1ـ مقدمه
ازجمله مشكلات اساسی معابر سواره رو خیابانها و شبكههای بزرگراهی و محوطههای صنعتی در كشور ما تخریب و تعویضهای متوالی آسفالت ميباشد كه در كنار تحمیل خسارات میلیاردی به اقتصاد ملی، ضریب ایمنی جادهها و خیابانهای كشور را نیز به شدت كاهش داده است و البته خسارات فراوانی نیز به خودروها وارد ميكند به نحوی كه این وضعیت مورد اعتراض 100 درصد صاحبان اتومبیلها و رانندگان ميباشد! اعتراض كه تكنولوژی فعلی ساخت معابر قادر به پاسخگویی و رفع این معضل نیست و نیازمند تغییر ساختاری و تكنیكی طراحی و ساخت معابر سواره رو و ترافیكی ميباشد. از طرفی معضل زیست محیطی استفاده از مواد فعلی و هیدروكربنها در تركیب آسفالت قیری در كنار پائین بودن قابلیتها و آسفالت قیری برای احراز بسیاری از مشخصات فنی مورد لزوم در معابر ترافیكی بالاخص دوام و پایداری در برابر تغییرات جوی و سیكلهای یخبندان، گزینه رویههای بتنی RCCP را پیش رو قرار داده است.
2ـ معایب آسفالت قیری
آسفالت قیری كه در مقابل فشارهای فیزیكی مقاومت چندانی ندارد، این مقاومت در مرغوبترین آسفالت قیری ایران معادل 85ـ75 كیلوگرم بر سانتیمتر مربع است. و در برابر تغییرات جوی و تغییر دما تغییر شكل ميدهد و عمر مفید كوتاهی دارد.
2ـ1ـ آلودگی هوا و محیط زیست
برای تهیه آسفالت قیری به چیزی حدود 140 درجه سانتیگراد دما نیاز هست و در نتیجه برای تولید این نوع آسفالت مقادیر قابل توجهی سوخت به مصرف ميرسد و ميتوان گفت به لحاظ زیست محیطی، اقتصادی و خصوصاً آلودگی هوا در كلان شهرها بسیار نامناسب است.
2ـ 2ـ عدم سازگاری با شرایط آب و هوایی
بخش قابل توجهی از افت كیفیت آسفالتهای قیری در عبور از فصل سرما و یخبندان اتفاق ميافتد و عواملی از قبیل پدیده جذب آب و یخ زدگی و آب شدگی، نفوذ آب به لایههای زیرین و یا استفاده از نمك برای یخزدائی از جمله عوامل اصلی، تخریب آسفالتهای قیری در عبور از فصل سرما ميباشد.
در مناطق گرمسیر با مشكل تغییر شكل آسفالت قیری مواجه هستیم.
2ـ3ـ عدم دوام در برابر مواد شیمیایی
آسفالت قیری در برابر مواد نفتی مانند گازوئیل، نفت، بنزین و اسیدهایی كه در محوطههای صنعتی وجود دارند تخریب ميشوند.
2ـ4ـ استفاده از قیر نامناسب
قیر مورد مصرف در راهسازی به طور مستقیم در مقابل عوامل جوی بوده و باید ضربههای ناشی از حركت وسایل نقلیه را تحمل نماید [1]
3ـ خواص بتن غلطكی
به طور كلی خواص بتن غلطكی سخت شونده بستگی به دانهبندی، جنس و شكل سنگدانهها، و مواد سیمانی، نحوه ساخت مخلوط، درصد تراكم و كنترل اجرا دارد. مزیت این روش ساخت بتن، هزینه كمتر از انواع دیگر بتن و سرعت اجرایی بسیار زیاد آن بوده و در عین حال دارای خواص مكانیكی مورد نیاز بتن معمولی نیز ميباشد. [2] عموماً بتن غلطكی را بتنی سفت با اسلامپ صفر تعریف ميكنند. [3]
3ـ1ـ كاربرد رویه بتنی RCCP زود سخت شونده
دامنه كاربرد بسیار وسیع در ساخت جادهها و خیابانهای اصلی و فرعی، آزاد راهها، باند پرواز، آشیانه هواپیما، كف سالنهای صنعتی، محوطههای صنعتی و انبارها، باراندازها، جاده معادن، پیاده روها، ورزشگاهها، پیست اتومبیلرانی، كف نمایشگاههای صنعتی و تجاری، محوطههای تجاری، بنادر اسكلهها، دامداريها، سردخانهها، جادههای شیبدار، لوپها، میادین، دورها، پلها، كف ترمینالها، ایستگاههای اتوبوس و كامیون (گاراژ) را ميتوان نام برد.
