خانه های تاریخی گیلان:
منزل سردار جنگل مربوط به دوره قاجار است و در رشت، سبزه میدان، استادسرا واقع شده است.
درب ورودی منزل میرزا کوچک خان
منزل میرزا کوچک خان جنگلی (قبل از بازسازی)
منزل میرزا کوچک خان جنگلی (بعد از بازسازی)
خانه ابریشمی :خانه ابریشمی از بناهای زیبای عصر قاجار و در محله صیقلان رشت واقع است. این خانه دارای دو تالار به نام های چینی خانه و تالار آیینه است. هر یک از تالار ها با تزئینات پر کار آرایش یافته اند. در تالار چینی خانه ظروفی منقوش به نقش گل و مرغ، در دوایری که با گچ بری ها احاطه شده، به جای گرفته اند. از دیگر قسمت های این بنا تالار آیینه با آینه کاری های دقیق و ظریف است. تزئینات بی شمار سقف، گیلویی ها، طاق ها، طاقچه ها و سردرها به همراه گچ بری های ظرفی در اطراف پیش بخاری این بنای مسکونی را در ردیف زیباترین منازل دوره قاجاریه قرار داده است. از آنجا که این بنا در گذشته به حاجی میرزا ابریشمی تعلق داشت. امروزه نیز با نام صاحب اولیه آن خوانده می شود
عکس ها
خانه قدیری رشت نمادی از معماری مربوط به اواخر دوران قاجار بوده ودر دوران پهلوی مرمت شده است.این بنا توسط محمد ولی خان تنکابنی سپهدار حکمران گیلان در ضلع شرقی سبزه میدان رشت واقع شده است.دارای اسکلت و سازه چوبی با سقف لمبر کوبی است. پوشش خارجی خانه قدیری، سفالی و در و پنجره آن از چوب نراد روسی ساخته شدهاست.این بنا در سال ۱۳۶۷ خورشیدی طعمه حریق شد و بام آن فرو ریخت و در و پنجرهها، تزیینات آیینه کاری و گچ بری آن نیز در این آتش سوزی آسیب جدی دید.
خانه منجم باشی در شهرستان لنگرود بیانگر اهمیت این شهر در دوره قاجار است. اين خانه به خانواده منجم باشى تعلق داشته که با روى کار آمدن آقا محمد خان قاجار صاحب نام شدند. سالن و تزئينات اين خانه نمونه اى از هنر معمارى گيلان در دوره قاجار است. این بنا به صورت مجموعه ساخته شده بود و در اصل شامل بيروني ، اندروني ، خلوت خانه، مسجد، حمام و... بوده است اما امروزه از هم مجزا شده است.
ورودي اصلي ساختمان بيروني، مشهور به مهتابي و مشرف به محل عبور و مرور مردم است. سر در ورودي هلالي شكل و گچ بري ساده ای دارد. میان ورودی اصلی و سرسرا یک هشتی قرار دارد که به وسیله چند پله به طبقه بالایی بنا راه می یابد. طبقه بالایی از يك سالن پذيراي و سه اتاق تشكيل شده است. داخل سالن اصلی با گچبری های استادانه و قاب بندیهای متعدد بین درها و پنجره ها تزئین شده و همین تزئینات در نمای خارجی نیز روی ستون ها و سرستون ها دیده می شود. ایوانی با 4 ستون چوبی و به عرض 1 متر و طول 10 متر جلوی اتاقها ساخته شده است. نمای این بخش بدون تزئین است.
اندرونی هم در 2 طبقه بنا شده و 2 ورودی از جنوب ساختمان به آن راه دارد. درها و ارسی های (پنجره های بزرگ) مشبک و شیشه های رنگارنگ و گچبری ها و نقاشی های رنگ روغن روی دیوارهای داخل ساختمان و نمای بیرون، به اندرونی جلوه زیبایی داده است. دیوارهای طبقه همکف با کاشی کاری رنگارنگ و لعابدار و نقاشی چهره زنان و مردان قاجار تزیین شده است. بام بنا به شيوه سنتي گيلان واشن ريزي شده و چوب يا سفال پوش است، لبه به شيوه سر بندي سه پوش و چكش بر گردان ساخته شده است .

مجموعه خانه ها ی دریابیگی در در غرب رودخانه لنگرود قرار دارند و در اوایل دوره قاجاریه ساخته شده اند. این مجموعه دارای بناهای اندرونی،بیرونی ومحل مخصوص خدمتکاران است. بناها دو طبقه هستند و هر اشکوب، ایوانی سرتاسری دارد. از تزئینات این بناها گچ بری های زیبا، طاقچه های مطبخ با طاق جناقی، نقوش روی چوب در دامنه بام و در هاست. اروسی های این مجموعه از نفاست زیادی برخوردارند. این بنا آسیب دیده و نیاز به مرمت اساسی دارد.
خانه محمد صادقی که در بافت تاریخی لاهیجان قرار دارد. یکی از بناهای مسکونی دوره قاجار و از نظر تزئینات و گچ بری بسیار زیباست. خانه محمد صادقی دارای یک تالار و شاه نشین با طاق گنبدی و سقف مقرنس کاری شده است و ارسی های مشبک دارد. خانه های قدیمی دیگری نیز وجود دارد و به صورت مسکونی مورد استفاده قرار می گیرد. اما به دلیل ارزش های ویژه در فهرست آثار ملی استان به ثبت رسیده است. مهمترین این خانه ها عبارتند از خانه سید علی مقیمی خانه سید اسماعیل ضیا بری و ...
