بي شك، رشد روزافزون اينترنت فوايد و اهميت غير قابل انكاري دارد، چندان که در دوران حاضر، نقش محوري
اينترنت چنان اساسي است آه بدون آن امكان برنامه ريزي، توسعه و بهره وري در زمينه هايي چون: فرهنگي،
اجتماعي، اقتصادي و علمي در جهان آينده امكان پذير نخواهد بود. با وجود اين، نبايد از پيامدهاي ناگوار و مخرب
آن به ويژه در زمينه هاي اجتماعي و فرهنگي غافل ماند. به ديگر سخن، اينترنت با همه خوبي ها و فوايدش، از
آاستي ها و آسيب هايي نيز برخوردار است آه همگان به ويژه دولت مردان، سياست گذاران و اوليا و مربيان و
والدين بايد بدان واقف باشند. البته سخن گفن از آسيب هاي اينترنت به معناي نفي اين پديده و نگاه منفي بدان
نيست؛ بلكه واقعيت اين است آه اينترنت داراي آارآردهاي مثبت و منفي مي باشد آه پاره اي از آارآردهاي
مثبت را در مقاله پيشين بيان آرديم و اآنون به بيان برخي از آسيب هاي آن مي پردازيم. آسيب شناسي
اينترنت، همچنان که از عنوان آن پيداست، عنواني آلي و وسيع است، چندان که مي توان آن را از رويكردها و
ابعاد مختلف مورد مطالعه و بررسي قرار داد؛ براي مثال، در بعد فني آسيب هايي نظير: امنيت شبكه اي و نرم
افزاري در برابر ويروس ها و نفوذگرها (هكرها)، برنامه نويسي هاي گوناگون و گاهي غير استاندارد، همچنين در
ابعاد مختلف ديگري چون: ابعاد سياسي و بررسي مسائلي مانند تأثير اينترنت بر مرزهاي ملي، دموآراسي و
آزادي و در بُعد اقتصادي مباحثي از قبيل: اينترنت و بازارهاي الكترونيكي و تأثير آن در جهاني شدن و اقتصاد
جهاني و ابعاد گوناگون ديگر را مي توان مطرح آرد. اما در اين نوشتار فقط به آسيب هاي روان شناختي اشاره
خواهيم آرد.
انواع آسيب هاي فردي و روانشناختي
امروزه آسيب هاي فردي و روان شناختي اينترنت، از ساير خطرات آن بيشتر است. در بعد روان شناختي،
اينترنت آسيب هاي جدي متعددي از جمله: هويت نامشخص، اضطراب، افسردگي و انزوا، اعتياد به اينترنت و به
خصوص اعتياد به گپ زني (چت) را مي تواند براي کاربران به همراه داشته باشد؛ همچنان که فوايد و مزاياي
متعددي را نيز مي تواند براي او به ارمغان آورد.
شناخت واقعي و عملي نيازهاي نسل جوان امروز، مستلزم بررسي ابعاد مختلف عوامل تأثيرگذار و اثرپذيري از
فناوري نوين ارتباطي است. متأسفانه بخش عمده اي از مديران و مسٶلان و برنامه ريزان و تصميم سازان ما يا
نمي خواهند و يا نمي توانند به شناخت اين فناوري بپردازند. اينترنت و رايانه نه تنها ميزان و سطح اطلاعات
نسل جوان را افزايش داده، بلكه بر تمايلات و گرايشات آنان نيز تأثير گذاشته است. نسلي که با اينترنت سر و
کار دارند، همين جواناني هستند که در نهادهاي مختلف مشغول کارند. از اين رو برچسب زدن انحراف و
گمراهي به چنين کاربراني به هيچ عنوان روا نيست. اما در عين حال بايد توجه داشت که اين رسانه جهاني
حاوي پيام ها و پيامدهايي است که مي تواند شخصيت جوان و نوجوان را به سادگي تحت تأثير قرار دهد و به
سمت و سويي خطرناك بكشاند. از اين رو، جا دارد که با انجام تحقيقاتي وسيع در حوزه روان شناسي و جامعه
شناسي اينترنت، مباحثي که در جوامع پيشرفته مهم و حياتي قلمداد مي شوند، جامعه را از آفت هاي واقعي
آنها مطلع و در صورت امكان از برخي از آنها پيشگيري آرد.
