تاثیر موسیقی بر روی گیاهان
مقدمه:
بیهوده نیست که هندوها اولین هنری را که از آسمان برای بشر فرستاده شد، موسیقی میدانند و عرفای اسلامی موسیقی را بهترین وسیله اظهار لطیفترین اسرار الهی، چنانچه به گفته ابن سینا ( موسیقی صدای خداست ).
هر آوایی می تواند احساس خاصی ایجاد کند، چنانچه هر رنگ، بی تردید میتوان گفت که میان هر هفت صدای اصلی موسیقی (هفت نت موسیقی) و رنگهای تشکیل دهنده رنگین کمان (هفت رنگ اصلی) ارتباط مستقیمی وجود دارد.
موسیقی در طبیعت به زیبایی جلوه می کند . صدای حاصل از برخورد آب با سنگ، صدای پرندگان یا صدای باد در میان برگ درختان ، همگی جلوه هایی از موسیقی بوده و می تواند برای انسان، حیوانات و گیاهان بسیار روح نواز باشد همانگونه که اثرات بالقوه موسیقی بر گیاهان و حیوانات نیز به اثبات رسیده است.
موسیقی نیز مثل هر ابزار دیگر اگر به درستی و بجا به کار گرفته نشود می تواند اثرات مضری در پی داشته باشدو نه تنها مفید نیست بلکه اثرات مخربی نیز بر بدن دارد، گوش دادن به موسیقی های تند و آزار دهنده به جای ایجاد هارمونی و کمک به سلامت می تواند مانند یک زهر در بدن عمل کند. بر اساس تحقیقات صورت گرفته روی گیاهان محققان سعی کردند تاثیر موسیقی های مختلف را بر رشد گیاهان ارزیابی کنند.
تاریخچه موسیقی در ایران:
استاد دکتر یوسف مجید زاده، باستان شناس ممتاز بین المللی، موءلف کتاب تاریخ و تمدن بین النهرین چنین می گوید: بین النهرین آغاز شهر نشینی در ایران بوده است. ایرانیان قبل از ورود آریییها دارای تمدن بوده اند.
ایران باستان کشور پهناوری بوده که شامل 30 کشور امروزی بوده و به تبع دارای اقوام، مذاهب و فرهنگهای گوناگون بوده اند، پس ما نباید منتظر فرهنگ یکپارچه ای باشیم زیرا این اقوام در کنار هم و به کمک دستاوردهای یکدیگر به پیشرفت رسیده اند، نه هر کدام به تنهایی. پس همه دستاوردهای این خطه بزرگ را هر کدام از این اقوام می تواند از آن خود بدانند. در دوره پس از فتح ایران به دست اعراب و مسلملن شدن ایرانیان ، چون اعراب دارای فرهنگ غالبی نبودند از لحاظ فرهنگی مغلوب ایرانیان شدند و فرهنگ برتر ایرانیان را پذیرفتند و در راستای شکوفایی آن با دیگر اقوام که مغلوب اعراب مسلمان شده بودند کوشیدند و از این فرهنگ ایرانی، فرهنگ اسلامی را به وجود آوردند، که پایه و اساس آن همان فرهنگ ایران باستان بود.
در بررسی تاریخ موسیقی ایران که بر اساس قدیمیترین حفاری های موجود در شوش بدست آمده، سازی شبیه به تنبور امروزی مشاهده میشود که نمایانگر یک ساز ملودیک در آن زمان است و مربوط به 1500 سال قبل از میلاد مسیح است.
تعریف موسیقی:
تعبیر مختلفی در مورد واژه موسیقی ارائه شده ، که به برخی از آنها اشاره می گردد:
1- موسیقی تراوش احساسات و اندیشه های آدمی و مبین حالات درونی می باشد.
2- موسیقی به معنای پوند آهنگهاست.
3- به تعریف ساده تر موسیقی یا صداهای موسیقی ایی صداهای خوشایندی هستند که انسان از شنیدن آنها احساس لذت می کند.
با بالا رفتن سطح فرهنگ و هنر معلوم شد صداهای خوشایند، صداهایی هستند که از نظمی خاص پیروی کنند، و بین آنها نسبتهای معینی وجود دارد، برای همین، عدد در موسیقی دارای اهمیت بسیار بالایی است تا جائیکه فیثاغورث معتقد است که عدد اصل وجود در آفرینش است. پیروان او اجسام را هر یک، عدد می دانستند و معتقد بودند که چون کرات آسمانی و افلاک از یکدیگرفاصله های معینی دارند، از نسبت آنها نغمه هایی ساخته می شود و آوازها در اصل ناشی از حرکت افلاک هستند.