3ـ2ـ مقاومت رویه بتنی RCCP زود سخت شونده
مقاومت فشاری با نسبت آب به سیمان پایین و صفر بودن اسلامپ از 150 تا 300 كیلوگرم بر سانتيمتر مربع كه در شرایط عمل آوری و با مرغوبترین مصالح به دست آمده است كه تحمل بارهای سنگین ترافیكی به ویژه در محل شیبها، دورها، بارهای ترافیكی و ایستگاههای سنگین را به راحتی تحمل ميكند.
3ـ3ـ صلبیت
صلب بودن و عدم تغییر شكل در برابر بارهای وارده و ضربات ناشی از سقوط اجسام سخت.
3ـ4ـ سازگاری با شرایط آب و هوایی
دوام بلندمدت نسبت به آسفالت قیری در مناطق گرمسیر و معتدل با توجه به اینكه در برابر افزایش دما مقاوم بوده و هیچگونه تغییر شكلی در آنها ایجاد نميشود. در مناطق سردسیر رویه بتنی (RCCP) به خاطر جذب آب پایین و مقاوم بودن در برابر سیكلهای یخبندان در مواجه با آسیبهای احتمالی ایمن و مقاوم است.
3ـ5ـ اجرا و بهرهبرداری زود هنگام
سرعت بالای اجرا و سهولت نگهداری و قابلیت بهرهبرداری زود هنگام حتی در مواقع اضطرار (دوازده ساعت پس از اجرا).
علی میر علیجانی، دانشجوی كارشناسی ساختمان، دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی
ماكان اسماعیلی، دانشجوی مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شریف
رضا فتورهچی، دانشجوی مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شریف
ازجمله مشكلات اساسی معابر سواره رو خیابانها و شبكههای بزرگراهی و محوطههای صنعتی در كشور ما تخریب و تعویضهای متوالی آسفالت ميباشد كه در كنار تحمیل خسارات میلیاردی به اقتصاد ملی، ضریب ایمنی جادهها و خیابانهای كشور را نیز به شدت كاهش داده است و البته خسارات فراوانی نیز به خودروها وارد ميكند به نحوی كه این وضعیت مورد اعتراض 100 درصد صاحبان اتومبیلها و رانندگان ميباشد! اعتراض كه تكنولوژی فعلی ساخت معابر قادر به پاسخگویی و رفع این معضل نیست و نیازمند تغییر ساختاری و تكنیكی طراحی و ساخت معابر سواره رو و ترافیكی ميباشد. از طرفی معضل زیست محیطی استفاده از مواد فعلی و هیدروكربنها در تركیب آسفالت قیری در كنار پائین بودن قابلیتها و آسفالت قیری برای احراز بسیاری از مشخصات فنی مورد لزوم در معابر ترافیكی بالاخص دوام و پایداری در برابر تغییرات جوی و سیكلهای یخبندان، گزینه رویههای بتنی RCCP را پیش رو قرار داده است.
2ـ معایب آسفالت قیری
آسفالت قیری كه در مقابل فشارهای فیزیكی مقاومت چندانی ندارد، این مقاومت در مرغوبترین آسفالت قیری ایران معادل 85ـ75 كیلوگرم بر سانتیمتر مربع است. و در برابر تغییرات جوی و تغییر دما تغییر شكل ميدهد و عمر مفید كوتاهی دارد.
2ـ1ـ آلودگی هوا و محیط زیست
برای تهیه آسفالت قیری به چیزی حدود 140 درجه سانتیگراد دما نیاز هست و در نتیجه برای تولید این نوع آسفالت مقادیر قابل توجهی سوخت به مصرف ميرسد و ميتوان گفت به لحاظ زیست محیطی، اقتصادی و خصوصاً آلودگی هوا در كلان شهرها بسیار نامناسب است.
