کاربردهای موسیقی درمانی در کودکان

[آیورودا]

کاربرد های موسیقی درمانی در کودکان
موسیقی حاصل پردازش اطلاعات غیرکلامی ریتمیک صوتی است که بار عاطفی دارد.​

کودکان عاشق موسیقی هستند و آن را با تمام وجود احساس می کنند. شاید بارها و بارها با بچه هایی مواجه شده اید که در حال بازی یا نقاشی در حال آواز خواندن هستند. همه بچه ها در برابر صدای موسیقی عکس العمل نشان می دهند و حتی به حرکات موزون می پردازند. بچه ها گاهی خود را به جای فرشتگان، زمانی به صورت مرغان پرنده و یا فیل های قوی هیکل تصور کرده و به آهنگ موسیقی می رقصند، راه می روند و یا فقط آن را گوش می کنند. زیرا موسیقی زیباست و کودکان از آن لذت می برند.​

قیافه جذاب و مجذوب کودکان و نوجوانان در هنگام شنیدن یک قطعه موسیقی که توسط نوازنده ای نواخته می شود، یک صحنه ی تماشایی است. کودکان دوستدار سرودهای دسته جمعی هستند. گهگاهی نیز آهنگ هایی یا اشعاری آهنگین را برای دوستان یا بزرگترها می خوانند.​

تحقیقات نشان می دهد اگر برای زن حامله ای در هفت ماهگی ، روزی سه مرتبه و هر بار به مدت بیست دقیقه برایش موسیقی آرامی پخش شود ، مشاهده شده است زمانی که همان آهنگ را برای نوزاد پخش می کنند عمل مکیدن را سریع تر و منظم تر انجام می دهد.​

از مهم ترین اهداف و کاربرد موسیقی برای کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:​

1.تقویت حس همکاری در کار گروهی که باعث می شود رفتار کودک در زندگی اجتماعی جهتی مثبت بگیرد .پیروی از قوانین ، رعایت نوبت , رعایت محدودیت زمانی در اجرا گروه نوازی(همکاری با گروه).​

2.شکوفا شدن خلاقیت کودکان در هنگام کار با سازها​

3.موسیقی محرک بکارگیرنده بسیاری از قسمت های مغز است و باعث تثبیت و پایداری توجه می شود . کودک جذب آهنگ و آلات مو سیقی می شود و به این وسیله می توان توجه کودک را به موارد دیگر نیز تقویت کرد . کودکان اوتیسم به موسیقی توجه زیادی می کنند و به این وسیله می توان حرکات جدیدی به حرکات کلیشه ای آنها اضافه نمود . بسیاری از هنرمندان آثار خود را همراه با موسیقی خلق کرده اند.​

4.موسیقی برانگیزاننده ی هیجانی مؤثری می باشد . برای کودکان اوتیسم صدا بلند و مهیج.کودکان بیش فعال به دلیل اینکه میزان ورودی گوششان بازتر است و دو برابر دیگران شدت اصوات را در یافت میکنند، موسیقی برای این کودکان باید با صدای پایین و آرام بخش باشد.​

از آنجایی که موسیقی نا خود آگاه به مغز تجاوز می کند می توان گفت : همانند شمشیر دو دم است ، هم سازنده است و هم مخرب بنابراین در استفاده از موسیقی مخصوصاً برای کودک احتیاط لازم رعایت شود.​

الف: موسیقی سازنده​

ب: موسیقی مخرب​

5.تقویت زبان گفتاری خواندن و رفع اختلال آن . کودک دارای اختلال خواندن در رمز گردانی محرک های دیداری به زبان گویایی دارای مشکل است . از آنجایی که ریتم و آهنگ به متن افزوده می شود و متن شعر را می توان بارها تکرار کرد رمز گردا نی سریع تر انجام می گیرد.​

بارون میاد شر شر شر​

جوی ها شده پر پر پر​

آب می کند گر گر گر​

سیل میکند غر غر غر​

تگرگ میاد دام دام دام​

به پشت بام بام بام بام​

سرم سرم پام پام پام​

برف می باره ریز ریز ریز​

زمین شده لیز لیز لیز​

آب چکه شد چیز چیز چیز​

گاه با بخش بخش کردن قطعات ابیات به یادگیری و تقویت خواندن کودک کمک می کنیم. مثال:یک عروسک قشنگ مست و ملنگ ، تو خونه دارم ، تو خونه دارم . باهاش بازی می کنم رقص می کنم ، وقتی بیکارم ، وقتی بیکارم . ( ما هه ماهه ، ماهه ، چشماش گرد و سیاهه (دو مرتبه)​

در موقع درس خواندن می توان از موسیقی ملایم استفاده کرد. این آهنگ مانند یک ***** عمل می کند و تأثیر دخالت صداهای مزاحم را کم می نماید.​

6.موسیقی فراهم کننده ساختار و ارتباط کلامی و غیر کلامی است که باعث تقویت خلاقیت در حرکت می شود.​

کلاغی در خیابان ، نشسته روی سیمی​

تکانی می خورد او ، به پرواز نسیمی​

ببین ، آقا کلاغه ، عجب جایی نشسته​

مگر پایش شده زخم ، مگر بالش شکسته​

آهای آقا کلاغه ، همین حالا می افتی​

اگر چرتت بگیره ، از اون بالا می افتی​

نه ، این آقا کلاغه ، گمونم غم نداره​

خیالش هست راحت ، که چیزی کم نداره​

نه پای او شده زخم ، نه بال او شکسته​

برای بند بازی ، در آن بالا نشسته​

7. موسیقی یکی از ابزار تقویت حافظه و دقت محسوب می شود.​

تقویت حافظه دیداری . به دلیل موزون بودن شعر ، کودک پس از خواندن، سریع تر به حافظه می سپارد، حفظ نت​

تقویت دقت و حافظه شنیداری​

الف.کودک با چشم بسته پس از شنیدن صدای ساز آن ساز را تشخیص دهد.​

ب. کودک با توجه به سرعت ریتم قدم بردارد.​

ج. کودک پس از شنیدن صدای خاص کار خاصی را انجام دهد .ممکن است بایستد ، به عقب برگردد ، دور بزند ، دست بزند.​

د.آهنگی نواخته می شود و کودک باید شعر آن را بخواند.​

ه.کودکان به صورت دایره می نشینند​

هر یک از آنها یک جمله از یک ترانه را که قبلاً کار شده می خواند و نفر بعد ادامه می دهد.

