رییس کل گمرک در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»:
[h=1]سخت‌گیری گمرک، قاچاق را بیشتر می‌کند[/h] روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۰۸۷ کد خبر: DEN-772683
هما کبیری- هرچند که گمرک مهم‌ترین شاهراه صادرات و واردات کشور تلقی می‌شود، اما به جز این، بخش قابل توجهی از هزینه‌های دولت را نیز تامین می‌کند. عوارض گمرکی یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت است که بر اساس آن، دولت پیش‌بینی کرده در سال 93، 86هزار میلیارد ریال درآمد از گمرک حاصل شود. این در حالی است که در بودجه سال 92 گمرک باید 100هزار میلیارد ریال درآمد داشت و ارقام به دست آمده تا کنون حاکی از آن است که به نظر می‌رسد این رقم تا پایان سال هم محقق نشود. رییس کل گمرک باید دلایل عدم تحقق درآمدهای پیش‌بینی شده گمرک را سیستم‌های ناکارآمدی می‌داند که سال‌ها است، گمرک به آنها مبتلا است و حالا راهکارهایی برای رهایی از آن پیشنهاد شده است.
گفتوگوی دنیای اقتصاد را با مسعود کرباسیان، رییس کل گمرک درباره سیستم‌ها و راهکارهایی که قرار است به تحقق رقم پیشنهادی درآمدهای گمرک در بودجه 93 کمک کند در ادامه می‌خوانید:
يکي از مهم‌ترين موضوعاتي که شما تاکنون چندين بار به آن اشاره کرده‌ايد، راه‌اندازي سيستمي در گمرک براي آسان‌تر کردن رويه‌ها است. چقدر براي تحقق اين وعده پيش رفته‌ايد؟
از همان روز اولي که مديريت گمرک برعهده بنده گذاشته شد، برنامه‌ها بر اين اصل تنظيم شد که گمرک به سمتي برود که خدمات مناسب و در شأن مردم را به آنها ارائه دهد. همه مي‌دانيم که در گذشته چه اتفاقاتي رخ داده بود ولي حالا بحث ما اين است که بتوانيم گمرک را به سطحي برسانيم که رضايت عمومي را در مراجعان ايجاد کند. پيش از اين از فعالان اقتصادي مي‌شنيديم که وضعيت حاکم بر گمرک را به عنوان يکي از موانع کارهايشان اعلام مي‌کردند، ولي شما مطمئن باشيد که تلاش و عزم جدي گمرک در دوره جديد بر اين اصل استوار است که اين وضعيت را تغيير دهد. راه‌اندازي سامانه گمرک الکترونيک هم يکي از اولين و موثرترين گام‌ها در جهت رسيدن به اين خواسته است ضمن آنکه به تحقق درآمدهای پیش‌بینی شده گمرک هم کمک می‌کند.
پيش از اين هم شما بازديد سرزده از فرودگاه امام و چند گمرک ديگر داشته‌ايد. محصول اين بازديد‌ها براي خود شما چه بود؟ بالاخره همه مي‌دانيم که در مبادي ورودي چه اتفاقاتي مي‌افتد و ميزان رضايتمندي مردم چقدر است. حالا سوال ما اين است آیا رییس گمرک از اين وضعيت خبر دارد؟
ما هم مي‌دانيم که در گذشته چقدر مردم براي عبور از اين مبادي اذيت مي‌شدند. بنده در جلسه مطبوعاتي که چندي قبل داشتم به صراحت از مردم بابت کارهايي که در گذشته انجام شده، عذرخواهي کرده‌ام و نمی‌خواهم این روند ادامه داشته باشد. ما باید تلاش کنیم که وضعیت بهتر شود. الان هم به شما مي‌گويم که تمام توان مجموعه گمرک بر اين اصل استوار است که سطح خدمات‌دهي را به مردم افزايش دهيم. حداقل در مجموعه‌هايي مانند فرودگاه‌ها و مرزهاي زميني مسافري که با مردم عادي طرف هستيم، به سمتي مي‌رويم که اين رفتارهاي آزاردهنده از بين برود. براي سنجش اين ادعا شما مي‌توانيد به گمرک فرودگاه امام سربزنيد. مطمئن باشيد که خدماتي که در حال حاضر ارائه مي‌شود با 8 ماه قبل خيلي متفاوت است.