2ـ 2ـ عدم سازگاری با شرایط آب و هوایی
بخش قابل توجهی از افت كیفیت آسفالتهای قیری در عبور از فصل سرما و یخبندان اتفاق ميافتد و عواملی از قبیل پدیده جذب آب و یخ زدگی و آب شدگی، نفوذ آب به لایههای زیرین و یا استفاده از نمك برای یخزدائی از جمله عوامل اصلی، تخریب آسفالتهای قیری در عبور از فصل سرما ميباشد.
در مناطق گرمسیر با مشكل تغییر شكل آسفالت قیری مواجه هستیم.
2ـ3ـ عدم دوام در برابر مواد شیمیایی
آسفالت قیری در برابر مواد نفتی مانند گازوئیل، نفت، بنزین و اسیدهایی كه در محوطههای صنعتی وجود دارند تخریب ميشوند.
2ـ4ـ استفاده از قیر نامناسب
قیر مورد مصرف در راهسازی به طور مستقیم در مقابل عوامل جوی بوده و باید ضربههای ناشی از حركت وسایل نقلیه را تحمل نماید [1]
3ـ خواص بتن غلطكی
به طور كلی خواص بتن غلطكی سخت شونده بستگی به دانهبندی، جنس و شكل سنگدانهها، و مواد سیمانی، نحوه ساخت مخلوط، درصد تراكم و كنترل اجرا دارد. مزیت این روش ساخت بتن، هزینه كمتر از انواع دیگر بتن و سرعت اجرایی بسیار زیاد آن بوده و در عین حال دارای خواص مكانیكی مورد نیاز بتن معمولی نیز ميباشد. [2] عموماً بتن غلطكی را بتنی سفت با اسلامپ صفر تعریف ميكنند. [3]


3ـ1ـ كاربرد رویه بتنی RCCP زود سخت شونده
دامنه كاربرد بسیار وسیع در ساخت جادهها و خیابانهای اصلی و فرعی، آزاد راهها، باند پرواز، آشیانه هواپیما، كف سالنهای صنعتی، محوطههای صنعتی و انبارها، باراندازها، جاده معادن، پیاده روها، ورزشگاهها، پیست اتومبیلرانی، كف نمایشگاههای صنعتی و تجاری، محوطههای تجاری، بنادر اسكلهها، دامداريها، سردخانهها، جادههای شیبدار، لوپها، میادین، دورها، پلها، كف ترمینالها، ایستگاههای اتوبوس و كامیون (گاراژ) را ميتوان نام برد.
3ـ2ـ مقاومت رویه بتنی RCCP زود سخت شونده
مقاومت فشاری با نسبت آب به سیمان پایین و صفر بودن اسلامپ از 150 تا 300 كیلوگرم بر سانتيمتر مربع كه در شرایط عمل آوری و با مرغوبترین مصالح به دست آمده است كه تحمل بارهای سنگین ترافیكی به ویژه در محل شیبها، دورها، بارهای ترافیكی و ایستگاههای سنگین را به راحتی تحمل ميكند.
3ـ3ـ صلبیت
صلب بودن و عدم تغییر شكل در برابر بارهای وارده و ضربات ناشی از سقوط اجسام سخت.
3ـ4ـ سازگاری با شرایط آب و هوایی
دوام بلندمدت نسبت به آسفالت قیری در مناطق گرمسیر و معتدل با توجه به اینكه در برابر افزایش دما مقاوم بوده و هیچگونه تغییر شكلی در آنها ایجاد نميشود. در مناطق سردسیر رویه بتنی (RCCP) به خاطر جذب آب پایین و مقاوم بودن در برابر سیكلهای یخبندان در مواجه با آسیبهای احتمالی ایمن و مقاوم است.
3ـ5ـ اجرا و بهرهبرداری زود هنگام
سرعت بالای اجرا و سهولت نگهداری و قابلیت بهرهبرداری زود هنگام حتی در مواقع اضطرار (دوازده ساعت پس از اجرا).


