در دوران شاهنشاهی هخامنشی زنانی بوده اند كه در چندین مورد بالاتر از مردان قرار داشته اند . نمونه بارز آن كتیبه های پرسپولیس یا دریا سالاری بانو آرتمیس است . طبق گفته پرفسور گیل استاین – دكتر دیوید استروناخ – پرفسور ریچای فرای و پرفسور علیرضا شاپور شهبازی ( موسسه شرق شناسی شیكاگو و موزه باستان ایرا ن ) داریوش بزرگ برای بنا نهادن كاخهای پارسه از زنان به عنوان یكی از مهم ترین نیروهای كاری استفاده می كرد . به شكلی كه در چندین مورد كتیبه به دست آمده نوشته شده است كه زنی در اینجا مسئول بیش از صد نفر كارگر مرد بود و یا زنی دیگر به دلیل مهارت شغلی اش حقوقی معادل سه مرد دریافت میكرده است . یا در كتیبه ای دیگر آمده زنان كارگر باردار در ساختن پارسه از حقوق شاهنشاهی برای استراحت و بارداری استفاده كردند .
" سات اسپ " شخصی كه در زمان شاهنشاهی هخامنشی بود كه به دلیل تجاوز به دختر باكره ای در ایران محكوم به مرگ شد . سپس مادر وی نزد شاهنشاه رفت وشفاعت پسر را نمود . شاهنشاه ایران فرمان داد كه اگر نمی خواهی او اعدام شود باید دور آفریقا را با كشتی بگردد و ماجرای آنجا را به رشته تحریر در آورد . ولی او از ترس بیابان های آفریقا و سفر های دراز دریایی از سفر پرهیز كرد و به دروغ پس از مدتی وانمود كرد كه آفریقا را كامل دیده است . ولی داستان های او با دید بزرگان ایران خیالی شناخته شد و در نهایت وی به جرم تجاوز به دوشیزه ای ایرانی به دار آویخته شد . ( آرمان های شهریاران ایران باستان دلفگانگ كنادت 184 ) پس از نشستن شاهنشاه پوران دخت بر اریكه پادشاهی امپراتوری ایران با مردمان تهی دست چنین سخن می گوید :
اینك كه من بر تخت شاهنشهی نشستم سوگند یاد می كنم كه انجمن ها و گروه های كشور را متلاشی نكنم و آنان را یاری دهم . مردمانی را كه از گنج ها و ثروتهای ایران بهره ای نجستند را یاری دهم و سهم هر ایرانی را به مساوات تقسیم كنم . مبادا كسی در سرزمین های ایران مستمند و تهی دست باشد كه من از این كار اندوهناك می شوم . ( فردوسی بزرگ )
نمونه ای دیگر در رابطه با برابری زنان و مردان میتوان به این گزارش سازمان میراث فرهنگی ایران اشاره نمود . این سازمان پس از كاوش های طولانی خود در شهر سوخته در سیستان ایران به صورت رسمی اعلام نمود كه چندین سال در این شهر بیش از پنج هزار سال پیش زنان پادشاه ایران بودند و بر كشور ایران حكمرانی می كرده اند .
شاهنشاهان ایران باستان زنان خود را احترام بسیار می گذاشتند و در امور كشوری بسیاری آنان نقش داشتند . زن شاهنشاه بزرگ یا ملكه ایران همانند خود شاهنشاه تاج بر سر می گذاشته است و رفتارش باید گونه ای باشد كه سرمشق همه زنان كشور باشد . ملكه باید در جشن های نوروز – مهرگان و سده زنان مختلف كشور را دعوت كند و از آنان پذیرایی كند . كتیبه های به دست آمده از نقش رستم و كعبه زرتشت حاكی از آن است كه ملكه اردشیر دارای ارزش بسیار بوده است و الگوی كشورهای منطقه نیز بوده است .
