناخته مي شود. پلكان خانه اي كه اورتا به سال 1893 در بروكسل ساخت نمونه اي از اين طرح هاي پيچكي تزئيني است- اما كار اورتا محدود به طرح هاي تزئيني پيچك مانند نبود. خانه هايي كه وي در اين زمان ساخت (همچون طرح هاي وان ده ولده) از جسورانه ترين طرح هاي زمان برخوردار بودند- جسورانه بدين معنا كه خود را از سنت هاي معمول زمان كه تقليد از معماري گذشته بود رهانيده اند.

 

[imah]

صفحه 18:


از جمله اين ساختمان ها خانة خلق است كه اورتا آن را براي حزب كارگر بلژيك ساخت. چند نكته در اين خانه نظر ما را جلب مي كند:


1- طرح خانه آزاد است و انحناي پلان به ملاحظة انحناي خيابان كه ساختمان در آن واقع است در زمان خود جسورانه بود.


2- آجر و سنگ كه مصالح سنتي معماري و نيز در ساختمان هاي بلژيك معمول بودند در اين ساختمان نيز به كار گرفته شدند، اما معمار از به كارگيري آهن و تلفيق آن با شيشه نيز امتناعي نداشته و مهم تر، تركيب اين مصالح با يكديگر چنان با دقت صورت گرفته كه انگار معمار هر ماده را براي ماده ديگر تراشيده است.


3- همچنان كه در خارج بنا به تكنيك ساختمان اهميت داده شده و با معماري پيوند خورده و به ديده آمده است، در درون بنا نيز اسكلت آةني در تمام حجم هاي اصلي ساختمان- دفاتر كار، سالن نمايش و سالن هاي اجتماعات- آشكار و در معرض ديد است و اين موجب احساس رواني و سيالي درون ساختمان است.


اتو واگنر و مكتب معماري وين:


توجه به عصري تازه كه در آن صنعت و تكنولوژي نقش مهمي داشتند و گرايش به نوعي معماري با تاثيرگيري از ويژگي هاي اين عصر، در اتريش پيش از همه در آثار اتو واگنر پديدار شد.


گرايش هاي جديد در انديشه و كار واگنر وقتي به منصه ظهور (بروز) رسيد كه وي به سال 1894 به استادي آكادي وين برگزيده شد.


در كتاب معماري مدرن نوشته اتو واگنر، وي نشان داد كه او راه جديدي را براي خود برگزيده است.


صفحه 19:


اثري از واگنر كه به بهترين صورتي گرايش جديد او را نشان مي دهد، ساختماني است كه براي يك بانك در وين ساخته است.


صفحه 20:


آدولف لوس مدافع بي امان مدرنيستم: ...


آدولف لوس معمار اتريشي، پس از اتمام تحصيلاتش در دِرسون آلمان به ايالات متحد رفت و آنجا با نوآوري هاي آمريكائيان كه بر حسب شرايط خاص ايشان صورت مي گرفت و به ويژه با كارهاي لوئيس ساليوان كه خود تحصيل كردة بوزار فرانسه در پاريس بود آشنايي پيدا كرد. پس از مراجعت از ايالات متحد نيز چون عقايد واگنر را با عقايد خود موافق ديد جزو پيروان او كه در اين زمان عمري را سپري كرده و صاحب شهرت و اعتباري شده بود در آمد.


مطالعه انديشه ها و آثار آدولف لوس در سه مورد اهميت دارد:


1- مخالفت شديد وي با تزئينات به ويژه در معماري كه اغلب و به ويژه در حال حاضر (كه گرايشي به تزئينات در معماري دوباره پديدار شده) از نو اين گرايش وي را بر سر زبان ها انداخته و جنبه هاي ديگر كارهاي وي را تا حدي پوشانيده است.


2- توجه به اصل و به سادگي، و نفي هر گونه حشو و زوايد رهنمون مي شود.


3- توجه وي به نقشه و طرح و يا دقيق تر درون ساختمان است.


از مقاله اي كه لوس به سال 1905 تحت عنوان تزئينات و جنايت نوشت مخالفت شديد او با تزئينات به خوبي آشكار مي شود.


مخالفت او تنها با تزئينات نيست. او اصولاً معماري را به عنوان هنر رد مي كند و مي گويد تنها در دو مورد مي توان معماري را هنر فرض كرد: در طرح مقبره ها و در بناهاي يادبود در موارد ديگر چون بر معماري مقصودي متصور است، يعني به منظوري خاص به كار مي آيد و بايد به استفاده اي خاص بيانجامد و نيازي را پاسخگو باشد،‌ در عرصه هنر قرار نمي گيرد، چون در هنر، رفع نياز [مادي] را استفاده اي مترتب نيست.


صفحه 21:


اما مقصود از رد تزئينات نيز اين است كه معماري بايد بر اساس خصوصيات و كيفيات خود استوار باشد و نه تزئينات كه به نوعي به بزك كردن معماري مي ماند. اين كيفيات چه ها هستند؟ سادگي، آشكاري سازه در ساختمان، پاسخگويي ساختمان به برنامة آن و اصالت مصالحي كه در ساختمان به كار گرفته مي شود. بنابراين در معماري لوس دو خصيصة عمده بروز مي كند: 1) اجتناب از طرح هاي معمول زمان به تقليد از فرم هاي كلاسيك و عريان ساختن معماري چنان كه واقعاً هست و واقعاً ساخته مي شود و واقعاً وجود دارد تا زيبايي دروني و راستين معماري آشكار شود. بدين ترتيب در بيشتر آثاري كه از لوس باقي مانده، نما مستطيلي ساده است كه اشكال هندسي ساده (مربع و مستطيل به اندازه هاي گوناگون) كه در واقع پنجره هاي ساختمان هستند در آن تعبيه شده اند. مصالح مورد استفاده در نما كاملاً به ديده مي آيد و سعي معمار بر اين است كه زيبايي طبيعي مصالح ساختماني و صداقت معماري را جانشين تزئيناتي كند كه لوس با آن سخت در افتاده بود.

 

[imah]

صفحه 22:


هنگامي كه لوس معماري را از هر تزئيني پيراست و در پي آن بود كه صفات دروني و باطني معماري را به تجلي در آورد به اين مفهوم پي برد. يكي از جنبه هاي پلان فضايي و شايد مهم ترين جنبة آن اين است كه فضاهاي دروني يك ساختمان را در رابطه با يكديگر به نظام آورد.


صفحه 23:


3- نهضت هاي هنري و معماري در گرايش هاي امروز


1-3- كوبيسم: هيچ اثر معماري مستقيماً كوبيستي ناميده نشده است ولي بي ترديد اين نهضت (كه ويژگي هاي آن را در سطور آينده برخواهيم شمرد) در معماري مدرن و از آن پس در معماري پست مدرن تاثيري قابل توجه گذاشته است.


نخستين تجلي گرايش هاي كوبيستي در آثار پل سزان نقاش فرانسوي به منصه ظهور رسيد.


سزان: تمام فرم هاي طبيعت به استوانه و كره و مخروط قابل تجزيه اند. بسياري از آثار سزان شاهد عيني و واضح اين مدعايند و همين كيفيت اندكي بعد يكي از مشخصات عمدة نهضتي در هنر شد كه كوبيسم خوانده شده است.


در ميان معماران، بيش از همه لوكوربوريه از كوبيسم متاثر گشت و به اين نهضت كه عرصة اصلي اش هنرهاي تجسمي بود متوجه شد.


صفحه 24:


در عرصه هنر، بيش از همه پيكاسو و براك اين نهضت را پيش بردند و نام پيكاسو به ويژه با اين سبك عجين است.


گذشته از نقاشي و تنديسگري اين كيفيت كه تجلي اش در آثار سزان به صورت درهم شكستن و تجزيه فضاها و تركيب دوبارة آنها بود در معماري مدرن به ويژه به شكستن فضاهاي دروني ساختمان و تركيب دوبارة آنها راه برد. اصولاً كوبيسم (مكعب گرايي) در معماري مصداق بيشتري دارد تا در نقاشي كه دوبعدي است و حتي تنديسگري كه احجامش لزوماً مكعب نيستند.


صفحه 25:


بروند زوي، شكستن احجام و فضاهاي معماري يا به اصطلاح خودوي شكستن جعبه را به عنوان يكي از اصول هفت گانه معماري مدرن برمي شمرد.


در معماري ميس ون در رو، به ويژه در آثار نخستين وي همين كوشش براي شكستن احجام و تركيب دوبارة آن مشاهده مي شود.


صفحه 27:


اوزانفان و لوكوربوزيه بيانيه اي در سال 1918 انتشار دادند كهApres' cubism ناميدند كه پس از كوبيسم معني مي دهد. در حقيقت منظور اين دو نوعي كوبيسم ماشيني بود كه در آن اشياء (بطري ها، گيتار و گيلاس و مانند آن در اين دو اثر) به فرم هاي ساده هندسي تجزيه مي شوند كه دقت ماشيني دارند.


اما پيامد مهم گرايش هاي كوبيسم در آثار لوكوربوزيه تنديسگرايي بود و نيز تحرك و عدم آرامش نما كه تقريباً در همة آثار وي مشاهده مي شود. تنديسگرايي در آثار خود لوكوربوزيه در دهة 1950 به اوج رسيد و پس از آن در گرايش هاي موسوم به بروتاليسم كه باز لوكوربوزيه آغازگر آن بود و در آن فرم هاي آزاد دوباره جاي خود را به تجزيه و تحليل مكعب ها دادند ادامه يافت و سپس در آثار پس از دهة 1970 در ساختمان هايي كه پست مدرنيته نختستين به ويژه ماير، گريوز، آيزنمان و ديگران ساختند به منصه بروز رسيد.


غير از گرايش تنديسگرايانه كه پيامد غيرمستقيم كوبيسم در معماري بود و تجزيه احجام و فضاها به اشكال اصلي هندسه كه ويژگي مشترك كوبيسم و معماري مدرن شد پيامد ديگر كوبيسم در معماري اين بود كه كوبيسم با حذف يك نقطه ديد، عامل زمان را به ابعاد معماري افزود. كوبيسم تنها انگيزه ورود اين بعد به عرصة معماري نبود ولي، چنان كه اشاره شد، كوبيسم با بر هم زدن اساس پرسپكتيو عصر رنسانس و همراه با آن بسياري از ارزش هاي هنري مغرب زمين بي ترديد انگيزه اي بس قوي در دگرگوني مفاهيم معماري پديد آورد.


گيبسون از نخستين كساني است كه متوجه ورود عامل زمان به عرصه معماري شد.


صفحه 28:


فوتوريسم:


فوتوريسم نهضتي خاص معماري نبود، بلكه تمام فعاليت هاي هنري را در بر مي گرفت و در آن ادبا، موسيقيدان ها، نقاشان، مجسمه سازان و معماران شركت داشتند.


باني اين نهضت اديبي بود ايتاليايي به نام فيليپو توماسو مارنيتّي و نخستين بيانيه اين نهضت را به زبان فرانسه در روزنامة معروف فرانسوي فيگارو به سال 1909 منتشر كرد:


- اگر فوتوريسم را تنها به پويايي، ديناميم، حركت سرعت و بررسي تاثير زمان در حجم و فضا توصيف كنيم حق مطلب را كاملاً ادا نكرده ايم.


- پديده هاي علم و صنعت، از آهن و شيشه و سيمان و بتن گرفته تا كارخانه هاي برق و به ويژه لوكوموتيو و اتومبيل انگيزه تحرك فوتوريست ها بود.

 

[imah]

صفحه 29:


اين تحسين و ستايش بي دريغ پديده ها و مظاهر صفت البته با نفي گذشته همراه بود.


- معني لغوي فوتوريسم آينده نگمري يا آينده گرايي است. اما به نظر مي رسد نام معاصرنگر براي ايشان مناسب تر مي بود.


معماري كه در نهضت فوتوريسم خودنمايي كرد آنتونيو سانت اليا نام داشت و هنگامي كه بيانيه معماري فوتوريسم را در پانزدهم ژوئيه 1914 (البته تحت تاثير مارنيتي و ساير هنرمندان فوتوريسم ولي تقريباً مستقل) منتشر كرد، بيست و شش سال بيشتر نداشت و بعد از آن تنها دو سال زيست.


اهميت سانت اليا در اين است كه وي نخستين معماري بود كه تاثير عصر ماشين را بر معماري، البته با شور و حرارت خاص خود و فوتوريس ها مطرح كرد.


- اين امر را علاوه بر آسانسور مي توان به تمامي وسايل مكانيكي و الكتريكي ساختمان تعميم داد و پس از گذشت نيم قرن از نوشته سانت اليا، در ساختماني چون مركز پلپيدو به وضوح كامل مشاهده كرد.


صفحه 30:


جايي كه حركت و تصور فضا- زمان را مي توان بهتر احساس كرد در آثار مجسمه سازان فوتوريست و به ويژه در آثار اومبرتو بوچوني است.


- به ياد مي آوريم كه فوتوريست ها، بر پويايي در مقابل ايستايي تاكيد مي گذاشتند و در توضيح اين نكته به عدم صحت و يا دقت پرسپكتيو اشاره مي كردند. بر اساس اصول پرسپكتيو، اشياء و موضوعات فقط از يك نقطه ديد ثابت ترسيم مي شود، در حالي كه به راستي اشياء و موضوعات از نقاط ديد مختلف و متفاوت به ديده مي آيند كه بسته به حركت ناظر (و حركت مردمك چشم او) و زمان و مكان مشاهده او مدام در تغيير است.