بحران هويت جوانان
يكي از مسائل روان شناختي درباره اينترنت، هويت ناشناس کاربر است. هويت، واجد سه عنصر است:
شخصي، فرهنگي و اجتماعي، که هر يك در تكوين شخصيت فرد نقش مهمي را ايفا مي آنند. در مقايسه ها،
هويت شخصي ويژگي بي همتاي فرد را تشكيل مي دهد و هويت اجتماعي در پيوند با گروهها و اجتماعات
مختلف قرار مي گيرد. اينترنت صحنه فرهنگي و اجتماعي است که فرد خود را در موقعيت هاي متنوع نقش ها و
سبك هاي زندگي قرار مي دهد. در اين فضاي عمومي، مهارت فرهنگي جديدي لازم است تا با تنظيمات نمادين
بتوان بازي کرد. پايگاه شخصي نمونه اي مدرن است که چگونه کاربر اينترنت خود را براي مخاطبان جهاني
معرفي مي آند براي بيان افكار، احساسات، علايق و آراء از متن مناسب، گرافيك، صدا و فيلم استفاده مي
به من بگو لينك هايت چيستند تا » : اهميت و پيوندهاي پايگاه شخصي را ذکر مي کند و مي گويد « ميلر » . نمايد
.« بگويم آه چه شخصي هستي
دکتر محمد عطاران معتقد است که با امكانات و گزينه هاي فراواني که رسانه هاي عمومي از جمله اينترنت در
اختيار جوانان مي گذارند، آنان دائماً با محرك هاي جديد و انواع مختلف رفتار آشنا مي شوند. چنين فضايي
هويت نامشخص و پيوسته متحولي را مي آفريند، خصوصاً براي نسلي آه در مقايسه با نسل قبل با محرك هاي
فراواني مواجه است. همچنين از طريق رسانه هاي جمعي، افراد خط مفروض ميان فضاي عمومي و خصوصي را
تجديد سازمان مي کنند و اين امكاني است که جوانان فعالانه از آن استفاده مي آنند.
جوان، به خصوص در دوران بلوغ که مرحله شكل گيري هويت اوست و همواره به دنبال کشف ارزش ها و دروني
کردن آنها مي باشد، با اينترنت و حجم گسترده، حيرت انگيز و گوناگون اطلاعات مواجه مي شود و ناچار است
که در اين دنياي مجازي، هويت خويش را از طريق جستجو پيدا کند و بدين سان، ممكن است برخي و شايد
تعداد زيادي از نوجوانان راه را در اينترنت گم کنند و دوران هويت يابي خويش را بيش از پيش با بحران نمايند آنند.
از سوي ديگر، گاهي برخي از ويژگي هاي شخصيتي مانند: سن، تحصيلات، محل سكونت و حتي جنسيت در
اينترنت از بين مي رود؛ به عنوان نمونه، بسياري از افرادي که در اتاق هاي چت مشغول گفتگو با يكديگر مي
باشند، با مشخصاتي غير واقعي ظاهر شده و از زبان شخصيتي دروغين که از خود ساخته اند و آن را به
مخاطب يا مخاطبان خود معرفي آرده اند، صحبت مي آنند و همين شخصيت هاي ناشناس تأثيرات شگرفي را
بر يكديگر مي نهند.
سوء استفاده جنسي
يكي ديگر از خطرات جدي اينترنت در دوران آنوني متوجه آودآان و نوجوانان است. از جمله اين خطرات، سوء
استفاده جنسي از طريق اينترنت است. کودکان و نوجوانان به خصوص در جوامع پيشرفته که استفاده از اينترنت
در خانه و مدرسه براي آنان ميسر است، خاصه از طريق اتاق هاي چت و گپ زني مورد اغفال و سوء استفاده
جنسي قرار مي گيرند. در مواردي کار اغفال کودکان توسط باند و تشكيلات برنامه ريزي شده انجام مي شود که
در آمريكا اتفاق افتاد. در آنجا يك بازرس پليس موفق شد يك شبكه انتشار « کنتاکي » يكي از موارد آن در ايالت
صور قبيحه کودکان را بر چيند.