فردوسی بزرگ در ستایش از شیرزنان ایران باستان چنین می سراید :
ندانست سهراب كه او دختر است سر موی او از در افسر است
شگفت آمدش گفت از ایران سپاه چنین دختر آید به آوردگاه
سواران جنگی به روز نبرد همانا به زیر اندر آرند گرد
زنانشان چنین اند ایران سران چگونه اند گردان جنگ آوران
اگر پارسا باشد و رایزن یكی گنج باشد پر آكنده ، زن
بویژه كه باشد به بالا بلند فروهشته تا پای مشكن كمند
خردمند و با دانش و ناز و شرم سخن گفتن نیك و آوای نرم
دیدگاه دین ایرانی درباره ی برابری زن و مرد
ای پورجیست ای جوانترین دختر زرتشت از خاندان هچت اسپ . من كه پدر تو هستم ( زرتشت ) جاماسب را كه یاور دین مزدیسنا است از روی راستی و منش پاك برای همسری تو برگزیده ام . اینك برو و با خرد و شعورات مشورت كن و در صورت پسندیدن آن – با عشق در انجام این وظیفه مقدس كوشش كن . ( یسنا 53 – بند 3 )
چه مرد باشد و چه زن هر كس كه مرا ای اهورا مزدا از زندگانی آن چیز را كه تو بهترین میشماری ارمغان دارد از پرتو منش نیك از پاداش راستی و شهریاری برخوردار خواهد گرداند . ( 46 – 10 )
ای مردم بیایید و بهترین گفتار را به گوش هوش بشنوید و با اندیشه روشن در آن بنگرید و پیش از آنكه فرصت از دست برود هر مرد و زنی باید به شخصه میان راه درست و نادرست یكی را برگزیند . ( یسنا – هات 30 – بند 2 )
فروهر زنان پاكدین سرزمین های آریایی را می ستاییم . ( بند 143 از تیر یشت )
در اوستا سن ازدواج برای دختران و پسران هر دو برابر و یكسان تعیین شده است به این صورت كه هر دختر و پسر بالغی كه به سن پانزده سالگی رسیده باشد میتواند ازدواج كند . ( اوستا – یشت 14 : 17 – وندیداد 14: 15 )
در ایران باستان اهمیت بسیاری به مقام زن و مرد داده میشده است . زن را بانوی خانه – مون پثنی – می نامیدند و مرد را - مون بد - یا مدیر خانه می نامیدند . مرد در حكم پادشاه و زن در حكم ملكه به حساب می آمده است . در نسخه های دینی ایران باستان زنان شوهر دار از اجرای مراسم دینی معاف بودند زیرا تشكیل خوانواده و پرورش یك جامعه نیك منش و نیك كردار كه یكی از اركان آن تربیت مادر است بزرگ ترین عمل نیك در كارنامه زنان ثبت می شده است و به همین دلیل هر گونه مراسم را برای آنان اختیاری دانسته بودند . ( نسك ارپادستان فرگرد اول قسمت 5 )
دین باستانی و كیش كهن آریایی ، زنان را یكی از ارزشمند ترین اقشار جامعه می دانسته است به طوریكه در كتاب دینی دینكرد آمده است زنانی را كه تحصیلات و دوره های قضاوت دیده اند و در كار دادگستری مهارت دارند را بایستی به مردان ترجیح داد و آنان را بر مسند دادگستری نشاند . به روشنی از قاضی شدن زنان و اجرای عدالت توسط انان طرفداری می كرده اند . ( دینكرد – جلد 15 – كتاب 8 – قسمت 21 )
كاری كه امروزه در قرن 20 در بسیاری از كشورهای جهان اجرا می شود و انان این عمل را مایه مباهات و تمدن خود می دانند . در حالیكه دهها قرن پیش از این ایرانیان كهن به چنین مقامی رسیده بودند . یكی دیگر از آزادی های اجتماعی زنان كسب مقام روحانیت بوده است و زنان می توانستند با ذكر شرایطی خاص به مقام مقدس ( زاوتا ) برسند ویا به مقام مدیر تشریفاتی جشنهای مذهبی و تشریفات كشوری و دینی برسند . ( دینكرد – جلد 15 – كتاب 8 – قسمت 21 )
چنین بودند ایرانیان كهن و امپراتوران بزرگ آسیا
در پایان این سروده زیبای زن ایرانی را به پیشگاه همه زنان ایران زمین تقدیم می كنم
كه من پروین فروغ شهر ایرانم
نه پوران دخت – نه آذردخت – نه اتوسا – نه پانته آ ؛ بلكه آرتمیس سپهسالار ایران در نبرد پارس و یونانم
مرا گر در مقام همسری بینی نه یك همخواب و همبستر
كه یك همراه و یك یار وفادارم
نه یك برده – مكن اینگونه پندارم كه جوشد خون آزادی به شریانم
بدون زن كجا میداشت تاریخ تو ؟
آرش با كمانش ؟
كاوه آهنگر با گرز و سندانش ؟
