سري به يك كارخانه توليد شيشه هاي چند لايه مي زنيم. در اتاقك مخصوص اين كارخانه، خمير تهيه شده از دستگاه Extruder خارج شده و به كمك دستگاه پيچش به صورت رول درآورده مي شود تا از آن نوارهايي با ضخامت مطلوب توليد شود. دستگاهي بزرگ با ياتاقان هاي فنجاني در دو طرف آن. اما چگونه مي توان روانكاري مطلوب براي استفاده در ياتاقان هاي چنين دستگاهي يافت؟ به طور حتم پاسخ، روانكار نيمه جامد يا همان گريس است اما با چه ويژگي هايي؟
بهترين روش براي يافتن پاسخ اين سئوال، بررسي و تحليل شرايطي است كه عملكرد ياتاقان را تحت تاثير قرار مي دهد مانند: درجه حرارت (كه مي تواند بسيار بالا يا بسيار پايين يا در حد نرمال باشد)، رطوبت، وجود گرد و غبار، نور و پرتوهاي الكترو مغناطيسي.
همانطور كه گفته شد، خمير مخصوص توليد لايه پلاستيكي كه يكي از اجزاي اصلي شيشه هاي لامينت (چند لايه) اتومبيل و بعضي شيشه هاي ساختماني است، در دماي بالايي از دستگاه Extruder خارج مي شود و در دستگاه پيچش مي پيچد تا به صورت رول در آيد. در اثر پيچش اين مواد پلاستيكي، شوك هاي بزرگ الكترواستاتيك به دستگاه وارد مي شود. از طرفي سيستم در معرض گردوغبار محيطي است و همچنين به علت ويسكوزيته بالاي خمير، ياتاقان اين دستگاه بار زيادي را بايد تحمل كند.
شوك هاي الكترواستاتيك عامل اصلي اكسيداسيون گريس موجود در ياتاقان فنجاني است. در نتيجه در اثر كمبود روانكار و به وجود آمدن لجن هاي سياه گريس به شدت حاوي گردوغبار است، ياتاقان دستگاه آسيب مي بيند. مگر آنكه در دوره هاي زماني كوتاه (مثل يك يا دو روز) ياتاقان دوباره گريس كاري شود.
در آزمايشي كه براي تشخيص گريس مناسب براي اين نوع دستگاهها انجام شد هر دو دسته گريس پايه سنتزي و معدني مورد آزمايش قرارگرفت اما همگي در معرض شوك هاي الكترواستاتيك نتيجه مشابهي نشان دادند: جواب آزمايش در دو گروه گريس، اكسيداسيون سريع و تشكيل ته ماند، سياه رنگ بود.
همانطور كه مي دانيد، بيشتر روانكار يا مستقيماً از پالايش نفت بدست مي آيند يا به صورت سنتزي توليد مي شوند. هرچند افزودني ها با افزايش توان روانكاري روغن پايه (افزايش مقاومت در برابر خوردگي يا سايش ...) باعث تقويت كارايي روانكار مي شود اما نمي تواند تغيير عمده اي در محدوديت هاي ذاتي روغن پايه ايجاد كند.
در اين آزمايش گريس هاي آزمايش شده، روانكاري مطلوبي از خود نشان دادند اما تمام آنها فاقد روغن پايه اي بودند كه توان مقاومت در مقابل نيروهاي شديد الكترواستاتيك را داشته باشد. بنابراين ماده سنتزي جديدي به نام پلي فنيل اتر (PPE) به عنوان روغن پايه اي مطلوب براي مقابله با شوك هاي پرانرژي الكترواستاتيك طراحي و پيشنهاد شد.
آنچه كه باعث شد PPE ها، از دو نوع روغن پايه هاي معدني و روغن پايه هاي سنتزي جدا شده و به صورت دسته اي خاص درآيند، انرژيِ رزونانس مولكولي بالاي آنهاست. براي تجزيه مولكول هاي اين ماده و همچنين اكسيداسيون آن انرژي بسيار بالايي لازم است.
