اختلال عاطفی فصلی ( Seasonal Affective Disorder ) چیست ؟
کمبود نور خورشید در طول زمستان می تواند موجب نوعی افسردگی با نام «اختلال عاطفی فصلی یا Seasonal Affective Disorder ) SAD) شود.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، این اختلال نوعی افسردگی است که در طول ماه های زمستان بروز می کند. شکل خفیف تری از اختلال عاطفی فصلی ( SAD )، با نام «افسردگی زمستان» شناخته می شود.
نشانه های SAD از اواخر پائیز و هنگامی که مدّت روشنایی روز کمتر می شود (یا به اصطلاح، روزها کوتاهتر می شوند) بروز می کند و تا اواخر زمستان و اوایل بهار پابرجا می ماند
هنگامی که نور از طریق چشم ها عبور می کند و به مغز می رسد، سروتونین ( Serotonin ) آزاد می شود. در طول پاییز و زمستان، روشنایی روز کمتر از بهار و تابستان است و این امر باعث پائین آمدن سطح سروتونین در بدن می شود.
سروتونین، مادّه شیمیایی مهمی در مغز است که به عنوان «انتقال دهنده عصبی» شناخته می شود. انتقال دهنده عصبی، مولکولی در مغز است که به سلّول های عصبی کمک می کند که با یکدیگر کار کنند. یکی از نقش ها و وظایفی که سروتونین در مغز دارد، عمل کردن به عنوان پلیس راهنمایی و رانندگی برای سایر انتقال دهنده های عصبی است. بدون وجود سروتونین به مقدار کافی، بسیاری از فعالیت های بدن و از جمله حالت های روحی، تحت تاثیر قرار می گیرند.
کاهش روشنایی روز، باعث افزایش تولید هورمون خاصی در بدن به نام ملاتونین ( melatonin ) می شود. نقش ملاتونین هنوز به درستی مشخص نشده است امّا تصوّر می شود که به فرایند خوابیدن کمک کند زیرا بدن آن را در شب و در خلال خواب، آزاد می کند.
این دو باهم، یعنی کمبود سروتونین (که باعث هماهنگی و همکاری سلّول های عصبی می شود) و افزایش ملاتونین (که بدن را به حالت خواب می برد) باعث اختلال عاطفی فصلی می شوند.
دکتر مارک ریچمن ، معاون انجمن سلامت ذهن از بخش سلامت و خدمات انسانی ایالت دلاوار آمریکا می گوید: این بیماری با نام «افسردگی زمستانی» نیز شناخته می شود، چرا که تنها هنگامی که روزها کوتاه تر هستند و نور خورشید کمتری می تابد بروز می یابد.
از علائم این بیماری می توان به انرژی کمتر ، کاهش علاقه به فعالیت هایی که انسان به آنها علاقه دارد، اضطراب، اختلال در خواب و کاهش اشتها اشاره کرد.
طبق مطالعات، در حدود ۴ تا ۶ درصد افراد در ایالات متحده از این اختلال رنج می برند اما ۱۰ تا ۲۰ درصد افراد تغییر در خلق و خوی خود را در اواخر پاییز و اوایل زمستان احساس می کنند.
تغییر نگرش و ورزش و پیاده روی در مکان های گرم تر و روشن تر می توانند به درمان این اختلال کمک کنند.
روش های درمان اختلال عاطفی فصلی چیست؟
درمان اولیه اختلال عاطفی فصلی، نوردرمانی است. این روش هم توسط انجمن پزشکی آمریکا و هم انجمن روان پزشکی آمریکا توصیه شده است. نوردرمانی یعنی افزودن نور بیشتر به محیط.
نوردرمانی باید از اواسط شهریور و پیش از شروع نشانه ها و عوارض آغاز گردد. نوردرمانی معمولاً هر روز صبح و درست پس از بیدار شدن از خواب باید صورت گیرد. پژوهش ها نشان داده است که بهترین مقدار مصرف، ۱۰۰۰۰ لوکس به مدّت ۳۰ دقیقه است. برای بعضی ها یک جلسه نوردرمانی دیگر در بعدازظهر نیز ممکن است لازم باشد.
معمولاً از دستگاهی به نام «جعبه نور» برای این کار استفاده می شود. این جعبه حاوی لامپ های فلورسنت است و به سادگی قابل حمل می باشد. فرد می تواند آن را در هر مکانی که مناسب تشخیص می دهد، مانند روی پاتختی، روی میز کار و یا روی میز آشپزخانه، قرار دهد. نباید به طور مستقیم به نور نگاه کرد. یک جلسه نوردرمانی می تواند بین ۱۵ دقیقه تا ۳ ساعت طول بکشد و میزان تابش نور نیز بسته به هر فرد متفاوت است. امّا همان گونه که گفته شد، بهترین مقدار مصرف ۱۰۰۰۰ لوکس برای ۳۰ دقیقه است. بنابراین اگر جعبه نور شما ۲۵۰۰ لوکس نور ساطع می کند باید مدّت نوردرمانی را نیز متناسب با آن، چهاربرابر یا ۲ ساعت در نظر بگیرید.
نوردرمانی ممکن است اثرات جانبی نیز همراه داشته باشد، هر چند گزارش مهمی در این مورد داده نشده است. برخی از اثرات جانبی عبارتند از: ۱- نوردرمانی
مشکل در خوابیدن
خستگی در چشم ها
احساس بی تابی
سردرد
بی حوصلگی
تهوّع
۲- داروهای ضدافسردگی
داروهای ضدافسردگی نیز در درمان اختلال عاطفی فصلی به کار می روند. برخی از داروهایی که مانع از جذب دوباره سروتونین می شوند (SSRI ها) مانند زولافت، پروزاک و پاکسیل نیز می توانند به همراه نوردرمانی برای درمان عوارض این اختلال مصرف شوند.
۳- سایر ایده های خود درمانی
مصرف کمتر کربوهیدرات ها
مدیریت استرس
ورزش کردن بیشتر
افزودن نور به محیط کار و زندگی، با افزودن لامپ یا کنار زدن پرده ها یا قطع شاخ و برگ های درخت هایی که مانع از رسیدن نور خورشید هستند.
داشتن یک برنامه خواب ثابت
نشستن کنار پنجره، در صورت امکان
راه رفتن در روزهای آفتابی، حتی روزهای سرد زمستان
مسافرت رفتن به مکان های گرم و آفتابی، به هنگام تعطیلات
اضطراب و افسردگی، عامل تمایل غیرمعمول گردشگران ایرانی به خرید
خبرگزاری میراث‌فرهنگی ـ گروه گردشگری ـ شاید مهمترین گلایه تورگردانان و راهنمایان سفر، از گردشگران ایرانی تمایل بیش از اندازه این دسته از گردشگران به خرید و بازار گردی باشد. عادتی که در میان گردشگران دیگر کشورها کمتر دیده می‌شود.
به گزارش CHN ایرانیان علاقه بیش‌از اندازه‌ای به خرید کالاهایی دارند که کمتر جنبه کاربردی دارد یا نیاز مبرم به آن ندارند. روزهای آخر سال که می‌رسد، بازارها و مراکز خرید، شاهد انبوه مردان و زنانی است که برای خرید لباس و کیف و کفش و مواد خوراکی به آنجا رفته‌اند. حالا چند درصد این افراد به آنچه می‌خرند، نیاز مبرم دارند و کالای مورد نظر خود را تنها از بازار می‌توانسته‌اند تهیه کنند، بماند اما این علاقه تمام ناشدنی در سفر و تفریح هم گریبان ایرانیان را گرفته و آنها را از دیدن جاذبه‌های مقصد سفر محروم می‌کند.
فرید براتی سده، روان‌پزشک و استاد دانشگاه براین باور است که ایرانیان مردم ناشادی هستند و این اندوه و افسردگی، موجب می‌شود به خرید روی آورند. از این‌روست که تقریبا هیچ ملتی، به اندازه ایرانی‌ها خرید نمی‌کنند و خواهان رفتن به مراکز خرید نیستند.
به گفته این روان‌پزشک، مردم با خریدکردن در مرحله اختیار و انتخاب قرار می‌گیرند به این معنی که در نخستین گام، مختارند خرید بکنند یا نکنند؛ چنانچه تصمیم به خرید بگیرند، حق انتخاب با آنهاست و می‌توانند از میان گزینه‌های متفاوت، یکی را برگزینند و این، حق کمی نیست؛ حقی است که در بسیاری موارد به رسمیت شناخته نمی‌شود.
براتی سده، فخرفروشی و نشان دادن امکان مالی خود به دیگران را یکی دیگر از دلایل خرید بی‌رویه ایرانیان می‌داند و می‌گوید: بعضی خرید می‌کنند تا با مد روز هماهنگ شوند و به دوستان و بستگان خود بگویند که به فلان کشور سفر کرده‌اند یا امکان مالی این را داشته‌اند که فلان جواهر یا مبلمان را تهیه کنند. بعضی هم به سفر می‌روند و چون دلشان نمی‌خواهد از قافله، عقب بمانند به خرید چیزهایی رو می‌آورند که به آن نیاز ندارند اما چون خاله یا عمه خریده‌اند آنها هم باید همان چیز را داشته باشند اما همه این موارد از اعتماد به‌نفس پایین این افراد و نوع تفکرشان، سرچشمه می‌گیرد. انسانی که خوش فکر است و نکاه دارد نیازی ندارد که خود را با دیگران بسنجد.
مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده سازمان بهزیستی، با اشاره به این‌که علت اصلی خرید بی‌رویه ایرانیان، ناشادی و بالارفتن میزان اضطراب و افسردگی در آنهاست، بیان می‌کند: میزان اضطراب و افسردگی، نه تنها در ایران که در همه‌جای جهان، افزایش یافته است از این‌رو قرن گذشته را قرن اضطراب و قرن حاضر را قرن افسردگی دانسته‌اند اما در شرایط کنونی، تعداد افراد مضطرب و افسرده در ایران، بیش از معیارهای جهانی است. در جامعه ما هیچ نظریه‌ای برای شادی وجود ندارد. مردم، تجربه شادی دسته جمعی ندارند یاد گرفته‌اند در غم‌ها شریک یکدیگر باشند نه در شادی‌ها. وضع اقتصادی و شرایط اجتماعی و بیکاری هم، مزید بر علت‌اند از این‌رو بعضی افراد با خریدکردن درپی تخلیه روانی خود هستند.
براتی سده، به نتایج پژوهشی که در یکی از دانشگاه‌های آمریکا نجام گرفته اشاره و آن را با تحقیقی که خود روی دانشجویان دانشگاه تهران انجام داده مقایسه می‌کند و می‌گوید: دوسال پیش، دانشگاهی در آمریکا از دانشجویان خود خواست تا بنویسند وقتی غمگین هستند برای شادشدن خود چه می‌کنند و آنان دو نوع واکش نشان داده بودند؛ واکنش فعالانه مثل رفتن به کوه و تئاتر و غیرفعالانه مثل تماشای تلویزیون اما هیچ‌کدام واکنش منفی نشان نداده بودند در حالی‌که پژوهش مشلبهی، سال گذشته انجام شد خیلی از دانشجویان دانشگاه تهران واکنش منفی نشان داده و مثلا گفته بودند ماشین را برمی‌داریم و بی‌هدف در خیابان می‌چرخیم و این می‌تواند یکی از دلایل ترافیک تهران باشد که کارشناسان باید به آن بپردازند.
این پژوهشگر و استاد دانشگاه، جنسیت را در میزان خرید افراد موثر می‌داند. به گفته او زنان، بیشتر از مردان خرید می‌کنند. زیرا تنوع را دوست دارند و برخلاف مردان که بیشتر و نه همیشه به جنبه‌های کاربردی آنچه می‌خرند توجه می‌کنند زنان بیشتر به دنبال ایجاد تنوع، سرگرمی و برآورده کردن جنبه‌های احساسی در خرید هستند.
براتی به تاثیر آموزش اشاره می‌کند و می‌گوید: نهادهای فرهنگی و سازمان‌های مرتبط چون صدا و سیما و سازمان میراث فرهنگی به مردم آموزش نداده و فرهنگ‌سازی نکرده‌اند که شمایی که برای خرید به بازار تهران می‌روید می‌توانید خانه صنیع‌الدوله و گذرلوطی صالح را هم ببینید به امامزاده زید بروید و از آرامگاه لطفعلی‌خان زند هم دیدن کنید در ضمن خرید خود را هم انجام دهید من فکر می‌کنم چه در تهران و چه شهرهای دیگر مردم با جاذبه‌های تاریخی و طبیعی آن شهر، آشنا نیستند و هیچ‌کس هم این جاذبه‌ها را به آنها معرفی نکرده است وگرنه خرید می‌تواند بخشی از سفرباشد نه همه هدف یا بخش عمده‌ای از آن