- همين معني را بوچوني در يكي از آثار خود تجسم داده است: شكل بصري، بسته به موقعيت ناظر تغيير مي يابد يا مي شكفد. نه تنها همين مفهوم و تصور مورد توجه هنرمندان كوبيست و نيز كنستر و كيتويست قرار گرفت، بلكه اين مفهوم با تئوري نسبيت آلبرت انيشتن قرابت نزديك دارد و نيز در فلسفه و علوم اجتماعي بازتابي يافته است كه مورد استفادة كنستر و كيتويست ها است.


صفحه 31:


كنستروكتيويسم:


اهميت مطالعه كنستروكتيويسم: 1- به دليل كيفيت معمارگونه اش، بيش از هر نهضت هنري مدرن در معماري زمان ما و به ويژه گرايش هاي اخير آن تاثير گذاشته است. شايد متناقض به نظر برسد ولي دكنستروكتيويسم سال هاي اخير با كنستروكتيويسم يا پاره اي از شاخه هاي آن پيوندي نزديك دارد. دوم و شايد مهم تر اينكه كنستركتيويسم نيز زادة تحولات جديد ناشي از انقلاب صنعتي و علمي و چيرگي آن بر زندگي آدميان بود و مانند فوتوريسم به پيشرفت هاي علمي و فني و نتايج آن سخت خوشبين.


سوم آنكه كنستروكتيويسم، به تعبيري، زاده انقلاب اكتبر بود. مي دانيم كه اين نهضت درست در هنگامي متولد شد كه انقلاب اكتبر به پيروزي رسيده بود و كساني چون برادران پوزنر كه مدتي پيش روسيه را ترك كرده بودند دوباره به روسية پس از انقلاب بازگشتند و عملاً در پديد آمدن كنستروكتيويسم شركت كردند. واژة كنستروكتيويسم به معني سازندگي، دو منظور اين مكتب را توأماً مي رساند.


اولاً اين كه هنر ناشي از الهام دروني و ضمير ناخودآگاه نيست كه من البداهه خلق شود، بلكه بايد آن را آگاهانه و از سر قصد ساخت. ثانياً تقليد از طبيعت به هيچ صورتي پذيرفتني نيست، زيرا در آن هيچ صورتي پذيرفتني نيست، زيرا در آن هيچ سازندگي وجود ندارد و به علاوه دوربين عكاسي به بهترين صورتي آن را انجام مي دهد. پس كار هنرمند خلاق آن است كه اثر هنري خود را بسازد. دنبالة اين انديشه بدانجا انجاميد كه حتي ترسيم اشياء سه بعدي در نقاشي، يعني تجسم آنها در دو بعد نيز نوعي تقليد به شمار آمد و نقاشان اين نهضت، خود اشياء را- به جاي ترسيم سه بعدي آنها- در كارهايشان به كار گرفتند و نقاشي ايشان عملاً نوعي نقش برجسته شد كه آن را كنتراريليف و كرنر ريليف ناميدند.


صفحه 32:


اصرار هنرمندان اين مكتب بر نشان دادن ماهيت واقعي اشياء و اجسام، به ويژه محصولات صنعتي جديد مانند شيشه، پلاستيك و آهن بود. همين كيفيت يعني راه دادن اشياء سه بعدي به هنر نقاشي، به آثار نقاشان كنستروكتيويسم نوعي ويژگي معمارگونه داد كه تاثير آن را در معماري بيشتر و پايدارتر كرد. تايلتن كه از بانيان اين نهضت بود، از فرهنگ مواد سخن مي گفت و مرادش اين بود كه بايد ماهيت مواد و مصالح حاصل صنعت در عرصة هنر كاملاً پژوهش و شناخته شود.


صفحه 33:


تفاوت عمده كنستروكتيويست هاي شوروي و آنان كه از شوري بريدند و كنستروكتيويسمخ را در عرصه اروپا و جهان رواج دادند. اين بود كه گروه نخست به نمايندگي تاتلين و به تاثير تعلي


مات ماركسيست ها و فايدة اجتماعي هنر معتقد بودند و گروه دوم كه بيش از همه برادران پوزنر معرف آن بودند معتقد بودند كه فايدة اجتماعي هنر هاك خلاقه غيرمستقيم است، براي اينكه اگر هنر حاصل اين يا آن ايدئولوژي بشود محدود و مقيد مي گردد.


برادران پوزنر: برادر بزرگ تر: آنتوان: گابو


محتملاً شناخته شده ترين آثار معماري كنستروكتيويست ها بناي يادبود سومين انترناسيونال كمونيست ها كار تاتلين است. حركت و پويايي و به كارگيري مصالح جديد كه هر سه از مظاهر مشخصه كنستروكتيويست ها بود، در اين كار كاملاً مشخص است.


پروژه ديگري كه براي دفتر روزنامة پراودا در لنينگراد طرح شد و ويژگي كنستروكتيويست ها را نشان مي داد از دو برادر است به نام وسنين كه به سال 1923 طرح شده است.

 

[imah]

صفحه 34:


اما پروژه اي كه شايد بيش از ساير پروژه هاي كنستروكتيويست ها كيفيت ساختماني و معمارگونه اش را نشان مي دهد ماكتي از كازيمر ماله ويچ است.


- هيچ يك از حجم هاي آن معرف عملكرد يك ساختمان است، بلكه مراد فقط تركيب حجم ها، سطوح و فضاهاي مختلف است كه شبيه يك ساختمان در عرصه معماري (بدون عملكرد) در رابطه با يكديگر نظم يافته اند.


نام اين ماكت و اين نوع كار را مؤلف آن، ماله ويچ، آرشيتكتونن (architectonen) گذاشت كه شايد بتوان آن را به فارسي «معمار ساخت» ناميد. در اين تجربه خاص عملكرد معماري مطرح نبود، اما همين انديشه بعدها به صور مختلف در جاهايي كه هم حجم و فضاها و هم كل ساختمان عهده دار عملكردهايي معين بودند بارها و بارها به منصه بروز رسيد.


همين معني را گابو در كمپوزسيوني كه آن را ستون نام نهاده است به كار گرفت.


تركيب حجم ها و فضاها بدين صورت و با مواد مختلف، انعكاس گسترده اي در معماري يافت، مثلاً ماكت هايي كه پيتر آيدنمان از خانه هايي فرضي ساخته و آنها را شماره بندي كرده معرف همين تركيب حجم ها و فضاهاست.


گروه دستيل: گروهي هنرمند و معمار گرد هم آمدند و نام دستيل را براي خود برگزيدند و مجله اي بدين نام منتشر كردند.


در اين سال ها (1911، 1910) معمار آمريكايي فرانك لويد رايت در اروپا شناخته شده بود مبلغ رايت در هلند برلاخه بود كه از بانيان دستيل شد.


واژة «ستيل» كه در نام اين گروه با صرف تعريف د به كار رفته، در بسياري از زبان هاي اروپايي و از جمله هلندي به معني سبك است.


صفحه 35:


چون اين نهضت نيز زادة تحولات و دگرگوني هاي انقلاب صنعتي و علمي بود، مراد از سبك در اين نام محتملاً سبك موجود و منبعث از پيشرفت هاي علمي و صنعتي بود.


پايه گذار دستيل، نقاشي هلندي بود به نام نئووان دوسبرگ كه به سال 1917 مقاله اي در ستايش آثار پيت موندريان و نقاشان ديگر هلندي نوشت.


وان دوسبرگ يكي از پيشگامان نقاشي تجريدي شد. اثري از او مربوط به حدود سال 1916 به نام گاو موجود است كه وي سر گاو، گوش ها و چشم هاي او را به مثلث ها و مربع ها يا مستطيل هايي تجزيه كرده و به صورت تجريدي در آورده است.


چرا تجريد؟ صاحبنظران مغرب زمين، با اتكا به نوشته ها و اظهارات خود اين هنرمندان و يا منتقدان روزگار ايشان، تجريد را پاسخي هنرمندانه به عدم توازن ناشي از تحولات صنعتي و علمي در جوامع بشري ذكر كرده اند.


آثار موندريان به بهترين صورتي كوشش براي رسيدن به اين توازن جديد را از طريق هنر تجريدي نشان مي دهد كه پس از دست يافتن بدان هرگز آن را رها نكرد.


وان درلك، نقاش ديگر اين گروه نيز ترسيمي دارد كه در آن چگونگي دگرگوني يك گوزن بر چند خط و يك تله يا يك اثر تجريدي نشان داده شده است.


صفحه 36:


اما در آثار موندريان، كوچك ترين اشاره اي به واقعيت طبيعي موجود نيست و موضوع كمپوزيسون، تركيب و توازن اشكال هندسي است. رنگي كه در تابلو به كار مي رود نيز سه رنگ اصلي قرمز و آبي و زرد است. از سياه و سپيد و خاكستري هم چون بي رنگ يا خنثي هستند استفاده شده و اين رنگ ها نيز در توازن تابلو نقش بازي مي كنند.


- قول صاحبنظران البته صادق است و تجريد، پاسخي هنرمندانه براي ايجاد توازن در عصري است كه عدم توازن ناشي از آگاهي و هوشياري بر آن حاكم است.


اما ريشه هاي ديگري نيز براي تجريد مي توان پيدا كرد. في المثل مي توان در آثار متعلق به چهار تا پنج هزار سال قبل از ميلاد در شوش، بدن و شاخ يك گوزن چنان استيليزه شده و در ترسيم آنها چنان اغراق شده است كه بي اختيار منظور هنرمند از تجريدي كردن اين حيوان آشكار مي شود. همين نكته در مورد تارني و پرنده هاي بالاي گوزن صادق است.


صفحه 37:


در دوره هاي اسلامي نيز كه نقاشي از روي طبيعت معمول نبود نقش هاي هندسي و تركيب آنها مطرح نظر هنرمندان و معماران ملت هاي مختلف قرار گرفت ولي شيكاري ها و مقرنسكاري هاي مساجد مثال هاي زنده اين تركيب هاي تجريدي هستند.


- دلايل متفاوتي بر اهميت دستيل و پايداري آن مي توان ذكر كرد: 1) اما مهم تر از همه اين بود كه در دستيل نوع شنر (تجميع و تركيب) هنر و هنرمندان آن دوره صورت پذيرفته بود. چنان كه گفتيم، نه تنها هنرمندان و معماران در آن عضويت داشتند (كه از اين لحاظ به فوتوريست ها و كنستروكتويست ها شباهت داشتند) بلكه هنرمندان نهضت هاي مختلف در آن فعاليت كردند: كنستروكتويست ها و فوتوريست ها و داداها.


2) نكته ديگر شكفتن هنر تجريدي و تشويق و تاييد آن توسط اعضاي اين گروه بود. موندريان شيوه كار خود را نئوپلاستيسيسم ناميد و مراد از آن تحويل تمام هنرهاي بصري (معماري، نقاشي و مجسمه سازي) به اصلي ترين عامل تشكيل دهندة آنها- مربع و مستطيل و به رنگ هاي اصلي قرمز، آبي و زرد بودت.


به سال 1926، وان دوسبرگ در بيانيه اي از المانتاريسم سخن گفت و مراد وي كه بسيار نزديك به همان ايده هاي نخستين دستيل بود همان نقش مهم عوامل اصلي (المان ها) در هنرهاي بصري و حذف زوايد بود.


- نخستين معماري كه اين تجريد موندريان را در سه بعد پژوهش كرد ريتولد بود.


صندلي راحتي كه وي به سال 1918 طرح كرد و ساخت تجسم فضايي تركيب هاي هندسي است. اين صندلي كه صندلي قرمز- آبي نام گرفته است مركب از چارچوبي است از چوب به رنگ سياه كه صفحات قرمز و آبي تخته سه لا در حقيقت به اين چهارچوب آويخته شده اند. در اين صندلي انگار همان مربع ها و مستطيل هاي آثار موندريان را مي بينيم كه نه در يك سطح بلكه در سطوح مختلف نظم يافته اند.


مهم ترين اثر ريتولد خانه اي است در اوترفت هلند به سال 1924 طرح كرد و ساخت و تاكنون مورد استفاده است. اين خانه كه به نام مالك آن به خانه شرودر معروف است نقطة اوج معماري دستيل و يكي از نخستين نمونه هاي معماري مدرن است.


صفحه 38:


در اين خانه سطوح افقي و عمودي و ميله هاي آهني (در جايي مانند نردة بالكن و غير آن) مانند ورق هاي بارني با هم تركيب شده اند و بار ديگر همان كمپوزيسيون تجريدي نئوپلاسيتيسم به چشم مي آيد. البته با اين تفاوت كه اين تركيب پيچيده تر از تركيب صندلي است و مانند آن در فضا نظم يافته است و نه در سطوح. به علاوه هر يك از اين عوامل اصلي معرف عملكردي است كه در فضا بدين ترتيب نمايانده شده است.


صفحه 39:

شباهتي كه اكسپرسيونيسم با ديگر نهضت ها (كوبيسم- كنستروكيتويسم- فوتوريسم) داشت اين بود كه همانند آنها در واكنش نسبت به تحولات جوامع صنعتي پديد آمد.


- نزديك ترين گرايش ها به اكسپرسيونيسم گرايش هاي هنر نو به پيشگامي اورتا بود.