روغن پايه PPE مخصوص شرايط خاص محيطي و عملياتي طراحي شده است و تفاوتي ندارد كه در معرض كدام شكل از انرژي قرار گيرد. اين انرژي مي تواند شوك هاي شديد الكترواستاتيك، حرارت يا حتي پرتوهاي گاما باشد، حتي درجات بالاي حضور اين انرژي ها، روانكارهاي با روغن پايهPPE بازهم دست نخورده باقي مي ماند. دليل اصلي استفاده از PPE در محيط هايي مانند راكتور هسته اي، ماهواره ها، ايستگاه هاي فضايي و
شاتل ها (جايي كه تابش هاي شديد كيهاني اصلي ترين فاكتور تاثير گذار روي روانكار است) نيز همين ويژگي روغن پايه PPE است.
روانكارهاي پلي فنيل اتر قابليت هاي ديگري نيز دارند كه مقاومت بالا در مقابل خوردگي و زنگ زدگي سطوح، فشار بخار بسيار پايين، تمايل كم به شركت در واكنش شيميايي با درزگيرها و مقاومت خوب در برابر رطوبت از آن جمله اند.
پيش از استفاده از گريس پايه PPE در ياتاقان دستگاه پيچش، بالاترين ميزان طول عمر مفيد گريس دو روز بود و گريس مي بايست به سرعت تعويض مي شد. در غير اين صورت صفحه هاي كروم پرس شده روي شفت دستگاه در محل گردش درون ياتاقان به دليل كاهش توان روانكاري گريس دچار آسيب ديدگي مي شد. حتي اگر تعويض گريس به موقع صورت
مي گرفت باز هم هر6 ماه يك بار، پرس مجدد صفحه هاي كروم اجتناب ناپذير بود.
آنچه در اين مقاله آمده است اهميت روانكاري مناسب قطعات و دستگاه هاي مختلف با شرايط محيطي متفاوت را گوشزد مي كند. هر چند به ظاهر يا از نظر هزينه پرداختي آنچنان چشمگير نيست اما امروزه اهميت آن به اهل فن آنچنان بارز است كه يكي از اصلي ترين اهرم هاي افزايش بهره وري دستگاه ها و واحدهاي توليدي و حتي خودروها به شمار
مي رود.
ترجمه: محمد فرخنده
بهترين روش براي يافتن پاسخ اين سئوال، بررسي و تحليل شرايطي است كه عملكرد ياتاقان را تحت تاثير قرار مي دهد مانند: درجه حرارت (كه مي تواند بسيار بالا يا بسيار پايين يا در حد نرمال باشد)، رطوبت، وجود گرد و غبار، نور و پرتوهاي الكترو مغناطيسي.
همانطور كه گفته شد، خمير مخصوص توليد لايه پلاستيكي كه يكي از اجزاي اصلي شيشه هاي لامينت (چند لايه) اتومبيل و بعضي شيشه هاي ساختماني است، در دماي بالايي از دستگاه Extruder خارج مي شود و در دستگاه پيچش مي پيچد تا به صورت رول در آيد. در اثر پيچش اين مواد پلاستيكي، شوك هاي بزرگ الكترواستاتيك به دستگاه وارد مي شود. از طرفي سيستم در معرض گردوغبار محيطي است و همچنين به علت ويسكوزيته بالاي خمير، ياتاقان اين دستگاه بار زيادي را بايد تحمل كند.
شوك هاي الكترواستاتيك عامل اصلي اكسيداسيون گريس موجود در ياتاقان فنجاني است. در نتيجه در اثر كمبود روانكار و به وجود آمدن لجن هاي سياه گريس به شدت حاوي گردوغبار است، ياتاقان دستگاه آسيب مي بيند. مگر آنكه در دوره هاي زماني كوتاه (مثل يك يا دو روز) ياتاقان دوباره گريس كاري شود.
