درختچه مسواک
درختچه مسواک
گیاه مسواک
(
Salavadora Persica (Salvadoraceae
این درختچه از خانواه «سالوادوراسه» بوده که در اطراف بندرعباس، نای بند، میناب و منطقه جاسک و چاه بهار,هند, مصر و حبشه مى روید. برگ, میوه, دانه, پوست و ریشه آن, مصارف درمانى دارد… علّت نامگذارى آن به درخت مسواک, این است که مسواکِ ساخته شده از چوب این درختچه, لثه ها را تقویت مى کند.
درختچه ای است همیشه سبز با شاخه های صاف و براق کم رنگ و آویزان، برگ هایش استخوانی، بیضی نیزه ای به ابعاد 5/3×2/1 سانتی متر و دمبرگ آن کوتاه به طول 5 میلیمتر گل آذین آن خوشه ای باز و محوری یا انتهایی راست میوه آن شفت کوچک سرخ رنگ می باشد
در بندر عباس و چاه بهار به آن چوج گویند، عربى آن شجرالمسواک است ولى در کتب سنتى به آن اراک لقب داده اند ، برگهاى متقابل این گیاه گوشتى است و داراى گلهاى سفید رنگ خوشه اى است . میوه آن هسته اى زرد رنگ داشته و آن را کباث نامند که در موقع نارسى سبز رنگ است ، و به آن خمط و جهاض مى گویند. از ریشه این گیاه که چوبى است سابقا به جاى مسواک استفاده مى کردند.
بیش از یکهزار سال است که مسلمانان به دستور طبّ اسلامى با چوب خوشبوى اراک, مسواک مى کنند. پوسیدگى کمتر دندان مصرف کنندگان این چوب, گروهى از محقّقان را برانگیخته تا به بررسى مواد مؤثّر شیمیایى آن بپردازند و به خواصّ ضد میکروبى و ضد پلاک آن پى ببرند.
این چوب, حاوى ترى متیل آمین و آلکالوئیدى به نام سالوادورین است که اثر تحریک ملایمى بر روى لثه ها دارد و مقادیر زیادى از کلرورها بخصوص کلرور سدیم, فلوئور, سیلیکا, گوگرد, رِزین, ویتامین ث و مقادیر کمترى تانن فلاونوئید و بتاشیتوسترول آن, نقش مؤثّرى در جلوگیرى از پوسیدگى دندان دارد. ترى متیل آمین به عدم تجمّع ذرّات مواد غذایى بین دندانها کمک مى کند. کلرورها, نقش ضدّ عفونى ملایم دارند و موقعیّت فلوئور نیز واضح است. سیلیکا در سفیدتر کردن دندانها رُل [/نقش] اساسى دارد. سولفور نیز ضدّ میکروب است و ویتامین ث به طور وسیعى در عفونتهاى دهان و خونریزى, مصرف دارد
براساس مطالعات انجام شده در برخى از کشورها, آثار ضدّ پلاک پودر چوب اراک با بهترین فرم خمیر دندانهاى تجارى, یکسان بوده و در سالهاى اخیر, بعضى از کارخانه جات داروسازى, اقدام به تهیه خمیر دندانهایى که حاوى عصاره ریشه و ساقه هاى چوب اراک است, نموده اند
منبع : (گیاهان دارویى, دکتر على زرگرى, انتشارات دانشگاه تهران, ج3, ص352)