dozd daryai
عضو جدید
یلدایتان مبارک.........
نام
واژهٔ «یلدا» ریشهٔ سریانی دارد و به‌معنای «ولادت» و «تولد» است. منظور از تولد، ولادت خورشید (مهر/میترا) است. رومیان آن را ناتالیس آنایکتوس یعنی روز تولد مهر شکست‌ناپذیر می‌نامند. ابوریحان بیرونی از این جشن با نام «میلاد اکبر» نام برده و منظور از آن را «میلاد خورشید» دانسته‌است.
چلّه ، دو موقعیت گاه‌شمارانه در طول یک سال خورشیدی با کارکردهای فرهنگ عامه، یکی در آغاز تابستان (تیرماه) و دیگری در آغاز زمستان (دی ماه)، هریک متشکل از دو بخش بزرگ (چهل روز) و کوچک (بیست روز). واژه چلّه برگرفته از چهل (معین، ذیل واژه) و مخفف «چهله» و صرفآ نشان‌دهنده گذشت یک دوره زمانی معین (و نه الزامآ چهل روزه) است.
علت نام گذاري چله براي شب یلدا (طولانی ترین شب سال) چیست؟
بعضي ها مي گويند چهل روزيست كه خضر مي آيد تا بذرها را بپروراند و بعضي ها براين باورند كه مهرسوشیانت مي آيد تا به نيكان آب حيات بدهد - همان مقامي كه در اسلام براي خضر قائلند- و بعد از چهل روز تمام جهان را به آتش مي زند تا هر چه شرّ است بسوزد و از بين برود و فقط نيكان كه آب حيات خورده اند باقي بمانند. بعضي ها بر اين باورند كه گاه شماري ايران زمين در زمانهاي دور در 5000 سال پيش چهل روز به چهل روز بوده : مثلا چلّه تابستان چلّه زمستان چلّه بزرگ و چلّه كوچك ، يادگار آن زمان است و 9 تا چهل روز داشتيم و پنج روزی كه جزء ايّام سال شمرده نمي شده است كه هنوز هم به آن مي گويند خمسه مسترقه یعنی 5 روزي كه از سال دزدیده شده و جدا از آن 9 چهل روز است .
چلّه كلاً يك بحران است . ما بعد از تولد نوزاد چلّه مي گيريم. پس از فوت عزيزي چلّه مي گيريم و هنوز هم در بعضي از نقاط براي عروس نيز چلّه قائلند يعني تا چهل روز نبايد صحبت كند يا لااقل با مادر شوهر نبايد حرف بزند . تا چهل روز بحرانی سپری شود . و اين چهل روز پس از تولد خورشيد است كه خورشيد يك نوزاد است و تا چهل روز بايد از او پرستاري شود تا قوّت بگيرد و از خطر رهانيده شود . و ديگر اينكه چهل روز پيش از جشن سده هم مي باشد. بعضي ها مي گويند از شب چله كه جنين گوسفند 100 روزه است جان به بدنش آمده است - در مرند جشنهايي به افتخار جان گرفتن جنين هاي بره برگزار مي کردند به نام سایا- و پس از 40 روز در جشن سده بره ها متولد مي شوند و اين چهل روز چهل روز بحراني است که سرما ممکن است به گوسفندهای آبستن آسیب بزند.
غسل تعميد هم بر گرفته از آئين مهري ماست و كنده اي كه شب کریسمس در شومينه مي گذارند و به آن yole log می گویند كنده اي بوده كه در شب يلدا مي سوزاندند و همه دور آن جمع مي شدند و می رقصیدند. تمام رسوم آنها سرقتی از شب چله قديم ماست و کریسمسی كه اينقدر پر جاذبه و از نظر تجاري سودبخش است هيچ چيز جز اين نيست .
اما شب یلدا فقط دور هم‌نشینی و مرور خاطره‌ها نیست، علاوه بر آداب و رسوم فوق شامل رسوم تغذیه‌ای خاص خود نیز است.
در ایران باستان برای دی ماه چهار جشن وجود داشت که شامل روزهای اول، هشتم، پانزدهم و بیست و سوم این ماه بود. اما امروزه ایرانیان تنها نخستین روز دی ماه، یعنی طولانی ترین شب اول زمستان را که آخرین شب پاییز، پایان قوس و آغاز جدی است- جشن می‌گیرند.
