چرا خدا حوادثی مثل زلزله را به وجود آورده؟
چرا خدا حوادثی مثل زلزله را به وجود آورده؟
چرا خدا حوادثی مثل زلزله را
به وجود آورده؟
.: سوال:
چرا خدا حوادثی مثل زلزله را به وجود می آورد كه انسانها از بین بروند; آیا میتوان علت زلزله را غضب یا خشم طبیعت دانست؟
.: پاسخ:
در پاسخ به این پرسش باید توجه داشت كه بلاها و دشواریها، علل و رازهای متعددی دارند. از این رو توجه به نكات ذیل شایسته است:
1 . زلزله را نمیتوان شر دانست . شر دو معنی دارد: چیزی كه ملایم و هماهنگ باطبایع نیست; مانند حیوانات موذی و دیگری چیزهایی كه موجب فساد میشوند و در آن مصلحتی وجود ندارد . آن چه از خدا نفی میشود، قسم دوم است; بنابراین ما در عالم �بد مطلق� نداریم و هر چه كه لباس وجود و هستی پوشیده، به نحوی خیر دارد; گرچه بر ما پوشیده باشد .
پس بد مطلق نباشد در جهان
بد به نسبتباشد این را هم بدان
زهر مار آن مار را باشد حیات
نسبتش با آدمی باشد ممات (1)
از دیدگاه یك خداپرست، خیر محض و آن چه كه خیرش بیشتر است، امكان وجود دارد، اما آن چه كه شر محض استیا شرش بیشتر از خیرش باشد، امكان وجودش از سوی خداوند نیست .
2 . این مصیبتها و بلاها را میتوان از منظر امتحان و آزمایش الهی نگریست و صبر در برابر این مصیبتها ارزشمند است . خداوند میفرماید:
�و قطعا شما را به چیزی از (قبیل) ترس و گرسنگی و كاهشی در اموال و جانها و محصولات میآزماییم و مژده ده شكیبایان را� . 1
در آیهای نیز بر امتحانی بودن شر و خیر گواهی میدهد;
�و شما را از راه آزمایش به بد و نیك خواهیم آزمود� . (2)
علامه مطهری در توضیح این آیه معتقد است كه �ای بسا یك چیزی خودش خیر است; نعمت است; ما كه به شما میدهیم، جنبه امتحانی دارد; ولی وقتی كه به شما دادیم، همین خیر بسا هست كه سبب فساد شما بشود; باز شر هم جنبه امتحانی دارد; ای بسا همین شر منشاء اصلاح شما بشود� . (3)
2 . مصیبتها تربیت كننده فرد، بیدار كننده جامعه، هوشیار كننده انسانهای خفته و تحریك كننده عزمها و ارادههاست . بلا و مصیبت این گونه نیست كه اثرش بریدن و خمودی باشد; بلكه وجود سختیها برای آن است كه استعداهای باطنی انسان بروز كند . بلاها هم فرد را تربیت میكند و هم به بیدار سازی جامعه میانجامد . درنگ در بیتابیها، سوگها و ایثارهای زیبای ایرانیان، پس از واقعه بم گواه این مدعاست . در دل گرفتاری ها و مصیبتها، سعادت و نیكبخیها نهفته است . در دنیا كسی پیروز است كه قدرت شناوری داشته باشد . شناوری در امواج بلاها و سختیها، و شناوری در میدان عمل و در عرصه مصیبتها به دست میآید. (4)
همه عمر تلخی كشیده استسعدی
كه نامش برآمد به شیرین زبانی
3 . بلا و مصیبت، صفت رضا به قضای الهی و خشنودی را به آن چه خدا پیش میآورد، ایجاد میكند و برای مردان خدا، صبر در برابر مصیبتها همچون شهد شیرین است . (5)
چون صفا بیند، بلا شیرین شود
خوش شود دارو چو صحتبین شود
برد بیند خویش را در عین مات
پس بگوید اقتلونی یا ثقات
4 . مشكلاتی كه بر مردان الهی وارد میشود نه از نوع عذاب، بلكه برای ترفیع مقام یا آزمایش است . جمله معروف �البلاء للولاء� ، مبین این اصل است .
اگر با دیگرانش بود میلی
چرا جام مرا بشكست لیلی
بلا برای اولیای خدا از نعمتها و هدایای بزرگ الهی است . امام صادق (علیه السلام) میفرماید:
�خداوند بندهای را كه دوست میدارد، او را در گرداب بلا فرو میبرد; فرو بردنی� . (6)
هر آدمی كه كشته شمشیر عشق شد
گو غم مخور كه ملك ابد خون بهای اوست
از دست دوست هر چه ستانی شكر بود
سعدی رضای خود مطلب چون رضا اوست
5 . برخی از مصیبتهایی كه در مورد انسانهای پاك، اما خطاكار پیش میآید، برای پاكسازیآنهاست; (7) مولوی میگوید:
كه بلای دوست تطهیر شماست
علم او بالای تدبیر شماست
مصیبتهای وارده، ضمن فراهم آوری آمرزش گناه، زمینه تقرب بیشتر به خدا را فراهم میآورد . به فرموده امام كاظم (علیه السلام) �ناخوشی و سختی نعمتی است كه خداوند برای پاكسازی به انسان عنایت میكند� . (8)
6 . در پایان این نكته نیز لازم به ذكر است كه برخی دیگر از مصیبت هایی كه به بشر میرسد، زاییده انتخاب انسان است . خداوند هم بر این نكته تاكید دارد كه �هر گونه مصیبتی كه به شما برسد، به سبب دستاورد خود شماست� . (9)
عدم رعایت اصول مهندسی در ساختبناها و تلفات سنگین ناشی از این امر را از نظر نباید دور داشت . به راستی چرا زلزلههای بالای 7 ریشتر در ژاپن تلفات بسیار اندكی داشته است؟
------------------------------------
پی نوشت:
1 . جلال الدین بلخی .
2 . بقره (2): 155 .
3 . انبیاء (21): 35 .
4 . شهید مطهری، مجموعه آثار، ج 4، ص 328 .
5 . همان، ص 311 .
6 . مجموعه آثار (عدل الهی)، ج 1، ص 176 .
7 . محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 15، ص 55 .
8 . محمد محمدیریشهری، عدل در جهان بینی توحیدی، ص 141 .
9 . بحارالانوار، ج 78، ص 165 .