"Pejman"
دستیار مدیر مهندسی کشاورزی گیاهان دارویی
روزتان مبارک
براساس مصوبات نشست مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۹۲میلادی، هر سال دوم فروردین ماه(بیست و دوم ماه مارس) روز جهانی آب نامگذاری شده است.
ایرنا:براساس مصوبات نشست مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۹۲میلادی، هر سال دوم فروردین ماه(بیست و دوم ماه مارس) روز جهانی آب نامگذاری شده است. امسال نیز در سومین سال از دهه بین‌المللی "آب برای زندگی"، قرار داریم.
روز جهانی آب در حالی برگزار می‌شود كه دبیركل سازمان ملل در آستانه این روز اعلام كرد: هم اكنون ۷۰۰میلیون نفر در سراسر جهان از كمبود آب رنج می‌برند و این تعداد تا سال ۲۰۲۵میلادی به سه میلیارد نفر خواهد رسید.
"بان كی مون " اظهار داشته است : كمبود آب می‌تواند طبیعی ، اقتصادی و بنیادی باشد و طی زمان و مكان تغییر كند.
به گفته وی ، وضعیت آب در جهان بی‌ثبات است و نیاز به رویكردی منسجم و پایدار برای مدیریت منابع آب بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
آب منبعی طبیعی،كمیاب، حیاتی وكالایی ارزشمند درتوسعه اقتصادی و اجتماعی كشورها است كه در اشكال مختلف مصارف آن اعم از شرب وبهداشت،كشاورزی، صنعت و زیست محیطی قابل جایگزینی با ماده دیگری نیست.
به علاوه تحقق توسعه پایدار در كشورها، منابع مناسبی از آب را طلب می‌كند كه نبود آن توسعه را با محدودیت مواجه می‌سازد.
ایران نیز به عنوان كشوری واقع در منطقه خشك و نیمه خشك جهان با روند رو به رشد جمعیت، عدم تناسب زمانی و مكانی بارشها، رشد روز افزون مصارف آب، در آینده نزدیك با چالشها و معضلات جدی در زمینه تامین آب رو به رو خواهد شد كه برای خروج از این چالشها به عزم و اراده ملی جهت تحقق مدیریت منابع آب نیاز است.
آنچه مسلم است مدیریت جامع منابع آب بر پایه همكاری و مشاركت تمام سطوح و لایه‌های اجتماعی بنا می‌شود. در این فرآیند از افراد و شهروندان گرفته تا سازمانها و نهادهای دولتی باید همگی با تعهد و آگاهی اجتماعی نسبت به این مهم توجه كنند.
توجه به امنیت آبی و مدیریت موزون و پایدار منابع آب و بخصوص با تاكید سازمان علمی ، فرهنگی و آموزشی ملل متحد "یونسكو" به عنوان بحران جدی جهان در سالهای آینده، ضروری است.
بررسیهای متخصصان نشان می‌دهد كه با توجه به روند مصرف و محدودیت منابع اب ، اغلب كشورهای جهان در سالهای آینده به نوعی با بحران كم آبی مواجه خواهند شد.
در همین راستا سازمان یونسكو اعلام كرده است كه‌بحران آب برزندگی، بهداشت و تغذیه مردم تاثیر مستقیم خواهد گذاشت و در ۲۰سال آینده به طور متوسط میزان دسترسی مردم به آب یك سوم كاهش خواهد یافت.
اكنون "بحران آب" همانند بحرانهای اجتماعی و سیاسی كه ریشه انسانی دارد در برنامه‌كاری سازمان یونسكو قرار گرفته است. جامعه بین‌الملل نیز در بیش از ربع قرن اخیر با توجه به پیش بینی بحران آب با سرمایه‌گذاری و برگزاری همایشهایی در تلاش برای یافتن تدابیری برای رفع این بحران بوده است.