3ـ6ـ سازگاری با محیط زیست
رویه بتنی RCCP به خاطر نفوذناپذیری مواد متشكله آن به بافت مصالح و طبیعت، به عنوان رویه سازگار هیچگونه مشكل زیست محیطی در محدوده كاربردی خود ندارند. و تا پایان دوره دوام مواد و مصالح متشكله آن به عنوان بخشی از طبیعت تعریف ميشود. رنگ خاكستری و خنثی RCCP، ضریب جذب دمای مناسبی دارد و این به خاصیت پایین آوردن دمای محیط كمك ميكند.
3ـ7ـ گزارش فنی بتن توانمند زود سخت شونده RCCP
پس از انجام مطالعات اولیه، بررسی و ارزیابی قابلیتهای مصالح موجود در كشور در نهایت طرحی مناسب با كشورمان تهیه و تدوین شد كه در ابتدای سال 1384 به ثمر نشست نتایج آزمایشهای ما كه پس از طی 28 روز با عنوان دوره بلوغ بتن انجام شد، نشان داد كه همه چیز براساس پیشبینی ما و مطابق با محاسبات و طراحيهای اولیه جواب داده است كه ميتوان به نمونة اجرا شده در هشتگرد اشاره كرد.
4ـ نتیجهگیری
پس از ذكر معایب آسفالت قیری و مزایای بتن غلطكی لازم است بدانیم كه اولین گامها برای جایگزینی برداشته شده و نمونهای برای ارزیابی و استناد اتفاق افتاده است. بیش از 40 سال است كه شیوه تولید، استفاده و مزایای بتن غلطكی در دانشگاههای ما تدریس ميشود، نیروی متخصص و آگاه در این باره در كشور تربیت شده است و همه شرایط و امكانات فراهم است، اما هم چنان از آسفالت قیری استفاده ميشود.
5ـ منابع
[1] سیاوش كواری« مصالح ساختمانی انتشارات دانش و فن » 1379
[2]. Acl Committee Report 210R-93, Erosion of Concrete in Hydraulic Structures.
[3] Acl Committee Report 201.2R-92, Guide to Durable Concrete.
رویه بتنی RCCP به خاطر نفوذناپذیری مواد متشكله آن به بافت مصالح و طبیعت، به عنوان رویه سازگار هیچگونه مشكل زیست محیطی در محدوده كاربردی خود ندارند. و تا پایان دوره دوام مواد و مصالح متشكله آن به عنوان بخشی از طبیعت تعریف ميشود. رنگ خاكستری و خنثی RCCP، ضریب جذب دمای مناسبی دارد و این به خاصیت پایین آوردن دمای محیط كمك ميكند.
3ـ7ـ گزارش فنی بتن توانمند زود سخت شونده RCCP
پس از انجام مطالعات اولیه، بررسی و ارزیابی قابلیتهای مصالح موجود در كشور در نهایت طرحی مناسب با كشورمان تهیه و تدوین شد كه در ابتدای سال 1384 به ثمر نشست نتایج آزمایشهای ما كه پس از طی 28 روز با عنوان دوره بلوغ بتن انجام شد، نشان داد كه همه چیز براساس پیشبینی ما و مطابق با محاسبات و طراحيهای اولیه جواب داده است كه ميتوان به نمونة اجرا شده در هشتگرد اشاره كرد.
4ـ نتیجهگیری
پس از ذكر معایب آسفالت قیری و مزایای بتن غلطكی لازم است بدانیم كه اولین گامها برای جایگزینی برداشته شده و نمونهای برای ارزیابی و استناد اتفاق افتاده است. بیش از 40 سال است كه شیوه تولید، استفاده و مزایای بتن غلطكی در دانشگاههای ما تدریس ميشود، نیروی متخصص و آگاه در این باره در كشور تربیت شده است و همه شرایط و امكانات فراهم است، اما هم چنان از آسفالت قیری استفاده ميشود.
5ـ منابع
[1] سیاوش كواری« مصالح ساختمانی انتشارات دانش و فن » 1379
[2]. Acl Committee Report 210R-93, Erosion of Concrete in Hydraulic Structures.
[3] Acl Committee Report 201.2R-92, Guide to Durable Concrete.
علی میر علیجانی، دانشجوی كارشناسی ساختمان، دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی
ماكان اسماعیلی، دانشجوی مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شریف
رضا فتورهچی، دانشجوی مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شریف