بنابر مطالعاتي که در غرب در اين زمينه انجام گرفته است، اغلب نوجواناني که مورد اغفال و سوء استفاده
جنسي واقع مي شوند، زير ١٨ سال سن دارند و در بيشتر موارد تصاوير تحريك کننده اي از طريق چت يا تلفن
همراه برايشان ارسال و سپس از آنها براي حضور فيزيكي در محل خاصي دعوت شده و بدين ترتيب فريب خورده
و مورد تجاوز جنسي واقع مي شوند. اين مسئله در حال حاضر، به يكي از معضلات جدي در مغرب زمين مبدل
شده است؛ چندان آه غالب دانشمندان و سياست گذاران به اين امر بيش از پيش وقوف و توجه داشته اند و
مقالات، کتاب ها و همايش هاي متعددي در ارتباط با آن برگزار آرده اند؛ براي مثال، ده سال پس از تصويب
آنوانسيون حقوق آودك توسط سازمان ملل در سال ١٩٨٩ م؛ يعني در سال ١٩٩٩ م گردهمايي جهاني تحت
برگزار گرديد که منجر « کارشناسي براي حمايت کودکان در برابر سوء استفاده جنسي از طريق اينترنت » عنوان
هر چه اينترنت بيشتر توسعه پيدا کند، آودآان بيشتر در معرض » : به صدور قطعنامه اي شد که در آن آمده است
محتويات خطرناك آن قرار خواهند گرفت. فعاليت هاي مجرمانه مربوط به فحشاي کودکان و پورنوگرافي آنان، آه از
طريق اينترنت مورد سوء استفاده واقع مي شوند، کآنون از مسائل حاد به شمار مي رود. اگر چه سودمندي
هاي اينترنت از زيان هاي بالقوه آن بيشتر است، در عين حال نبايد از شناخت خطرات آن، غفلت آرد. در صورتي
که براي مقابله با اين خطرات، اقدامي صورت نگيرد، تهديدهاي سنگين آن بر کودکان باقي خواهد ماند و سبب
« جهاني » نكته بسيار مهم آن است که چون اينترنت .« بازداري از کاربرد صحيح اينترنت در آينده خواهند شد
باشد و مبارزه با مفاسد اينترنت از جمله ترويج فحشاي کودکان، « بين المللي » است، قواعد ناظر به آن نيز بايد
همتي جهاني طلب مي کند و نيازمند يك رويكرد استراتژيك جهاني و منحصر به فرد و مستلزم ضمانت اجرايي
بين المللي است.
اينترنت چنان اساسي است آه بدون آن امكان برنامه ريزي، توسعه و بهره وري در زمينه هايي چون: فرهنگي،
اجتماعي، اقتصادي و علمي در جهان آينده امكان پذير نخواهد بود. با وجود اين، نبايد از پيامدهاي ناگوار و مخرب
آن به ويژه در زمينه هاي اجتماعي و فرهنگي غافل ماند. به ديگر سخن، اينترنت با همه خوبي ها و فوايدش، از
آاستي ها و آسيب هايي نيز برخوردار است آه همگان به ويژه دولت مردان، سياست گذاران و اوليا و مربيان و
والدين بايد بدان واقف باشند. البته سخن گفن از آسيب هاي اينترنت به معناي نفي اين پديده و نگاه منفي بدان
نيست؛ بلكه واقعيت اين است آه اينترنت داراي آارآردهاي مثبت و منفي مي باشد آه پاره اي از آارآردهاي
مثبت را در مقاله پيشين بيان آرديم و اآنون به بيان برخي از آسيب هاي آن مي پردازيم. آسيب شناسي
اينترنت، همچنان که از عنوان آن پيداست، عنواني آلي و وسيع است، چندان که مي توان آن را از رويكردها و
ابعاد مختلف مورد مطالعه و بررسي قرار داد؛ براي مثال، در بعد فني آسيب هايي نظير: امنيت شبكه اي و نرم
افزاري در برابر ويروس ها و نفوذگرها (هكرها)، برنامه نويسي هاي گوناگون و گاهي غير استاندارد، همچنين در
ابعاد مختلف ديگري چون: ابعاد سياسي و بررسي مسائلي مانند تأثير اينترنت بر مرزهاي ملي، دموآراسي و
آزادي و در بُعد اقتصادي مباحثي از قبيل: اينترنت و بازارهاي الكترونيكي و تأثير آن در جهاني شدن و اقتصاد
جهاني و ابعاد گوناگون ديگر را مي توان مطرح آرد. اما در اين نوشتار فقط به آسيب هاي روان شناختي اشاره
خواهيم آرد.