افزایش جمعیت، بی‌توجهی به آلودگی منابع و عدم رعایت مصرف آن از جمله عوامل تشدید این بحران بوده است و امروزه همزمان با افزایش تقاضای آب ، میزان ذخایر چشمه‌ها و منابع آبی به شدت در حال كاهش است.
براساس پیش بینی كارشناسان، در سال ۲۰۵۰میلادی در ۴۸كشور جهان كه نزدیك به دومیلیارد نفر جمعیت خواهندداشت، هر فرد سالانه فقط به یك هزار مترمكعب آب برای نوشیدن، اب صنعتی و سد دسترسی خواهد داشت.
هم اكنون نزدیك به دو سوم كشورهای جهان با مشكل كمبود آب مواجه هستند كه در بین آنها، كویت با دارا بودن سرانه ۱۰مترمكعب منابع آبی، یكی از كشور -های فقیر به شمار می‌رود.
امارات متحده عربی با ۵۸مترمكعب، باهاماس با ۶۶مترمكعب، فلسطین ۵۲ مترمكعب،قطر ۹۴مترمكعب، مولداوی ۱۰۳مترمكعب،لیبی ۱۱۳مترمكعب و عربستان سعودی با ۱۱۸مترمكعب از جمله كشورهای فقیر از نظر منابع آب در جهان محسوب می‌شوند.
براساس استانداردهای بین‌المللی، كشوری كه سالانه كمتر از ۵۰۰مترمكعب آب برای هر نفر از شهروندان خود اب در اختیار داشته باشد ، از نظر منابع آبی فقیر محسوب می‌شود.
نروژ با ۸۵هزار مترمكعب آب برای هر نفر در سال پر آب‌ترین كشور جهان است. در مراحل بعدی می‌توان از كشورهای كانادا با بیش از ۹هزار مترمكعب، نیوزیلند با بیش از هشت هزار مترمكعب، گویان با بیش از هشت هزار مترمكعب، ایسلند بابیش از شش هزار مترمكعب،گینه بابیش از سه هزار مترمكعب، سورینام حدود سه هزار مترمكعب و جمهوری كنگو با حدود سه هزار مترمكعب نام برد.
براساس بررسیهای انجام شده از سوی كارشناسان بین‌المللی امور اب، روزانه نزدیك به دو میلیون تن آشغال ومواد زاید به رودخانه‌ها، چشمه‌ها و دریاچه- های جهان ریخته می‌شود كه خود عامل اساسی به خطر افتادن منابع ارزشمند اب است.
در حالی كه هر یك لیتر آب آلوده، هفت لیتر آب قابل مصرف را نیزآلوده می‌كند.
همچنین بر اساس این آمار،نزدیك به ۱۲هزار كیلومتر مكعب آب آلوده در جهان وجود دارد كه با توجه به افزایش جمعیت، امكان دارد این مقدار آلودگی در سال ۲۰۵۰میلادی به ۱۸هزار كیلومترمكعب افزایش یابد.
همچنین با توجه به محدودیت منابع اب در جهان ، سازمان ملل در یك اقدام جدی، ضریب كیفیت آب را در كشورهای مختلف بررسی كرده است. در همین راستا، بلژیك با ضریب كیفیت منهای ،۲/۲۵در بین ۱۲۲كشوری كه كیفیت آب آنها از سوی سازمان ملل درجه بندی شده، از آلوده‌ترین آب برخوردار است.
كشورهای مراكش ، هندوستان، اردن، سودان، نیجر، بوركینافاسو و روآندا از جمله كشورهایی هستند كه ضریب منفی كیفیت آب آنها بسیار بالا است. در حالی كه فنلاند با ضریب كیفیت مثبت ۱۰/۸۵بهترین منابع آب را در اختیار دارد.
كانادا، نیوزیلند، انگلیس، ژاپن، نروژ، روسیه،كره جنوبی، سوئد، فرانسه، پرتغال ، آمریكا و آرژانتین از جمله كشورهای هستند كه باداشتن ضریب مثبت كیفیت آب در سطح حدود ،۱۰از وضعیت خوبی برخوردار هستند.