پیشینیان بر این باور بودند که در این شب فرشته بدی‌ها (اهریمن) با فرشته خوبی‌ها (امشاسپندان) به جنگ می‌پردازد و در این نبرد طولانی فرشته خوبی‌ها اهریمن را شکست می‌دهد و صبح، پس از زاده شدن دوباره خورشید (پیروزی روشنایی بر تاریکی) آغاز می‌شود.
اما شب یلدا فقط دور هم‌نشینی و مرور خاطره‌ها نیست، علاوه بر آداب و رسوم فوق شامل رسوم تغذیه‌ای خاص خود نیز است.
انتخاب مواد غذایی خاصی از بین سایر مواد غذایی و تأکید برقرار دادن این مواد غذایی بر سر سفره شب یلدا نه تنها یک رسم، بلکه نکات تغذیه ای خاصی را دنبال می‌کند که در اینجا به این نکات می‌پردازیم:
*هندوانه؛ یکی از ارکان سفره شب یلدا، میوه هندوانه است که همیشه به شیوه‌های جذابی تزیین می‌شود، اما چرا هندوانه؟
هندوانه یادآور گرمای تابستان و حرارت است. باور بر این است، اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید در سراسر زمستان طولانی، سرما و بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد و این باور، با خواص هندوانه که سرشار از ویتامین های A و B و C می‌باشد مطابقت دارد.
*ارزش تغذیه‌ای هندوانه: ۹۰ درصد بافت هندوانه از آب تشکیل شده است، در نتیجه برای رفع عطش بسیار مفید است. به علت فراوانی آب در این محصول، برای جلوگیری و دفع سنگ کلیه، خوردن آن بسیار توصیه شده است. هندوانه منبع غنی از بتاکاروتن و لیکوپن است که این مواد از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی هستند و همانطور که اثبات شده است آنتی اکسیدانها ترکیباتی هستند که از بروز سرطان‌ها در انسان جلوگیری می‌کنند، پس این باور که با خوردن هندوانه بیماری کمتر به سراغ ما می آید در وجود این آنتی‌اکسیدانها نهفته است.
هندوانه از بروز آسیب‌های پوستی در اثر نور جلوگیری می‌کند. موجب دفع بیشتر و سریع مواد زاید از بدن می‌شود و به شادابی و طراوت پوست می‌انجامد. درصد کمی قند دارد و میزان کالری آن بسیار پایین است، اما نکته مهم در این جاست که همیشه هندوانه را به عنوان میان وعده مصرف کنید، نه به همراه غذا زیرا در هضم و جذب اختلال ایجاد می‌کند.
*انار؛ این میوه در سفره شب یلدا نماد شادی و زایش است. انار میوه‌ای است که از قدیم از آن به عنوان میوه‌ای خون ساز یاد می‌شد. به افرادی که رنگی مهتابی و از نظر جثه رنجور بودند، توصیه می‌شد که آب انار بنوشند.
امروزه اثبات شده انار سرشار از ویتامین ث است که سبب تقویت سیستم ایمنی بدن و تصفیه کننده خون و سرشار از آهن است، در نتیجه موجب افزایش انرژی و خون سازی در بدن فرد می‌شود و تصفیه خون مانند زندگی یا زایش دوباره انسان است، به همین علت انار را نماد زایش و شادی می‌دانند.
*آجیل؛ آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، گردو، فندق و در بعضی مناطق کشور از میوه های خشک نیز به عنوان آجیل شب یلدا استفاده می‌شود. آجیل به عنوان سالم‌ترین تنقلات شناخته شده و دارای فیبر بالاست که در درمان یبوست، چاقی، انواع سرطان‌ها از جمله سرطان معده و روده بسیار مؤثر است.
آجیل دارای انواع ویتامین‌های گروه E و B، روی، کلسیم، فسفر و پتاسیم، منیزیم، ویتامین A و پروتئین است که وجود این مواد در بدن موجب افزایش تراکم استخوان و جلوگیری از ریزش مو و چین و چروک پوست، درمان افسردگی، افزایش قدرت بینایی و رفع خستگی و گرفتگی عضلات می‌شود.
