در یک نگاه کلی، مهارت حل مسئله شاید شما را به دنیای بازی‌های فکری پرتاب کند ولی این همه ماجرا نیست. اصطلاح مهارت حل مسئله یک رویکرد تخصصی برای رویارویی با مشکلات و چالش‌های زندگی، محیط کاری، محیط خانوادگی، تحصیلی و … است. مهارت حل مسئله به شما کمک می‌کند تا تشخیص دهید که یک مشکل چرا رخ می‌دهد و چه اقداماتی در جهت حل آن باید انجام دهید.
مهارت حل مسئله چیست؟
مهارت حل مسئله به فرآیندی گفته می‌شود که طی آن، فرد راه‌حل‌های موثر و مطابق با شرایط را برای حل مسائل اتخاذ می‌کند. این مهارت به شما کمک می‌کند مسائل را سریع‌تر و موثرتر حل کنید.
در کل، مهارت حل مسئله یک فرآیند آگاهانه، منطقی، هدفمند و مستلزم تلاش است. بد نیست بدانید این مهارت یکی از مهارتهای کلیدی است که کارفرمایان در متقاضیان کار به دنبال آن هستند، چون کارمندان با کسب این مهارتها نشان می‌دهند که چقدر به خود متکی و مستقل هستند. اما مهارت حل مسئله نیاز به شناسایی سریع مسئله و اجرای راه حل موثر و مفید دارد.
این مهارت به عنوان یک مهارت نرم (یک قدرت شخصی) در نظر گرفته می‌شود تا یک مهارت سخت، که از راه آموزش فرا گرفته می‌شود. ولی می‌توانید با آشنایی با مسائل رایج در حوزه کاری و فعالیت خود و مشورت کردن با کارمندان با تجربه‌تر، مهارت حل مسئله را در خود تقویت کنید.
مهارت حل مسئله چگونه کار می‌کند؟
مهارت حل مسئله با شناسایی موضوع شروع می‌شود. مثلا یک معلم که قصد دارد عملکرد دانش آموز خود را در نوشتن بهبود بخشد، باید تستهای نوشتاری را مرور کند و به دنبال زمینه‌‌های بهبود بگردد. او در ابتدا باید از دانش‌آموز بخواهد که با کلمات مرتبط، جملات ساده بسازد و در ادامه با نوشتن پاراگراف‌ها و سازماندهی آنها، نحوه تنظیم پاراگراف‌ها را به دانش‌آموز یاد بدهد.
برای حل این مشکل، معلم با دانش آموزان در مورد چگونگی و زمان نوشتن جملات مرکب، نحوه نوشتن پاراگراف‌ها و روش‌‌های سازماندهی یک انشا کار می‌کند.
مراحل مهارت حل مسئله
معمولا در مهارت حل مسئله، پنج مرحله وجود دارد. به این مراحل، «ابزار ضروری» برای حل مسئله نیز گفته می‌شود. در کل افراد دارای این مهارت، از این ابزارهای ضروری برخوردار هستند.
۱- تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر
برای حل یک مشکل، باید بفهمید که چه چیزی باعث بروز آن شده است. این امر مستلزم جمع‌آوری و ارزیابی دادهها، در نظر گرفتن شرایط احتمالی کمک کننده و مشخص کردن دقیق مواردی است که برای حل و فصل مشکل باید به آن پرداخته شود. برای انجام این کار، از مهارت‌هایی مانند:
• جمع آوری اطلاعات
• تحلیل دادهها
• کشف واقعیت‌ها
• تحلیل تاریخی و تجربه‌ای
باید کمک گرفت.
۲- بررسی راه حل‌‌های احتمالی
در قدم بعدی، وقتی علت را مشخص کردید، راه حل‌‌های احتمالی را بررسی کنید. گاهی اوقات این کار مستلزم کار گروهی است چون دو (یا چند) ذهن اغلب بهتر از یک ذهن عمل می‌کنند. یک استراتژی واحد به ندرت مسیر واضحی برای حل یک مشکل پیچیده ارائه می‌دهد. ابداع مجموعه‌ای از جایگزین‌ها به شما کمک می‌کند مسائل را حل کنید و خطر مواجهه با مشکل را تا حد ممکن کاهش دهید. برای این مرحله انجام کارهای زیر بسیار کمک‌کننده خواهد بود:
• طوفان فکری
• تفکر خلاقانه
• پیش بینی
• طراحی پروژه
• برنامه‌ریزی پروژه
۳. راه حل‌ها را ارزیابی کنید
بسته به ماهیت مشکل و دامنه اختیار هر فرد، ارزیابی بهترین راه حل‌ها ممکن است توسط تیم‌‌های تعیین شده یا رهبران تیم، انجام یا به تصمیم گیرندگان شرکت سپرده شود. در هر حال هر کسی که تصمیم می‌گیرد، به عنوان یک تصمیم‌گیرنده باید هزینه‌‌های بالقوه، منابع مورد نیاز و موانع احتمالی برای اجرای راه‌حل را ارزیابی کند. این کار به چندین مهارت نیاز دارد. این مهارتها شامل موارد زیر می‌شود:
• تحلیل و بررسی
• بحث و گفت‌وگو
• پذیرش
• انجام کار گروهی
• استفاده از تستهای توسعه‌ای
• اولویت‌بندی
۴. اجرا کردن طرح
پس از تصمیم گیری در مورد انجام یک اقدام، باید این تصمیم‌گیری با معیارهایی اجرا شود که بتواند به سرعت و با دقت مشخص کند که آیا طرح ارائه شده کار می‌کند یا نه. اجرای طرح همچنین شامل آگاه کردن پرسنل در مورد تغییرات در رویه‌‌های عملیاتی استاندارد است. این کار به مهارتهای زیر نیاز دارد:
• مدیریت پروژه
• اجرای پروژه
• همکاری افراد با یکدیگر
• مدیریت زمان
• توسعه کار
۵. ارزیابی اثربخشی راه حل
وقتی یک راه حل پیاده‌‌سازی می‌شود، کسانی که به عنوان حلال مسئله اقدام می‌کنند، سیستم‌هایی را برای ارزیابی اینکه راه‌حل ارائه‌شده با چه سرعتی کار می‌کند، در اختیار دارند. به این ترتیب، آنها در اسرع وقت متوجه می‌شوند که آیا مشکل حل شده است یا باید رویه خود را در اواسط جریان تغییر دهند. این کار مستلزم موارد زیر است:
• ارتباط موثر
• تحلیل دادهها
• بررسی نظرسنجی‌ها
• تحلیل بازخورد مشتری
• پیگیری مسئله تا پایان کار
• عیب یابی
در ادامه برای روشن‌تر شدن موضوع، نمونه‌‌‌هایی از مهارت حل مسئله برای شما آورده‌ایم.