همچنین ایران از نظر ذخایر و منابع آبی با سرانه حدود یك هزار و ۹۵۵ مترمكعب در ردیف ۱۳۱كشور جهان قرار دارد.
در همایشهای جهانی اب همواره بر لزوم توجه دولتها به مشكل اب تاكید شده است .زیرا استفاده عاقلانه از آب می‌تواند به از میان بردن فقر در جهان نیز كمك كند.
برآوردهای سازمان ملل نشان می‌دهد كه تا اواسط قرن بیست و یكم به علت آلوده شدن و هدر رفتن آبهای كره زمین ممكن است تا ۷۰درصد جمعیت كل دنیا، یعنی هفت میلیارد نفر با كمبود آب شیرین مواجه شوند.
سازمان ملل پیش بینی كرده است كه در صورت تدابیر لازم‌در طول ۲۰سال آینده آب قابل مصرف برای هر انسان درجهان به دو سوم سطح كنونی كاهش خواهد یافت.
مطالعات و بررسیهای انجام شده نشان می‌دهد كه ایرانیان جزو نخستین تمدن -هایی بوده‌اند كه به امر حفاظت و بهره‌برداری از آبها از طریق احداث سازه -ها و تاسیسات آبی پرداخته‌اند. به طوری كه مورخان، تمدن ایران باستان را "تمدن هیدرولیكی و آبی" و اخلاق آنها را "اخلاق آبی" ذكر كرده‌اند.
قدمت سازه‌های آبی در ایران به بیش از شش هزار سال می‌رسد، نهر آبیاری "سیلك " كاشان شش هزار و ۵۰۰سال، شبكه آب شهر سوخته زابل پنج هزار سال، نهر انتقال آب از رودخانه دز به معبد " چغازنبیل " سه هزار و ۵۰۰سال و سد داریوش (درودزن فعلی) ۲هزار و ۵۰۰سال قدمت دارند.
همچنین سد قوسی " ایزدخواست " نیز یكهزار و ۷۰۰سال، سدهای " كیارقم" و "كریت" طبس ۷۰۰سال، سد "سلامی خواف" ۵۰۰و سد "ملاقشم" ۸۰سال قدمت دارند.
از دهه ۳۰شمسی فعالیتهای سدسازی در كشور از سر گرفته شد كه حاصل آن ۱۳سد بزرگ اما با حضور تمام عیار مهندسان خارجی در قالب مشاور، پیمانكار و سازنده تاسیسات هیدرومكانیكی بود.
در حالی كه از دهه ۶۰و در دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد شكوفائی این صنعت بوده‌ایم .به طوریكه حاصل كمتر از سه دهه فعالیت خانواده بزرگ آب، بهره‌برداری از ۱۸۰سد بزرگ با ظرفیت ۳۰میلیارد مترمكعب و ۳۲۰ سد كوتاه با ظرفیت ۵۷۰میلیون مترمكعب است.
تعداد ۸۸سد بزرگ نیز با ظرفیت ۱۰میلیارد مترمكعب در كشور در حال ساخت است كه تا پایان برنامه چهارم به پایان خواهد رسید و ۱۷۶سد بزرگ دیگر در مرحله مطالعه قرار دارد كه ۵۴سد آن مراحل پایانی مطالعات مرحله دوم را می‌گذراند.
ارتقا توان و ظرفیت سدسازی در كشور به حدی رسیده است كه حداقل در ۱۰ كشور دیگر دنیا طرحها و پروژه‌های آبی و برق - آبی توسط مهندسان ایرانی در حال طراحی و اجرا است.
با نگاهی به صنعت آب كشور ، اكنون مدیریت بر منابع آب و استفاده درست از این منابع از دغدغه‌های مسئولان و فعالان این عرصه محسوب می‌شود.