انواع آسيب هاي فردي و روانشناختي
امروزه آسيب هاي فردي و روان شناختي اينترنت، از ساير خطرات آن بيشتر است. در بعد روان شناختي،
اينترنت آسيب هاي جدي متعددي از جمله: هويت نامشخص، اضطراب، افسردگي و انزوا، اعتياد به اينترنت و به
خصوص اعتياد به گپ زني (چت) را مي تواند براي کاربران به همراه داشته باشد؛ همچنان که فوايد و مزاياي
متعددي را نيز مي تواند براي او به ارمغان آورد.
شناخت واقعي و عملي نيازهاي نسل جوان امروز، مستلزم بررسي ابعاد مختلف عوامل تأثيرگذار و اثرپذيري از
فناوري نوين ارتباطي است. متأسفانه بخش عمده اي از مديران و مسٶلان و برنامه ريزان و تصميم سازان ما يا
نمي خواهند و يا نمي توانند به شناخت اين فناوري بپردازند. اينترنت و رايانه نه تنها ميزان و سطح اطلاعات
نسل جوان را افزايش داده، بلكه بر تمايلات و گرايشات آنان نيز تأثير گذاشته است. نسلي که با اينترنت سر و
کار دارند، همين جواناني هستند که در نهادهاي مختلف مشغول کارند. از اين رو برچسب زدن انحراف و
گمراهي به چنين کاربراني به هيچ عنوان روا نيست. اما در عين حال بايد توجه داشت که اين رسانه جهاني
حاوي پيام ها و پيامدهايي است که مي تواند شخصيت جوان و نوجوان را به سادگي تحت تأثير قرار دهد و به
سمت و سويي خطرناك بكشاند. از اين رو، جا دارد که با انجام تحقيقاتي وسيع در حوزه روان شناسي و جامعه
شناسي اينترنت، مباحثي که در جوامع پيشرفته مهم و حياتي قلمداد مي شوند، جامعه را از آفت هاي واقعي
آنها مطلع و در صورت امكان از برخي از آنها پيشگيري آرد.
بحران هويت جوانان
يكي از مسائل روان شناختي درباره اينترنت، هويت ناشناس کاربر است. هويت، واجد سه عنصر است:
شخصي، فرهنگي و اجتماعي، که هر يك در تكوين شخصيت فرد نقش مهمي را ايفا مي آنند. در مقايسه ها،
هويت شخصي ويژگي بي همتاي فرد را تشكيل مي دهد و هويت اجتماعي در پيوند با گروهها و اجتماعات
مختلف قرار مي گيرد. اينترنت صحنه فرهنگي و اجتماعي است که فرد خود را در موقعيت هاي متنوع نقش ها و
سبك هاي زندگي قرار مي دهد. در اين فضاي عمومي، مهارت فرهنگي جديدي لازم است تا با تنظيمات نمادين
بتوان بازي کرد. پايگاه شخصي نمونه اي مدرن است که چگونه کاربر اينترنت خود را براي مخاطبان جهاني
معرفي مي آند براي بيان افكار، احساسات، علايق و آراء از متن مناسب، گرافيك، صدا و فيلم استفاده مي
به من بگو لينك هايت چيستند تا » : اهميت و پيوندهاي پايگاه شخصي را ذکر مي کند و مي گويد « ميلر » . نمايد
.« بگويم آه چه شخصي هستي
دکتر محمد عطاران معتقد است که با امكانات و گزينه هاي فراواني که رسانه هاي عمومي از جمله اينترنت در
اختيار جوانان مي گذارند، آنان دائماً با محرك هاي جديد و انواع مختلف رفتار آشنا مي شوند. چنين فضايي
هويت نامشخص و پيوسته متحولي را مي آفريند، خصوصاً براي نسلي آه در مقايسه با نسل قبل با محرك هاي
فراواني مواجه است. همچنين از طريق رسانه هاي جمعي، افراد خط مفروض ميان فضاي عمومي و خصوصي را
تجديد سازمان مي کنند و اين امكاني است که جوانان فعالانه از آن استفاده مي آنند.