بدون زن كجا میداشتی آن شاعر طوسی ؟
نگهبان زبان پارسی ؟
استاد فردوسی ؟
مرا گر در مقام مادر بینی
" مگو با من كه هست فرشی از بهشت زیر پایم "
نگاهم كن كه زیر پای من دنیا به جریان است
ز نور عشق من رخشنده كیهان است
كه با دستان من گردون به جریان است
كه جای پای من بر چهره سرخ و سپید و سبز ایران است
برو ای مرد دگر مبر آسان به لب نامم
كه من ازاده زن – فرزند ایرانم
شادروان پروین اعتصامی
بن مایه این نوشتار :
دانشنامه مزدیسنا : دكتر جهانگیر اوشیدری
نامهای ایرانی : استاد مهربان پور پارسی
آئین شهریاران ایران باستان : دلفگانگ گنادت
زن در ایران باستان : دكتر فرخ رو پارسی – دكتر همای آهی – دكتر ملكه طالقانی
تمدن ساسانی : ولادیمیر گریگورویچ لوكونین
سیر تكاملی تعلیم و تربیت در ایران باستان : دكتر اسدالله بیژن
پژوهش از : میلاد جعفری
" سات اسپ " شخصی كه در زمان شاهنشاهی هخامنشی بود كه به دلیل تجاوز به دختر باكره ای در ایران محكوم به مرگ شد . سپس مادر وی نزد شاهنشاه رفت وشفاعت پسر را نمود . شاهنشاه ایران فرمان داد كه اگر نمی خواهی او اعدام شود باید دور آفریقا را با كشتی بگردد و ماجرای آنجا را به رشته تحریر در آورد . ولی او از ترس بیابان های آفریقا و سفر های دراز دریایی از سفر پرهیز كرد و به دروغ پس از مدتی وانمود كرد كه آفریقا را كامل دیده است . ولی داستان های او با دید بزرگان ایران خیالی شناخته شد و در نهایت وی به جرم تجاوز به دوشیزه ای ایرانی به دار آویخته شد . ( آرمان های شهریاران ایران باستان دلفگانگ كنادت 184 ) پس از نشستن شاهنشاه پوران دخت بر اریكه پادشاهی امپراتوری ایران با مردمان تهی دست چنین سخن می گوید :
اینك كه من بر تخت شاهنشهی نشستم سوگند یاد می كنم كه انجمن ها و گروه های كشور را متلاشی نكنم و آنان را یاری دهم . مردمانی را كه از گنج ها و ثروتهای ایران بهره ای نجستند را یاری دهم و سهم هر ایرانی را به مساوات تقسیم كنم . مبادا كسی در سرزمین های ایران مستمند و تهی دست باشد كه من از این كار اندوهناك می شوم . ( فردوسی بزرگ )
نمونه ای دیگر در رابطه با برابری زنان و مردان میتوان به این گزارش سازمان میراث فرهنگی ایران اشاره نمود . این سازمان پس از كاوش های طولانی خود در شهر سوخته در سیستان ایران به صورت رسمی اعلام نمود كه چندین سال در این شهر بیش از پنج هزار سال پیش زنان پادشاه ایران بودند و بر كشور ایران حكمرانی می كرده اند .
شاهنشاهان ایران باستان زنان خود را احترام بسیار می گذاشتند و در امور كشوری بسیاری آنان نقش داشتند . زن شاهنشاه بزرگ یا ملكه ایران همانند خود شاهنشاه تاج بر سر می گذاشته است و رفتارش باید گونه ای باشد كه سرمشق همه زنان كشور باشد . ملكه باید در جشن های نوروز – مهرگان و سده زنان مختلف كشور را دعوت كند و از آنان پذیرایی كند . كتیبه های به دست آمده از نقش رستم و كعبه زرتشت حاكی از آن است كه ملكه اردشیر دارای ارزش بسیار بوده است و الگوی كشورهای منطقه نیز بوده است .
فردوسی بزرگ در ستایش از شیرزنان ایران باستان چنین می سراید :
ندانست سهراب كه او دختر است سر موی او از در افسر است
شگفت آمدش گفت از ایران سپاه چنین دختر آید به آوردگاه
سواران جنگی به روز نبرد همانا به زیر اندر آرند گرد
زنانشان چنین اند ایران سران چگونه اند گردان جنگ آوران
اگر پارسا باشد و رایزن یكی گنج باشد پر آكنده ، زن
بویژه كه باشد به بالا بلند فروهشته تا پای مشكن كمند
خردمند و با دانش و ناز و شرم سخن گفتن نیك و آوای نرم
دیدگاه دین ایرانی درباره ی برابری زن و مرد
ای پورجیست ای جوانترین دختر زرتشت از خاندان هچت اسپ . من كه پدر تو هستم ( زرتشت ) جاماسب را كه یاور دین مزدیسنا است از روی راستی و منش پاك برای همسری تو برگزیده ام . اینك برو و با خرد و شعورات مشورت كن و در صورت پسندیدن آن – با عشق در انجام این وظیفه مقدس كوشش كن . ( یسنا 53 – بند 3 )