اما باید توجه کرد با اینکه چربی موجود در آجیل از نوع مضر نیست، اما دارای کالری بالایی است و برای جلوگیری از افزایش وزن در خوردن آن باید اعتدال رعایت شود.
*در آخر، بیان این نکته نیز بسیار مهم است که دور هم بودن در شب یلدا و انجام صله رحم، موجب افزایش صمیمیت و محبت در نزد اعضای خانواده، رفع کدورتها و در نتیجه ایجاد یک حس و حال مثبت در مغز و روح انسان می‌شود، پس شب یلدا تنها طولانی‌ترین شب سال نخواهد بود بلکه می‌توان از آن به عنوان یک شب با خواص روحی و تغذیه‌ای فراوان نام ببریم.
نام
واژهٔ «یلدا» ریشهٔ سریانی دارد و به‌معنای «ولادت» و «تولد» است. منظور از تولد، ولادت خورشید (مهر/میترا) است. رومیان آن را ناتالیس آنایکتوس یعنی روز تولد مهر شکست‌ناپذیر می‌نامند. ابوریحان بیرونی از این جشن با نام «میلاد اکبر» نام برده و منظور از آن را «میلاد خورشید» دانسته‌است.
چلّه ، دو موقعیت گاه‌شمارانه در طول یک سال خورشیدی با کارکردهای فرهنگ عامه، یکی در آغاز تابستان (تیرماه) و دیگری در آغاز زمستان (دی ماه)، هریک متشکل از دو بخش بزرگ (چهل روز) و کوچک (بیست روز). واژه چلّه برگرفته از چهل (معین، ذیل واژه) و مخفف «چهله» و صرفآ نشان‌دهنده گذشت یک دوره زمانی معین (و نه الزامآ چهل روزه) است.
علت نام گذاري چله براي شب یلدا (طولانی ترین شب سال) چیست؟
بعضي ها مي گويند چهل روزيست كه خضر مي آيد تا بذرها را بپروراند و بعضي ها براين باورند كه مهرسوشیانت مي آيد تا به نيكان آب حيات بدهد - همان مقامي كه در اسلام براي خضر قائلند- و بعد از چهل روز تمام جهان را به آتش مي زند تا هر چه شرّ است بسوزد و از بين برود و فقط نيكان كه آب حيات خورده اند باقي بمانند. بعضي ها بر اين باورند كه گاه شماري ايران زمين در زمانهاي دور در 5000 سال پيش چهل روز به چهل روز بوده : مثلا چلّه تابستان چلّه زمستان چلّه بزرگ و چلّه كوچك ، يادگار آن زمان است و 9 تا چهل روز داشتيم و پنج روزی كه جزء ايّام سال شمرده نمي شده است كه هنوز هم به آن مي گويند خمسه مسترقه یعنی 5 روزي كه از سال دزدیده شده و جدا از آن 9 چهل روز است .
چلّه كلاً يك بحران است . ما بعد از تولد نوزاد چلّه مي گيريم. پس از فوت عزيزي چلّه مي گيريم و هنوز هم در بعضي از نقاط براي عروس نيز چلّه قائلند يعني تا چهل روز نبايد صحبت كند يا لااقل با مادر شوهر نبايد حرف بزند . تا چهل روز بحرانی سپری شود . و اين چهل روز پس از تولد خورشيد است كه خورشيد يك نوزاد است و تا چهل روز بايد از او پرستاري شود تا قوّت بگيرد و از خطر رهانيده شود . و ديگر اينكه چهل روز پيش از جشن سده هم مي باشد. بعضي ها مي گويند از شب چله كه جنين گوسفند 100 روزه است جان به بدنش آمده است - در مرند جشنهايي به افتخار جان گرفتن جنين هاي بره برگزار مي کردند به نام سایا- و پس از 40 روز در جشن سده بره ها متولد مي شوند و اين چهل روز چهل روز بحراني است که سرما ممکن است به گوسفندهای آبستن آسیب بزند.
