نگارش زیر و بم
نگارش زیر و بم
با نگارش موسیقی میتوانیم زیر و بم دقیق صداها را با استفاده از نشانههائی - موسوم به نُت (note) که در سطحهای مختلفی بر یک حامل (staff) قرار میگیرند مشخص سازیم. نت، نشانهای بیضی شکل است (چنانکه در نگارش ریتم خواهیم دید، کشش زمانی نت بسته به توپُر یا توخالی بودن آن و نیز بسته به آنکه دنباله (stem) و پرچم (flag) به آن متصل باشد متفاوت است). حامل مجموعهای از پنج خط افقی است. نتها بر این خطها یا در فاصلهٔ میان آنها (میان خطها) قرار میگیرند؛ هر چه محل قرار گرفتن یک نت بر حامل بالاتر باشد آن نت زیرتر است:
اگر نتی زیرتر یا بمتر از حد، قابل نمایش بر پنج خط حامل باشد، خطهای افقی کوچکی موسوم به خطهای اضافه (ledger lines) برای نگارش آن بهکار گرفته میشوند:
هفت صدا از دوازده صدائی که در موسیقی غرب محدوده اُکتاو را پُر میکنند، به ترتیب با نامهای دو، ر، می، فا، سُل، لا و سی نامگذاری شدهاند [SUP](۱)[/SUP]. این زنجیره بارها و بارها برای نامگذاری صداهای همنام در اُکتاوهای بالاتر یا پایینتر تکرار میشود، این نتها متناظر با شستیهای سفید پیانو هستند. پنج صدای باقیمانده (از دوازده صدای محدودهٔ اُکتاو) که متناظر با شستیهای سیاه پیانو هستند، با یکی از همین نامها همراه نشانهٔ دیز (sharp sign) (#) و یا نشانهٔ بِمُل (b) (flag siga) نمایانده میشوند به این ترتیب، صدای میانی نتهای دو و ر را میتوان دو دیز (# C؛ زیرتر از دو) یا ربمُل (Db؛ بمتر از ر) نامید. در نتنگاری، برای لغو تأثیر نشانههای دیز و بمل از نشانهای بهنام نشانهٔ بهکار (њ - natural sign) استفاده میشود.
(۱) . در کشورهای انگلیسی زبان، ردیف نتها با هفت حرف اول الفبای لاتین و با آغاز از نت لا چنین نامگذاری مخیشود: f، E، D، C، B، A و G روش نامگذاری نتها در ایران برگرفته از نظام فرانسوی است که در آن ردیف نتهای الفبائی به ترتیب از راست به چپ متناظر با لا، سی، دو، ر، می، فا و سل هستند. در نظام نامگذاری آلمانی نیز همین حروف بهکار میروند. اما حرف B معرف نت سیبمل است و نت سی با حرف H نمایانده میشود - م.
دوازده صدای محدودهٔ اُکتار و مکان آنها بر شستیهای پیانو
کلید (clef) نشانهای است که بر ابتدای حامل قرار گرفته و زیر و بم و نام هر کدام از خطها یا میان خطها را تعیین میکند. کلید سُل (treble clef) و کلید باس (bass clef) و کلید باس (bass clef) (کید فا ی خط چهارم) از رایجترین کلیدهای موسیقی هستند. کلید سُل برای نتنگاری محدودهٔ صداهای زیر (مانند نتهائی که پیانیست اغلب با دست راست مینوازد) و کلید باس در نتنگاری محدودههای بم (مانند آنچه پیانیست با دست چپ مینوازد) بهکار گرفته میشود:
کلید سُل (treble clef)
کلید باس (bass clef)
در موسیقی سازهای شستیدار، قلمرو پهناوری از صداهای زیر و بم که با دو دست نواخته میشوند بهکار گرفته میشود؛ در نگارش اینگونه موسیقی، حامل بزرگ (grund staff) که ترکیبی از حاملهای سل و باس است بهکار میرود. تصویر زیر چگونگی تناظر نتهای حامل بزرگ را شستیهای پیانو نشان میدهد. نت دوئی را که در نزدیکی میانهٔ ردیف شستیها قرار گرفته است دو میانی (middle C) مینامند.
نتها بر حامل بزرگ و مکان آنها بر شستیهای پیانو
منبع:aftabir