اگر این طور که شما می‌گویید باشد، چه تضميني براي ثبات اين رفتارها وجود دارد؟ اگر چند ماه ديگر يک مدير به گمرک بیاید، آیا باز هم همه چيز سر جاي اولش باز مي‌گردد؟
اصل کار ما اين است که خدمات‌رساني شايسته را به يک رويه تبديل کنيم. بنابراين، وقتي اين سيستم حاکم شود، هيچ تغيير مديريتي نمي‌تواند اصل را زير سوال ببرد. بايد به ياد داشته باشيد که 8 سال قبل وقتي مجموعه گمرک را به دولت نهم تحويل دادم، گمرک ايران از نظر ارائه خدمات و دسترسي به تکنولوژي‌هاي روز وضعيت بسيار مطلوبي داشت. ما در سازمان جهاني گمرک هم جايگاه مناسبي داشتيم ولي حالا ببینيد کجا هستيم. قصد ندارم که به گذشته بازگردم، ولي فقط به همين يک نکته بسنده مي‌کنم که 8 سال قبل گمرک ايران بسياري از گواهينامه‌هاي بين‌المللي ايزو را دريافت کرده بود. من نمي‌دانم چه اتفاقي افتاد که امروز وقتي شما سوال مي‌پرسيد يا وقتي خود بنده از گمرکات بازديد مي‌کنم، هيچ اثري از آن موفقيت‌ها نمي‌بينم. به هر جهت قصد ندارم به گذشته برگردم. حرف ما اين است که گمرک به سمتي برود که خدمات شايسته به مردم و فعالان اقتصادي ارائه دهد.
يکي از شاخص‌هاي بررسي مطلوبيت محيط کسبوکار که بانک جهاني ارائه مي‌دهد، همين وضعيت گمرک است. طي سال‌هاي گذشته هم شکايت‌ها از معطلي‌ها و خيلي اتفاقات ديگر در گمرک فراوان بوده است. اين وضعيت را چگونه قرار است سامان دهيد؟
به نکته مهمي اشاره کردید. اگر ما بخواهيم سرمايه‌گذار خارجي جذب کنيم يا سرمايه‌گذاران داخلي را به کار بيشتر دعوت کنيم بايد سطح خدمات‌رساني نهادهاي مهمي مانند گمرک را ارتقا دهيم. طرح گمرک الکترونيک که در اين دوره راه‌اندازي شده با همين هدف پا به عرصه گذاشته است. من از شما خواهش مي‌کنم وضعيت امروز را به خوبي در ذهن داشته باشيد و لطفا 6 ماه ديگر و پس از کار دقيق سامانه الکترونيک هم به گمرک سر بزنيد. مطمئن باشيد که مشاهدات خود شما مشخص مي‌کند ما ديگر در نقطه سابق نخواهيم بود. گمرک از اين پس به کساني که به آن رجوع مي‌کنند، احترام مي‌گذارد. ما قصد نداريم مانع باشيم. اما وقتي گمرک سخت‌گيري مي‌کند، قاچاق رونق مي‌گيرد. هدف ما اين است که تصوير نامطلوب از گمرک را تغيير دهيم.
مثل اينکه قرار است گمرک شفاف هم بشود؟
بله. دقيقا اين هدف ما است. در نظر است ضمن پیاده‌سازی سیستم ارزش روی پورتال گمرک، امکان دسترسی اظهارکنندگان به سوابق ارزش اظهاری کالای خود نسبت به تنظیم اظهارنامه و پرداخت توام به صورت الکترونیک، سرعت انجام کار بدون لزوم مراجعه حضوری به گمرک تا حدود زیادی افزایش یابد. به علاوه با برقراری ارتباط سیستمی گمرک با انبارها و بنادر ضمن اتوماسیون فرآیندهای اجرایی، امکان زمان‌سنجی انجام کار برای گمرک و به‌تبع آن خدمات‌گیرندگان فراهم خواهد شد. جهت اطلاع‌رسانی کامل به تمام فعالان تجاری دستورالعمل و شیوه‌نامه استفاده از سامانه مذکور به همراه شماره تلفن پشتیبانی از سامانه، در پورتال گمرک جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته و فرم‌های ثبت نام به منظور اخذ شناسه و رمز ورود صاحبان کالا به سامانه و انجام کلیه این مراحل فراهم است.
اين پورتال وقتي راه‌اندازي شد، کسي هم به فعالان اقتصادي مشاوره مي‌دهد؟ چطور بايد با آن کار کنند؟
در زمان اجراي آزمايشي طرح، تيم کارشناسي و فناوري اطلاعات و ارتباطات هم به کارکنان گمرک و هم به مراجعان، مشاوره‌هاي دقيق مي‌دهند. هدف اين است که با اين سامانه روان‌سازي امور انجام شود. در این زمینه کارشناسان فنی بخش گمرکی،فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسخگویی و راهنمایی‌های لازم را خواهند داشت. البته راه‌اندازي سيستم‌هاي جديد به هرجهت مشکلاتي را به همراه دارد، ولي بايد به سمتي برويم که با آشنا کردن مردم با اين تکنولوژي جديد، رويه‌ها را اصلاح کنيم.