- اكسپرسيونيسم نيز گرايش فردي يا شخصي بود. هنرمند به بيان احساس دروني خويش در قبال ويژگي هاي تازه عصر صنعت مي پرداخت و اغلب آن را رد مي كرد. حتي زبان تبيين فردي و خاص خود هنرمند بود. في المثل، به ياد آوريم كه گوگن، بانكدار موفق، حرفة اصليش را رها كرد و به نقاشي كه در آغاز به صورت تفنني به آن مي پرداخت رو آورد و براي گريز از مردم پاريس و دورويي هاي ايشان به هائيتي رفت و هائيتي ها را بي آلايش و ساده و روح ايشان را بكر و دست نخورده يافت. و يا ون گوگ از رنج زندگي و حتي به سبب عصبانيت از گوگن (كه مدتي با او همخانه بود) كارش به جنون كشيد و سرانجام خودكشي كرد. تعبيرهاي اين هر دو هنرمند و اضافه بر آن حتي طرز قلم زدنشان كاملاً شخصي و تازه و در رد شيوه هاي مرسوم مقبول بود.


جنبه فردي اكسپرسيونيسم در معماري از ويژگي هاي عمدة آن است. شايد از همين رو آثار معماراني كه به اين مكتب گرايش داشتند منشاء كارهاي ديگري تا حدود نيم قرن بعد نشد.


صفحه 39: به نظر گيدئون نهضت اكسپرسيونيسم با آنكه بر تمام شعب هنر تاثير گذاشت، بر پيشرفت معماري تاثير نگذاشت.


آثار آنتونيوگادي معمار اسپانيايي كه در يافتن پاسخ براي معماري عصر صنعت، با معماران پيشگام همراه و همداستان بود، اما فارغ از تئوري ها و جريان هاي اصلي معماري هم عصر خويش به راه خود مي رفت در شمار آثار نهضت هنر نو آمده است. غير از اين پاره اي شباهت هاي فردي كه به ويژه در آثار نخستين گادي مشاهده مي شود، يادآور اين پيوند است. اما گادي در انتخاب راه شخصي خويش بسي فراتر از معماران نهضت هنر نو يا هر معمار ديگر هم عصر خود رفت و اگر بخواهيم او را در گروهي معين به شمار آوريم، به نظر مي رسد اكسپرسيونيسم براي او جاي مناسب تري باشد.


يكي از آثار دوران پختگي گادي كه خصوصيات شناخته شدة معماري وي را به خوبي نشان مي دهد، يك ساختمان چند طبقه مسكوني است به نام كازاهيلا كه در آن احجام و خطوط در حالي كه به رواني با يكديگر تركيب مي شوند، دمي آرام ندارند. در آن كلاسيسم يا نئوكلاسيسم كنار گذاشته شده و هلغهه اي از گرايش هاي مختلف نئوگوتيك، نئوباروك و سبك معماري محلي انگار به هم جوش خورده اند.

 

[imah]

صفحه 40:


مشهورترين و موجه ترين اثر گادي كليسايي است به نام ساگرادا فاهيليا (كليساي خانواده مقدس) كه او به سال 1884 در آن آغاز به كار كرد و تا پايان عمر بدان مشغول بود. اگر چه در اين كليسا از اصول ساختماني معماري گوتيكم استفاده شده كه در آن سازه نقش مؤثر دارد، ولي ويژگي هاي معماري گادي كه از اصول سازه فراتر مي رود در آن كاملاً مشهود است.


صفحه 41:


آنچه مانع رواج طرح ها و بدعت گذاري هاي گادي شد، اختصاصي بودن يا به عبارت ديگر خودكامگي آنها بود. زمان براي رواج اين طرح ها آماده نبود.


تعبيري كه گيسئون از معماري اكسپرسيونيستي دارد اين است كه اين معماري در شمار رويدادهاي حباب گونه اي است كه عمري ندارد، براي اين كه فقط نشانگر احساس آني معمار است و با عوامل اساسي و سازندة معماري سروكار ندارد.


نمايشگاهي كه هندلسون و چهار نفر ديگر در سال 1919 در برلين شركت كردند «نمايشگاه معماران گمنام» ناميده شد- ظاهراً يك سال بعد كه ساختمان معروف به برج انيشتن (پولقسلام) اثر مندلسون واقعيت كالبدي يافت، وي از گمنامي به در آمد، چون هم طرح آن بسيار صبورانه، بكر و قوي بود و هم به نام كسي ساخته مي شد كه آوازه شهرتش به اقصي نقاط جهان رسيده بود.


صفحه 42:


سياليت فرم اين بنا چنان بود كه بتن مسلح به سبب كيفيت شكل پذيرش، به عنوان ماده ساختماني اصلي به بهترين صورتي مي توانست آن را تحقق بخشد، ولي اين ساختمان عملاً از آجر ساخته شد با روكشي از سيمان بر نماي آجري، زيرا قالب هايي كه بتوان آنها را در بتن ريزي فرم آزاد اين ساختمان مورد استفاده قرار داد هنوز وجود نداشت. در اين زمان اين مورد از محدود مواردي است كه معماري از فن ساختمان پيشي گرفته است.


صفحه 43:


به طور كلي بايد گفت كه معماراني چون مندلسون، هرينگ و هانس شارون در خارج از شريان اصلي توسعه و گسترش معماري مدرن قرار گرفتند.


4- نقش مدارس معماري در تجلي رواج مدرنيسم


اينك توجه خود را معطوف به بررسي مدتارسي مي كنيم كه نه تنها در پرورش معماران جوان مؤثر بوده اند بلكه هم مأمني براي استادان و هم نهادي بوده اند كه در آن فلسفه معماري و جهت يا جهت هاي تح0ول معماري در آن شكل گرفته اند. تقريباً هيچ ي از معماران مدرن به نام روزگاران مدرسه نبوده است. هم گروپيوسو هم ميس ون در رو نه تنها در دانشگاه به تدريس معماري اشتغال داشتند بلكه خود موسس مدارس معماري شدند كه نام آور شد. رايت اگر چه با دانشگاه خاصي كار نكرد، اما مدرسه معماري مشهور خود را داشت. لوكوربوزيه ظاهراً مدرسه اي نداشت. اما همان آتليه كوچك او در خيابان سور پاريس مدرسه اي بود كه ده ها معمار از اكناف عالم- و به ويژه از ژاپن و از كشورهاي آمريكاي جنوبي- نه به عنوان كارمند بلكه به عنوان كارآموز و شاگرد در مكتب او درس آموختند. در حال حاضر نيز تقريباً همه معماراني كه در دهه هاي اخير صاحب نام و آثاري شدند آنان اندكي با مدارس معماري در ارتباطند. اينها همه خود نشان آن است كه نهادهاي آموزشي معماري در گسترش و تحولات معماري نقش حساسي و اساسي دارند. ام آي تي: نخستين مدرسة معماري آمريكا تاسيس شد.


صفحه 44: بوزار:


به رخ كشيدن جلال و جبروت پادشاهي و ساختن ساختمان هاي مجلل و گشودن و احداث خيابان هاي عريض و طويل در پاريس را كه از جمله جزء اقدامات بارون اوسمان مدير كل فني شهرداري پاريس بين سال هاي 1853 و 1869 بود بايد در شمار سبك بوزار آورد كه رابطة مستقيم با مدرسه بوزار ندارد.


آكادمي بوزار يكي از آكادمي هاي پنج گانه اي بود كه در قرن هفدهم و هيجدهم در ادامه آكادمي هاي سلطنتي كه پس از انقلاب كبير انستيتو دُفرانس ناميده شد به وجود آمدند. آغاز اين آكادمي به سال 1648 باز مي گردد و پايه گذار آن نقاشي بود به نام شارل لوبرون كه بعداً نقاش اعظم دربار لويي چهاردهم شد.


مدرسه بوزار كه موردنظر ماست از نظر اداري تابع آكادمي بوزار بود ولي با آن يكي نبود. آكادمي مقرراتي خاص داشت و اعضاي آن مادام العمر عضويت آكادمي را داشتند و به تعبيري راه ون رسم هنري فرانسه را در زمينه نقاشي، تنديسگري و معماري معلوم مي كردند. اما مدرسه بوزار كه در آن نقاشي، تنديسگري و معماري تدريس مي شد، مثل هر مدرسه ديگري مركب از استادان، شاگردان و اعضاي اداري بود.


بزرگ ترين تفاوت بوزار با مدارس ديگر معماري در اين بود كه در بوزار تاكيد اصلي بر سر طراحي معماري بود و دروس نظري فقط براي درك بهتر و آمادگي بيشتر دانشجويان براي طراحي تدريس مي شد. در طراحي معماري نيز، دست كم به تدريج بر گرافيك و نوع ترسيم (presentation) يا به اصطلاح معمول بوزار راندو (randu) تأكيد شد.


- آنچه بوزار را از نظرها انداخت اين بود كه اين مدرسه با همة اهميت و تاثير خود نسبت به تحولاتي كه زمان پيوند مي آورد روي هم رفته بي اعتنا بود و نمي توانست نقش رهبري را كه در خود قدمت و اعتبارش بود داشته باشد.


صفحه 48: باوهاوس:


برخلاف بوزار كه در قرن هفدهم پايه گذاري شد باوهاوس فرزند قرن بيستم بود و به سال 1919 تاسيس شد. سابقه باوهاوس البته اندكي به پيش از اين سال برمي گردد، زيرا باوهاوس از تركيب دو مدرسه تاسيس شد كه نخستين آنها دانشكدة هنرهاي زيباي ساكسن و ديگري مدرسه هنرهاي كاربردي ساكسن نام داشت. هانري وان ده ولده از سال 1906 تا سال 1915 رياست مدرسه اخير را به عهده داشت كه سابقه اش به اوايل قرن بازمي گشت.


صفحه 49:


وان ده ولده به هنگام استعفا، والتر گروپيوس و دو نفر ديگر را براي رياست پيشنهاد كرد كه از آن ميان گروپيوس انتخاب و منصوب شد.


فلسفه اصلي باوهاوس آشتي و پيوند هنر و صنعت بود. قبل از گروپيوس، هم وركبوند چنين ايده اي را مطرح كرده بود و هم برنوتات كه از معماران اكسپرسيونيست بود آن را يك سال پيش از تاسيس باوهاوس در برنامه اي براي شوراي مشورتي هنر مطرح كرده بود.


تالار ماشين: طرح گروپيوس در نمايشگاه وركبوند به سال 1914


صفحه 53:


به راستي ساختمان باوهاوس در دساو، يكي از نخستين مواردي بود كه معماري مدرن فرصت بروز مي يافت. برونوزوي كه تجزية ساختمان را به عوامل عملكردي آن (decomposition) يكي از نشانه هاي بارز و ستودني معماري مدرن برمي شمرد، از اين ساختمان ياد مي كند كه در آن هر عملكردي مانند تدريس (در كلاس ها) و كار (در كارگاه ها) و ادارة مدرسه به جاي آنكه در پشت نايي يكدست و يكنواخت- مانند ساختمان هاي رنسانس پنهان شود، هر يك شخصيت خود را يافته است. نكته ديگر دربارة اين ساختمان استفاده از مصالح ساختماني جديد بود. گروپيوس قبلاً هنر خود را در به كارگيري از شيشه و آهن براي پوشاندن پله اي مارپيچي نشان داده بود.


صفحه 54:


در آغاز سال 1928 گروپيوس از رياست باوهاوس كناره گرفت و رياست باوهاوس را به هانس ماير، معمار سوئيسي كه از استادان باوهاوس بود و از يك سال پيشتر گروپيوس او را مدير بخش معماري باوهاوس كرده بود واگذار كرد.


از برجسته ترين كارهاي ماير در اين زمان اين بود كه برنامة معماري باوهاوس را تقويت كرد و شهرسازي را بدان افزود و چند شخصيت تازه از جمله مارت اشتام و لودويگ هيلبر زايمر را به استادان باوهاوس اضافه كرد.


صفحه 55:


ميس در سال 1930 رياست باوهاوس را پذيرفت به شرط آن كه در برلين كار را در دفتر معماري خويش ادامه دهد و هفته اي سه روز براي ادارة مدرسه به دساو بيايد كه فاصله چنداني با برلين نداشت.


صفحه 56:


موفقيت نازي ها به سال 1932، نازي ها از باوهاوسيان هيچ دلخوش نبودند. با آنكه ميس بي طرفي كامل را در مدرسه رعايت مي كرد، نازي ها ايشان را مخل آرمان هاي توخالي خويش مي ديدند و كمونيست مي دانستند. اين بار فشار آنقدر فزوني گرفت كه باوهاوس به برلين انتقال يافت.


باوهاوس براي مدتي كوتاه روي آرامش ديد. اما اين آرامش نيز ديري نپاييد و پليس در آوريل 1933 به بهانه تفتيش ناگهان به مدرسه حمله برد و با آن كه چيزي نيافت به انواع مزاحمت ها كار مدرسه را متوقف كرد تا آنكه سرانجام در ژوئن همان سال با رأي اجباري كادر آموزشي باوهاوس براي هميشه تعطيل شد.


شباهت ها و وجوه افتراق:


آنچه به باوهاوس از آغاز شخصيتي بي نظير داد تنها فلسفه و اساس تدريس آن نبود.

صفحه 56:

آنچه باعث يكتا بودن باوهاوس شد وجود معلماني بي نظير بود استاداني كه هر يك در كار خود از پيشروترين صاحبنظران و صاحبان حرفه در زمانة خود بودند در باوهاوس تدريس كردند.


نكته ديگر در اهميت باوهاوس اينكه اين مدرسه تنها محل آموزش نبود بلكه خود در كار طرح و توليد سهيم بود. از ديگر دلايل اعتبار باوهاوس آنكه چون جوان بود و توسط نسلي پايه گذاري شد و به زندگي- اگر چه براي مدتي كوتاه- ادامه داد كه هم در روزگار مدرن متولد شده و نشو و نما يافته بودند به زبان روزگار خود سخن مي گفت و براي جوانان و ترقي خواهان جاذبه اي داشت كه تا سال ها ادامه يافت.