اقتباس
کریسمس از شب چله :
كليسا هم به تقليد از میلاد مهر و ایزدان مشابه آن تولد عيسي مسيح را در 25 دسامبر مي گيرد اما از شواهد کتاب مقدس چنین بر مي آيد كه تولد عيسي مسيح در بهار یا پاییز است . و همانگونه كه تمام رسمهاي كريسمس اقتباس از رسوم ايزدان شهيد شونده است تولد عيسي نيز همانگونه است.در يلداي ما خيلي از نمادهای کریسمس ديده مي شود مثلا سروي كه براي عيسي تزئين مي كنند همان سرو مهري ماست كه شب يلدا با دو رشته طلايي و نقره اي به نماد ماه و خورشيد تزئين مي شود و ستاره اي كه روي درخت كاج است ستاره ايست كه سه مغ ايراني به انتظارش نشسته اند و شب تولد عيسي مسيح حلول آن را تشخيص داده اند و با سه هديه- طلا ، مرّ مکی و كندر- راه اورشليم را پيش گرفتند تا اين تازه متولد شده را ببينند.
واژه دسامبر به معناي ماه دهم است كه به تقويم آنها ماه دهم نمي شود و به تقویم ما چنین است! و جالب است كه ساندي (يكشنبه) كه روز مقدس مسيحي هاست يعني روز خورشيد و واژه دی به معنی روز از ديماه گرفته شده است که هنگام سر زدن خورشید جوان است ، جورابهايي كه بابا نوئل در آن هديه مي گذارد همان جورابهايي است كه در شمال بچه ها براي هديه گرفتن به درب منازل مي برند و دودكشي كه بابا نوئل از آن پائين مي آيد همان روزنه اي است كه روستاهاي كرد نشين و شمال كشور هنوز هم روي بام دارند و شالي را از آن مي فرستند پايين يعني كه هديه ما را به آن شال ببندید و لباس بابانوئل لباس مهر است، لباس ايزد ميترا مي باشد و سورتمه آن گردونه مهر است .كليسا هم به تقليد از میلاد مهر و ایزدان مشابه آن تولد عيسي مسيح را در 25 دسامبر مي گيرد اما از شواهد کتاب مقدس چنین بر مي آيد كه تولد عيسي مسيح در بهار یا پاییز است . و همانگونه كه تمام رسمهاي كريسمس اقتباس از رسوم ايزدان شهيد شونده است تولد عيسي نيز همانگونه است.در يلداي ما خيلي از نمادهای کریسمس ديده مي شود مثلا سروي كه براي عيسي تزئين مي كنند همان سرو مهري ماست كه شب يلدا با دو رشته طلايي و نقره اي به نماد ماه و خورشيد تزئين مي شود و ستاره اي كه روي درخت كاج است ستاره ايست كه سه مغ ايراني به انتظارش نشسته اند و شب تولد عيسي مسيح حلول آن را تشخيص داده اند و با سه هديه- طلا ، مرّ مکی و كندر- راه اورشليم را پيش گرفتند تا اين تازه متولد شده را ببينند.
غسل تعميد هم بر گرفته از آئين مهري ماست و كنده اي كه شب کریسمس در شومينه مي گذارند و به آن yole log می گویند كنده اي بوده كه در شب يلدا مي سوزاندند و همه دور آن جمع مي شدند و می رقصیدند. تمام رسوم آنها سرقتی از شب چله قديم ماست و کریسمسی كه اينقدر پر جاذبه و از نظر تجاري سودبخش است هيچ چيز جز اين نيست .
اما شب یلدا فقط دور هم‌نشینی و مرور خاطره‌ها نیست، علاوه بر آداب و رسوم فوق شامل رسوم تغذیه‌ای خاص خود نیز است.
در ایران باستان برای دی ماه چهار جشن وجود داشت که شامل روزهای اول، هشتم، پانزدهم و بیست و سوم این ماه بود. اما امروزه ایرانیان تنها نخستین روز دی ماه، یعنی طولانی ترین شب اول زمستان را که آخرین شب پاییز، پایان قوس و آغاز جدی است- جشن می‌گیرند.
پیشینیان بر این باور بودند که در این شب فرشته بدی‌ها (اهریمن) با فرشته خوبی‌ها (امشاسپندان) به جنگ می‌پردازد و در این نبرد طولانی فرشته خوبی‌ها اهریمن را شکست می‌دهد و صبح، پس از زاده شدن دوباره خورشید (پیروزی روشنایی بر تاریکی) آغاز می‌شود.
اما شب یلدا فقط دور هم‌نشینی و مرور خاطره‌ها نیست، علاوه بر آداب و رسوم فوق شامل رسوم تغذیه‌ای خاص خود نیز است.