​

8.موسیقی تقویت کننده و تشدید کننده تحرک عضلات است . موسیقی باعث ترشح هورمون آدرنالین می شود که آن هم بر روی عضلات تأثیر می گذارد . در درمان کودکان اوتیسم بسیار مؤثر است . (حرکت و تجسم)​

9.موسیقی راه برنده به سوی احساسات است. کودکان به شکل دایره می نشینند و چشمانشان را می بندند و گوش می دهند.​

10.موسیقی راه برنده به سوی خاطرات و حافظه بلند مدت است.​

11.منجر به آموزش غیر مستقیم مفاهیم به کودک می گردد.

​

آموزش موسیقی به کودکان به شیوه ارف​

در ایران معمولاٌ نام کارل ارف به گوش هم وطنان‌مان بسیار آشنا است. آن چه قدر و منزلت این موسیقی‌دان را دو چندان می کند ابداع شیوه ای برای آموزش موسیقی به کودکان است که امروز به نام روش ارف معروف است.
کارل ارف Carl Orff در ۱۰ جولای ۱۸۹۵ در مونیخ به دنیا آمد . در آکادمی مونیخ به تحصیل پرداخت و سپس در سال ۱۹۲۴ به همراه Dorothee Günther مدرسه ای برای ژیمناستیک، موسیقی و رقص تاسیس کرد و این عاملی شد تا وی به ابداع شیوه خود برای آموزش خردسالان اقدام کند کارل ارف تاکید فراوان بر خلاقیت و بداهه پردازی داشت و هدف اولیه و مقدماتی موسیقی را پرورش خلاقیت و کشف توانایی های بالقوه کودکان میدانست. از ویژگیهای مهم روش ارف می توان کاربردهای درمانی آنرا نام برد، بعنوان مثال: تاکید بر ریتم و هماهنگی گفتار، تاکید بر حرکات بدنی و نواختن ساز، خواندن سرود و آواز، که تاثیر مجموعه این فعالیتها در کسانی که مشکل تکلم دارند باعث تحریک و رشد گفتار و زبان و حرکات بدنی می شود.
از اینرو بسیاری از این روشها جنبه موسیقی درمانی پیدا می کنند و دقیقا به همین خاطر کارل ارف نام مدرسه اش را “مدرسه موسیقی و ورزش” نامیده است.
در روش ارف برای آموزش ریتم به کودکان از لغات آشنا و مانوس مثل اسامی حیوانات، گلها، اسامی خود بچه ها، اشیاء و حتی لغاتی که فاقد معانی خاص باشد استفاده می شود. برای آموزش صداهای موسیقی، ارف نیز مانند: دالکروز ابتدا از دو صدای (MI و SOL) استفاده می کند و بعد از یک دوره تمرینات یکماهه یا دو ماهه بر روی این صداها، بقیه صدا ها را بکار می گیرد. La به Sol اضافه می شود و به همین ترتیب نتهای (Re و Do) نیز به این مجموعه می پیوندند که حاصل این پنج صدا گام “پنتاتونیک” یا پنج صدایی را بوجود می آورد. همین امر باعث شد که عناصر موسیقیائی کارل ارف از نظر تئوریک کاملتر از شیوه های قبل از خودش باشد. او غالبا از ترانه و ملودیهایی استفاده می کرد که بر اساس آوازها و ترانه ها محلی و رایج ملل مختلف، از جمله آلمان شکل گرفته بود و از آنجا که گردش ملودی در ترانه های محلی و فولکلور بیشتر در گام پنج صدایی (پنتاتونیک) صورت می گیرد. تمرینات و آهنگهای مخصوص کودکان را در این گام تنظیم کرده و معتقد است که گردشهای ملودیک در گام پنج نتی برای کودکان خوشایند تر است.
کارل ارف نه تنها در تدوین روشهای آموزشی برای کودکان تلاش فراوان نمود، بلکه در ساختمان سازهای مناسب برای کودکان از هیچ کوششی دریغ نکرده و سرانجام نیز موفق شد. او با تغییر شکل بر روی سازهایی که در آسیای جنوب شرقی رواج داشت موفق به ساختن سازهایی شد که بعد ها بنام سازهای “ارف” نامگذاری شد.​

وی سرانجام درسال 1982 پس از سال‌ها تحقیق ، آموزش، آهنگ سازی و رهبری ارکستر ، جهان را با آثارش تنها گذاشت.
در روش آموزشی ارف، کودکان به چند گروه سنی تقسیم می شوند که کلاس ها با توجه به مقطع سنی ، متفاوت است.​

الف. مقطع سنی ۶ و ۵ سال​

ب.مقطع سنی اول و دوم و سوم دبستان​

ج. مقطع سنی چهارم و پنجم دبستان​

د.مقطع سنی دوران راهنمایی​

ویژگی های موسیقی کودک​

ساده میباشند.​

یک دانگ یا یک پیک می باشند.​

از یک سبک موسیقی به نام راندو یا چرخش استفاده می شنود.​

سازهای ضربی

​

​

​