ب علت طولانی شدن پستها و غلط املایی های احتمالی عذرمیخوام

 

[باران طلایی]

باغسازی در مصر بر پایه باغهای کشاورزی بوده مثل باغهای زیتون

حوزه شنوایی انسان 10 اکتاو

معماری بناهای دوره بابل کهن : معابد ( آشور- ایشچالی) و کاخ ها ( ماری)

ارگ ناتمام سارگون دوم شامل کاخ و زیگوارت خرساباد- کاخ آشور نازیرپال در نیمرودو نینوا

زیگورات اور و زیگوات آنو => تمدن سومر

کاخ نارانسین و معبد شو سین=> تمدن آکاد

ارگ سارگون=> تمدن آشور

مهمترین یادمان بابل جدید=> شهر بابل

میدان سن پیتر یا میدان اٌبلیکا ، میدانیه که جلوی کلیسای سن پیتره و کار لرنزو برنینی هست( با فراچسکو برمینی اشتباه نگیری) ولی میدان کاپیتل کار میکل آنجلو هست که وسط میدون بیضی شکل با طرح ستاره های دوازده پر در کف اون مجسمه مارکوس اورلیوس قرار گرفته.

ایوان منتهی به گنبد :اختراع ساسانی ها می باشد که سلجوقی ها آن را به اوج رساندند

هرچیزی که عملکردی نیست،زیبانمی باشد.( اتو واگنر)

 

[saghi23]

ممنون ایماه خانوم-میشه بقیش رو اگه تونستید ادامه بدید-من نتونستم این کتابوگیر بیارم و به علاوه که خلاصه نوشتید واقعا مفیده

 

[imah]

ممنون ایماه خانوم-میشه بقیش رو اگه تونستید ادامه بدید-من نتونستم این کتابوگیر بیارم و به علاوه که خلاصه نوشتید واقعا مفیده

خواهش میکنم
حقیقتش من ی فایل داشتم از دوستان قدیم و این خلاصه هارو از رو اون گرفتم و متاسفانه تا همین صفحش بود
خودم هم کتاب رو ندارم
اما اگه ادامشو تونستم ازش بگیرم ... دریغ نمیکنم


اینم ی هدیه ی دیگه..... امیدوارم مفید باشه .........#1166
التماس دعا

 

[imah]

خلاصه کتاب (تاریخ هنر معماری ایران در دورۀ اسلامی)کیانی

خلاصه کتاب (تاریخ هنر معماری ایران در دورۀ اسلامی)کیانی

نکات گزیده از مقدّمه کتاب :
· هنر های اسلامی تر کیبی از هنر های حکومت های مغلوب (ساسانی و بیزانس) با فر هنگ اسلامی بود.
· ظهور اسلام در آغاز قرن 7 میلادی بود.
· تشکل هنر اسلامی، مصادف با روی کار آمدن سلسلۀ اُموی بود.
· قبه الصخره، مسجد جامع دمشق، قصر العمره، کاخ الهشتی از شاهکارهای معماری صدر اسلام محسوب می شوند.
· با آغاز حکومت عباسیان در عراق از معماری ساسانی الهام گرفته شد.
· ایجاد شهر دایره شکل بغداد و مسجد سامره را می توان الهام گرفته از معماری شهر هاترا و معماری ساسانی دانست.
فصل اول : ویژگیهای معماری ایران در دورۀ اسلامی
در این فصل موارد زیر بررسی می گردد :
1- کاربرد بناها
2- عناصر تشکیل دهندۀ معماری
3- روشهای ساخت و تزئین
4- مصالح ساختمانی

کاربرد بناها : مذهبی – غیر مذهبی
مذهبی :
1- مسجد : معبد اصلی شهر بوده فراهین مذهبی نیز به مردم کاربری داشته و اگر شهری مسجد جامع یا اولیه نداشت اصلاً شهر به حساب نمی آمد.
2- مدارس : در قرن 5 هجری (حکومت سلجوقیان) سیستم آموزشی تحصیل در مساجد (به تشویق خواجه نظام الملک) به مدارس منتقل شد
3 - آرامگاه ها و زیارتگاه ها : این بناها به نامهای برج، بقعه، مزار و گنبد نیز خوانده می شود.
4- حسینیه، تکیه، مصلّی : حسینیه و تکّیه معمولاًدرگذرگاههای اصلی قرار داشتند ولی مصلّی در خارج از شهر و فاقد تزئینات بودند.
غیر مذهبی :
1- پل ها : قدیمی ترین آنها نظیر پل بردیده از دوره هخامنشی، بیستون کرمانشاه از دوره ساسانی، پل – بند امیر در فارس از دوره آل بویه و.. / پل علاوه بر کاربردی عبور از رودخانه برای ذخیره کردن آب نیز استفاده می شده است.
2 - کاخ ها : از کاخ های صدر اسلام می توان به کاخ العمره و الهشتی اشاره کرد. / تا ازدوره صفویان کاخ سازی وارد مرحلۀ جدیدی شد (کاخ بیستون)
3- کاروانسراها : 1- کاروانسرهای برون شهری ، 2- کاروانسراهای درون شهری
{در ایران از 4 فرسنگ (KM 26) یک کاروانسرا وجود داشته است }
4 - حمام ها : پس از مسجد و مدرسه از مهمترین فضاهای شهری است و اجزای اصلی آن عبارتند از :
1-3 ابینه ، 2- میاندر ،3 - گرمخانه : {که هر یک طوری از یکدیگر جدا و مجزّا می شوند تا دما و رطوبت هر فضا نسبت به فضای دیگر حفظ شود. / تزئینات داخلی حمام= آهکبری به صورت ساده و رنگی}
5- قلعه ها : 1- کوهستانی : طرح و هندسی خاصی نداشته و بر اساس شرایط محیطی و اقلیمی، سیاسی طراحی می شد.
2- دشتی : بر اساس هندسۀ مخصوص به خود طراحی و برای استفاده سربازان و ... بود.
{بزرگترین و مستحکمترین قلعه های ایران متعلق به فرقۀ اسماعیایان و رشته های البرز است (مانند قلعه الموت، لمبسر، گرد کوه و ...}
6- آب انبار : 1- عمومی ، 2– خصوصی {قدیمی ترین آب انبار منبع ذخیره آب در معبد چغازنبیل در خوزستان بوده است.}
7- بازار: محور اصلی اقتصادی شهر بوده است/ مسجد جامع شهر معمولاً نزدیکترین بازار بود/ کاروانسراهای درون شهر ی معمولاً پشت دُکانهای بازار قرارمی گرفتند.


عناصر تشکیل دهنده معماری:
1- میانسرا : یا حیاط یا صحن / در دوره اسلامی دو نقش مهم داشت. و درمساجد و...
نیاز مردم را به مرکز امن و در کاروانسراها نیاز مسافران را به بارگیری و استراحت و ... تأمین می کرد.2- با کانون قرار دادن فضای داخلی ، بنا را از سرو صدا جدا می کرد.
2 - ایوان : از زمان اشکانیان استفاده می شود و از یک طاق آهنگ ساده تشکیل شده که برای جریان هوا و جلوگیری از تابش خورشید استفاده می شود.
3- رواق : فضاهای سرپوشیده ستوندار در طرفین میانسرا که در ورودی را به شبستان یا گنبدخانه متصل می کند.
4- گنبد : که از عناصر اصلی بوده و دارای انواع دو پوسته، جناغی، رُک و ... است.
5- شبستان ستوندار : فضای سرپوشیده در طرفین گنبد است که می توان این فضا را با دهانه و تیغه هایی کوچکتر و بزرگتر کرد.
6- چهار صفّه : یک فضای مستطیل یا مربع شکل که با طاق و اتاق متصل به هم (شاه نشین) احاطه شده است و قرن 8 هجری تاریخ تکامل چهار صفه می باشد.
7- حجره : منظور همان اتاق است.
8- مناره : یا منار به معنی جای نور / از سه قسمت پایه، ساقه یا بدنه، کلاهک یا تاج تشکیل شده است. . / قدیمی ترین منارۀ در مساجد صدر اسلام (مسجد جامع دمشق و مسجد قدیمی ترین منار در ایران علوم نیست ولی برخی منــــار مسجد جامع سمنان و
دامغان از قدیمی ترین منارها می دانند.
9- بادگیر
10- پلّه : اغلب مصالح آن آجر است / در بعضی موارد پلّه فقط کاربری ارتباطی ندارد بلکه برای سبک کردن حجم ساختمان به کار می رود (مانند تابیاد در خراسان) مدرسه غیاثیه خرگرد دارای 8 دستگاه پلّه و مسجد کبود تبریز دارای 7 دستگاه پلّّه بوده است.
11- سردابه : زیر طبقه همکف است / سردابه در آرامگاههای ناحیه شمال و آذربایجان متداول تر بوده است / ازقرن 8 نصب سمبلیک ضریح چوبی در روی مزارها متداول گردید.
روشهای ساخت و تزئین :
اطلاعات در این زمینه بسیار محدود است. تنها دو نمونه نقاشی منسوب به بهزاد در ظفرنامه و خمسه نظامی در رابطه با نحوه ساخت مساجد جامع تیمور و کاخ خُورُنق موجودات که در آنها علاوه بر نحوه ساخت، ابزار آلات مورد استفاده نیز به تصویر کشیده شده است.
مصالح ساختمانی :
1- آجر : مهمترین مصالح ساختمانی در ایران قبل و بعد از اسلام آجر است. / ابعاد آجر مورد استفاده 3*20*20 ، 5 *20*20 ، 5 * 25* 25 / هم در بنا و هم در تزئینات به کارمی رود.
2- گچ : هم ارزان است و هم زود سفت می شود. / گچ کار هنرمند جصّاص
3- کاشی : از دورۀ سلجوقی آغاز ودورۀ تیموری و صفوی به اوج رسید.
4- خشت : از آنجایی که مقاومتش کم است، بناهای خشتی زیادی باقی نمانده است.
5- سنگ : بیشتر در آذربایجان کاربرد دارد.
6- چوب : بیشتر در گیلان و مازندارن کاربرد دارد.
7- شیشه : دارای کاربرد وسیعی در بناهای سنتی (چه به صورت ساده، چه به صورت ررنگی )

 

[imah]

نکات گزیده از فصل اوّل : ویژگی های معماری ایران در دورۀ اسلامی
· نقشه چهار ایوانی، در ساخت بسیاری از بناهای اسلامی الهام گرفته از کاخ آشور درزمان اشکانیان است.
· سلجوقیان در آجرکاری، ایلخانیان در گچبری، تیموریان و صفویان در کاشی کاری به اوج رسیدند.
· مناره ها برای استحکام بخشیدن و جلوگیری از رانش بنا ساخته می شدند.
· از دورۀ سلجوقی به بعد منارها به صورت زوجی ظاهر شدند و قبل از آن تکی بودند.
· فارابی معماری را علم الحیل معرفی می کند، حیل به معنی مهارت، فن و هنری است که در اشکال هندسی نشان داده می شود.

فصل دوّم = معماری ایران از صدر اسلام تا عصر سلجوقی
بناهای مهم اسلام تا عصر سلجوقی و ویژگی معماری آنها :
1- مسجد جامع فهرج یزد : قرن اول هجری/ کهن ترین مسجد ایران/ مصالح ساختمانی= خشت/ تزئینات= گچبری/ منار در دوره های بعدی در قرن 4 هجری به بنا افزوده شده است.
2- تاریخانه (خدایخانه)دامغان: حدود300 هجری/ الهام از معماری ساسانی/ مصالح ساختمانی= آجر/ تزئینات = آجرکاری/ منار در عهد سلجوقی (بعداً) به آن افزوده شد.
3- آرامگاه امیر اسماعیل سامانی – بخارا : 300 هجری، یک مکعب به ابعاد 10*10 و یک گنبد مرکزی و 4 گنبد کوچک/ 4 ورودی/ آجرکاری ها الهام از معماری ساسانی/ ویژگی= سادگی و موزون بودن بنا.
4- مسجد جامع نایین یا مسجد علویان : دارای طاق های هلالی که بعدها به طاق های جناغی تبدیل شده/ اهمیت این مسجد بیشتر به خاطر وجود منبر و درب زیبای منبت کاری شده است.
5- مسجد جامع نیریز : حدود 363 هجری/ معماری= الهام از معماری ساسانی/ منار همزمان با ساخت مسجد بنا گردیده.
6- مسجد جامع و خدایخانه شیراز : حدود 281 هجری، صفاریان/ خدایخانه در قرن 8 به مسجد افزوده شده است/ تزئینات= کتیبۀ سنگی آراسته به آیات قرآن.
7- گنبد قابوس گرگان : حدود 397 هجری/ بنا برج آرامگاهی/ گنبد به شکل رُک و ارتفاع آن= 18 متر/ رنگ درون گنبد سبز مایل به آبی/ اوّلین مقرنس در این بنا شکل گرفته است.
8- پُل – بند امیر، شیراز : قرن 4 هجری، آل بویه/ روی رودخانۀ کُر/ 13 دهانه داشته/ برخی معتقدند روی شالودۀ پُلی از زمان ساسانیان شاخته شده اسیت.
9- رباط ماهی یا چاهه درسرخس : غزنویان/ کاروانسرایی برای گرامیداشت فرودسی/ چهار برج در گوشه و 3 برج نیم دایره/ مهمترین ویژگی= آغازگر تزئینات گچبری و آجرکاری در کاروانسراهای متأخر
نکات گزیده از فصل دوّم : معماری ایران از صدر اسلام تا عصر سلجوقی
· دردو قرن اولیه صدر اسلام، معماری اسلامی ایران از معماری ساسانی الهام گرفته بود.
· مسجد جامع شوش از اولین مساجد صدراسلام در ایران و مسجد جامع فهرج اولین مسجد ایران است.
· اوّلین کاربری مقرنس در گنبد قابوس گرگان بوده است.
· نمودار سلسله ها و حکومتهای مربوط به این دورۀ زمانی به شکل زیر می باشد :
صدر اسلام ‘ (ظهور اسلام، قرن 7 میلادی)
اُمویان در دمشق، عباسیان در بغداد ‘ (بناهای معروف : قبه الصخر و مسجد جامع دمشق/ مسجد سامره)
سلسله های متفرقه صفاریان، طاهریان، سامانیان و...
غزنویان ‘ (علاوه بر معماری از نظر ادبیات نیز این دوره از دوره های شاخص محسوب می شود/ معاصر فردوسی)
سلجوقیان ‘ (آغاز قرن 5 هجری، از نظر معماری اوج و از نظر ادبیات معاصر خاقانی، خیّام و...)
خوارزمشاهیان
اسماعیلیان ‘ (مرکز حکومتی – آشیان عقاب (قلعه الموت) )
حملۀ مغول

 

[imah]

فصل سوّم : معماری ایران از سلجوقیان تا پایان عصر تیموریان
بناهای مهم ایران از دورۀ سلجوقیان تا پایان عصر تیموریان و ویژگی معماری آنها :
1- مسجد جامع اصفهان : قرن 5 هجری، سلجوقی/ تصویرگر پانزده قرن دوره اسلامی است/ شبستان ساخت ‘ دورۀ دیلمیان ، دارای 4 صفه که ساخت آنها در دورۀ سلجوقی و تزئینات آنها در دورۀ ایلخانی و صفوی انجام شده.
2- مسجد جامع اردستان : درصدر اسلام تأسیس و در دورۀ سلجوقی تکمیل/ دارای سه صفه و یک گنبد در جهت جنوبی است.
3- مسجد جامع برسیان اصفهان : سلجوقی/ نام دیگر= پارسیان/ ارتفاع مناره= 35M / دارای تزئینات آجرکاری/ این مسجد با گنبد تاج الملک و مسجد قزوین مقایسه شده است.
4- مسجد جامع بروجرد : سلجوقی/ از نوع یک ایوانی/ دو ورودی از شرق و غرب
5- مسجد جامع اردبیل : دارای 3 دوره ساختمان سازی است: 1- قبل از اسلام، 2- ساخت و تکمیل در زمان سلجوقی و ویرانی توسط مغول، 3- مرّمت دوباره در زمان ایلخانیان/ مناره از زمان سلجوقیان مانده و 17 متر ارتفاع دارد/ طرح تزئینی آن با گنبد سلطانیه و گنبد علی در ابرقو قابل مقایسه است.
6- رباط یا کاروانسرای شرف:درجاده خراسان بوده و دارای 6 برج از نمای خارجی و(متعلق به دورۀ سلجوقی)
7- برجهای خرقان قزوین: این دو برج در فاصله30 متری از یکدیگرو فاصلۀ زمانی 26 سال از یکدیگر ساخته شده اند/ نقشه هشت ضلعی/ گنبد دو پوش/ دارای بیش از 25 نوع آجرکاری/ تزئینات= نقاشی، کاشی و...
8- مساجد جامع زوزن، خرمد، گناباد : خوارزمشاهی/ هر سه در خراسان/ سبک دو ایوانی/ اولین بناهای دارای تلفیق آجر و کاشی فیروزه ای.
9- مسجد اشترجان اصفهان : ایلخانی/ نقشۀ دو ایوانی.
10- مسجد جامع ورامین : ایلخانی/ نقشۀ چهار ایوانی/ مهمترین بخش = گنبد.
11- مدرسه امامی یا امامیه یا بابا قاسم اصفهان : ایلخانی/ نقشۀ چهار ایوانی/ تزئینات= کاشیکاری
12- گنبد سلطانیه زنجان : آرامگاه اولجایتو/ بنایی 8 ضلعی/ دارای ایوان و 8 مناره کوچک/ گنبد دو پوسته پیوسته/ ایلخانی.
13- مسجد جامع یزد : تیموریان/ قدیمی ترین نمونۀ معماری در معماری مذهبی یزد از آن تقلید شده است/ دارای مقصورۀ گنبددار، شبستان مستطیل شمکل، طاق های سراسری
14- مسجد کبود (فیروزه اسلام) تبریز : تیموریان (قره قویونلوها)/ بدون میانسرا/ مشابه مساجد اوّلیه عثمانی/ دارای مقصوره
15- مسجد جامع کاشان : (میدان سنگ) : بنای اولیه متعلق به دوران خوارزمشاهی، بازسازی قره قویونلوها/ تنها قسمت باقیمانده از زما ن خوارزمشاهیان محـــراب طلایی/
تزئینات= گچبری، نقاشی، مقرنس کاری.
16- مدرسه غیاثیه خرگرد : تیموریان / در نامه خراسان./ معماران= قو.ام الدین شیرازی، غیاث الدین شیرازی/ جبهه اصلی= نمای شرقی/ زیبایی به خاطر تزئینات و آجرکاری/ شباهت به مدرسه گوهرشاد در هرات ومدرسه الغ بیگ دربخارا.
17- امامزاده صالح ساری : تیموریان/ گنبد دوپوش/ گنبد زیرین نیم دایره ای و گنبد بالایی رُک/ دارای 4 ورودی قبلاً و 1 ورودی اکنون/ تزئینات= نقاشی لاکی و منبت کاری روی صندوق چوبی و ضریح.


معماری ایران از سلجوقیان تا پایان عصر تیموریان
· آرامش درخشش معماری سلجوقی مدیون ثبات سیاسی ونیز وزیر خواجه نظام الملک است.
· در دورۀ سلجوقیان توسط خواجه نظام الملک مدرسه از مسجد جدا شد.
· بسیاری از محققان ویژگی معماری خوارزمشاهی را ادامه معماری سلجوقی می دانند ولی سبکی جداگانه است.
· نمونه های روبرو شاهکارهای برجسته کاشیکاری در دورۀ تیموری هستند: مسجد گوهرشاد، مسجد کبود تبریز، مدرسه خرگرد خراسان، مسجد جامع سمرقند.
· طرح دو ایوانی، برای اوّلین بار در خراسان باب شد.
· ویزگی سر درِ دورۀ ایلخانی= بلند و کشیده با عرض کم.
· نقاشی لاکی از تزئینات صدر اسلام تا تیموریان بود. دردورۀ صفوی منقرض و نقاشی روغنی جایگزین شد.
· نمودار سلسله ها و حکومتهای مربوط به این دوره زمانی به شکل زیر می باشد:
سلجوقیان ‘ (قرن 5، اوج معماری و اوج تزئینات= آجرکاری)
خوارزمشاهیان ‘ (قرن 7)
حمله مغول ‘ (اواخر قرن 7)
ایلخانیان ‘ (قرن 8، اوج تزئینات: گچبری، معاصر خواجه نصیر الدّین طوسی)
تیموریان ‘ (قرن 9، معماران بزرگِ قوام الدین و غیاث الدین شیرازی، اوج تزئینات= کاشیکاری)
سلسله های آق قویونلوها و قره قویونلوها ‘(در پایان عصر تیموری به وجود آمدند)

 

[imah]

فصل چهارم : معماری ایران از صفویان یا دوران معاصر :
1- مسجد جامع ساوه : شاه اسماعیل صفوی، قرن10 (927هجری)/ در مکان مسجدی از دورۀ سلجوقی/ سبک چهار ایوانی/ تزینات= کاشی فیروزه ای، گچبری (محراب گچی).
2- مسجد علی اصفهان : شاه اسماعیل صفوی، 929 هجری/ از مساجد مهم دوره صفوی به علّت کاشیکاری و گچبری و مقرنس های گچی داخلی/ مناره آجری متعلق به دوران سلجوقی/ چهار ایوانی/ ایوان جنوبی بزرگتر و شبستان گنبد دار درپشت این ایوان.
3-مسجد حکیم اصفهان: شاه عباس دوم صفوی1067 هجری/ درمحله باب الدشت اصفهان که بقایای مسجد رنگرزان (مسجدی از صدر اسلام) وجود داشت ساخته شد/ نقشه چهار ایوانی/ بانی مسجد- حکیم محمد داوود معروف به تقرب خان/ و معمار آن= استاد محمد علی اصفهانی.
4- مسجد شیخ لطف الله اصفهان: شاه عباس اول صفوی، 1028 هجری/ زیباترین و باشکوه ترین بنای دورۀ صفوی/ عظمت آن بیشتر به دلیل کاشیکاری منحصر به فرد در نمای داخلی و نمادهای خارجی آزاد.
5- مسجد امام اصفهان : شاه عباس اول صفوی، 1020 هجری/ چهار ایوانی/ گنیبد مسجد دو پوش و فاصله بین دو جدار گنبد 15 متر/ ارتفاع گنبد از سطح زمین 54 متر/ دارای 2 مناره ارتفاع 48 متر/ معمار= استاد علی اکبر اصفهانی در دو گوشه مسجد دو مدرســه به