جوان، به خصوص در دوران بلوغ که مرحله شكل گيري هويت اوست و همواره به دنبال کشف ارزش ها و دروني
کردن آنها مي باشد، با اينترنت و حجم گسترده، حيرت انگيز و گوناگون اطلاعات مواجه مي شود و ناچار است
که در اين دنياي مجازي، هويت خويش را از طريق جستجو پيدا کند و بدين سان، ممكن است برخي و شايد
تعداد زيادي از نوجوانان راه را در اينترنت گم کنند و دوران هويت يابي خويش را بيش از پيش با بحران نمايند آنند.
از سوي ديگر، گاهي برخي از ويژگي هاي شخصيتي مانند: سن، تحصيلات، محل سكونت و حتي جنسيت در
اينترنت از بين مي رود؛ به عنوان نمونه، بسياري از افرادي که در اتاق هاي چت مشغول گفتگو با يكديگر مي
باشند، با مشخصاتي غير واقعي ظاهر شده و از زبان شخصيتي دروغين که از خود ساخته اند و آن را به
مخاطب يا مخاطبان خود معرفي آرده اند، صحبت مي آنند و همين شخصيت هاي ناشناس تأثيرات شگرفي را
بر يكديگر مي نهند.
سوء استفاده جنسي
يكي ديگر از خطرات جدي اينترنت در دوران آنوني متوجه آودآان و نوجوانان است. از جمله اين خطرات، سوء
استفاده جنسي از طريق اينترنت است. کودکان و نوجوانان به خصوص در جوامع پيشرفته که استفاده از اينترنت
در خانه و مدرسه براي آنان ميسر است، خاصه از طريق اتاق هاي چت و گپ زني مورد اغفال و سوء استفاده
جنسي قرار مي گيرند. در مواردي کار اغفال کودکان توسط باند و تشكيلات برنامه ريزي شده انجام مي شود که
در آمريكا اتفاق افتاد. در آنجا يك بازرس پليس موفق شد يك شبكه انتشار « کنتاکي » يكي از موارد آن در ايالت
صور قبيحه کودکان را بر چيند.
بنابر مطالعاتي که در غرب در اين زمينه انجام گرفته است، اغلب نوجواناني که مورد اغفال و سوء استفاده
جنسي واقع مي شوند، زير ١٨ سال سن دارند و در بيشتر موارد تصاوير تحريك کننده اي از طريق چت يا تلفن
همراه برايشان ارسال و سپس از آنها براي حضور فيزيكي در محل خاصي دعوت شده و بدين ترتيب فريب خورده
و مورد تجاوز جنسي واقع مي شوند. اين مسئله در حال حاضر، به يكي از معضلات جدي در مغرب زمين مبدل
شده است؛ چندان آه غالب دانشمندان و سياست گذاران به اين امر بيش از پيش وقوف و توجه داشته اند و
مقالات، کتاب ها و همايش هاي متعددي در ارتباط با آن برگزار آرده اند؛ براي مثال، ده سال پس از تصويب
آنوانسيون حقوق آودك توسط سازمان ملل در سال ١٩٨٩ م؛ يعني در سال ١٩٩٩ م گردهمايي جهاني تحت
برگزار گرديد که منجر « کارشناسي براي حمايت کودکان در برابر سوء استفاده جنسي از طريق اينترنت » عنوان
هر چه اينترنت بيشتر توسعه پيدا کند، آودآان بيشتر در معرض » : به صدور قطعنامه اي شد که در آن آمده است
محتويات خطرناك آن قرار خواهند گرفت. فعاليت هاي مجرمانه مربوط به فحشاي کودکان و پورنوگرافي آنان، آه از
طريق اينترنت مورد سوء استفاده واقع مي شوند، کآنون از مسائل حاد به شمار مي رود. اگر چه سودمندي
هاي اينترنت از زيان هاي بالقوه آن بيشتر است، در عين حال نبايد از شناخت خطرات آن، غفلت آرد. در صورتي
که براي مقابله با اين خطرات، اقدامي صورت نگيرد، تهديدهاي سنگين آن بر کودکان باقي خواهد ماند و سبب
« جهاني » نكته بسيار مهم آن است که چون اينترنت .« بازداري از کاربرد صحيح اينترنت در آينده خواهند شد
باشد و مبارزه با مفاسد اينترنت از جمله ترويج فحشاي کودکان، « بين المللي » است، قواعد ناظر به آن نيز بايد
همتي جهاني طلب مي کند و نيازمند يك رويكرد استراتژيك جهاني و منحصر به فرد و مستلزم ضمانت اجرايي
بين المللي است.
آخرین ویرایش:
