باز هم از منبع ویکی پدیا: http://fa.wikipedia.org/wiki/آریایی
آریا (
سانسکریت:
آ-ریا āˊrya،
ایرانی باستانی:
اَریا arya،
پارسی باستانی:
اَرییا ariya،
اوستایی:
اَیرییا airiia)
[۱]، نامی است که نیاکان مشترک اقوام
ایرانی و
هندی (مردمان شمال
هند) (آنان که به
زبانهای هند و ایرانی سخن می‌گفتند) خود را بدان معرفی میکردند و آن را به معنی شریف، اصیل و آزاده و بسیار نجیب دانسته‌اند. کسی که وابسته و از تبار قوم آریا باشد آریایی، آرین یا آریان می‌نامند.
تنها مورد کاربرد مجاز اصطلاح آریایی درباره اقوامی است که در ازمنه باستانی خود، خویشتن را آریا می‌نامیدند.
هندیان و
ایرانیان و مادها و
سکایان و
آلان‌ها و
اسکیت‌ها و اقوام ایرانی زبان آسیای میانه خود را آریا می‌خواندند.
[۲]
نام
ایران نیز از این ریشه مشتق شده‌است. نمونهٔ این اشاره‌ها را می‌توان در
اوستا، سنگ‌نبشته‌های
هخامنشی و متن‌های کهن
هندو (مانند
ریگ‌ودا) دید. مورخان قدیم از آن نام برده و
هرودوت و
بطلمیوس چند قوم را به نام آریایی یاد کرده‌اند. پژوهش گسترده در پیرامون این واژه انجام شده و اختلافات بسیاری به میان آمده‌است.
بایسته‌است یادآوری گردد که واژهٔ آریا پیش از این، به گونه‌های دیگر، از جمله اَری āri به معنای فلات نشین در زبان هندوآریایی کهن و ارتَه در زبانهای میان رودان به کار رفته‌است. در هزارهٔ سوم پ.م. نیز به واژگان فراوانی که هر یک به گونه‌ای با واژهٔ اَری در آمیخته‌اند، برمی خوریم.
[۳]
در اواخر سدهٔ ۱۸ شناسای دو شاخهٔ زبان آسیایی یعنی
سانسکریت و
اوستایی آغاز شد، دانشمندان به شباهت تام زبان
سانسکریت با زبانهای
یونانی و
لاتینی و
کلتی و
آلمانی پی بردند و این شباهت آشکار کرد که تمام این زبان‌ها دارای یک نیای مشترک هستند.
در سدهٔ نوزدهم، پس از آنکه زبان‌شناسان
زبانهای هندوایرانی و اروپایی را هم‌ریشه یافتند، برخی از اروپاییان واژهٔ آریایی را به معنای کسی که به زبانی
هندواروپایی سخن می‌گوید به کار بردند. در سال‌های پایانی سدهٔ نوزدهم و آغاز سدهٔ بیستم، در
آلمان و
انگلیس، برخی این واژه را برای توصیف مردم شمال اروپا و اقوام
ژرمن به کار می‌بردند. این کاربرد نو از این واژه، پس از
جنگ جهانی اول، دست‌مایهٔ گروه‌های نژادپرست آلمانی و به‌ویژه
حزب نازی شد.
خاستگاه آریاییان
یکی از این دیدگاه‌ها می‌گوید که آریاییان نزدیک به هشت‌هزار سال پیش در جنوب سیبری و در اطراف دریاچهٔ آرال می‌زیستند که با مهاجرتی که به سوی جنوب داشتند بخشی به هند و افغانستان و بخشی نیز به طرف کوه‌های قفقاز حرکت کرده‌اند که قوم‌های ماد و پارس از کوه‌ها گذشتند و در اطراف دریاچهٔ ارومیه ماندگار شدند و بخش دیگری به سمت اروپا حرکت کردند. دیگر دیدگاه‌ها آناتولی؛آذرآبادگان؛قفقاز و... را خاستگاه نخست این قوم می‌داند. تازه‌ترین دیدگاه را در این باره جهانشاه درخشانی طرح کرده‌است. وی خاستگاه این قوم را بستر کنونی خلیج فارس می‌داند که در دوران یخبندان بی آب بوده و پس از بالا آمدن آبهای دریای آزاد آریاییان، به تدریج به فلات ایران و پهنه‌های میانرودان تا فلسطین کوچ کرده‌اند و تمدن‌های آغازین آن سرزمین‌ها را بنیاد گذارده‌اند. بر پایهٔ همین دیدگاه پهنه‌های شمالی نمی‌توانسته‌اند خاستگاه آریاییان بوده باشند زیرا هوای سرد دوران یخبندان امکان زیست در آن مناطق را نمی‌داده‌است.
همین دیدگاه نشان می‌دهد که برای نمونه پارسیان و هخامنشیان پیش از رفتن به سوی انشان در کرمان و حوالی آن حضور داشته‌اند.
[۴]
[ویرایش] ریشه‌شناسی
اصطلاح «-Arya» در زبان
هندوایرانی از زبان
هندواروپایی‌های اولیه (PIE) به عاریت گرفته شده که در آن صفت «یو» به ریشه «آر» اضافه شده و این ریشه به معنای «جمع آوری ماهرانه» است و در کلمات یونانی «هارماً»، «چاریوت» و «اریستوت» یونانی (همانند «
اریستوکراسی» و اصطلاحات لاتین «آرس»، «آرت» و غیره دیده می‌شود.
به نظر می‌رسد «آریو-» از حدود زبان هندو-اروپایی‌های اولیه بالاتر باشد و نمی‌توان آن را به متکلمین
زبان هندی اروپایی اولیه نسبت داد. همچنین گفته می‌شود که کلماتی مانند “
Eire” ، نام ایرلندی کشور
ایرلند و “ehre”، معادل آلمانی کلمه honor به معنی آبرو) به این پیشوند مرتبط هستند. در دهه ۱۸۵۰
ماکس مولر ادعا کرد که این کلمه به طور مشخص به جمعیتی از مردم کشاورز اشاره دارد و برای استدلال گفته خود به «آره» اشاره کرد که به معنای «شخم زدن» است. دیگر نویسندگان قرن ۱۹ مانند
چارلز موریس از این تفکر دفاع کردند و گسترش متکلمین PIE را به گسترش کشاورزی مربوط دانستند. در
زبان اوستایی، در
فرگرد یکم وندیداد اوستا به صورت
اَئیرییانم وَئِجو (Airiianəm vaēǰō) «گستره آریاییهاً آمده و در یشت سیزدهم از
مِهریشت (دهمین یشت از
یشت‌های اوستا) به صورت
اَئیریو شایانا (Airyō šayana)»خانمان‌های آریایی«آمده‌است. در فارسی میانه به صورت
اِران‌شَهر (Ērānshahr) و در
فارسی نو به صورت
ایران است. در
سانسکریت،
آریاورته (Āryāvarta)»مسکن آریاییهاً، سرزمینی باستانی در شمال
هند بوده‌است.
[۱]
[ویرایش] هند و ایرانی
نوشتار اصلی: هندوایرانی
به احتمال زیاد هند و ایرانی‌های اولیه در حدود
۲۵۰۰ سال قبل از میلاد با هم متحد شدند. کلمه «آریایی» به یک معنا فرهنگی قدیمی است که قبل از فرهنگ‌های اوستایی ودیک وجود داشته‌است. مجموعه‌های باستان‌شناسی
آندرونوو و/یا
اسروبنایا در تلاش هستند تا این فرهنگ هند و ایرانی باستانی را شناسایی کنند. کلمه «آریایی» در زبان‌شناسی به
خانواده زبانهای هندوایرانی اشاره می‌کند. برای جلوگیری از سردرگمی مخاطب در بین معانی مختلف کلمه معمولاً امروزه از این اصطلاح زبان‌شناسی استفاده نمیشود. به جای آن از اصطلاحات مشخص وبدون ابهام «هند و اروپایی اولیه»، «هندوایرانی اولیه» ،«هند وایرانی» ،«ایرانی» و «هندوآریایی» استفاده می‌شود.
زبان هندوایرانی اولیه به خانواده
زبانهای هندوایرانی تکامل یافت. از اعضای قدیمی این خانواده می‌توان به
سانسکریت ودیک،
اوستایی و زبان هندوآریایی دیگری اشاره کرد که براساس کلمات عاریتی از زبانی به نام
میتانی معروف شده‌است .
(واژهٔ ایران (به 
به دنیا آمدن (!) وی را اعلام کرده اند!