نامهای سلیمانی (شاه سلیمان صفوی) و ناصری (شاه سلیمان، تعمیر در زمان ناصرالدین
شاه)
6- مدرسه چهار باغ : یا مدرسه سلطانی یا مدرسه مادر شاه/ شاه سلطان حسین صفوی (اواخر دوره صفویان، 1122 هجری)/ چهار ایوانی/ گنبد دو پوش/ دارای 2 مناره به ارتفاع 38 متر/
7- مدرسه عباسقلی خان مشهد :1077 هجری/ چهار ایوانی/ بنا توسط عباسقلی خان بیگلر بیگی/ دارای 140 حجره/ تزئینات= کاشیکاری.
8- مدرسه نواب مشهد : 1086 هجری/، شاه سلیمان صفوی/ واقف مدرسه: سیّدی به نام صالحیه نوّاب/ چهار ایوانی/ دارای 84 حجره.
9- مدرسه علیا فردوس : اوایل صفوی/ چهار ایوانی/ از مدارس ناحیه خراسان که قسمت اعظم آن بر اثر زلزله از بین رفته/ تزئینات= کاشیکاری و گچبری.
10- مدرسه خان شیراز : شاه عباس اول صفوی، 1024 هجری/ چهار ایوانی/ بانی : الله وردیخان و پسرش امام قلی خان./ تزئینات= کاشیکاری قابل مقایسه با مسجد شیخ لطف الله اصفهان.
11- مدرسه کاسه گران اصفهان : شاه سلیمان صفوی، 1105 هجری/ معمار= استاد محمد مؤمن اصفهانی/ چهار ایوانی./ دارای تزئینات کاشیکاری و گچبری.
12- هارون ولایت اصفهان : شاه اسماعیل صفوی 918 هجری/ یک بنای مذهبی بود و آرامگاه یکی از نوادگان امام حسن (ع)/ سر در شرقی بنا روبروی مسجد علی اصفهان است.
13-گنبد سبز مشهد : شاه عباس صفوی 1011/ آرامگاه شیخ محمد عارف استرآبادی/ بنا به شکل هشت ضلعی/ تزئینات= کاشیکاری.
14- خواجه ربیع مشهد : شاه عباس صفوی/ آرامگاه یکی از یاران امام علی (ع)/ بنا هشت ضلعی/ گنبد دوپوش و ارتفاع آن 18 متر است.
15- کاخ چهل ستون قزوین : 966 هجری، شاه طهماسب صفوی/ در باغی به نام سعادت آباد احداث شده/ بنا دو طبقه و به شکل هشت ضلعی نامنظم / دارای تزئینات کاشیکاری، نقاشی و گچبری.
16- کاخ چهل ستون اصفهان : شاه عباس اول صفوی/ ایوان شرقی ساختمان دارای 18 ستون ا زچوب چنار در سه ردیف 6 تایی و به بلندای 18 متر است/ از مهمترین کاخ های دورۀ صفوی بوده/ سقف تالار منقوش زراندود است که نمونه های برجسته هنر طلاکاری دورۀ صفوی به شمار می رود/ تزئینات= نقاشی و....
17- کاخ هشت بهشت اصفهان : شاه سلیمان صفوی، 1080 هجری/ بنا دو طبقه و به صورت هشت گوش نامنظم بوده/ دارای تزئینات نقاشی و مقرنس کاری.
18- کاخ عالی قاپو اصفهان : شاه عباس اول صفوی، همان با ساخت بعد شیخ لطف الله / شالوده بنایی از دورۀ جانشینان تیمور ریخته شد/ 6 طبقه است/ طبقۀ ششم تالار پذیرایی و دارای گچبریهایی به اشکال جام، صراحی، تنگ/ تزئینات= نقاشیهایی به شکل برگ و گل واشکال طیور و حیوانات و...
19- کاخ صفی آباد بهشهر: شاه عیاس صفوی، 1021 هجری/ توسعه توسط دو نفر شاه عباس، شاه صفوی/ بنایی مربع شکل و دو طبقه/ تزئینات= گچ، آجر، کاشی از نقشه با مجموعه بناهای باغ فین کاشان/ متعلق به دورۀ صفوی- قابل مقایسه است/ امروز جز پی بنا چیزی باقی نمانده است.
20- پل بیستون کرمانشاه : بر پایه ای از سنگهای حجاری دوره ساسانی ساخته شد/ دارای 4 چشمه/ طول = 15 متر ، عرض= 7 متر/ پایه پل شش ضلعی
21- پل الله وردیخان (سی و سه پل) اصفهان : شاه عباس صفوی، 1011 هجری/ 360 متر طول، عرض = 14 متر/ در اصل 40 چشمه داشته ولی امروز فقط 33 چشمه باقی مانده است با نظارت سردار شاه عباس اول، الله وردیخان ساخته شده است.
22- پل خواجو اصفهان : شاه عباس دوم، 1060 هجری/ طول= 5/132، عرض= 12 متر/ به دلیل معماری و کاشیکاری بر سایر پل های زاینده رود برتری دارد/ به عنوان پل – بند استفاده می شد و با مسدود کردن پل های زیر چشمه در قسمت غربی دریاچۀ کوچکی بوجود می آمده/ مصالح = سنگ و آجر.
23- رباط زین العابدین (یزد – کرمان) : شاه عباس صفوی/ این رباط به همراه رباط زیرۀ کاشان تنها رباط های گرد دایره ای شکل ایران هستند که برای مقابله شن های کویری و نیز طبق اعتقادات مذهبی ایل طور ساخته شده اند/ دارای 5 برج/ دارای بادگیری مشابه بادگیر باغ دولت آباد یزد در قسمت شاه نشین.
24- کاروانسرای دید گچین (تهران- قم) : بنای اولیه متعلق به دورۀ ساسانی است/ چهار ایوانی/ دارای 4 برج که هر یک کاربرد جداگانه داشته/ این کاروانسرا الگو و مبنای کاروانسراهای دورۀ اسلامی به ویژه عصر صفوی می باشد/ دارای 40 اتاق برای مسافران.
25- کاروانسرای مهیار اصفهان : شاه سلیمان صفوی/ چهار ایوانی/ مصالح= سنگ و آجر/ و در جلوی این کاروانسرا بازار، مسجد، قهوه خانه و ... دیده می شود که در کمتر کاروانسرای این مشخصات دیده شه است.
26- کاروانسرای ده بید (اصفهان – شیراز) : شباهت زیادی به کاروانسرای امین دارد/ حیاط مرکزی به شکل ضلعی/ دارای 26 اتاق.
27- کاروانسرای خان خزه : شاه عباس اول صفوی/ این کاروانسرا به همراه کاروانسرای ده بید و امین احتمالاً در یک زمان احداث و دارای یک معمار بوده اند.
28- کاروانسرای شبلی (تبریز- میانه) : 1051 هجری/ از نمونه های کاروانسرای کوهستانی/ دارای 4 برج/ فقط دارای یک حیاط کوچک در وسط.
29- کاروانسرای شیخ علیخان یا چاله سیاه اصفهان : 1098 هجری، شاه سلیمان صفوی/ توسط وزیر شاه علیخانی ساخته شد/ چهار ایوانی/ دارای 22 اتاق/ برای پذیرایی مهمانان خارجی بوده.
30- کاروانسرای بیستون کرمانشاه : چهار ایوانی/ دار ای یک دروازه و هفت طاقما/ 47 اتاق.
31- کاروانسرای مادر اصفهان : شاه سلطان حسین صفوی/ همزمان با ساخت مدرسه سلطانی و در شرق این مدرسه قرار دارد/ بانی مادر سلطان مادر/ طرح 4 ایوانی/ 140 اتاق/ اکنون به مهمانسرای عباسی نامگذاری شده است.
32- کاروانسرای امین آباد (اصفهان– شیراز) : همانند دو کاروانسرای دیگر خان خزه و ده بید تنها کاروانسراهای هشت ضلعی بوده که جنبه دفاعی و نظامی داشته اند/ نمای داخلی به شکل 4 ایوانی/ 26 اتاق.
33- مسجد کبود گنبد کلات (سرخس) : نادر شاه افشار / دارای شکل 4 ایوانی.
34- کاخ خورشید کلات : 1150 هجری، نادر شاه افشار/ یک بنای هشت ضلعی که روی آن 4 ردیف پلکان که به شکل هرم برپا کرده اند./ دارای گنبد استوانه ای شکل به ارتفاع 5 و قطر 10 متر/ معماراین بنا به هنر تزئین معماری مغول و معماری هند توجه داشته.
35- مسجد وکیل شیراز : کریم خان زند، 1187 هجری/ چهار ایوانی.
36- مسجد نبی قزوین : فتحعلی شاه قاجار/ از لحاظ وسعت یکی از بزرگترین مساجد
ایران.
37- مسجد امام یا سلطانی یا جامع سمنان : فتحعلی شاه قاحار 1242هجری/ نمونۀ کامل مسجد 4 ایوانی و معرّف معماری قاجار.
38- مسجد امام تهران : فتحعلی شاه قاجار 1240 هجری/ 4 ایوانی/ معرّف معماری قاجاریه..
39- مسجد حاج علی آقا کرمان : 1328 هجری، قاجار/ شباهت به مسجد وکیل شیراز/ معرف معماری دورۀ قاجاریه در جنوب ایران.
40- مسجد شهید مطهری تهران : 1296 هجری، ناصرالدین شاه قاجار/ از شاهکارهای معماری قاجار/ دو طبقه/ 4 ایوانی/ گنبدی عظیم به ارتفاع 37 متر، یک شبستان، 8 مناره و گلدسته.

 

[imah]

نکات گزیده فصل پنجم :
· در زمان شاه طهماسب صفوی، تعاملات هنری میان کشورهای هند و ایران انجام شد.
· دورۀ 42 ساله سلطنت شاه عباس صفوی، عصر شکوفایی هنر اسلامی در ایران است.
· قرن 10 و 11 هجری دوران اوج هنر اسلامی در سرزمین ایران محسوب می شود.
· از ابینه اولیه دورۀ صفوی می توان به مسجد جامع ساوه و مسجد علی و قصرهایی در خوی و قزوین اشاه کرد که درزمان شاه اسماعیل بنا شد.
· اغلب بناهای دورۀ صفوی به شکل 4 ایوانی است.
· معماری دوران افشاریه، زندیه و قاجاربه از نظر طرح و نقشه به معماری صفوی شبیه است.
· نامهای دیگر بهشهر، خرگوران و اشرف (اشرف البلاد) بود که در زمان صفویان مورد توجه شاه عباس صفوی قرار گرفته و بناهای مهمّی چون کاخ صفی آباد، باغ چهلستون، باغ خلوت، رصدخانه و.. در آن ساخته شد.
· رباط زین العابدین (جاده یزد – کرمان) و رباط زیرۀ کاشان تنها رباط های گرد و دایره ای شکل در ایران هستند.
· مبنای کار بسیاری از کاروانسراها، به ویژه در دورۀ اسلامی کاروانسرای دید گچین (جاده قم- تهران) است.
· ویژگی کاروانسراهای کوهستانی، نداشتن حیاط مرکزی و پوشاندن تمام قسمتهای بنا برای جلوگیری از سرما است.
· بنای قبه الصخره و قبه الصلیبه از بناهای صدر اسلام و دارای نقشه هشت ضلعی بوده اند.
· سه کاروانسرای امین آباد، ده بید و خان خزه (جاده اصفهان- شیراز) تنها کاروانسراهای هشت ضلعی هستند که جنبه دفاعی- نظامی داشته اند.
· نمودار سلسله ها و حکومت های مربوط به این دوره زمانی به شکل زریر است :
· صفویان (قرن 10)
· شاه اسماعیل صفوی ‘ 907 هجری، پایتخت تبریز
شاه طهماسب ‘ 930 هجری، پایتخت قزوین
شاه اسماعیل دوم
شاه محمد خدابنده
شاه عباس اول ‘966 هجری، پایتخت اصفهان، دورۀ شکوفایی هنر اسلامی در ایران
شاه صفی
شاه عباس دوم
شاه سلیمان
شاه سلطان حسین ‘1135 هجری، سقوط صفویان
افشاریه
زندیه
قاجاریه

 

[imah]

فصل ششم : روند شکل گیری مجموعه بناهای مذهبی و غیر مذهبی
(اَرسن ها) مجموعه بناهای مذهبی و عیر مذهبی :
1- بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، اردبیل : صفویان/ از مجموعه مقابر شاهان صفوی/ مقبره شیخ صفی به صورت 8 ضلعی/ گنبد معروف به (الله، اله) بر بالای این مقبره جای دارد و 17 متر ارتفاع / قسمت چینی خانۀ آن شباهت به کاخ عالی قاپو/ شهیدگاه،، آرامگاه اجداد شاه اسماعیل/ مسجد جنّت سرا به صورت هشت ضلعی/ دارای محوطه ای به نام بانی
2- مجموعه بناهای حضرت معصومه، قم : در زمان سلجوقیان گنبد اولیه خراب و از نو ساخته شد/ در باغی به نام باغ بلبلان قرارداشت/ در مجموع 14 ایوان و 200 حجره را داراست./ دارای قسمت های مهمی نظیر صحن عتیق، صحن جدید (تاجکی) ، مدرسه فیضیه و .. است./ قبر برخی از پادشاهان صفوی و قاجار نظیر شاه عباس دوم، شاه صفی، شاه سلطان حسین، فتحعلی شاه قاجار و.. درمجموعه وجود دارد.
3- مجموعه حضرت عبدالعظیم ری : نخستین گنبد به شکل رُک در زمان سلجوقیان ساخته شد/ قبر ناصرالدین شاه نیز در این مجموعه است/ حضرت عبدالعظیم از نوادگان امام حسن (ع) بود.
4- مجموعه حرم حضرت رضا (ع) مشهد : در طی پند دوره تکمیل شده و در حال تکمیل نیز همچنان است/ گنبد دوپوش، با روکشی از طلا، حیاط مرکزی معروف به صحن عتیق و چهار ایوانی/ گلدسته های طلا در زمان شاه طهماسب صفوی و نادر شاه افشار افزوده شد/ دارای رواق های مهمی به نام دارالضیفات و دار الحفاظ.
5- مجموعه سنگ بست مشهد : شاه آرامگاه ارسلان جاذب، از حکمرانان عهد غزنویان و یک مناره استوانه
ای- آجری که صد و یک پله دارد، می شود.
6- زیارتگاه شاه نعمت الله ولی ماهان (کرمان) : از قرن 8 باقی مانده و در دوران صفوی و قاجار تغییراتی پیدا کرده است./ دارای 3 حیاط/ شاه نعمت الله ولی شاعر و عارف قرن 9.
7- مجموعه بناهای شیخ عبدالصمد اصفهانی نظنز : قرن 3 هجری، آرامگاه شیخ عبدالصمد همانند بناهای بسطام در شاهرود، بابا قاسم در اصفهان به شکل مخروطی است و بر فراز بنایی 12 ضلعی استوار است / ارتفاع مناره 37 متر/ سر در ورودی به سبک ایلخانی/ بلند و کشیده ولی کم عرض.
8- مجموعه شاهزاده حسین قزوین : حسین از فرزندان امام رضا (ع) بوده/ ساخت بنا صفویان/ دارای 6 مناره/ ورودی همچون ورودی دروازه های شهرهای صفوی و قاجار از شمال بوده/ دو رواق به نام بالا سر و پایین پا.
9- مجموعه بناهای مذهبی بسطام (شاهرود) : (مجموعه بایزید بسطامی) که شامل بناهایی از صدر اسلام، منار و مسجدی از دوره سلجوقی، برخی از عهد ایلخانی بنام کاشانه که 30 ترک داشته و از داخل 10 ضلعی است، صومعه بایزید، مدرسه شاهرخیه از عهد تیموری، امامزاده محمد در دورۀ ایلخانی و.. / معمار : 0برج کاشانه و سایربناهای مجموعه ) : محمد بن حسین بن ابی طالب دامغانی که برای اولین/ بار نام مهندس را برای خود در کتیبه ای برگزید.
10- مجموعه بناهای تربت جام : مدفن شیخ احمد جام، عارف قرن 5،/ از بناهای مهم مجموعه : گنبدخانه (شبیه آرامگاه سلطان سنجر در مرو)، مسجد عتیق، مسجد کرمانی، گنبد سفید، مسجد سردر یا رواق، مسجد کرمانی، مدرسۀ فیروز شاه یا گنبد سبز و.../ ایوان حدوداً 30 متر ارتفاع (به سبک ایلخانی : بلند و کم عرض).
11- مجموعه باغ و کاخ فین کاشان : مجموعه ای غیر مذهبی که توسعه و گسترش آن در دورۀ صفوی بوده/ آب چشمۀ سلمانیه به این باغ جاری است/ از قسمت های مهم آن می توان به بنای معروف به شهر گلوی شاه عباس/ ساختمان 2 طبقه/ بنای کریمخانی/ حمام و... اشاره کرد.
12- مجموعه بناهای مذهبی مشهد اردهال کاشان : آرامگاه یکی از فرزندان امام پنجم/ دارای یک محور
اصلی درکل معماری/ مراسمی به نام (قالی شویان) هر ساله در مهر ماه برگزار می شده .
13- مجموعه بقعه محمد هلال آران (کاشان): آرامگاه یکی ازفرزندان امام علی (ع)/ مربوطه به دورۀ سلجوقی/ مرّمت وتزئینات در دوره های بعدی.
14- مجموعه بناهای فرح آباد ساری : موقعیت جغرافیایی: نزدیک روستایی به نام طاطان ونزدیک رودخانه تجن/ از عناصری مثل مسجد، کاخ، پل و... تشکیل شده است/ مسجد به شکل چهار ایوانی/ کاخ، مشهور به کاخ جهان نما/ پل، آجری، دارای 9 دهانه و روی رودخانۀ تجن.
15- مجموعه گنجعلی خان کرمان : گنجعلی خان از حکام مشهور زمان شاه عباس صفوی بوده/ معمار بناها: سلطان محمد یزدی/ مجموعه دارای بناهایی نظیر مدرسه مسجد حمام گنجعلیخان، ضرابخانه (نورۀ سکه) آب انبار و ... است.
16- مجموعه وکیل شیراز : شامل بناهای سلطنت کریم خان زند (1172- 1193 ه.ق) که شامل مسجد وکیل، بازار و حمام وکیل و.. می شود/ ایوان صحن شمالی مسجد و به طاق مروارید معروف ست/ بازار وکیل به صورت صلیبی شکل می باشد.
17- مجموعه کاخ های سلطنتی تهران : مجموعه کاخ های گلستان که متعلق به دوره قاجار (ناصرالدین شاه) است در محدودۀ برج ارگ که در زمان شاه طهماسب صفوی ساخته شد قرار دارد/ عمارت دیوانخانه در زمان کریم خان/ عمارت تخت مرمر در زمان محمد خان قاجار بر پایۀ عمارت کریمخانی/ در ضلع شرقی کاخ های گلستان عمارت 5 طبقۀ شمس العماره که نشانگر نفوذ معماری اروپا در ایران قاجار است قرار دارد/ در ضلع جنوبی عمارت بادگیر و تالار الماس/ کاخ البیض ‘ در زمان ناصر الدین شاه بنا (اکنون موزۀ مردم شناسی).
18- مجموعه ابراهیم خان کرمان : هم زمان با فتحعلیشاه قاجار و در کرمان و جنب مجموعه گنجعلیخان و شامل بازار ابراهیم خان (قیصریه)، مدرسه ابراهیم خان، ساختمان خلوت یا خانۀ و حمام ابراهیم خان می شود.
19- مجموعه حاج آقا علی کرمان : قرن 13 هجری قمری و نزدیک مجموعه ابراهیم خان است و شامل مسجد و کاروانسرا و آب انبار و... است/ مسجد حاج آقا علی با الهام ا زمسجد وکیل شیراز بنا شده است.
20- حرم حضرت خمینی ره (تهران- قم) : دارای 4 مناره به ارتفاع 91 متر به نشانه عمر امام/ ارتفاع گنبد
68 متر به نشانه سال رحلت امام 1368/ گنبد دوپوش/ گریو گنبد دارای 72 پنجره در دو طبقه (به یاد 72 تن شهید کربلا) شکل گیری بنا بر اساس باورهای اسلامی و مذهبی.
نکات گزیده فصل پنجم : روند شکل گیری مجموعه بناهای مذهبی و غیر مذهبی
· پیدایش مجموعه های ساختمانی، با ایجاد یک آرامگاه ساده یا یک مکان مذهبی یا سیاسی شروع می شود.
· مجموعه های ساختمانی درمرکز و بافت اصلی شهر به صورت سمبل درمی آیند.
· از مجموعه های ساختمانی قبل از تاریخ ایران می توان به مجموعه ساختمانهای منقوش در زاغۀ قزوین، نوشیجان در همدان، حسنلو درآذربایجان و چغازنبیل در خوزستان اشاه کرد.
· آرامگاه شیخ عبدالصمد اصفهانی در نطنز همانند بناهای بسطام در شاهرود و بابا قاسم دراصفهان دارای گنبدی مخروطی شکل هستند.
· ورودی مجموعه شاهزاده حسین، هماند دروازه های ورودی شهرهای صفوی و قاجار از سمت شمال است.
· مناره بسطام همانند مناره دامغان و سمنان دارای آجرکاری از نوع برجسته است.
· مجموعه بسطام شاهرود از مجموعه های منحصر به فرد است که سازنده آن نام مهندس را برای خود انتخاب کرده است.
· در سفرنامه های متعددی کاخ فرح آباد ساری که توسط شاه عباس بنا شده به کاخ جهان نما معروف است.
· ایرانیان به مسجد که توجه به سوی عالم بالا و وحدانیّت معطوف می دارد، توجه خاصی داشتند.
· شکوه معماری ایرانی عبارتست از عظمت تاریخی و دینداری.