بتهون می گوید: موسیقی مظهری است عالیتر از هر علم و فلسفه ای، موسیقی سنتی ایران شامل قطعاتی است که در مجموع به عنوان ردیف موسیقی ایران گفته می شود، امتیاز موسیقی ایران در امکانات وسیع مقامی و ملودیهای غنی آن است ، این موسیقی هنری است بسیار غنی و عمیق.
تعریف ریتم و ملودی:
موسیقی از دو عنصر اصلی، ریتم ( میزان ) و ملودی تشکیل شده. ریتم به معنای نظم و ترتیب و تکرار و توالی است، و نه تنها در موسیقی عنصر اصلی است (حتی مهمتر از ملودی ) بلکه در کل نظام هستی مهمترین پایه است برای روشن شدن موضوع مثالی آورده شده: یک موسیقی در محفلی پخش می شود اگر از حاضران خواسته شود با موسیقی دست بزنند این افراد بدون آنکه اطلاعی از ریتم داشته باشند همزمان با هم دست می زنند ، به این لحظه ها ضرب می گوییم، پس نتیجه می گیریم که ریتم باعث ایجاد عاملی به نام ضرب می شود. این نوع ضرب که ما را وادار به عکس العمل می کند ضرب قوی نامیده می شود. اگر عاملی به نام ضرب قوی وجود داشته باشد تا شنونده را وادار می کند دست را به هم بکوبد در مقابل آن باید عامل دیگری به نام ضرب ضعیف وجود داشته باشد تا ضرب قوی بتواند شخصیت پیدا کند، به این ترتیب فاصله زمانهایی که شنونده دست می زند از ضربهای قوی و ضعیف شکل می گیرد و این فاصله ها باید با هم برابر باشند تا نظم و ترتیب برقرار باشد. فاصله بین دو ضرب قوی یا همان دو بار دست زدن در اصطلاح موسیقی ریتم یا میزان نامیده می شود.
تعریف ملودی:
به توالی نوشته شدن نتهای موسیقی یا همان هفت نت اصلی که شامل( د[SUP]و[/SUP] ، ر ، می ، فا ، س[SUP]و[/SUP] ، لا ، سی ) در نظم و ترتیب خاص که توسط آهنگساز ساخته می شود ملودی گویند.
تعریف موسیقی راک:
این نوع موسیقی شامل سبکهای مختلف زیر می باشد
راک اند رول – پاپ راک – راک ملایم – گرانج – آلترناتیو راک
به طور کلی در تعریف این موسیقی شامل ترکیب ملودی ها و ریتم های خشن و شلوغی است که توسط سازهایی که غالبأ نظیر جاز و طبلهای فلزی ایجاد صداهای نابهنجار می کند به وجود می آید.
تعریف موسیقی کلاسیک:
این نوع موسیقی، موسیقی است که دارای دامنه زمانی و مکانی وسیع بوده، یعنی وسیله ای برای بیداری یک حس غریزی و عاطفی و رنستالژیک( ذهنی ) است به بیان دیگر دامنه مکانی( نژاد های مختلف بشر را در بر می گیرد ) و به تعریف ساده تر برخاسته از روح این انسانهاست که با گذشت زمان کمرنگ نشده و از بین نمی رود( نظیر موسیقی کلاسیک ایران )
تاثیر مستقیم موسیقی بر روی گیاهان:
وقتی که صوتی چند ساعت پیاپی شنیده می شود برخی از گلهای بسیار حساس در جهتی که عکس جهت موسیقس است خم می شنود، گلهایی که در اطراف صفحه ای چیده شده اند و نوازندگانی در آنجا ساز می زنند به میزان تعجب آوری تحت تاثیر قرار می گیرند، پس از دو، سه ساعت دیده می شود که گلها سرشان را به سویی که صدای موسیقی میآید متمایل می کنند، تردید نمی توان کرد که همه انواع گلها در مقابل ارتعاشهایی که موسیقی ایجاد می کند تحت تاثیر قرار می گیرند.
انواع آلات موسیقی بر روی گیاهان تاثیر متفاوت دار، نوع موسیقی و زمان تغذیه صوتی هر گیاه باید بر حسب تجربه مشخص شود. هر گیاه آهنگ و موسیقی خاص خود را دوست دارد و در مقابل آن بیشتر حساسیت نشان می دهد. بر اساس تحقیقات دکتر سینگ( استاد دانشگاه هند ) پس از سالها تجربه در زمینه آثار صدا این نتایج حاصل شده است:
1- موسیقی موجب می شود که گیاه به مقدار 60% الی 100% اکسیژن بیشتر از حد متعارف آزاد کند و چون مقدار اکسیژن آزاد شده دقیقأ متناسب با مقدار کربن جذب شده از co[SUB]2[/SUB] موجود در هواست، در نتیجه گیاه رشد بیشتری و عملکرد بیشتری خواهد داشت.
2- تحریکات مکرر موسیقی موجب ایجاد تقویت مثبت در کروموزومهای سلولی پاره ای از گیاهان می گردد و به دگرگونی ماهیت و اصل آنها منتهی می شود( کروموزوم رشته ای موجود ددر سلولهای جنسی است که عامل انتقال صفات وراثتی می باشد).
3- تاثیر صدا در متابولیسم گیاهان نه یک افسانه موهوم ، بلکه یک پدیده فیزیکی مشخص و قابل اندازه گیری است که همانند نور و حرارت از عوامل موثر و قطعی به شمار می رود. بر طبق تحقیقات مشابه، موسیقی ممکن است تاثیر منفی نیز داشته باشد، بر حسب اینکه موسیقی خوب گوش بدهیم، می تواند مانند زهر در بدن اثر کند یا بر عکس. مطالعاتی که در زمینه تاثیر موسیقی بر رشد گیاهان انجام شده، نشان می دهد که برای مثال ، موسیقی راک رشد گیاه را متوقف می کند و برعکس موسیقی کلاسیک باعث تسریع رشد گیاه می شود، نتایج تحقیقات مجتلف نشان می دهد که موسیقی بر پدیده های متفاوت جوانه زدن، رشد، نمو و تکوین گیاهان و پدیده های فیزیولوژیک، نظیر فتوسنتز و نیز زمان و میزان گلدهی و عملکرد گیاهان موثر است.
شرح نتایج آزمایشات مختلف در راستای تاثیر موسیقی بر رشد گیاهان:
آزمایشات خانم ریتالاک:
در سال 1973 خانم دورتی ریتالاک کتاب کوچکی به نام آوای موسیقی بر گیاهان منتشر کرد، این کتاب جزئیات آزمایشاتی را که او در کالج زنان کلرادو در دنور و با استفاده از 3 اتاق کنترل شده در دانشگاه انجام داده بود شرح می داد، خانم ریتالاک، گیاهان را دراتاقی قرار داد که هر کدام از آنها سبک خاصی از موسیقی توسط بلندگو پخش می شد، او گیاهان را تحت نظر قرار داد و رشد روزانه آنها را یادداشت می کرد، نتیجه کار او را متعجب کرد.
آزمایش اول:
در این آزمایش پخش یک آنگ یکنواخت در اولین اتاق ، او یک آهنگ یکنواخت را به مدت 8 ساعت و صورت متوالی پخش کرد. در اتاق دوم او یک آهنگ یکنواخت را به صورت متناوب و به مدت 3 ساعت پخش کرد و در سوین اتاق هیچ آهنگی پخش نکرد.گیاهان اتاق اول که در معرض موسیقی متوالی قرار داشتند ظرف 40 روز از بین رفتند، گیاهان اتاق دوم به سرعت کردند و حتی از گیاهان اتاق سوم سالمتر بودند ، این نتیجه شگفت انگیزی بود که بسیار شبیه نتایجی بود که از آزمایشاتی که به وسیله موسسه موزاک در اوایل سال 1940 به منظور مشخص کردن تاثیر موسیقی بر کارکنان کارخانه انجام گشته بدست آمده بود. وقتی که موسیقی به صورت متوالی پخش می شد، کارگران خسته تر و کم کار تر شدند، در مقابل وقتی که موسیقی فقط برای ساعاتی و به صورت متناوب پخش می شد کارگران پرکارتر، هوشیارتر و دقیقتر از زمانی بودند که موسیقی پخش نمیشد.
الف) گیاهان تحت تاثیر آهنگ یکنواخت به مدت 8 ساعت متوالی
ب) گیاهان تحت تاثیر آهنگ متناوب به مدت 3 ساعت
ج) گیاهانی که تحت تاثیر هیچگونه موسیقی قرار نگرفتند
آزمایش دوم:
در این آزمایش خانم ریتالاک از دو اتاق با گیاهان تازه استفاده کرد، او در هر دو اتاق رادیویی قرار داد. در یک اتاق، رادیویی روی یک ایستگاه محلی راک تنظیم شده بود و در اتاق دیگری رادیو روی ایستگاه ایستگاهی که گیاهان تحت تاثیر آهنگ یکنواخت به مدت 8 ساعت متوالی آرام بخشی را پخش می کرد تنظیم شده بود. در هر اتاق فقط 3 ساعت گیاهان تحت تاثیر آهنگ یکنواخت به مدت 8 ساعت متوالی پخش می شد، در روز پنجم او متوجه تغییرات شگرفی شد، در اتاقی که گیاهان تحت تاثیر آهنگ یکنواخت به مدت 8 ساعت متوالی ملایم نواخته می شد گیاهان به خوبی رشد می کردند و ساقه های آنها به سمت رادیو متمایل شدده بود در حالیکه در اتاقی که گیاهان تحت تاثیر آهنگ یکنواخت به مدت 8 ساعت متوالی راک پخش می شد ، نیمی از گیاهان برگهای کوچکی داشته و رشد طولی داشتند، در حالیکه بقیه به اندازه کافی رشد نکرده بودند، بعد از گذشت دو هفته گیاهانی که در مجاورت گیاهان تحت تاثیر آهنگ یکنواخت به مدت 8 ساعت متوالی ملایم قرار داشتند به یک اندازه کافی رشد کرده بودند ، و به یک اندازه شاداب و سرسبز بودند و در حدود 15 تا 20 درجه به سمت رادیو منمایل شده بودند، گیاهانی که در مجاورت موسیقی راک قرار داشتند،بلند شده و در حال پژمرده شدن بودند،گلها پلاسیده شده و ساقه های گیاهان از رادیو دور شده بودند ، در روز شانزدهم همه گیهان بجز تعداد معدودی در حال مرگ بودند و این در حالی بود که گیاهان اتاق دیگر شاداب و زیبا بوده و به سرعت رشد می کردند.
آزمایش سوم:
در این آزمایش خانم ریتالاک، با فرض اینکه ضرب موجود در موسیقی راک ممکن است موجب دور شدن گیاهان از بلندگوها شود ، در سه اتاق مجزا با شرایط یکسان ، دیگر گیاهان را مورد تیمار قرار داد. در یک اتاق ، موسیقی راک تند ، در اتاق دیگر یک موسیقی راک که در آن به جای طبلهای فلزی از طبلهای غیر فلزی استفاده شده بود و در اتاق سوم آهنگی که توسط سازهای زهی نواخته می شد پخش کرد، نتیجه این بود که دئر اتاق دوم گیهاهن کمتر از بلندگوها دور شده بودند و در اتاق سوم گیاهان به سمت بلندگوها متمایل شدند.
از سه آزمایش فوق می توان نتیجه گرفت که گیاهان موجودات زنده ای هستند ولی ارگانی برای تفکر ندارند لذا برای رشد به ملودی نیاز ندارند و فقط ریتم را درک خواهند کرد.
گیاهان می تونند بشنوند:
آزمایش صورت گرفته در کره جنوبی ثابت کرد که گیاهاهن می توانند بشنوند. به نقل از خبرگزاری آلمان،محققان انستیتوبیوتکنولوژی کشاورزی در کره جنوبی ،نهال گیاهان را تحت تاثیر موسیقی کلاسیک و صداهایی با فرکانس های مختلف قرار دادند. بنابر این گزارش ژنهای (ald) و (rbcs) گیهاهن تحت تاثیر برخی فرکانسهای خاص فعالیت بیشتری از خود نشان دادند. این گزارش می افزاید در صورتیکه این یافته محققان کره جنوبی صحت داشته باشد در آینده می توان با استفاده از طول موجهای خاص در کشاورزی ، ژنهای گیاهی خاص را به دلخواه فعال یا غیر فعال کنیم، که این روش ارزانتر و سازگارتر با محیط زیست در مقایسه با تکنیکهایی است که در آن ، ژنها از طریق مواد شیمیایی تحریک می شوند.
در آزمایش دیگر که توسط دکتر فوگل و ویلیام رس صورت گرفت، با استفاده از ثبت امواج بوسیله لرزه نگاری الکترونیکی و تاثیر آب داغ بر رشد گیاهان و آبیاری توام با نوازش، اثر انرژی را روی گیاهان آزمایش کردند، همچنین نتایج آزمایشات دکتر باکستر که با استفاده از دستگاه دروغ سنجی که در برابر رطوبت ، تغییر حالتها را رسم می کرد و رسیدن آب با دمای مناسب به ریشه ، منحنی کاملأ شبیه به منحنی حالت انسانی است که دچار هیجان شدید شده باشد و آزمایشهای دیگر که مربوط به نشان دادن اثر امواج الکترومغناتیس روی گیاهان بود نشان دادند که گیاهان دارای حس و حافظه و درک و شعور هستند و حتی توان برقراری ارتباط عاطفی با سایر جانداران و انسان را دارند ، پس اگر چنین است ، چرا امواج صوتی و موسیقی بر آنها موءثر نباشد؟.
در آخرین آزمایش که به صورت تحقیق جهت تشخیص اثر موسیقی بر رشد و شادابی گیاه صورت گرفت ، با دو گونه پتوس و آگلونما جهت انجام آزمایش باشد تکرار انتخاب و در دو اتاق مجزا و با شرایط نوری و دمایی یکسان که در یک اتاق تیمار با موسیقی و اتاق دیگر شاهد ( بدون موسیقی) قرار گرفت ، برای مطابقت با مکان جدید به مدت 10 روز گلدانهای مورد آزمایش در اتاقهای جدید گذاشته شد و یک روز در میان آبیاری می شدند. محل دوربین و پایه و فلاش در فاصله یکسان از گلدانها مشخص شد، آمایش از روز 10 فروردین ( 10 روز پس از تمهیدات اولیه و جابجایی گلدانها به مکان جدید و تطابق با آن ) آغاز گردید و تا 30 اردیبهشت ادامه پیدا کرد ، یعنی در مدت 50 روز آزمایش به نتیجه مطلوب رسید و این حقیقتی است که توسط نمودارها و عکسها و اعداد و ارقام و نیز فیلم، کاملاءبه اثبات رسیده است که موسیقی ملایم اثر مثبت بر روی گیاهان و حتی شادابی آنها دارو و روزانه به طور دقیق رشد تعداد زیادی از برگها و ساقه های تک تک گلدانها اندازه گیری شد.
موسیقی در یکی از اتاقها به مدت 12 ساعت در روز از ساعت 7 صبح تا 7 غروب به طور مداوم و ملایم توسط ضبط دولبه پخش شد. با توجه به آمار و ارقام اندازه گیری شده ، در این مدت که بسیاردقیق انجام گرفت و تعداد زیاد تکرارها در مورد ساقه ها و برگها در هر گلدان و سپس تشکیل نمودارها ومحاسبات دقیق نشان داند که موسیقی اثر مثبت و چشمگیری بر روی رشد و شادابی گیاهان مورد مطالعه دارد.
نمودار تیمار گیاهان بدون موسیقی بر حسب تعداد روز
نمودار تیمار گیاهان تحت تاثیر موسیقی ملایم بر حسب تعداد روز
نتیجه گیری :
در پایان می توان نتیجه گرفت که بطور کلی موسیقی بر پدیده های مختلف جوانه زنی ، رشد و نمو ، تکوین گیاهان، پدیده های فیزیولژیکی مثل فتوسنتز و نیز زمان و میزان گلدهی و عملکرد گیاهان موءثر است و موسیقی روی شاخص و پدیده های متفاوت زیستی گیاهان ، نوع و شدت اثر متفاوت دارد. البته اثر موسیقی به گونه گیاهان و به نوع موسیقی نیز بستگی دارد . با بهره گیری از نتایج تحقیقات می توان در آینده به گیاهانی با رشد و نمو وعملکرد بهتر و بسیار متفاوت با گیاهان کنونی و مقاوم به انواع آفتها و تنشهای محیطی دست یافت و همچنین راههای بسیار ساده و جدید برای حفاظت از گیاهان در شرایط نامساعد ارائه داد در نتجه با این روش می توان از محیط زیست حفاظت کرده و از فقر و گرسنگی جلوگیری کرد.