نمونه ۱:
*زمانی که من برای اولین بار به عنوان وکیل حقوقی استخدام شدم، ۲۵ مجموعه پرونده پزشکی معوقه به من سپرده شد که باید خلاصه‌سازی آنها را انجام می‌دادم. هر کدام از این پرونده‌ها صدها صفحه داشتند. در همان زمان من درگیر کارهای دیگر هم بودم و زمان کافی در روز برای این کار نداشتم.
بعد از اینکه مشکل را برای سرپرستم توضیح دادم، او موافقت کرد که به من مبلغی را به عنوان دستمزد اضافه بدهد تا صبح‌های شنبه روی کارهای عقب‌افتاده تمرکز کنم. من توانستم این عقب ماندگی را طی یک ماه جبران کنم.
نمونه۲:
*وقتی به عنوان مدیر هنری به یک تیم ملحق شدم، طراحان هر مرحله از فرآیند طراحی را به صورت خرد مدیریت می‌کردند و همین موضوع باعث از بین رفتن خلاقیت آنها شده بود. من از بحث‌های هفتگی و میزگرد برای جلب نظرات خلاقانه استفاده کردم و مطمئن شدم که به هر طراح باید استقلال کامل داده شود تا بهترین کار خود را انجام دهد.
همچنین مسابقات ماهانه گروهی را تعریف کردم که به ایجاد روحیه، جرقه زدن ایده‌‌های جدید و بهبود همکاری بین طراحان کمک می‌‌کرد.
اهمیت برجسته کردن مهارتهای حل مسئله
از آنجایی که مهارت حل مسئله برای اکثر کارفرمایان مهم است، آنها را در رزومه شغلی و در مصاحبه‌های کاری‌تان در اولویت قرار دهید.
*اگر مطمئن نیستید که چه چیزی را باید در روزمه بگنجانید، به نقش‌های قبلی‌تان (در محیط‌های تحصیلی، کاری یا داوطلبانه) در چالش‌هایی که با آنها برخورد کردهاید و مشکلاتی که حل کردهاید، اشاره کنید. نمونه‌‌های مرتبط را در روزمه با درخواستتان برجسته کنید. حتما در رزومه خود، نقاط قوت خودتان را در مهارت حل مسئله بیان کنید تا نشان دهید چگونه به کمک توانایی‌هایتان یک مشکل را حل کردهاید.
*در طول مصاحبه، آماده توصیف موقعیت‌هایی باشید که در شغل‌های قبلی‌تان با آنها مواجه شده‌اید. فرآیندهایی که برای رسیدگی به مشکلات دنبال کردهاید، مهارت‌هایی که به‌کار گرفته‌اید و نتایج اقداماتتان را بیان کنید. کارفرمایان بالقوه مشتاق شنیدن روایتی منسجم از روش‌هایی هستند که شما از مهارتهای حل مسئله به کار بسته‌‌اید.
*مصاحبه‌‌کنندگان ممکن است مشکلات فرضی را برای شما مطرح کنند تا آنها را حل کنید. پاسخ‌‌های خود را بر اساس پنج مرحله و در صورت امکان با توجه به مشکلات مشابهی که تاکنون حل کردهاید، پاسخ دهید.
سوالات متداول
مهارت حل مسئله در چه زمینه‌ای به فرد کمک می‌کند؟
حل مسئله با شناسایی موضوع، ارائه راه حل‌ها، اجرای آنها و ارزیابی اثربخشی آنها به فرد در پاسخ دادن به چالش‌ها کمک می‌کند.
چگونه از مهارت حل مسئله در پیدا کردن شغل استفاده کنیم؟
از آنجایی که این مهارتی است که برای اکثر کارفرمایان مهم است، آنها را در رزومه، نامه درخواست کار و مصاحبه‌ها در اولویت قرار دهید.