اینم تقدیم ب دوستانی ک این کتاب رو نداشتن
مفید و مختصر
بابت غلط املایی های احتمالی هم ... پوزش

 

[باران طلایی]

انتشار كتاب شهرسازي بر پايه مباني هنري: توسط كاميلو زيته در اتريش سال ١٩١٠
* تأسيس انجمن فرانسوي معماران شهرساز ١٩١١
* تأسيس جامعه امريكايي معماران منظر : توسط المستد و همكارانش در أمريكا سال ١٨٩٩
* طراحي منظر سبز شهري: قرن ٢٠ امريكا
* باغ هاي بين النهرين به شكل: مربع مستطيل و محصور
* درخت سرو نماد : حيات جاودانه
* دليل تقدس عدد ٤ در معماري باغ : عناصر چهارگانه و جهات اربعه
* اولين باغ هخامنشي : باغ كوروش در پاسارگاد

 

[باران طلایی]

ايوان ها در كأخ كوروش: رو به باغ

* ويژگي مهم ورساي: يكپارچگي معماري و باغ سازي درآن

* پدر معماري صنعتي: جوزف پاكستون - قرن ١٩ - در كريستال پالاس به طراحي منظر داخلي پرداخت

* طراح شهرك كارگري سال تر: تيتوس با الهام از طرح اوين

* نخستين باغ شهر : لچ ورث سال ١٩٠٤

الگوي باغ شهر توسط: ابنزرهاوارد

ایده پارك شهر : لوكوربوزيه

هدف اصلي در نظريه باغ شهر: پيوند محيط شهر صنعتي با محيط روستايي و كشاورزي

* ايده باغ شهر عمودي لوكوربوزيه : سال ١٩٢٢در طرح يك شهر معاصر

 

[باران طلایی]

مهمترين عامل در انتخاب فولاد ساختماني: مقاومت زياد و مقدارش از 900-220 مگاپاسكال

فولاد ٣٦-A با تنش جاري شدن ٢٥٠ مگاپاسكال بيشترين كاربرد را در سازه ساختمان دارد

اضافه كردن نيكل به فولاد، فولاد ضد زنگ إيجاد مي نمايد

 

[باران طلایی]

باغ هاي زينتي را در روم باستان Topiarium مي ناميدند كه از ريشه Topia به معني باغ و Topiaryبه معني باغباني

باغ هاي اشراف رومي كه در خارج از محيط شهري ساحته كي شدني به نام Villa هاي رومي معروفند

دهه *1960* سال شکوفایی و اوج هنر مینیمالیستی

هنر مینیمال را می توان *هنر مصنوع *نامید.

لوکوربوزیه مومیایی شده با گرایش به مینیمالیسم" همان *تادائو آندو *هست.

برای *نورمن فاستر *فرآیند طراحی ساختمان مهم تر از محصول و صورت نهایی است

 

[باران طلایی]

نام دیگر ارگ ناتمام سارگون دوم در تمدن آشور ارگ سلطنتی شروکین دوم میباشد لازم به ذکر است که زیگورات خرساباد نیز در همین مکان قرار داشته است

قدیمیترین نمونه اب انبار ،منبع ذخیره آب معبد چغازنبیل در خوزستان از دوره هخامنشی است.

بحث صداقت در معماری توسط ویوله لودوک و بحث اخلاق در معماری توسط پتروس برلاخه مطرح گردید .

ایوان منتهی به گنبد :اختراع ساسانی ها می باشد که سلجوقی ها آن را به اوج رساندند

زیگورات اور و زیگوات آنو => تمدن سومر

کاخ نارانسین و معبد شو سین=> تمدن آکاد

ارگ سارگون=> تمدن آشور

مهمترین یادمان بابل جدید=> شهر بابل

ایوانه شدن تاکید را مرکزی میکند و از جهت برمیدارد ، اصولا الگوی 4 ایوانی تاکید بر جهت قبله را تضعیف میکند ، که با مراتبی همچون بزرگ نمودن ایوان جهت قبله و رنگی نمودن گنبد این ایوان مساله جهت را مرتفع میکنند .

 

[ex5*ser]

باغ هاي زينتي را در روم باستان Topiarium مي ناميدند كه از ريشه Topia به معني باغ و Topiaryبه معني باغباني

باغ هاي اشراف رومي كه در خارج از محيط شهري ساحته كي شدني به نام Villa هاي رومي معروفند

دهه *1960* سال شکوفایی و اوج هنر مینیمالیستی

هنر مینیمال را می توان *هنر مصنوع *نامید.

لوکوربوزیه مومیایی شده با گرایش به مینیمالیسم" همان *تادائو آندو *هست.

برای *نورمن فاستر *فرآیند طراحی ساختمان مهم تر از محصول و صورت نهایی است

اینا که چند صفحه قبل بود!
در ضمن بودایی شده نه مومیایی شده!!

 

[باران طلایی]

نسبت ارتفاع به قاعده ستونهای یونانی در دوره های مختلف:
1) دوریک
آرکائیک:4-1
کلایسک:3/4-5 و 1/2-5
هلنی:7-1
2) ایونیک 9-1 و 10-1
3) کرنتی (کورنتی) : بدنه ستون در این شیوه از بدنه ستون شیوه دوریک باریکتر و بلندتر است و قطر آن مانند بدنه ستون ایونیک از روی پایه ستون به یک میزان بالا میرود.

 

[باران طلایی]

سبک های معماری رومانسک:
1)لومباردی-کلیسای اشپایر و سان آمبرجو
2) نورماندی- کلیسای سنت اتین و دورم
3) توسکان- کلیسای پیزا و سن میناتوآل مونته
4)آکتین- کلیسای سن پیرانگلوم
5) کولونی بورگونی-کلیسای سن سرنن

 

[ne.arch]

موضوع های سیام:
سیام اول: همسو کردن معماری با واقعیت اجتماعی
سیام دوم: مسکن حداقل
سیام سوم: استفاده بهینه از زمین
سیام چهارم:شهر کارکردی (منشور آتن)
سیام پنجم: محل سکونت و تفریح
سیام ششم: زیبایی شناسی در معماری
سیام هفتم: موضوع آزاد
سیام هشتم: حق عابر پیاده
سیام نهم : محیط طبیعی انسان
سیام دهم: محیط زندگی انسان

 

[ne.arch]

PMV:
- معیاری برای سنجش رضایت افراد از شرایط حرارتی
- با عددمطلق 3- تا 3 نشان داده می شود


PPD:
- تخمین درصد نارضایتی
- بر اساس PMV سنجیده می شود
- به صورت درصد

 

[ne.arch]

نمادهای باروک:

ایتالیا ----> کلیسای سان پیترو در روم ----> آرمان سیاسی و مذهبی

انگلستان----> کلیسای سن پل -----> آرمان شهری و اجتماعی

فرانسه ----> کلیسای سن لویی-----> آرمان سیاسی

 

[lena.0]

یه نکته هم از من :

هرجا از باهاوس مطلبی دیدید بخونید.

 

[باران طلایی]

خلاصه نکات از شار تا شهر (دکتر سید محسن حبیبی) -

خلاصه نکات از شار تا شهر (دکتر سید محسن حبیبی) -

از شار تا شهر



1- در شهر ایرانی چه پدیده ای با اوج وحضیض آنها شده است ؟ جواب : پدیده غارت دفاع

2- شهر سبک فارسی در چه دوره ای بوده است ؟ جواب : قرن نهم ق.م . تا قرن چهارم ق. م

3- در چه دوره ای شهر ایرانی نشات گرفته از تمدن بین النهرین است ؟

جواب : قرن نهم ق. م. تا قرن چهام ق. م

4- در چه دوره ای شهر پارسی – هلنی در ایران شکل گرفت ؟ جواب : قرن سوم ق. م

5- در چه دوره ای شهر ایرانی با اختلاط نظری و عملی در نحوه تفکر و نگرش به جهان روبروست ؟ جواب : قرن سوم ق. م

6- در کدام دوره گذار از شار آزاد آزاد اندیشان دوران دیالمه به شار قدرتمند ویکسو نگر صورت گرفت ؟

جواب : از قرن چهارم ه.ق تا قرن هفتم ه. ق

7- تولد سبک تهران در کدام دوره صورت گرفت ؟ جواب : اواسط حکومت قاجار

8- در کدام دوره تاریخی شهر تهران به عنوان یک الگو مطرح میشود ؟ جواب : 1300تا 1320 ه. ش

9- در کدام دوره مفهوم شهر به یک مسا له تبدیل می شود ؟ جواب : 1320 تا 1357 ه. ش

 

[باران طلایی]

فصل یکم : شهر نشینی ، شهرگرایی و شهرسازی قبل از اسلام



10- شهر پارسی در کدام شهرها به اوج خود رسید ؟ جواب : شوش – استخر – پاسارگاد

11- کدام شار با الهام از شهر- تپه های بین انهرین ساخته شد ؟ جواب : شار مادی

12- این شار در تنظیم و تنسیق سه مقوله عمده جهان بینی ، اقتصاد و محیط ، گامی بس عظیم در شکل گیری تمدن جهانی بر می دارد ؟ جواب : شار مادی