يکي از مشکلاتي که در گمرکات کشور وجود دارد و تقريبا تمامي فعالان اقتصادي به آن اشاره مي‌کنند، مشکل تعيين کارشناس‌ها و ارزياب‌هاي پرونده است. براي اين مشکل آیا تدبیر جدیدی اندیشیده‌اید؟
واقعيت مشخص اين است که تعداد کارمندان و ارزياب‌هاي گمرک به تعداد پرونده‌ها نيست. اما همکاران ما در تلاش هستند تا اين خلأ را با کار بيشتر پر کنند. تاکيد ما هم بر اين اصل بوده که هيچ صاحب کالايي از اين پس در گمرک معطل نماند. شما مي‌دانيد وقتي کالا در گمرک مي‌ماند چه اتفاقاتي در بازار رخ مي‌دهد. بنابراين ما نگاه کلان بسيار مشخصي هم داريم که اين نگاه به ما توصيه مي‌کند به رفتارهايمان شتاب دهيم. اتفاقا براي رفع مشکلي که اشاره کرديد هم سامانه الکترونيکي بسيار موثر است. از دیگر مزیت‌های این سامانه تعیین کارشناس پرونده و ارزیاب به صورت الکترونیکی و همزمان با تعیین مسیر اظهارنامه صورت گرفته و زمان مراجعه صاحب کالا به گمرک در جهت انجام مراحل نهایی اظهار، اعلام می‌شود و همچنین در صورت موافقت و تایید صاحبان کالا، امکان ارزیابی غیابی و بدون حضور ایشان فراهم می‌شود.
اين سامانه جديد که به آن اشاره کردید، قرار است يکي از موانع کار را برطرف کند يا چند وقت ديگر خودش به يک مانع تبديل مي‌شود؟
خير. اصلا اينطور نيست. نبايد به ورود تکنولوژي‌هاي جديد بدبين بود. ببينيد اين رويه و رفتار در گمرکات پيشرفته جهاني تجربه شده است. گمرک در چرخه تجارت خارجي کشور نقش مهمي دارد و ما قصد داريم نقشمان را به خوبي ايفا کنيم. اين سامانه مي‌آيد تا سرعت، شفافيت و دقت را بيشتر کند. اتفاقا همين سامانه مي‌تواند در ميان مدت به نقطه قوت گمرک تبديل شود. خيلي از نارضايتي‌هایي که وجود دارد به خاطر فقدان همين سيستم هوشمند و شفاف است. توجه داشته باشيد در حال حاضر وظایف گمرک‌های جهان بسیار فراتر از وظایفی نظیر تامین درآمد و حمایت از صنایع و تولیدات داخلی است و طیف وسیعی از الزامات ملی و بین‌المللی از جمله امنیتی و سلامت جامعه را شامل می‌شود. گمرک ایران نیز با توجه به روند رو به شتاب جهانی شدن و تحولات اخیر در سطح ملی و بین‌المللی در زمینه مناسبات تجاری و لزوم حرکت به سمت گمرک الکترونیک، تلاش می‌کند تا همسو با رویکرد برنامه‌های توسعه، رشد اقتصادی کشور و سند چشم‌انداز بیست ساله کشور در کنار سایر دستگاه‌ها، ضمن ارائه تسهیلات لازم به خدمات گیرندگان، موجبات رضایتمندی آنها را هم فراهم کند. البته عرضه خدمات قابل ارائه در گمرک به صورت الکترونیکی برای آنکه گمرک بتواند نقش اصلی خود را در رشد و توسعه اقتصادی کشور به طور شایسته‌ای ایفا کند، لازم است تحولات چشمگیری را در حوزه‌های فرآیندها، سیستم‌ها و روش‌ها، منابع انسانی و ساختار، تجهیزات و سخت‌افزار، قوانین و مقررات ایجاد کند.
حرف‌هاي شما يعني زيان‌هاي انباشته شدن کالا در گمرک براي صاحب کالا قرار است از بين برود؟
هر روز توقف کالا در گمرک معادل يک درصد ارزش کل کالا هزينه به همراه دارد. بنابراين گمرک به سمتي مي‌رود تا با ارائه سريع‌تر خدمات، افزایش تعدد انبارهای اختصاصی تحت کلید گمرک برای شرکت‌های تولیدی، ارائه خدمات گمرکی در خارج از اماکن گمرکی و خارج از ساعات اداری (ارزیابی و ترخیص سیار)، ساده‌سازی رویه‌ها، ادغام و اصلاح فرآیندها و حذف تشریفات زائد، موجبات کاهش هزینه‌های تولید و در نتیجه افزایش توان رقابت‌پذیری تولیدکنندگان را فراهم کند که خود اشتغال پایدار را در پی خواهد داشت. همين سامانه‌اي که مورد بحث ما است به سرعت به فرآيند‌ها کمک مي‌کند.
با راه‌اندازی این سامانه که بارزترین ویژگی آن امکان اظهار الکترونیکی کالا و به صورت برخط در هر زمان و در هر نقطه که امکان دسترسی به اینترنت فراهم باشد، مراجعات مکرر و غیرضرور واحدهای تولیدی، تجاری و واردکنندگان کالا و فعالان اقتصادی به گمرک حذف می‌شود یا به حداقل ممکن کاهش خواهد یافت. به همین دلیل صاحبان کالا بدون نیاز به حضور فیزیکی در اماکن گمرکی و مراجعات مکرر به این سازمان می‌توانند به صورت کاملا الکترونیکی و از محل کار خود اظهارنامه مربوطه را به گمرک ارائه کنند.