چه مرد باشد و چه زن هر كس كه مرا ای اهورا مزدا از زندگانی آن چیز را كه تو بهترین میشماری ارمغان دارد از پرتو منش نیك از پاداش راستی و شهریاری برخوردار خواهد گرداند . ( 46 – 10 )
ای مردم بیایید و بهترین گفتار را به گوش هوش بشنوید و با اندیشه روشن در آن بنگرید و پیش از آنكه فرصت از دست برود هر مرد و زنی باید به شخصه میان راه درست و نادرست یكی را برگزیند . ( یسنا – هات 30 – بند 2 )
فروهر زنان پاكدین سرزمین های آریایی را می ستاییم . ( بند 143 از تیر یشت )
در اوستا سن ازدواج برای دختران و پسران هر دو برابر و یكسان تعیین شده است به این صورت كه هر دختر و پسر بالغی كه به سن پانزده سالگی رسیده باشد میتواند ازدواج كند . ( اوستا – یشت 14 : 17 – وندیداد 14: 15 )
در ایران باستان اهمیت بسیاری به مقام زن و مرد داده میشده است . زن را بانوی خانه – مون پثنی – می نامیدند و مرد را - مون بد - یا مدیر خانه می نامیدند . مرد در حكم پادشاه و زن در حكم ملكه به حساب می آمده است . در نسخه های دینی ایران باستان زنان شوهر دار از اجرای مراسم دینی معاف بودند زیرا تشكیل خوانواده و پرورش یك جامعه نیك منش و نیك كردار كه یكی از اركان آن تربیت مادر است بزرگ ترین عمل نیك در كارنامه زنان ثبت می شده است و به همین دلیل هر گونه مراسم را برای آنان اختیاری دانسته بودند . ( نسك ارپادستان فرگرد اول قسمت 5 )
دین باستانی و كیش كهن آریایی ، زنان را یكی از ارزشمند ترین اقشار جامعه می دانسته است به طوریكه در كتاب دینی دینكرد آمده است زنانی را كه تحصیلات و دوره های قضاوت دیده اند و در كار دادگستری مهارت دارند را بایستی به مردان ترجیح داد و آنان را بر مسند دادگستری نشاند . به روشنی از قاضی شدن زنان و اجرای عدالت توسط انان طرفداری می كرده اند . ( دینكرد – جلد 15 – كتاب 8 – قسمت 21 )
كاری كه امروزه در قرن 20 در بسیاری از كشورهای جهان اجرا می شود و انان این عمل را مایه مباهات و تمدن خود می دانند . در حالیكه دهها قرن پیش از این ایرانیان كهن به چنین مقامی رسیده بودند . یكی دیگر از آزادی های اجتماعی زنان كسب مقام روحانیت بوده است و زنان می توانستند با ذكر شرایطی خاص به مقام مقدس ( زاوتا ) برسند ویا به مقام مدیر تشریفاتی جشنهای مذهبی و تشریفات كشوری و دینی برسند . ( دینكرد – جلد 15 – كتاب 8 – قسمت 21 )
چنین بودند ایرانیان كهن و امپراتوران بزرگ آسیا
در پایان این سروده زیبای زن ایرانی را به پیشگاه همه زنان ایران زمین تقدیم می كنم
كه من پروین فروغ شهر ایرانم
نه پوران دخت – نه آذردخت – نه اتوسا – نه پانته آ ؛ بلكه آرتمیس سپهسالار ایران در نبرد پارس و یونانم
مرا گر در مقام همسری بینی نه یك همخواب و همبستر
كه یك همراه و یك یار وفادارم
نه یك برده – مكن اینگونه پندارم كه جوشد خون آزادی به شریانم
بدون زن كجا میداشت تاریخ تو ؟
آرش با كمانش ؟
كاوه آهنگر با گرز و سندانش ؟
بدون زن كجا میداشتی آن شاعر طوسی ؟
نگهبان زبان پارسی ؟
استاد فردوسی ؟
مرا گر در مقام مادر بینی
" مگو با من كه هست فرشی از بهشت زیر پایم "
نگاهم كن كه زیر پای من دنیا به جریان است
ز نور عشق من رخشنده كیهان است
كه با دستان من گردون به جریان است
كه جای پای من بر چهره سرخ و سپید و سبز ایران است
برو ای مرد دگر مبر آسان به لب نامم
كه من ازاده زن – فرزند ایرانم
شادروان پروین اعتصامی
بن مایه این نوشتار :
دانشنامه مزدیسنا : دكتر جهانگیر اوشیدری
نامهای ایرانی : استاد مهربان پور پارسی
آئین شهریاران ایران باستان : دلفگانگ گنادت
زن در ایران باستان : دكتر فرخ رو پارسی – دكتر همای آهی – دكتر ملكه طالقانی
تمدن ساسانی : ولادیمیر گریگورویچ لوكونین
سیر تكاملی تعلیم و تربیت در ایران باستان : دكتر اسدالله بیژن
پژوهش از : میلاد جعفری
آخرین ویرایش: