بحث و آشنایی با شرکت ایران ناسیونال

[HaMiD.TcI]

با عرض ادب و احترام به کلیه دوستان و خوانندگان این تاپیک
به محضر دوستان اعلام میدارم این تاپیک صرفا"بیان کننده تاریخچه و سرگذشت یکی از کارخانجات مهم و اصلی کشور عزیزمان ایران هستش و فقط برای ما جنبه تاریخی آن مهم هستش و نه حوادث و اتفاقات 30 یا 30 پس لطفا رعایت بفرمایید!
-----------------------------------------
منابع:
روزنامه گاردین
دکتر بهزادي روزنامه اقتصادی آسيا
کارفرمای ایرانی،حامی حزب کارگر
روزنامه اعتماد، تاريخ 15/6/86، صفحه 12 تاريخ ورزش (مهدي حدادپور)
کیهان چاپ لندن شهریور 1388
مجله‌ی بامشاد، از ۲۶ اردیبهشت تا ۲ خرداد ۱۳۴۶
آرشیو امیر سویل
................................................................
مقارن ساعت ده و نیم صبح روز دوشنبه، بیست و سوم اردیبهشت ماه، قسمت سواری سازی ایران ناسیونال رسماً به دست شاه افتتاح شد.

در مراسم افتتاح آقای هویدا نخست‌وزیر،

رؤسای سنا و مجلس شورای ملّی، وزیر دربار پادشاهی، وزیر اقتصاد و چند تن دیگر از وزیران کابینه، شهردار پایتخت، رؤسای بانک‌ها و شخصیت‌های مختلف اقتصادی و بازرگانی و نمایندگان صنایع تولیدی کشور حضور داشتند. از ساعت نه و نیم به تدریج شخصیت‌های مملکتی در محوطه‌ی کارخانه ایران ناسیونال واقع در کیلومتر ۲۰ جاده کرج حضور یافته و انتظار تشریف فرمائی شاه را داشتند.
ساعت ده و نیم صبح شاه با هلیکوپتر به محوطه‌ی کارخانجات ایران ناسیونال تشریف فرما شدند و مورد استقبال قرار گرفتند. در آغاز دوشیزه خردسالی یک دسته گل زیبا به حضور علیا حضرت شهبانو تقدیم داشت. سپس اعلی‌حضرتین به جایگاه مخصوص تشریف فرما شدند و مهندسان ایرانی و خارجی به حضور شاه معرفی گردیدند.
آنگاه آقای دکتر عالیخانی وزیر اقتصاد گزارشی معروض داشت و طی آن اظهار نمود: شاهنشاها! مؤسسه‌ای که امروز به قدوم شاه مباهی شده نتیجه مستقیم انقلاب پر خیر و ثمری است که به ابتکار و تحت عنایات مستمر شاه به تدریج قیافه‌‌ی عمومی کشور را از ریشه تغییر می‌دهد. آقای دکتر عالیخانی سپس به صنعت اتومبیل سازی در ایران از آغاز تا کنون اشاره کرد و به عرض رسانید: اینک روزانه ده دستگاه اتومبیل سواری و هفت دستگاه اتوبوس و وسائط نقلیه‌ی دیگر در کارخانجات ایران ناسیونال ساخته می‌شود و این ظرفیت در مورد اتومبیل سواری تا دو ماه دیگر به روزی بیست دستگاه و در مورد سایر وسائط نقلیه تا پایان سال جاری به روزی چهارده دستگاه خواهد رسید. پس از پایان سخنان آقای دکتر عالیخانی وزیر اقتصاد، آقای احمد خیامی رئیس هیئت مدیره‌ی کارخانجات ایران ناسیونال چنین معروض داشت: شاهها! خدمتگزار به نمایندگی از طرف کارکنان این واحد صنعتی عالی‌ترین تشکرات و سپاسگزاری قلبی خود را از تشریف فرمائی شاه ایران جهت افتتاح قسمت‌های جدید این کارخانه تقدیم می‌دارد.

اوامر شاهنشاه در نمایشگاه صنایع ایران در شیراز بزرگترین انگیزه و مشوّق برای ساختن اتومبیل سواری در ایران بود. الطاف و عنایات بی‌پایان اعلی‌حضرت و تحولات اساسی و پیشرفت‌های عمیقی که در پرتو انقلاب شاه و مردم در کلیه‌ی شئون کشور حاصل شده است به ما نیرو و امکان داد تا بتوانیم قسمتی از وظائف خود را نسبت به رهبر عالیقدر خویش و ملّت ایران انجام دهیم. چنانکه خاطر مبارک مستحضر است این نخستین گام اساسی در راه صنایع اتومبیل سازی شور است. خدمتگزار نه تنها امیدوار است بلکه ایمان راسخ دارد در آینده نزدیکی میهن ما در این صنعت که مادر بسیاری صنایع دیگر است مقامی را که شایسته‌ی ایران است در جهان احراز خواهد نمود.
همانطور که نظر مبارک بوده است کوشش شده کارخانه با مدرن‌ترین ماشین آلات و طبق تازه‌ترین اصول منطبق با احتیاجات آینده کشور و قابل توسعه برای ساخت موتور و گروه محرکه مجهّز گردد. چون این صنعت در کشور ما سابقه‌ای نداشت، احتیاج مبرمی به مهندسین و کارگران با تجربه بود طبق برنامه تنظیمی از آغاز کار همه ساله گروهی از کارگران و مهندسین به کشورهای بزرگ صنعتی اعزام شده‌اند و همچنین به تناوب عده زیادی مهندسین و کارشناسان خارجی برای آموزش کارگران در کارخانه استخدام گردیدند و آنها با ایجاد کلاس‌های آموزشی و استفاده از ماشین آلات و ابزار تازه‌ای که کارخانه وارد و نصب نموده است، عملاً آموزش‌های لازم به کارکنان کارخانه داده و می‌دهند. در امور اداری نیز متصدیان مربوط در داخل و خارج از کشور آموزش‌های لازم را دیده‌اند.
شاهنشاها! استعداد و هوش فطری کارگرانی که در این رشته از صنعت کار می‌کنند غیر قابل تصور و موجب اعجاب تمام کارشناسان خارجی است. به طوری که پس از سه سال در رشته اتوبوس سازی آنها توانسته‌اند مرغوب‌ترین ساخته‌های خود را به کارخانه مادر رسانیده و در موادی بر آنها پیشی گیرند و حتی بازده کارشان تا ۴ درصد از کارگران مشابه خارجی که سالیان دراز در این رشته تجربه دارند بیشتر شده است. کوشش خدمتگزاران بر این است که همین وضع را در قسمت اتومبیل سازی نیز برقرار سازیم، از نظر سرمایه گزاری و ایجاد کارخانه و آماده نمودن نیروی انسانی و جلب کمک‌های فنّی نیمی از راهی که هدف آن ساختن حدأقل نود درصد یک خودرو می‌باشد طی شده است و ما برای انجام بقیه آن فقط مقداری وقت لازم داریم تا با استفاده از تجاربی که در چند سال گذشته به دست آورده‌ایم بتوانیم خود را برای اجرای طرح‌های تازه و دسترسی به بازارهای نو آماده نمائیم.
چون صنعت قالب سازی لازمه‌ی داشتن یک صنعت مستقل اتومبیل سازی است، مدت یک سال که با همکاری یکی از بزرگترین کارخانجات قالب سازی جهان مشغول بررسی انجام طرح و ایجاد یک کارخانه‌ی قالب سازی بسیار مجهز می‌باشیم که کوره‌ها و دستگاه‌های ذوب چدن نیز شامل آن است و نیز همراه این طرح سرگرم مطالعه برای ساخت موتور جهت انواع اتوبوس و کامیون و سایر احتیاجات موتوری کشور هستیم.
وزارت اقتصاد با راهنمائی‌های فنی، وزارت آب و برق با دادن برق فشار قوی و آب مورد احتیاج کارخانه و نیروی هوائی شاهنشاهی ایران با در اختیار گذاشتن جراثقال‌های سنگین خود برای نصب پرس‌ها و نیز از مؤسسات اعتبار داخلی، بانک ملّی ایران با تأمین اعتبار ارزنده در مقابل سفته‌های مشتریان مؤثرترین کمک و همکاری را با این سازمان نموده‌اند.
همکاری‌های فنی کارخانه‌ی رامبلر بنز آلمان در رشته اتوبوس سازی و همکاری‌های فنی سواری کارخانجات روتس انگلستان در قسمت سواری سازی قابل توجه است.
شاهنشاها! آنچه ما تا کنون بر حسب وظیفه‌ی ملّی انجام داده‌ایم بسیار کوچک و ناچیز است. هدف ما این است که ضمن تأمین رفاه و آسایش بیشتر برای همکاران کارگران با ساخت تمام قسمت‌های اتومبیل و ایجاد صنایع بزرگ‌تر، قسمتی از دین خود را به میهن عزیز ادا نموده و نشان دهیم که لیاقت داشتن چنین و بزرگی را داریم.
http://upload.tuningtalk.com/upload/Image1582.jpg
در این موقع بنا بر تقاضای وزیر اقتصاد شاهنشاه آریامهر با قطع نوار سه رنگ؛ سالن بزرگ ساخت اتومبیل‌های سواری را افتتاح نمودند و به اتفاق علیا حضرت شهبانو به ترتیب از قسمت‌های پرس، شاسی سازی، نصب موتور، رنگ کاری و آماده شدن اتومبیل‌های سواری دیدن فرمودند و در هر قسمت توضیحات لازم وسیله آقایان احمد و محمود خیامی به عرض رسید.
شاهنشاه آریامهر در قسمت‌های مختلف با کارگران صحبت فرمودند و درباره‌ی پیشرفت کارشان و همچنین درباره‌ی وضع زندگی آنان پرسش‌هائی فرمودند. شاهنشاه در قسمتی که اتومبیل‌های سواری آماده می‌شود شخصاً پشت فرمان یکی از اتومبیل‌های پیکان قرار گرفتند و درباره‌ی قدرت موتور و قسمت‌های اتومبیل پیکان از مهندسان مربوطه پرسش‌هائی فرمودند.

آنگاه شاهنشاه آریامهر با قطع نوار سه رنگ سالن بزرگی را که محل ساختن شاسی‌ها و قطعات مختلف اتوبوس و اتومبیل‌های باری کارخانجات ایران ناسیونال است افتتاح نمودند.
شاهنشاه پس از این بازدید در دفتر کارخانه حضور یافتند و پس از ابراز رضایت از نحوه‌‌ی فعالیت و پیشرفت کارهای کارخانه دفتر یادبود کارخانه را توشیح فرمودند و سپس در میان ابراز احساسات پرشور کلیه‌ی کارگران کارخانه به اجتماع آنان قدم نهادند.
درود ما به تو ای رهبر دور اندیش که در این دنیای پر آشوب میهن ما را از نعمت امنیّت و آسایش برخوردار ساخته‌ای. سپاس فراوان ما نثار تو ای آزادی بخش زنان ایران. سلام ما به تو ای نجات دهنده‌ی دهقانان و کارگران. درود فراوان ما به شهبانوی محبوب ایران که پناهگاه رنج دیدگان و حامی هنرمندان و کارگران روشنفکر کشور است.
آقای دانشور افزود:
در این موقع شاه در میان موجی از ابراز احساسات کارگران نسبت به معظّم له پشت میکروفون قرار گرفتند و بیاناتی به این شرح ایراد فرمودند: ... من امروز از دیدن این کارخانه که به همّت ایرانی و با کوشش خستگی ناپذیر و علاقه‌ای که در کار شما کارگرها برای به ثمر رساندن نقشه ایجاد صنعت اتومبیل سازی در ایران به دست آمده است، خود شما به اندازه‌ی من خوش‌وقت و احساس غرور و شادی می‌کنند.
اگر به خاطر داشته باشید تا چند سال پیش امکانات صنعتی ما بسیار محدود بود، دکان‌های کوچکی گه احیاناً لو لولهنگی حلبی با شیروانی‌ها را می‌توانستند بسازند، امروز آن شیروانی‌هائی که با ورقه‌های حلبی می‌ساختند کار ما به پرس کردن بدنه‌های ماشین و پرس‌های ۱۴۰۰ تنی رسیده است و این مدت زمان طولانی نبوده و این خود نشانه‌ی نبوغ، ابتکار و استعداد ایرانی را به خوبی مبرهن و واضح می‌نماید. کارگر ایرانی موفق به نشان دادن این استعداد بوده است. در اجتماع این مملکت در حال و به خصوص در آینده وظیفه بسیار خطیری را به عهده دارد.
با همین بازدید این کارخانه می‌بینیم که امکان صنعتی شدن این مملکت تا چه حدّی آسان و فراهم است. ثروت طبیعی موجود و ثروت انسانی نیز بهترین امتحان آن را شما کارگران این کارخانه داده‌اید. آینده یک مملکت مترقّی و پیشروی بستگی به میزان صنعتی شدن آن دارد. ما برای ایجاد کار، برای پیشرفت جامعه، برای ترقّی، برای به دست آوردن سطح زندگی بالاتری، مسلماً برنامه صنعتی کردن مملکت را قویاً در آتیه دنبال خواهیم کرد. این موسسه باید به حداکثر تکمیل بشود. موسسات از قبیل این باید به تعداد بیشتری در مملکت زیاد بشود. کارگرهائی مثل شما زحمتکش، بااستعداد روز به روز در مملکت باید بیشتر بشوند.
شاهنشاه آریامهر چند لحظه قبل از این که از محل کارخانجات اتومبیل‌های سواری پیکان عزیمت فرمایند، ضمن ابراز تفقد نسبت به آقایان احمد و محمود خیامی، مدیران کارخانجات ایران ناسیونال فرمودند: امیدوارم شما که با عشق و علاقه کامل نسبت به ایجاد این واحد صنعتی اقدام نموده‌اید و همچنین کارخانه‌های مشابه دیگری که در این راه گام برمی‌دارند در کار خود موفّق باشید.
در این بازدید از طرف کارخانجات ایران ناسیونال یک دستگاه اتومبیل مخصوص کتابخانه به علیا حضرت شهبانو فرح تقدیم گردید و آقای احمد خیامی رئیس هیئت مدیره‌ی کارخانجات ایران ناسیونال طی استدعائی که کتباً به حضور علیا حضرت تقدیم نمود، چنین اظهار داشت: این کارخانه افتخار دارد که یک دستگاه اتومبیل ۳۰۲ مخصوص کتابخانه که ساخت آن در شرف اتمام است، برای کانون فکری کودکان و نوجوانان به حضور مبارک تقدیم می‌نماید.
مقارن ساعت یک بعد از ظهر با هلیکوپتر کارخانجات ایران ناسیونال را ترک گفتند.
...........................................................................

زندگينامه احمد خيامي:

1

در سال 1303 خورشيدي در خانواده سيد علی اکبر خيامي، مرد روحاني مشهدي، که هميشه شال سبزي به سر مي بست پسري به دنيا آمد که نامش را احمد گذاشتند. سيد علی اکبر از هفت سالگي احمد را به مدرسه فرستاد به اين اميد که درس بخواند و طبق سنت آن روزگار، کارمند دولت و حقوق بگير شود امّا...

احمد عاشق کارهاي صنعتي به خصوص سر و کلّه زدن با اتومبيل بود. همين که از مدرسه بيرون مي آمد يک لُنگ مي گرفت و به شست و شوي اتومبيل هاي کوچه خيابانها مي پرداخت و با به دست آوردن پول از اين راه به بودجة خانواده کمک مي کرد. کمي که بزرگتر شد چند آچار و پيچ و مهره و گاز انبر خريد و در کوچه، خيابانها تعميرهاي سادة اتومبيل را هم انجام مي داد. بعضي ها ادعا مي کردند لنگي را که احمد خيامي در نوجواني با آن به شستشوي اتومبيل مي پرداخت در خانة مجلل سة و هفت هزار متري اش واقع در انتهاي زعفرانيه به چشم ديده اند که در اتاقش آويزان کرده و به آن افتخار مي کرد. امّا ديگران ادعا مي کنند چنين لنگي وجود نداشته است. امّا خاطرة اتومبيل شويي هاي نوجواني هميشه در ذهن خيامي زنده بود و او همواره با افتخار مي گفت که در سرماي زمستان مشهد گاه آن قدر روي اتومبيل ها کار مي کرد که دستهايش ترک مي خورد و او ناچار مي شد پيه داغ کرده روي آن بريزد تا زخم آن التيام پيدا کند. مردان خود ساخته از اين خاطره ها زياد دارند و احمد خيامي مردي خود ساخته و خاکي بود.

زندگينامه محمود خيامي از زبان خودش:

من فرزند حاج سید علی اکبر خيامی و در دی ماه 1308به دنیا آمدام. مرا محمود نام نهادند. از دوران کودکی خاطره ای ندارم در سال 1314 شوروی ، امریکا ، انگلستان بدون مجوز قانونی ایران را اشغال کرده اند و سربازان روسی کنترل شهر مشهد را به دست داشتند. پدرم تجارت حمل و نقل داشت و شوروی ها کلیه کامیونها پدرم را برای محصولات خود از دستش خارج و محل کامیونها را مصادره کردند. ایام به سختی می گذشت با اتمام جنگ پس از مدتی روسها مشهد را ترک و از کامیونهای پدرم خبری نبود لیک محل کامیونهارا آزاد گذاشتند و محل مذکور را پدرم تبدیل به تعمیرگاه نمود و من که در دبیرستان شاهرضا مشهد درس می خواندم محمود خيامي برای راه اندازی تعمیر گاه مشغول کار شدم و شبها برای ادامه تحصیل در مدرسه رازی تحصیل می کردم. در سال 1328 عازم تهران شدم و به اتفاق برادرم ایران ناسیونال را تاسیس و اجازه ساخت اتوبوس و بعداً اجازه ساخت اتومبیل سواری را از دولت دریافت کردیم. در سال 1979 عازم اروپا و مجدداً مشغول فعالیت تجاری و افتتاحح نمایندگی مرسدس بنز در لندن شدم که امروز تعداد نمایندگی ها در انگلستان و امریکا به هفت دستگاه رسیده است. با خدای محمّد عهد کردم که درآمد این دستگاهها را برای فرهنگ وطنم صرف نمایم. من افتخار خادمی علی بن موسی الرضا را دارم و اوست که همیشه پشتیبان من در سخترین شرایط می باشد.

2

احمد كارش را در رشتة اتومبيل با عشق و پشتکار شروع کرد. روزي که در خردسالي نخستين دوچرخه اش را تهيه کرد همة عشق و علاقه اش آن بود که يک موتور سيکلت را جانشين آن کند. وقتي توانست يک موتور سيکلت کهنه را به صورت نقد و اقساط خريداري کند چشمش به اتومبيل هاي معدودي بود که در آن سالهاي بعد از شهريور 1320 و اشغال کشور به وسيلة منافقين از خيابانهاي مشهد عبور مي کردند. در آن زمان اتومبيل يک وسيلة اشرافي محسوب مي شد و قيمت آن بسيار گران بود. احمد نمي توانست با پولي که از حمل مسافر با موتور سيکلت يا کرايه دادن آن به نوجوانان به دست مي آورد اتومبيلي خريداري کند. امّا به زودي توانست با شستشوي اتومبيل در خيابان هاي مشهد و تعمير اتومبيل هايي که در کنار خيابان ها از حرکت باز مي ماندند با موتور اتومبيل آشنا شود و بعد ها تا روزي که توانست نخستين اتومبيل عمرش را تهيه کند در گاراژهاي مشهد به کار تعمير اتومبيل بپردازد. عشق احمد خيامي به اتومبيل آنقدر زياد بود که سالهاي بعد که در کارخانه اش پانزده هزار کارگر و کارمند کار مي کردند و توليد سالانه پيکان به يکصد و پنجاه هزار رسيد هر وقت اتومبيل خودش يا نزديکانش عيب و ايراد پيدا مي کرد در مقابل چشم کارگران و راننده ها کتش را ميکند، آستين هايش را بالا مي زد و مشغول تعمير اتومبيل مي شد و الحق اين کارفرماي بزرگ صنايع اتومبيل سازي کشور از هر مکانيسين متخصصي بهتر از عهدة کار بر مي آمد. او عاشق اين ماشين چهار چرخ موسوم به اتومبيل بود و برايش هيچ لذّتي بالاتر از زماني نبود که با پيچ و مهره هاي آن کار مي کرد. در گفتگويي که چندي قبل با يک مهندس ساختمان که دوست و همشهري و خويشاوند احمد خيامي بود در بارة پشتکار او داشتم. مي گفت : " گاهي که در زمستان قرار مي گذاشتيم ساعت شش يا هفت صبح سر ساختمان هاي نيمه تمام کارخانه ايران ناسيونال در جادّة کرج برويم، او ساعت چهار يا پنج صبح به در خانة من مي آمد. وقتي مي گفتم در اين ساعت روز هوا تاريک است و نمي شود کاري انجام داد، باز روزهاي بعد در همين ساعت مي آمد و در سرماي سرد زمستان يکي، دو ساعت در داخل اتومبيل منتظر مي ماند تا وقت حرکت فرا رسد. " او در تابستان نوعي ديگر عمل مي کرد. در گرماي سوزان تير و مرداد همين که مي ديد کارگر هاي ساختماني دچار عطش هستند سوار اتومبيل مي شد به سرعت به کرج مي رفت و قالب هاي يخ و نوشابه مي خريد. البته اين مربوط به اوايل کارش بود که هنوز کارخانه وسايل و امکانات زياد نداشت اين ها نمونه هايي از عشق و پشتکار احمد خيامي بود. امّا آيا براي موفقيت همين دو عامل کافي است؟ بسياري هستند کساني که عشق و علاقه را با پشتکار به حدّ کمال دارند امّا موفق نمي شوند. پس عوامل ديگري هم لازم است که از جمله آن ها بايد از شانس و ارتباطات ياد کرد. يکي از شانسهاي زندگي احمد خيامي آن بود که در حين کارش به عنوان راننده و تعمير کار با فريدون سودآور نماينده فروش اتومبيل ها و اتوبوس هاي مرسدس بنز و همچنين سازندة کاميون هاي خاور آشنا شد. عشق و علاقه و پشتکار و ابتکار احمد خيامي سبب شد که سودآور که مردي موفق و ثروتمند و مشهور بود و به عنوان داماد حاج حسين آقا ملک با مقامات بالا ارتباط داشت، احمد خيامي کارگر را به عنوان يک دوست و همکار پذيرفت و تا زماني که خود احمد خيامي به صورت يک کارفرماي موفق در آمد از او حمايت مي كرد

3

مردان خود ساخته در طول عمر خود دست به کارهاي متعدد مي زنند و نا کام مي مانند اما ناگهان در ميان آن همه کار يکي با موفقيت همراه مي شود و با آن به هدف مي رسند. احمد بعد از مدّت ها ماشين شويي، کرايه دادن دوچرخه و موتورسيکلت، آوردن اتومبيل از تهران به مشهد و کار در تعمير گاه خيام مشهد به اين نتيجه رسيد که در زادگاهش بيش از اين امکان ترقي برايش وجود ندارد. گاراژ و تعمير گاهش را به برادر کوچک ترش محمود سپرد و در آستانة سي سالگي عازم تهران شد. در آن زمان در تهران کساني بودند که اتاق اتوبوس مي ساختند. مانند: اتوبوس شمس العماره، اتوبوس ايران پيما. اينها شاسي اتوبوس را از خارج وارد مي کردند و با چوب و آهن و ارّه و چکش براي آن اتاق مي ساختند و از قضا خوب هم مي ساختند. نام بعضي از اين اتوبوس ها کاديلاکي بود. به سبب آن که قسمت عقب اتوبوس را به شکل عقب اتومبيل کاديلاک که در آن زمان خيلي معروف بود در مي آوردند و همچنين اتوبوس هايي بودند که به با دماغ و بي دماغ معروف بودند. احمد شيفتة کار اين صنعتگران با ذوق شده بود، کساني که صنايع دستي را جايگزين يک کار کاملاً صنعتي کرده بودند. آرزو داشت خودش هم دست به چنين کاري بزند امّا اين کار پول لازم داشت و احمد پول نداشت. پس تصميم گرفت کاري بکند که احتياج به سرماية بسيار زياد نداشته باشد. احمد خيامي طي مدّتي که براي رساندن اتومبيل هاي مارک هاي مختلف از تهران به مشهد و همچنين زماني که در تعميرگاهش در مشهد روي اتومبيل هاي مختلف کار کرده بود متوجه شد که وقتي موتور اتومبيلي خراب مي شود اولين کار يک تعميرکار آن است که قطعة معيوب را با يک قطعة سالم عوض کند. فروشندگان قطعات يدکي که از آن موضوع اطّلاع دارند آن قطعات را چند برابر ارزش واقعي مي فروشند، صاحبان اتومبيل ها و تعمير کاران هم که مي دانند که تا وقتي آن قطعه عوض نشود اتومبيل به صورت يک دستگاه بي مصرف در مي آيد آن قطعه را به هر قيمت که عرضه کنند، مي خرند. احمد که سرمايه اندکش اجازه نمي داد اتاق اتوبوس بسازد و يا يک تعميرگاه مجهّز در تهران تأسيس کند، تصميم گرفت، يک مغازه کوچک فروش قطعات و لوازم يدکي اتومبيل افتتاح کند. از يکي از آشنايان به نام آقاي نيکبخت يک مغازه کوچک در خيابان اکباتان اجاره کرد يک تابلو بزرگ با عنوان فروشگاه تضامني برادران خيامي بالاي آن زد و به فروش قطعات يدکي اتومبيل پرداخت. احمد خيامي بعدها دربارة آن تابلوي تضامني و عنوان کمي عجيب آن گفت: " به غير از برادران نمازي و برادران کاشانچي و فريدون سود آور که قبلاً با آنها کار کرده بودم و به من اعتماد داشتند بقية نماينده هاي اتومبيل حاضر نمي شدند جنس نسيه بدهند. تهران آن زمان نمايشگاه انواع اتومبيل هاي کشور هاي مختلف بود. من براي آن که خريداران را به سوي مغازه جلب کنم ناچار بودم قطعات و لوازم همة اتومبيل ها را بفروشم. انتخاب عنوان " شرکت تضامني برادران خيامي" به کارم اهميّت مي داد هم به عنوان شرکت تضامني به فروشنده ها نشان مي دادم که شرکت فقط در حد سهام مسؤول بدهي هايش نيست و آن ها مي توانند براي وصول مطالبات خود از ساير دارايي هاي برادران خيامي هم اقدام کنند." خوشبختانه فروشنده هاي قطعات يدکي مارکهاي مختلف اتومبيل هرگز براي وصول مطالبات خود ناچار به اقدام نشدند. کار شرکت تضامني برادران خيامي خيلي زود و خيلي زياد گرفت به طوري که يکي يکي مغازه هاي اطراف و اتاق هاي طبقات بالاي ساختمان را اول اجاره و بعد خريداري کرد. از يک مهندس آرشيتکت خواست با آهن بندي و تغيير دکوراسيون طبقي اول را تبديل به يک فروشگاه بزرگ و طبقات بالا را تبديل به آپارتمان هاي دفتري بکند. رونق کار فروشگاه آنقدر زياد بود که او تعدادي کارمند، ويزيتور و فروشنده استخدام کرد. اين فروشگاه بعدها به نام "پي.ال.پي" به صورت يکي از بزرگترين قطعات يدکي اتومبيل در ايران در آمد درآمدش آن قدر زياد بود که احمد مي توانست تا آخر عمر در ناز و نعمت زندگي کند امّا هدف احمد خيامي اين نبود او آرزوهاي دور و دراز داشت. ادامه دارد...

4

درآمد احمد خيامي از فروش قطعات يدکي اتومبيل در فروشگاه خيابان اکباتان زياد بود با گرفتن نمايندگي لاستيک کنيتانتال ، باتري دنا و بعضي قطعات ديگر از خارج زيادتر شد به طوري که تصميم گرفت به آرزوي ديرينه اش در مورد ساختن اتاق اتوبوس جامه عمل بپوشاند. قطعه زميني در جادة کرج بين جادة مخصوص و اتوبان کرج به قيمت متري يک تومان خريد، يک سالن بزرگ در آنجا ساخت و وسايل کار ساخت اتاق اتوبوس را در آنجا نصب کرد... شکل اين سالن شبيه پروانه بود به اين سبب اسم آن را سالن شاپرکي گذاشتند -کارگران قديمي ايران ناسيونال حتماً اين بنا را که نخستين بنا در زمين کارخانه بود به خاطر مي آورند-آن گاه از فريدون سودآور نمايندة مرسدس بنز در ايران شاسي اتوبوسهاي مرسدس بنز را مي گرفت و روي آن ها اتاق مي ساخت. اين کار تا اينجا تازگي نداشت. در آن زمان در تهران عدة زيادي به ساختن اتاق هاي اتوبوس اشتغال داشتند. و الحق اتاق هاي قشنگي هم مي ساختند. اتاق هايي که در ظاهر با اتاق هاي ساخت خارج فرق نداشت، پس احمد تصميم گرفت براي جلب خريدار دست به ابتکار هايي بزند. احمد خيامي طي مدتي که اتومبيل هاي مختلف را از تهران به مشهد مي برد. در بازگشت همين مسير را به وسيلة اتوبوس طي مي کرد اغلب مشاهده مي کرد کودکان خردسال يا مردان و زنان سالخورده يا بيماران با خواهش و التماس از راننده تقاضا مي کنند: آقا... بي زحمت چند دقيقه نگهداريد... و راننده با غر و لند نگه مي داشت و مسافر شرمزده زير يک درخت يا پشت يک ديوار خودش را سبک مي کرد. ايران کشور وسيعي است فاصلة بين شهر هاي بزرگ بسيار زياد است در آن زمان آبادي ها بسيار دور از هم بودند و اين گرفتاري مسافران همة خطوط اتوبوس راني کشور بود. بعد ها که احمد به هواپيما نگاه مي کرد با خود مي انديشيد مسافران آن ها در موارد اضطراري چه مي کنند. حتماً به خلبان نمي گويند: "آقا لطفاً يک گوشه نگه داريد.... " هواپيما ها براي اين کار ها هم مجهّز شده اند. پس چرا او در اتوبوس اين کار را نکند؟ بعد از کمي فکر در قسمت انتهايي اتوبوس ها يک دستشويي و توالت کوچک درست کرد. اين کار مثل تخم مرغ کريستف کلمب ساده بود امّا يکي بايد فكرش را مي کرد. احمد اين فکر را کرد و با همين فکر خريداران اتوبوس او چند برابر شد. اين کار به شرکت هاي مسافربري دليلي براي تبليغ و جلب مشتري مي داد. وقتي اتاق سازهاي ديگر از اين کار او تقليد مي کردند احمد يک قدم ديگر برداشت و در گوشه اي از اتوبوس يک يخچال نصب کرد تا مسافران در سفرهاي طولاني از نوشابة خنک استفاده کنند و بعد ها به همان نسبت که کارش رونق پيدا مي کرد قدم هاي ديگري بر مي داشت. به جاي به کار گيري چکش و ارّة معمولي، وسايل برقي و ماشين به کار مي برد. چند متخصص اتاق سازي از آلمان آورد. به جاي رنگ کردن اتوبوس با قلم مو اتاق رنگ درست کرد. در اين اتاق، اتوبوس وارد مي شد و رنگ پاش هاي برقي همه جايش را به طور مساوي رنگ مي کردند در کنار سالن شاپرکي يک سالن براي ساخت صندلي هاي راحت مخصوص اتوبوس ساخت تا مسافراني که چندين ساعت روي صندلي مي نشينند احساس ناراحتي نکنند. اين کارگاه صندلي سازي بعد ها الهام بخش او در ساختن نخستين کارخانه بزرگ مبل سازي ايران به نام "مبليران" شد.

5

در ميان مردان خودساخته هستند، کسانی که وقتی از زندگی سخت به مراحل بالا رسيدند اعتقاد پيدا مي کنندکه خودشان سختي کشيدند تا به رفاه رسيدند ديگران نيز به نوبة خود بايد چنين مراحلی را بگذرانند. احمد خيامي از اين گروه نبود عقيده داشت تا حدي که برايش امکان دارد بايد از فشار وسختي زندگي ديگران کم کند. او می دانست نخستين آرزوي هر کارگر و کارمند ايراني داشتن يک سرپناه و نجات از خانه به دوشي است. به اين سبب همين که کارش در فروشگاه هاي قطعات يدکي خيابان اکباتان و کارگاه ساخت اتاق اتوبوس جادة کرج رونق پيدا کرد به فکر ساختن خانه براي کارگران و کارمندانش افتاد. زميني در اراضي نيروي هوايي در شرق تهران خريد. از يک مهندس دوست و همکارش خواست در آنجا براي کارگران و کارمندانش خانه سازي کند. در آن تاريخ يعني اواخر دهة سي و اوايل دهة چهل خورشيدي در ايران سابقه نداشت يک کارفرما در بخش خصوصي براي کارکنانش خانه بسازد. به اين سبب اين مجتمع مسکوني که به 16 دستگاه معروف شد در ميان مردم و کارگران و حتي کارفرمايان چنان شهرتي براي احمد خيامي به وجود آمورد و اعتبار او را ميان هم صنفانش چنان بالا برد که يک تشکيلات عظيم روابط عمومي هم نمي توانست از عهدة اين کار برآيد در مورد ناهار نيز كارشناسان خارجي عقيده داشتند كه غذاي كارگران بايد مختصر يعني به صورت ساندويج باشد تا كارگران زود بخورند و مشغول كار شوند. احمد خيامي با اين نظر مخالف بود، او مي گفت: "كارگر ايراني در خانه غذاي كامل و پركالري نمي خورد. در كارخانه بايد يك وعده غذاي گرم و پرانرژي به او بدهيم. به همين خاطر يك رستوران مجهز براي پختن غذاي سنتي ايراني ساخته شد. " يك روز محمود خيامي مشاهده كرد يكي از كارگران در گوشه اي از حياط كارخانه مشغول خوردن نان و پنير و انگور است. از او پرسيد چرا در رستوران كارخانه غذا نمي خورد كارگر جواب داد: غذاي كارخانه 12 ريال است اما نان، پنير و انگور 6 ريال تمام مي شود من 6 ريال صرفه جويي مي كنم وچيزي براي خانواده مي خرم. محمود پس از مشورت با برادر دستور داد كه بعد از آن ناهار كارگران در كارخانه مجاني باشد.
http://upload.tuningtalk.com/upload/Image1679.jpg
ما ايراني ها سنت خوبي داريم که اميدواريم آن را در نسلهاي آينده نيز هم چنان حفظ کنيم و آن گرامي شمردن خانواده است. احمد که در اين زمان مراحل اولية موفقيت را پيموده بود به فکر خانواده اش افتاد. از پدر و مادرش خواست نزد او به تهران بروند، امّا آنها حاضر نشدند مشهد را ترک کنند. احمد در حد امکان براي آنها زندگي راحتي در مشهد فراهم ساخت. برادر کوچکترش مسعود کم سن و سال بود و به تحصيل اشتغال داشت. از محمود که پنج سال از او کوچکتر بود خواست گاراژ و تعمير گاه مشهد را برچيند و خودش به اتفاق بعضي از کارگران که به نظرش متعهد و متخصص و قابل اعتماد هستند به تهران برود. احمد براي آينده نقشه هاي بسياري در سر داشت که برادرش محمود مي توانست در پياده کردن آن برنامه ها مدد کارش باشد.

6

محمود خيامي پس از مدّتي کوتاه با همة کارهاي فروشگاه قطعات يدکي اتومبيل و کارگاه ساخت اتاقهاي اتوبوس آشنايي پيدا کرد و فروشنده ها و خريداران را شناخت. احمد وقتي ديد او به کارها تسلط پيدا کرده تصميم گرفت تشکيلاتش را به برادر کوچکترش بسپارد و به مسافرت دور دنيا برود. او اين سفر را از دو نظر لازم داشت؛ يکي آنکه کارخانه هاي بزرگ اتومبيل سازي جهان را از نزديک ببيند و از طرز کارشان آگاه شود و ديگر آنکه از ميان آن همه مدل هاي گوناگون يک اتومبيل سواري مناسب را براي مونتاژ در ايران انتخاب کند. در اين سفر دو نفر از دوستان و همراهان احمد خيامي او را همراهي مي کردند. اول به ايتاليا رفت، کارخانه هاي اتومبيل سازي فيات و لانچيا توجه او را جلب کرد به خصوص مجذوب عظمت کارخانة فيات و تنوع توليداتش شد. فيات در ايران نماينده داشت. برادران کاشانچي ( علي و حسن کاشانچي ) فيات 1100 را در ايران مونتاژ مي کردند اما کلية قطعات اين اتومبيل در ايتاليا ساخته و در ايران به هم وصل مي شد و چون احمد خيامي مدتي نمايندگي فيات را در مشهد داشت و بردران کاشانچي به او خيلي کمک کرده بودن فکر مي کرد به راحتي بتواند با آنها سر مونتاژ فيات در ايران کنار بيايد. به خصوص آن که آنها تا اين زمان هنوز به وارد کردن "پرس" هاي مورد نياز کارخانه براي ساختن تنة اتومبيل و قطعات لازم براي مونتاژ اقدام نکرده بودند و دولت هم به آنها فشار وارد مي کرد که وضع کارخانه را مشخص کنند. احمد خيامي از ايتاليا به اسپانيا رقت. در آن زمان کارخانه اتومبيل سازي فورد آمريکا در اسپانيا اتومبيل هاي کوچکي به نام "في يستا" توليد مي کرد که اسپانيايي ها به آن اتومبيل هزار و يک شب لغب داده بودند علّت اين نامگذاري آن بود که گفته مي شد که اين کارخانه در هزار و يک روز ساخته شده است. خيامي اين اتومبيل را هم پسنديد و آن را در اولويت قرار داد. خيامي از اسپانيا راهي آلمان، فرانسه، انگلستان، سوئد و آمريکا شد. او از کارخانه هاي اتومبيل سازي فولکس واگن، مرسدس بنز، دکا، پژو، سيتروئن، رنو و کارخانة روتس سازندة اتومبيل هاي هيلمن،آرو، آونجر و جاگوار بازديد کرد و بيش از همه مجذوب فولکس واگن و مرسدس بنز شد. يکي از دوستان و همکاران احمد خيامي که در اين سفر او را همراهي مي کرد مي گفت : "احمد از اين سفر تجربيات فراواني اندوخت او که تا اين زمان فقط در شهر هاي مشهد و تهران اقامت کرده و تعمير گاه ها و کارگاه هاي اين دو شهر را ديده بود. از مشاهده کارخانه هاي بزرگ اتومبيل سازي اروپا و آمريکا با ده ها و صد ها هزار کارگر و کارمند چنان به هيجان آمده بود که دائم در حال برنامه ريزي بود که در ايران يک کارخانة اتومبيل سازي بزرگ تأسيس کند." در بازگشت به ايران اطرافيان خيامي انتظار داشتند اعلام کند که قصد مونتاژ فيات يا في يستا يا ولوو يا يک اتومبيل آلماني يا فرانسوي را دارد اما وي مي خواست اتومبيل "آرو" از محصولات کارخانة اتومبيل سازي "روتس" انگلستان را مونتاژ کند. "روتس" در آن زمان يک کارخانة اتومبيل سازي ورشکسته بود و خيامي در بازديد از آن کارخانه به توليدات آن از همه کمتر امتياز داده بود. يکي از دوستان نزديک خيامي تعريف مي کرد وقتي ان خبر را شنيدم گفتم : -- مگر خودت نگفتي "روتس" يک کارخانة ورشکسته است پس اين انتخاب چه معني دارد؟ او در حالي که در قيافه اش اثري از اندوه ديده مي شود جواب داد:
-- در زندگي انسان هميشه مختار نيست هر کاري را که مي خواهد انجام بدهد. بعد بلافاصله اعتماد به نفس خودش را بدست آورد و گفت به زودي خواهي ديد من اين مدل ورشکسته را به يکي از معتبرترين اتومبيل هاي جهان تبديل مي کنم.

7

اولين کار احمد خيامي بعد از انتخاب اتومبيل انگليسي آرو براي مونتاژ تأسيس يک شرکت بود. شرکت نام و سرمايه مي خواست. نامي که او براي کارخانة اتومبيل سازي اش انتخاب کرد ايران ناسيونال بود که امروز به ايران خودرو تغيير نام داده است و با آرم يا علامت گردونه اي باستاني که به وسيلة اسب کشيده مي شد. امروزه شايد کمتر کسي بداند چرا خيامي اين نام را براي کارخانة اتومبيل سازي اش انتخاب کرده. يکي از همکاران سابق او در اين باره چنين گفت " بعد از شهريور 1320 و اشغال کشور به وسيلة متفقين و آزادي فعاليت سياسي، جوانان هم به سياست علاقه پيدا کردند، احمد خيامي با آن که از طبقات پايين جامعه بود و در جواني محروميت ها کشيده بود تمايلات ملي گرايانه داشت. به اين سبب در شعبة مشهد حزب "ايران" نام نويسي کرد و در تمام سال هاي بعد از شهريور 1320 تا بيست و هشت مرداد 1332 که فعاليت احزاب آزاد بود در آن حزب فعاليت مي کرد .حزب ايران يک حزب کوچک ملّي بود که رهبران و اعضاي آن طرفدار دکتر محمد مصدق بودند و وقتي نهضت ملي کردن صنعت نفت آغاز شد همگي به عضويت جبهة ملي در آمدند و در حقيقت ستون اصلي جبهة ملي را تشکيل دادند. بعد از 28 مرداد 1332 بسياري از اعضاي حزب ايران گرفتار، محکوم و زنداني شدند امّا احمد مشکلي پيدا نکرد او در زمان جواني گمنام بود که بين مشهد و تهران فعاليت مي کرد. بعد از 28 مرداد به کلي از سياست کناره گيري کرد امّا تمايلات ملي گرايانه خودش را از دست نداد به اين سبب وقتي براي کارخانه به دنبال اسم مي گشت نام ايران ناسيونال را انتخاب کرد، ايران به سبب تمايل به حزب ايران و ناسيو نال يا ملي به سبب عضويتش در جبهة ملّي."

در مورد اتومبيل هم او نام آرو را نپسنديد و تصميم گرفت براي آن مارک اتومبيل کارخانة روتس يک نام ايراني انتخاب کند. کلمة آرو در فارسي به معني "تير"، "خدنگ" و "پيکان" آمده. او در ميان اين کلمات پيکان را پسنديد. با خواندن اين نام انسان کمتر به ياد تير و خدنگ و نيزه مي افتد به خصوص که امروز شخص تا نام پيکان را مي شنود يک اتومبيل در نظرش مجسم مي شود.

8

كارخانه ايران ناسيونال روز 12 مهرماه 1341 با سرمایه‌ای در حدود 10 میلیون تومان و با هدف مونتاژ و تولید انواع خودرو در خيابان اکباتان تهران متولد شد و از 28 اسفندماه 1342 با تولید اتوبوس شروع به كار كرد. موسسان اوليه اين كارخانه آقايان حاج علي اکبر خيامي ، احمد خيامي، محمود خيامي و خانم ها مرضيه خيامي و زهرا سيدي رشتي بودند درسال 1345 قراردادی بین شركت ایران خودرو و تالبوت در مورد مونتاژ و ساخت خودروی پیكان كه نام انگلیسی آن هیلمن بود منعقد شد و به طور رسمی با وارد شدن قطعات از تالبوت انگلستان كه در آن روزگار زیرمجموعه شركت كرایسلر آمریكا بود تولید پیكان در اردیبهشت سال 1346 با ظرفیت 60 هزار دستگاه و با حضور مقامات كشورى آغاز شد، این تیراژ به تدریج به 120 هزار دستگاه رسید.
در پائيز سال ۱۳۴۶ حسين دانشور از مقامات دربار، از خبرنگاران دعوت كرد تا در مجموعه ايران ناسيونال در جاده كرج به تماشاى اولين اتومبيل ساخت ايران بروند.او در حالي كه خودرو پيكان را به همه نشان مى داد اعلام كرد كه به زودى كارگران اين كارخانه بهترين اتومبيل ها را سوار خواهند شد. در سال 1353 خط تولید وانت شكل گرفت، در 27 مهرماه 1353 نیز كارخانه ریخته‌گری و موتورسازی دایر شد تا نسبت به ساخت شش قسمت از موتور پیكان 1600 اقدام كند. شاید دانستن این مطلب جالب است كه تولید پیكان پس از یك دهه تولید در انگلستان، در ایران شروع شد. محبوب‌ترین مكان‌هایی كه بعد از ایران این خودرو در آن تولید یا فروخته شده است را می‌توان انگلستان و استرالیا دانست.
مدل‌های اولیه پیكان در انگلستان دارای حجم موتور 1725 سی‌سی بود، در سال‌های بعد یعنی سال 1969 مدل دولوكس پیكان كه در ایران نیز بسیار مشهور است ساخته شد. بهترین مدل پیكان كه در ایران معروف به پیكان اونجر است نیز در سال 1975 ساخته شد؛ تالبوت در آن زمان موتور پرتحرك فورد را بر روی پیكان گذاشته بود. پیكان تا قبل از انقلاب در بیش از شش مدل تولید شد كه پیكان استیشن، دولوكس، كار، جوانان برخی از مدل‌های قبل از انقلاب پیكان است.
در روزهاى آغازين كارخانه ايران ناسيونال، با توليد روزانه ۱۰ دستگاه اتومبيل سوارى و ۷ دستگاه اتوبوس و كاميون كار خود را شروع كرد. شايد هيچ كس تصور نمى كرد كه اين كارخانه در برابر توليد فراوان رقباى خارجى دوام آورد و در حالى كه توليد سالا نه خودروسازان اروپايى و آمريكايى به چند ميليون مى رسد، اين محصول نوپا كه از محصولا ت يك شركت ورشكسته در انگلستان است بتواند در ميان ايرانيان جا باز كند و روزهاى شكوفايى را آغاز كند، اما اينگونه شد. پيكان خيلى زودتر از آنچه تصور مى شد، به ميان مردم آمد و شد خودرو محبوب آنها. مردم ايران سوار پيكان شدند و تاريخ اين خودرو آغاز شد. درست ۷ سال بعد اين كارخانه در گزارشى با اعلام سرمايه خود شگفتى همگان را برانگيخت. در سال ۱۳۵۳ كارخانه طى گزارشى از وضع كار و سرمايه اعلام كرد كه سرمايه اش به ۵۷۹ ميليون و ۱۲۵ هزار دلا ر رسيده. شايد اين اندازه توجه مردم به اين خودرو اعجاب انگيز باشد، اما گويا ماجرا همان بود كه احمد خيامى بعد از سفر پر ماجرايش به كشورهاى غربى گفت و اينک با گذشت بيش از 35 سال از زمان تأسيس آن شرکت ايران خودرو بزرگترين شرکت خودرو سازي کشور مي باشد که به طور متوسط 65 تا 70 درصد توليد خودرو داخل کشور را به طور دائم به خود اختصاص داده است . شرکت ايران خودرو با توليد 111111 دستگاه خودرو سواري و وانت در سال 1376 رکورد توليد سي ساله ي خود را شکست و علاوه بر آن موفق شد به ميزان قابل توجهي کميت و کيفيت محصولات خود را افزايش دهد.

9

برنامه بعدي احمد و محمود خيامي تاسيس كارخانه اي در خراسان يا زنجان بود. انتخاب خراسان به سبب علاقه اين دو برادر به زادگاهشان بود، اما زنجان را به اين علت انتخاب كردند كه اولاَ در مسير جاده ترانزيتي بود و مي توانست قطعات اتومبيل را بسته بندي شده به آن جا بياورند و مونتاژ كنند. از آن گذشته احمد خيامي با ذوافقاري ها و خانواده افشار دوستي داشت و در مورد واگذاري زمين و عرضه نيروي انساني وعده هايي به خيامي داده يودند اما فقط همين نبود. برادران خيامي در كنار مونتاژ اتومبيل سواري، اتوبوس، ميني بوس و آمبولانس يكي پس از ديگري موسسات بهداشتي و فرهنگي تازه افتتاح مي كردند. براي آنكه به فعاليت هاي اين دو برادر پي ببريم نام بعضي از كارخانه ها و موسساتشان را در اينجا مي آوريم :

1- كارخانه لاسيك سازي بريجستون ايران
2- شركت پيستون سازي ايران
3- كارخانه پولي رنگ ( توليد كننده رنگ اتومبيل )
4- كارخانجات رضا در مشهد براي توليد سپر و رينگ اتومبيل { قطعات اتومبيل حال حاضر }
5- كارخانه جوش اكسيژن در مشهد با سهم 25 درصدي ايران ناسيونال
6- كارخانه ايدم در تبريز براي توليد موتور
7- كارخانه فنرسازي در جاده كرج
8- كارخانه توليد شن ريخته گري
9- كارخانه توليد موتور اتومبيل براي توليد قسمت هايي از سيلندر و رينگ و پيستون اتومبيل
10- هنرستان مدرسه صنعتي ايران ناسيونال براي تربيت تكنسين در جاده قديم كرج
11- هنرستان بزرگ صنعتي مشهد
12- بيمارستان بزرگ در مشهد كه نيمه كاره ماند.
13-مركز مبارزه با سرطان در خيابان كوهسنگي مشهد
14- احداث 12 باب واحد آموزشی در 12 شهر از استانهای خراسان توسط محمود خيامي
15-احداث 8 باب واحد آموزشی در شهر مشهد به نام امام هشتم توسط محمود خيامي
16- شروع احداث 110 واحد آموزشی روستایی به نام محموديه در خراسان

10

در اواخر سال 1351 ، زماني كه همه جا صبحت از موفقيت هاي برادران خيامي بود يك خبر باعث حيرت محافل اقتصادي شد. خبر اين بود : " برادران خيامي بعد از سالها همكاري، از هم جدا شدند" . اما آنچه اين خبر را عيجيب تر مي كرد آن بود كه كارخانجات اتومبيل سازي پيكان، اتوبوس سازي، مرسدس بنز به احمد برادر بزرگتر كه موسس اين تشكيلات عظيم بود نرسيد بلكه سهم محمود برادر كوچكتر شد. احمد خيامي نيز با پولي كه از ايران ناسيونال برايش مانده بود، ابتدا تعداد زيادي از سهام بيمه آسيا را خريد و سپس يك كارخانه مبل سازي به نام مبليران تاسيس كرد. او بعد از آن فروشگاههاي زنجيره اي به نام هاي فردوسي، كوروش( قدس كنوني) و فروشگاههاي در تهران و مشهد تاسيس كرد. محمود خيامي هم كه حالا صاحب اختيار مطلق ايران ناسيونال شده بود توانست كار را توسعه دهد. اولين بيلان رسمي كه بعد از جدايي دو برادر در بهار 1354 منتشر شد حاكي از موفقيت هاي كم نظير ايران ناسيونال بود و نشان مي داد كه به صورت بزرگترين كارخانه صنعتي كشور در آمده است. به موجب آمارها، فروش توليدات ايران ناسيونال در سال 1353 به 9/1 ميليارد تومان رسيد و دارايي اش متجاوز از يك ميليارد تومان بود. اين دارايي براي كارخانه اي كه 7 سال قبل با سرمايه اي بين 10 تا 40 ميليون تومان آن هم به صورت زمين و ماشين آلات تاسيس شده بود يك معجزه به حساب مي آمد. فقط مالياتي كه كارخانه به دولت پرداخته بود، 9/25 ميليون تومان بود. فعاليت محمود خيامي به اين حد محدود نمي شود. او مبلغ هنگفتي براي ساختن اتومبيل برقي سرمايه گذاري كرده بود و مشغول مذاكره با كارخانه مرسدس بنز آلمان براي مونتاژ مرسدس بنز 170 هم بود. علاوه بر اين ها تلاش مي كرد براي صادرات پيكان و اتوبوس مرسدس بنز بازارهايي در اروپاي شرقي و كشورهاي همسايه پيدا كند. صادرات اين اتومبيل ها و اتوبوس ها با وجود آن همه سر وصداها مقرون به صرفه نبود ، چون قطعات آنها را با ارز معتبر وارد مي كردند و بعد از مونتاژ در داخل كشور در مقابل ارز نامعتبر شوروي و اروپاي شرقي يا معامله پاياپاي با كالاهاي نامرغوب كشورهاي سوسياليستي صادر مي كردند. به همين سبب بعد از مدتي به عنوان آن كه كارخانه جوابگوي تقاضاهاي داخلي نيست جلو صادرات اتومبيل و اتوبوس گرفته شد اما فعاليت ايران ناسيونال در زمينه هاي ديگري ادامه يافت.

11

احمد و محمود خيامي هر دو پركار و سختكوش بودند. در نظر احمد بين كارفرما و كارگران تفاوتي وجود نداشت. محمود هم بدون ترديد يكي از پركارترين افراد در تشكيلات ايران ناسيونال بود. او اغلب روزها قبل از كاركنان و كارگران مي آمد و بيش تر روزها بعد از كارگران و كارمندان مي رفت. هر دو برادر به شدت مذهبي بودند با اين تفاوت كه احمد اهل تساهل و تسامح بود، اما محمود همه اصول و فروع دين را به جا مي آورد. احمد در ساختن مساجد كمك مي كرد، محمود در شمال خانه اش، زميني را به ساختن حسينيه اختصاص داده بود كه در تمام روزهاي مذهبي و اغلب جمعه ها مراسمي در آنجا برپا مي شد كه اهل محل و بعضي از رجال شركت مي كردند. احمد و محمود خيامي هر دو اهل عرفان و درويش مسلك بودند و با وجود داشتن آن همه ثروت و شهرت متواضع و خاكي بودند. هر دو در كارهاي خير پيشقدم بودند. محمود هنوز براي ساختن مدرسه از انگلستان به مشهد پول مي فرستد. در آغاز ارتباط احمد با مقامات دولتي سبب مي شد كه مشكلات كارخانه زودتر حل شود. در آن ايام محمود بيشتر به كارهاي داخلي مي پرداخت اما از سال 1352 كه صاحب اختيار كارخانه شد نوبت ايجاد رابطه به او رسيد. چيزي كه باعث تعجب مي باشد، اين است كه هر دو برادر اهل مطالعه و شيفته ادبيات بودند. دكتر ايراني در سفري كه به انگلستان سفر كرد يك دوره شش جلدي تاريخ ادبيات اثر دكتر ذبيح ا... صفا براي محمود خيامي سوغات مي برد. محمود با ديدن كتاب مي گويد " من آن را خوانده ام . درباره بعضي از مطالب آن نظرياتي دارم كه مايلم روشن شود." همچنين محمود خيامي نامه اي به دكتر محمدعلي اسلامي ندوشن مي نويسد و آمادگي خويش را براي كمك به بنياد تحقيق و توسعه فردوسي و شاهنامه اعلام مي كند.

12

محمود خيامي از بازيكنان قديمي تيم شاهين بود. علاقه محمود به فوتبال آن قدر بود كه همه مسابقات فوتبال كشور و مسابقات مهم تيم هاي خارجي را پيگيري مي كرد. كارخانه اتومبيل سازي روتس (سازنده اتومبيل پيكان) كه از اين علاقه آگاه بود هر وقت مسابقه مهمي بين تيم هاي معروف برگزار مي شد براي او بليت هواپيما، بليت جايگاه مخصوص مسابقه و رزواسيون هتل مي فرستاد و محمود خيامي يكي و دو روز به سفر مي رفت و مسابقات را از نزديك تماشا مي كرد. عده اي از دوستان و همكاران محمود خيامي كه عشق و علاقه او را به فوتبال ديدند او را تشويق كردند كه ايران ناسيونال هم يك تيم فوتبال تاسيس كند. فريدون معاونيان، مهندس معمار صاحب نام كه از آغاز با خيامي ها همكاري داشت و قسمت اعظم كارخانه هاي ايران ناسيونال و كارخانه هاي جنبي را در تهران، مشهد و اصفهان ساخته در اين باره مي گويد" ما به محمود خيامي گفتيم بيشتر باشگاههاي فوتبال معروف اروپا متعلق به كارخانه هاي اتومبيل سازي هستند. مانند: يونتوس، فيات ، روتس ، فولكس واگن و.... محمود كه به فوتبال علاقه زيادي داشت پيشنهاد را پذيرفت و ايران ناسيونال باشگاه اقبال را كه به وسيله صنعتكاران و تاجيك قهرمانان سابق تاسيس شده بود، خريداري كرد و به توسعه آن پرداخت و به اين ترتيب تيم پيكان به وجود آمد"اما موفيقت پيكان كه حتي زماني قهرمان كشور شده بود وقتي به اوج رسيد كه ستارهاي تيم شاهين بعد از انحلال آن تيم صاحب نام به پيكان پيوستند.

13

احمد خيامي بعد از انقلاب به تورنتو مي رود. او سپس براي معالجه سرطان خود عازم لوس آنجلس مي شود. او قصد داشت كارخانه اي در مشهد تاسيس كند. در اين زمان با وجود رسيدن به هفتاد سالگي و ضعف جسمي ناشي از بيماري با شور و نشاط جواني كار مي كرد. احمد خيامي در اين زمان در يك آپارتمان كوچك دو اتاقه در لس آنجلس زندگي مي كرد كه با خانه سي و هفت هزار متري و درياچه و جزيره اش در تهران قابل مقايسه نبود. يكي از دوستانش كه چند روز قبل از مرگش با او ديدار كرده بود درباره اين ديدار مي گفت: " شنيده بودم ريه اش كار نمي كند، كبدش كار نمي كند، دچار سيروزي كبدي شده و ريه هايش حالت اسفنجي پيدا كرده . ظاهرش هم با آن صورت تكيده ، چشم هاي گود افتاده و جسم ضعيف از پيشرفت بيماري خبر مي دهد. اما بر خلاف جسم ضعيف روحيه اش قوي بود. در اين حال او شروع به يادآوري خاطرات گذشته كرد، ايامي كه روزها به ماشين شويي مي پرداخت و شبها بزرگترين آروزيش آن بود كه به سينما برود اما چون پول خريدن بليت را نداشت هر بار به نوعي خودش را به سالن سينما مي رساند. گاهي پنهاني از در خروجي به داخل سالن مي رفت و گاهي هم بليت مي خريد . يك بار كه موفق نشده بليت بخرد به بليت فروش مي گويد كه مادرش سخت بيمار است و به او گفته اند دكترش به اين سينما آمده اگر او را بر بالين مادر نبرد ممكن است مادرش بميرد. بليت فروش دلش به رحم آمده و او به اين بهانه به سالن مي رود و فيلم را تا آخر تماشا مي كند. " احمد چند روز بعد شب مي خوابد و ديگر بلند نمي شود. مراسم خاكسپاري احمد خيامي در مموريال پارك ، گورستان ايست وود لس آنجلس در حضور چند تن از دوستان و خويشاوندانش برگزار شد. خبر درگذشت او خيلي زود به ايران مي رسد، كارگران كارخانه ايران خودرو و كارخانه هاي ديگر و فروشگاه هاي قدس مراسم متعددي به تلافي مراسم ساده امريكا به ياد او برپا مي كنند. عده اي از كارگران تازه اين موسسات كه اين همه تجليل را نمي پسنديدند به عنوان آنكه او يك سرمايه دار طاغوتي بود تصميم گرفتند مراسم را به هم بزنند. يكي از كاركنان قديمي ايران ناسيونال با بيان جمله اي از يك نويسنده آنها را آرام كرد. او گفت " هيچ كس به مرده حسادت نمي كند به خصوص اگر مانند ما كارش را با كارگري شروع كرده و مانند هر كارگري ساده وغريبانه به خاك سپرده شده باشد . " محمود نيز اكنون در انگليس زندگي مي كند. وي در تيرماه 1382 در همايش بزرگ صنعت ومعدن خراسان به عنوان پيشكسوت نمونه صنعت معرفي شد. ايشان در حال حاضر سرپرست هيات امناي دانش نامه ايرانيكا در شهر نيويورك بر عهده دارد و در نيوجرسي نمايندگي فروش بنز را دارد.
...................................................................................
هيلمن هاي تالبوت و پيکان هاي خيامي / معامله يي به قيمت پرسپوليسي شدن پروين

شرکت تالبوت يکي از گروه هاي زيرمجموعه گروه خودروسازي British roots در انگلستان است. اين شرکت در دهه 60 ميلادي قراردادي با محمود خيامي مديرعامل کارخانجات ايران ناسيونال در ايران بست. براساس اين قرارداد، «پيکان» مدل ملي اتومبيل ايراني با الگوبرداري از اتومبيل هيلمن ساخته و روانه بازار شد.
پرسپوليس، اين هفته با تيم پيکان بازي دارد. بازي بين 2 تيم پرسپوليس و پيکان همواره يک ديدار مهم بوده است. بازيکنان پرسپوليس در سال 48 براساس قراردادي که بين علي عبده مديرعامل پرسپوليس و محمود خيامي مديرعامل کارخانجات ايران ناسيونال و رئيس باشگاه پيکان منعقد شد به اين تيم رفتند اما يک سال بعد به تيم خودشان يعني پرسپوليس برگشتند. قبل از آنکه رويکرد ورزشي اين انتقال را بررسي کنيم بار ديگر پيکان، زمينه هاي پيدايش آن در ايران و زندگينامه محمود خيامي را بار ديگر با هم مرور مي کنيم.
محمود خيامي مديرعامل معروف ايران ناسيونال که بعد از انقلاب به ايران خودرو تغيير نام داد، متولد سال 1309 در مشهد است و امروز 77 سال دارد. او که در کشورمان بانک صنعت و معدن را تاسيس کرد، موسس اولين سري زنجيره يي فروشگاه هاي ايراني تحت عنوان «کوروش» 1 و از شرکاي تجاري British roots Group بود. محمود خيامي در روز 18 آگوست 1962 (تابستان سال 1341) کارخانه ايران ناسيونال را با 10 ميليون تومان سرمايه تاسيس کرد. خانواده او، اعضاي هيات مديره اين کارخانجات معظم بودند. علي اکبر خيامي، احمد خيامي، محمود خيامي، مرضيه خيامي و زهرا سيدي رشتي همسر محمود خيامي که بعدها از او با نام زهرا خيامي نام برده شد در اين مجموعه صاحب راي و تاثيرگذار بودند.
5 سال بعد در روز 23 ارديبهشت 46 از اولين مدل پيکان ايراني، پرده برداري شد. محمود خيامي 6 ماه قبل از مرگ غلامرضا تختي پيکان را به بازار فرستاد و با پلاک شهرباني تهران الف، زندگي تازه يي به صنعت خودروسازي ايران داد.
بين دهه چهل تا اوايل دهه هفتاد شمسي، پيکان رايج ترين اتومبيل خيابان هاي ايران شد. از ابتداي دهه 70 شمسي خودروي پرايد از کارخانجات کياموتورز که در ايران توسط سايپا توليد مي شد رفته رفته جاي پيکان را گرفت. پيکان در سال 2004 ميلادي براي هميشه رسماً به حيات خود -البته در ايران-خاتمه داد.
پيکان توليدي در سال 1967 ميلادي، شماي کاملي از اتومبيل هيلمن مدل هاي دهه 60 ميلادي داشت. برادران خيامي که از وابستگان دربار بودند علاقه خودشان به اتومبيل را از گاراژ پدرشان در مشهد به ارث برده بودند.
محمود خيامي در سال 1346 باشگاه ورزشي پيکان تهران را رسماً تاسيس کرد. در اولين نسل از تيم پيکان مرداني چون نادر لطيفي، گودرز حبيبي، مرحوم حسين هميشه جوان، علي پروين و... حاضر بودند. پيکان در مسابقات انتخابي فوتبال جام باشگاه هاي تهران، در گروه پرسپوليس بود. آنها با پرسپوليس مساوي کردند و به خاطر تفاضل گل بهتر به مسابقات تهران صعود کردند و پرسپوليس حذف شد اما براي آنکه مسابقات تهران از رونق نيفتد، پرسپوليس را به مسابقات فوتبال باشگاه هاي تهران اضافه کردند. پرسپوليس در سال 1348، به خاطر علاقه محمود خيامي به فوتبال با مديرعاملش يعني علي عبده پاي ميز مذاکره نشست و براساس قرارداد بين خيامي و عبده مقرر شد که تمام ياران بزرگ پرسپوليس به تيم پيکان بپيوندند. به جز عزيز اصلي و محمود خوردبين، تمام پرسپوليسي ها از هادي طاووسي گرفته تا جعفر کاشاني، برادران وطن خواه، حسين کلاني، محراب شاهرخي، اصغر اديبي، فريدون معيني، ابراهيم آشتياني، کاظم رحيمي، ناظم گنجاپور، حميد جاسميان و... به تيم پيکان رفتند و همبازي علي پروين، هميشه جوان و بالاخره اميرعابديني شدند. براي هدايت پيکان سال 48 يک سرمربي بزرگ انگليسي يعني آلن راجرز به ايران آمد. راجرز که سال 49 به انگلستان برگشت، يک سال بعد براي هدايت دوباره تيم فوتبال پرسپوليس به ايران برگشت.2
پيکان در سال 48 روزگار بسيار خوبي را سپري کرد. آنها در اين سال قهرمان مطلق مسابقات فوتبال باشگاه هاي تهران شدند. در مسابقات تهران، پيکان با ضربه پنالتي علي پروين موفق شد تيم فوتبال پرسپوليس را با شکست مواجه کند. پيکاني ها در مسابقات فوتبال باشگاه هاي تهران به عنوان قهرماني رسيدند و بعد از آن به عنوان نماينده ايران در مسابقات فوتبال بين المللي جام دوستي شرکت کردند. بازي هاي آنها در اين عرصه تماشايي و رويايي بود. پيکاني ها در فينال اين دوره از رقابت ها موفق شدند تيم بزرگ و قدرتمند زسکاي مسکو را با حساب 2 - صفر شکست دهند.
در تابستان سال 49 مديريت پيکان با آلن راجرز دچار اختلاف شد. آلن راجرز از هدايت پيکان کنار گذاشته شد و استيوارت ويليامز، هموطن او جانشينش شد. استيوارت ويليامز پيکان را به دور اروپايي برد. در مسابقات دوستانه پيکان در اروپا، تيم خوب ايراني بي بهره از حضور همايون بهزادي، جعفر کاشاني، حسين کلاني و محراب شاهرخي بود که در اعتراض به کناره گيري آلن راجرز از اين تيم کنار رفته و با هماهنگي علي عبده به پرسپوليس برگشته بودند. آنها براي آنکه پرسپوليس را قوي کنند داريوش مصطفوي را هم مجاب کردند تا از تاج به پرسپوليس برود. پيکاني ها که به ايران برگشتند، بقيه ياران قديمي پرسپوليس به همراه علي پروين به پرسپوليس آمدند و پرونده تيم پيکان براي هميشه بسته شد. در سال 1374 وقتي سايپا به دسته دوم ليگ رفت، پيکان آمادگي خود را براي جايگزيني اعلام کرد اما فقط در سال 1379 بعد از انحلال تيم فوتبال بهمن بود که با پيگيري و اصرار فراوان مهدي دادرس پيکان به جاي اين تيم وارد مسابقات فوتبال دسته اول ليگ ايران شد و حياتي دوباره پيدا کرد.
اما باز هم از محمود خيامي بشنويد. وقتي انقلاب پيروز شد و به انگلستان رفت. او در حال حاضر نمايندگي اتومبيل هاي مرسدس بنز آلمان را در انگلستان و ايالات متحده برعهده دارد. در سال 2000 ميلادي او بنياد خيريه خيامي را تاسيس کرد. مردي که روزگاري خانه هاي سازماني پيکان شهر را براي کارکنان ايران ناسيونال ساخت، بعدها يک مهره سياسي و جناحي شد. در آخرين اقدام او در سال 2007 ميلادي، يک ميليون پوند به حزب کارگر انگلستان کمک کرده است.
محمود خيامي 77 ساله و در قيد حيات است اما روزگار پيکان 37 ساله براي هميشه تمام شده و پيکان به موزه هاي تاريخ خودروسازي پيوند خورده است. تنها پيکاني که زنده است و به فعاليتش ادامه مي دهد - البته جدا از خودروهايي که هنوز در خيابان جولان مي دهند- تيم فوتبال پيکان است. آنها که 195 روز قبل پرسپوليس را با نتيجه 4-3 شکست داده اند تلاش دارند آن نتيجه را تکرار کنند هرچند ديگر در سرزمين پيکاني ها اثري از نام محمود خيامي، احمد خيامي، علي عبده، تالبوت، زهرا سيدي رشتي و حتي علي پروين وجود ندارد.

پي نوشت ها:

1- فروشگاه هاي زنجيره يي کوروش بعد از انقلاب به «قدس» تغيير نام داد. اين فروشگاه ها در ميادين بزرگي مثل تجريش، وليعصر، امام حسين، خراسان، اعدام و... هنوز با نام قدس فعال است. سنگ هاي سفيد فروشگاه کوروش که به بنياد مستضعفان سپرده شده به مرور زمان خاکستري شده است.

2- در دي ماه سال 1384، آلن راجرز بعد از 33 سال به ايران آمد. او در يک مصاحبه اختصاصي با نگارنده عنوان کرد تيم پيکان سال 48 از تيم پرسپوليس سال هاي 50 و 52 که با حضور او دو بار قهرمان ليگ تخت جمشيد و منطقه يي شد قوي تر کار مي کرد.
..........................................................................................
به نقل از انجمن های تخصصی خودرو "تیونینگ تاک"