در آزمايشي كه براي تشخيص گريس مناسب براي اين نوع دستگاهها انجام شد هر دو دسته گريس پايه سنتزي و معدني مورد آزمايش قرارگرفت اما همگي در معرض شوك هاي الكترواستاتيك نتيجه مشابهي نشان دادند: جواب آزمايش در دو گروه گريس، اكسيداسيون سريع و تشكيل ته ماند، سياه رنگ بود.
همانطور كه مي دانيد، بيشتر روانكار يا مستقيماً از پالايش نفت بدست مي آيند يا به صورت سنتزي توليد مي شوند. هرچند افزودني ها با افزايش توان روانكاري روغن پايه (افزايش مقاومت در برابر خوردگي يا سايش ...) باعث تقويت كارايي روانكار مي شود اما نمي تواند تغيير عمده اي در محدوديت هاي ذاتي روغن پايه ايجاد كند.
در اين آزمايش گريس هاي آزمايش شده، روانكاري مطلوبي از خود نشان دادند اما تمام آنها فاقد روغن پايه اي بودند كه توان مقاومت در مقابل نيروهاي شديد الكترواستاتيك را داشته باشد. بنابراين ماده سنتزي جديدي به نام پلي فنيل اتر (PPE) به عنوان روغن پايه اي مطلوب براي مقابله با شوك هاي پرانرژي الكترواستاتيك طراحي و پيشنهاد شد.
آنچه كه باعث شد PPE ها، از دو نوع روغن پايه هاي معدني و روغن پايه هاي سنتزي جدا شده و به صورت دسته اي خاص درآيند، انرژيِ رزونانس مولكولي بالاي آنهاست. براي تجزيه مولكول هاي اين ماده و همچنين اكسيداسيون آن انرژي بسيار بالايي لازم است.
روغن پايه PPE مخصوص شرايط خاص محيطي و عملياتي طراحي شده است و تفاوتي ندارد كه در معرض كدام شكل از انرژي قرار گيرد. اين انرژي مي تواند شوك هاي شديد الكترواستاتيك، حرارت يا حتي پرتوهاي گاما باشد، حتي درجات بالاي حضور اين انرژي ها، روانكارهاي با روغن پايهPPE بازهم دست نخورده باقي مي ماند. دليل اصلي استفاده از PPE در محيط هايي مانند راكتور هسته اي، ماهواره ها، ايستگاه هاي فضايي و
شاتل ها (جايي كه تابش هاي شديد كيهاني اصلي ترين فاكتور تاثير گذار روي روانكار است) نيز همين ويژگي روغن پايه PPE است.
روانكارهاي پلي فنيل اتر قابليت هاي ديگري نيز دارند كه مقاومت بالا در مقابل خوردگي و زنگ زدگي سطوح، فشار بخار بسيار پايين، تمايل كم به شركت در واكنش شيميايي با درزگيرها و مقاومت خوب در برابر رطوبت از آن جمله اند.
پيش از استفاده از گريس پايه PPE در ياتاقان دستگاه پيچش، بالاترين ميزان طول عمر مفيد گريس دو روز بود و گريس مي بايست به سرعت تعويض مي شد. در غير اين صورت صفحه هاي كروم پرس شده روي شفت دستگاه در محل گردش درون ياتاقان به دليل كاهش توان روانكاري گريس دچار آسيب ديدگي مي شد. حتي اگر تعويض گريس به موقع صورت
مي گرفت باز هم هر6 ماه يك بار، پرس مجدد صفحه هاي كروم اجتناب ناپذير بود.
آنچه در اين مقاله آمده است اهميت روانكاري مناسب قطعات و دستگاه هاي مختلف با شرايط محيطي متفاوت را گوشزد مي كند. هر چند به ظاهر يا از نظر هزينه پرداختي آنچنان چشمگير نيست اما امروزه اهميت آن به اهل فن آنچنان بارز است كه يكي از اصلي ترين اهرم هاي افزايش بهره وري دستگاه ها و واحدهاي توليدي و حتي خودروها به شمار
مي رود.
ترجمه: محمد فرخنده