13- شاردر کدام دوره مفهوم التقاطی دارد ؟ جواب : شار پارسی – هلنی

14- شهرهای نساء و فیروز آباد در کدام دوره بنیان نهاده می شوند ؟ جواب : شار پارتی

15- در کدام شار دولت در ورای همه سازمان های اجتماعی مردم قرار می گیرد ؟ جواب : شار مادی

16- در کدام شیوه یا دوره شاهد پیدایش نوشهرها در سازمان فضایی کشور بودیم ؟ جواب : پارسی – هلنی

17- کدام شار مفهومی دوگانه از شهر- دولت یونانی و شهر- قدرت پارسی را می یابد ؟ جواب : پارسی – هلنی

18- اولین شاری که درایران توانست عنوان شهرقدرت را به خود بگیرد کدام شار بود ؟ جواب : هگمتانه

19- کدام شار مادی شباهت های فراوانی با شهر اور دارد ؟ جواب : هگمتانه

20- هرتسفلد هگمتانه را به چه معنا می داند ؟ جواب : مکان جمع شدن

21- مهم ترین عامل اقتصادی در شکل گیری شار کدام است ؟ جواب : غارت- دفاع

22- در این دوره مردمان را به درون شهر معبد وشهرقدرت راهی نیست ؟ جواب : شار مادی

23- در این شار مفهوم بازار در مرحله جنینی خود قرار دارد ؟ جواب :شار مادی

24- شهرتپه را می توان به کدام شار نسبت داد ؟ جواب : شار مادی

25- فتح کدام شهر دولت هخامنشی را در مقابل مجموعه ای از دولتشهرهای پر رونق بین النهرین قرار داد ؟ جواب : بابل

26- فتح کدام شهر دولت هخامنشی را با عنصر جدیدی به نام پول مواجه می سازد ؟ جواب : لیدیه

27- شار نظامی – کشاورزی و شار نظامی – بازرگانی به ترتیب مربوط به کدام شیوه هاست ؟ جواب : مادی – پارسی

28- در کدام شار برای اولین بار بازار در شهر تولد می یابد ؟ جواب : پارسی

29- در کدام شار سازمان فضایی کشور در چهار رده خانه ، ده ، طایفه وکشور صورت گرفت ؟ جواب : پارسی

30- کدام شار اولین قدم را در مفهوم منطقه ای شدن برداشته است ؟ جواب : پارسی

31- شار پارسی کدام یک از مفاهیم را در بر دارد ؟ جواب : شهرقدرت – شهرمعبد – شهربازار

32- شاردر دوران هخامنشیان به چه شکلی بوده است ؟ جواب : مربع

33- اولین بنایی که در شار پارسی شروع به ساختن آن می کردند چه بنایی بوده است ؟ جواب : آتشکده

34- بالاترین طبقه در سازمان اجتماعی هخامنشیان کدام طبقه بود ؟ جواب : اشرافیت دودمانی

35- حضور این طبقه اجتماعی در بطن دولت پارسی ، نشان از تحول تاریخی آن از دولت- شهرهای بین النهرین تا شهر قدرت پارسی دارد ؟ جواب : مغان وروحانیون

36- کدام دولت با قرار دادن پادشاه در ورای طبقات اولین گام را در جهت تسلط بر مذهب را بر می دارد ؟ جواب : هخامنشی

37- این طبقه اجتماعی در دوران هخامنشی بیان کننده قدرتی است که جامعه روستایی در روزرگاران باستان داشته است .

جواب : اشرافیت دهقانی

38- حضور این طبقه در شار پارسی نشان از امتزاج ویگانگی کار اجتماعی دارد . جواب : اشرافیت دهقانی

39- این شار محل اقامت طبقات ممتاز در شار پارسی بوده است . جواب : شار میانی

40- در کدام شار ایرانی برای نخستین بار در تاریخ جهانی در فلسفه شرقی وغربی با یکدیگر ممزوج می شوند ؟

جواب : شار پارسی – هلنی

41- شهر صد دروازه در کدام دوره تاریخی ساخته شد ؟ جواب : سلوکی

42- شهر پارسی – هلنی در بدو تولد خویش چگونه شهری بوده است ؟ جواب : نظامی

43- این شار محل استقرار اکثریت جامعه شهری روزگار باستان بوده است ؟ جواب : شار بیرونی

44-شکل شهرها دردوران سلوکی چگونه بوده است ؟ جواب : شطرنجی

45- در کدام شار برای اولین با میدان در شهر رنگ می گیرد ؟ جواب : پارسی- هلنی

46- در کدام شار درهمتنیدگی سه جامعه ایلی ، روستایی و شهری به اوج خود می رسد ؟ جواب : شار پارتی در دولت اشکانی

47- کدام شار برای اولین بار شکل دایره ای به خود می گیرد ؟ جواب : شار اشکانی

48- کاخ کسرا را می توان در رده کدام قسمت از مناطق شارها قرار داد؟ جواب : شار میانی

49-آنچه که در نساء و فیروز آباد کاملا مشهود است عمدتا چه عناصری می باشند ؟ جواب : دژ وشار میانی

50- اولین سند سیاسی – عقیدتی حکومت و دولت در دوره های پیش از اسلام کدام است ؟ جواب : کارنامک اردشیر پاپکان

51- ظهور کدام دولت اولین حرکت جامعه شهری برای رسیدن به قدرت بود ؟ جواب : ساسانی

52- کدام طبقه اجتماعی در زمان ساسانیان از طبقات اجتماعی کنار گذاشته می شوند ؟ جواب : اشرافیت دودمانی

53- نظام کاستی مشخصه کدام یک از دولت های پیش از اسلا م است ؟ جواب : ساسانی

54- در کدام دولت موبدان از قدرت و منزلت بیشتری برخوردار بودند؟ جواب : ساسانی

55- حضور کدام طبقه در جامعه ساسانی نشان از پیروزی اشرافیت دهقانی بر اشرافیت دودمانی دارد ؟ جواب : دهقانان

56- کدام شهر به دستور شاپور دوم در زمان ساسانیان از میان برداشته شد ؟ جواب : شوش

57- در زمان کدام یک از شاهان ساسانی شهرها شبیه شهرهای دوران اسلامی بود ؟ جواب : قباد

58- اولین شهری که دارای تاریخ مکتوب است کدام شهر است ؟ جواب : بیشاپور

59- شهر بیشاپور به چه شکلی است و یادآور کدام شهر هخامنشی است ؟ جواب : شطرنجی ، پاسارگاد

60- کدام یک از قسمت های شهر در دوره قبل از اسلا م در دوره اسلامی به شلرستان موصوف گردید ؟ جواب : شار میانی

61- کدام بخش از شهر به هنگام هجوم اعراب نقش اساسی بازی کرده است ؟ جواب : شار بیرونی

62- در دوران بعد از اسلام کدام قسمت از شهر به ربض مشهور گردید ؟ جواب : شار بیرونی

63- در دوران ساسانی آتشکده ها و بازار اصلی را باید در کدام قسمت از شهر جستجو کرد ؟ جواب : شار بیرونی

64- میدان در دوران ساسانی در کدام قسمت از شهر برپا می شود ؟ جواب : شار بیرونی

 

[باران طلایی]

صل دوم : شهرنشینی ، شهر گرایی وشهرسازی در دوران اسلامی



65- اولین شهری که با جهان بینی اسلامی در خارج از حجاز بنیان نهاده ش کدام شهر است ؟ جواب : کوفه

66- پررنگ ترین نقش شهر های اسلا می کدام نقش است ؟ جواب :نقش مذهبی

67- در دوران اسلامی نخستین مکانی که در شهر بنا می شد چه مکانی بود ؟ جواب : مسجد جامع

68-در کدام دوران اسلامی مسجد در ربط کامل با قدرت دولت اسلامی ولی در کنار خود دارالاماره را به عنوان مقر حکومت دارد ؟ جواب : بنی امیه

69- درکدام دوران اسلامی قدرت سیاسی از قدرت مذهبی آن جدا می گردد؟ جواب : عباسیان

70 – در کدام دوره مساجد مکانی جهت خود نمایی حکومت ها می گردند ؟ جواب : حکومت قدرت های محلی

71- در کدام دوره محلات بر مبنای جدایی قومی ، نژادی ، فرهنگی ، مذهبی و... بر پا می گردند ؟ جواب : عباسیان

72- از کدام عناصر می توان به عنوان عناصر اصلی تشکیل دهنده شهر اسلامی یاد کرد ؟ جواب : بازار و میدان

73- نخستین بازار در محدوده بلا فصل مسجد کدام بازار است ؟ جواب : عطاران وشمع فروشان

74- کدام بازار بر گرد مدارس تشکیل می شد ؟ جواب : کتاب فروشان وصرافان

75- پر اهمیت ترین بازار در دوره اسلامی کدام بازار است ؟ جواب : قیصریه

76- از کدام عنصر می توان به عنوان ستون فقرات شهر دوره اسلامی نام برد ؟ جواب : بازار

77- وجود محلات در تضاد و درتقابل از خصیصه های بارز کدام شهرها می باشد ؟ جواب : شهرهای دوره اسلامی

78- مهمترین سیاستی که دولن اسلامی در دوران متقدم در ایران از آن تبعیت می کند چیست ؟ جواب : اهمیت بخشیدن به ربض

79- شهرهای نو بنیاد در دوران اسلامی عمدتا دارای چه کار کردی بودند ؟ جواب : نظامی

80- شهرسازی و شهر نشینی تحت حکومت های محلی از چه زمانی آغاز شد ؟ جواب : قرن دوم وسوم هجری

81- شهر بغداد بر چه طرح وشکلی می باشد ؟ جواب : دایره

82- سازمان های صنفی از زمان کدام دولت بعد از اسلام به انتظام کشیده می شود ؟ جواب : سامانی

83- نظارت بر امور اصناف در دوران سامانی بر عهده کدام دیوان بود ؟ جواب : دیوان حسبت

84- اولین تمایز شهرهای دوره سامانی با شهرهای قبل از آن در چه چیزی بوده است ؟ جواب : عوض شدن مراکز فعالیت

85- در کدام دوره خان نظامی با استقرار در شهر نماد ااصلی پیوند سه جامعه ایلی ، روستایی وشهری می شود ؟ جواب : سامانیان

86- چهار پایه اصلی سازمان شهری سامانیان کدام است ؟ جواب : حکومت – مذهب – اصناف – امت

87- اوج حیات ادبی و اوج شهر نشینی بعد از اسلام در کدام دوره بوده است ؟ جواب : قرن چهارم هجری ق

88- انجمن های صنفی از چه قرنی در شهرهای اسلامی – ایرانی دیده می شود ؟ جواب : قرن سوم ه. ق

89- از کدام دوره به عنوان مر جع شهرسازی و تفکر شهری کشور یاد می شود ؟ جواب : قرن چهارم . ه . ق

90- فناگرد خسرو بر چه طرح وشکلی بوده است ؟ جواب : شطرنجی

91- کدام دولت اسلامی نظام تیولداری را در ایران به کار گرفت ؟ جواب : سلجوقی

92- نظام اقطاع گسترش یافته در دوره سلجوقی دستمایه اصلی برای تحکیم کدام نظریه می گردد؟ جواب : نظریه دولت

93- در زمان مغول با اجرای کدام قوانین اقتصاد شهری و روستایی بی معنا می شود ؟ جواب : طرح و تمغا

94- کدام شهر اولین پایتخت مغولی در ایران بوده است ؟ جواب : مراغه

95- مغولان با استفاده از کدام مفهوم شهرها را ابتدا مفتوح وسپس معدوم می کردند ؟ جواب : محلات درستیز

96- زمین داری و اقطاع با اجرای کدام قوانین مغولی از میان برداشته می شود ؟ جواب : یاسا

97- کدام شهر در در زمان غازان خان به اوج عظمت و عمرانی می رسد ؟ جواب : تبریز

98- شام غازانی به تبعیت از کدام شهر ساخته می شود ؟ جواب : دمشق

99- شهر آمد در کدام منطقه ساخته شد ؟ جواب : دیاربکر

100- میدان حسن پادشاه در کدام شهر ساخته شده است ؟ جواب : تبریز

101- کدام شهر با 30 هزار خانه در کناره شرقی تبریز به دستور خواجه رشیدالدین فضل الله ساخته می شود ؟ جواب : ربع رشیدی

102- شهرهای شام غازانی و ربع رشیدی به چه گونه ای ساخته می شوند ؟ جواب : شطرنجی

103- شهر سلطانیه در زنجان به چه شکلی ساخته می شود ؟ جواب : شطرنجی

104- سیاست ارضی دولت صفوی به سیاست ارضی کدام دولت نزدیک می باشد ؟ جواب : ساسانی

105- در کدام دوره برای نخستین بار در ایرا ن بعد از اسلام قلاع اهمیت وارزش خود را به عنوان پایگاهی در سنیز با دولت مرکزی از دست می دهد ؟ جواب : صفوی

106- مالیات در زکمان صفوی از انجمن های صنفی از طریق چه کسی در یافت می شد ؟ جواب : کلانتر

107- در کدام دوره مفهوم خیابان در مقابل بیابان بوجود می آید ؟ جواب : صفوی

108- گستره عمل شهر اصفهان در زمان صفویه چیست ؟ جواب : شهر – منطقه

109- مکتب اصفهان در شهرسازی در پی تحقق بخشیدن به کدام اصل است ؟ جواب : اصل تعاون و توازن

110- هدف اصلی شهرسازی مکتب اصفهان چیست ؟ جواب : ایجاد فضای شهری