انتخاب مواد غذایی خاصی از بین سایر مواد غذایی و تأکید برقرار دادن این مواد غذایی بر سر سفره شب یلدا نه تنها یک رسم، بلکه نکات تغذیه ای خاصی را دنبال می‌کند که در اینجا به این نکات می‌پردازیم:
*هندوانه؛ یکی از ارکان سفره شب یلدا، میوه هندوانه است که همیشه به شیوه‌های جذابی تزیین می‌شود، اما چرا هندوانه؟
هندوانه یادآور گرمای تابستان و حرارت است. باور بر این است، اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید در سراسر زمستان طولانی، سرما و بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد و این باور، با خواص هندوانه که سرشار از ویتامین های A و B و C می‌باشد مطابقت دارد.
*ارزش تغذیه‌ای هندوانه: ۹۰ درصد بافت هندوانه از آب تشکیل شده است، در نتیجه برای رفع عطش بسیار مفید است. به علت فراوانی آب در این محصول، برای جلوگیری و دفع سنگ کلیه، خوردن آن بسیار توصیه شده است. هندوانه منبع غنی از بتاکاروتن و لیکوپن است که این مواد از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی هستند و همانطور که اثبات شده است آنتی اکسیدانها ترکیباتی هستند که از بروز سرطان‌ها در انسان جلوگیری می‌کنند، پس این باور که با خوردن هندوانه بیماری کمتر به سراغ ما می آید در وجود این آنتی‌اکسیدانها نهفته است.
هندوانه از بروز آسیب‌های پوستی در اثر نور جلوگیری می‌کند. موجب دفع بیشتر و سریع مواد زاید از بدن می‌شود و به شادابی و طراوت پوست می‌انجامد. درصد کمی قند دارد و میزان کالری آن بسیار پایین است، اما نکته مهم در این جاست که همیشه هندوانه را به عنوان میان وعده مصرف کنید، نه به همراه غذا زیرا در هضم و جذب اختلال ایجاد می‌کند.
*انار؛ این میوه در سفره شب یلدا نماد شادی و زایش است. انار میوه‌ای است که از قدیم از آن به عنوان میوه‌ای خون ساز یاد می‌شد. به افرادی که رنگی مهتابی و از نظر جثه رنجور بودند، توصیه می‌شد که آب انار بنوشند.
امروزه اثبات شده انار سرشار از ویتامین ث است که سبب تقویت سیستم ایمنی بدن و تصفیه کننده خون و سرشار از آهن است، در نتیجه موجب افزایش انرژی و خون سازی در بدن فرد می‌شود و تصفیه خون مانند زندگی یا زایش دوباره انسان است، به همین علت انار را نماد زایش و شادی می‌دانند.
*آجیل؛ آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، گردو، فندق و در بعضی مناطق کشور از میوه های خشک نیز به عنوان آجیل شب یلدا استفاده می‌شود. آجیل به عنوان سالم‌ترین تنقلات شناخته شده و دارای فیبر بالاست که در درمان یبوست، چاقی، انواع سرطان‌ها از جمله سرطان معده و روده بسیار مؤثر است.
آجیل دارای انواع ویتامین‌های گروه E و B، روی، کلسیم، فسفر و پتاسیم، منیزیم، ویتامین A و پروتئین است که وجود این مواد در بدن موجب افزایش تراکم استخوان و جلوگیری از ریزش مو و چین و چروک پوست، درمان افسردگی، افزایش قدرت بینایی و رفع خستگی و گرفتگی عضلات می‌شود.
اما باید توجه کرد با اینکه چربی موجود در آجیل از نوع مضر نیست، اما دارای کالری بالایی است و برای جلوگیری از افزایش وزن در خوردن آن باید اعتدال رعایت شود.
*در آخر، بیان این نکته نیز بسیار مهم است که دور هم بودن در شب یلدا و انجام صله رحم، موجب افزایش صمیمیت و محبت در نزد اعضای خانواده، رفع کدورتها و در نتیجه ایجاد یک حس و حال مثبت در مغز و روح انسان می‌شود، پس شب یلدا تنها طولانی‌ترین شب سال نخواهد بود بلکه می‌توان از آن به عنوان یک شب با خواص روحی و تغذیه‌ای فراوان نام ببریم.