خانه آوادیس :
“خانه خواجه آوادیس” داراي چنين ارزش تاريخي ميباشد. كمتر نظير چنين خانهاي در گيلان- با اين همه زيبايي و قدمت- يافته ميشود و چون محل زندگي چند چهره تاريخي در ايران بوده است ميتواند با حفظ معماري با ارزش خود كاربري جديدي در جهت فرهنگ و توسعه فرهنگي اين استان بدارد. كاربريهايي همچون موزه، گالري هنرهاي تجسمي، خانه فرهنگ ارامنه گيلان و… باشد. اين خانه در ابتداي خيابان سعدي، محله استادسرا جنب ساختمان خاتمالانبيا و در كوچه نشاط واقع است. گفتني ست در سالهاي نه چندان دور، محله استادسرا و خيابان سعدي، محله ارامنه رشت محسوب ميشده است. معماري خانه هاي شهر رشت: در بررسی اولیه خانههای شهری میتوان ترکیب سهگانهای را بصورت یک بخش اصلی در وسط و دو بال جانبی در تمامی پلانها مشاهده کرد، که با تأثیرپذیری از معماری سایر نقاط ایران رنگ و بوی خاصی گرفتهاند. بدین ترتیب که در قسمت میانی، تالار یا سه دری و در مواردی ایوان قرار گرفته است. این صورت اولیه ترتیب فضاها در مواردی تغییرات جالبی نیز پیدا کردهاند. برای مثال در خانه اسدیان ایوان تبدیل به راهرویی نسبتاً سراسری گشته که دیگر حالت مرکزیت معمول را ندارد. اما همان عملکردهای همیشگی با ترکیبی تکرار شونده در پشت ایوان دیده میشوند که میتوان نمونههای آن را در معماری آذربایجان (شوروی) نیز مشاهده کرد. در حقیقت این خانه همچون بعضی از خانههای بومی دارای دو لایه متفاوت، شامل لایه سرتاسری ایوان و لایه اطاقها میباشد؛ چیزی که بندرت در معماری شهری سایر مناطق دیده میشود، بویژه در خانه ابریشمی، همان ایوان سراسری با چوب و شیشه بسته شده و تمام سطوح فوقانی را همشکل ساخته است. بطور کلی با توجه به حالت متقارن بناها، مرکزیت و سهگانگی موجود پلانهای منازل شهری، دارای نظم و هندسه پیوستهای میباشند. اما همین نظم در مواردی با سطوح بیرون زده شکسته میشود و بنا، بسوی نوعی ساخت ارگانیک تمایل مییابد. از نکات بارز دیگر این ساختمان، حالت سقف و پوشش سفالی و یا شیرواني دربرگیرنده تمام حجم بنا میباشد، پیش آمدگی سقف نیز سبب شده است تا این اتصال با جزئیات بیشتری مطرح شود. اغلب خانههای شهری گیلان 1 طبقه است. در این نوع خانهها ساختار بنا با خانههای روستایی بیشباهت نیست، تعداد اطاقها از 2 تا 3 اطاق تجاوز نمیکند که در یک ردیف مجاور هم ساخته میشوند. بطور کلی در این خانهها با توجه به شرایط اقلیمی و محیطی، کمتر به تزئینات معماری در بدنهها توجه شده و بیشترین تزئینات در داخل معماری بکار گرفته شده است. تاریخچه بنا: “خانه خواجه آوادیس” سال 1895 میلادی (بنا بر کتیبه موجود) حدود 116 سال پیش و در زمان ناصرالدین شاه قاجار توسط “آواديس هوردانانیان” بنیانگذار مدرسه- کلیسا “مگردیچ. آ. هوردانانیان” واقع در خیابان سعدی خریداری شده و در همین سال ساخته شده است ولی مالک و یا سازنده اولیه آن معلوم نمیباشد. آوادیس بناهای زیادی را در رشت میسازد از جمله خانه آوادیس که در چند کوچه بالاتر از این بنا و تا سالهای اخیر موجود بوده است. خواجه آوادیس این خانه و بسیاری از املاک دیگر خود را در زمان حیاتش وقف میکند، ولی بعدها این خانه به دلایلی فروخته میشود.
در سال 1905 میلادی این خانه توسط دختران و دامادهای مرحوم آواديس به شخصی به نام “آوانِس آوانسیان” ارابهچی (که در اصل صاحب شرکت ارابهرانی بوده و بین رشت و تهران و دیگر شهرهای ایران ارابهرانی میکردند) فروخته میشود. وی دارای چهار پسر (که یک پسر در جوانی فوت میکند) و دو دختر بوده است. سه پسر وي بنامهای “آرادشس” و “هراند” و “موشق” بودهاند. “آرداشس آوانسیان” (اردشیر آوانسیان) در سال 1284 شمسی* در رشت متولد میشود. در جوانی وارد نهضت جنگل میشود و در همان سالها از بنیانگذاران حزب کمونیست ایران میگردد. سپس در شوروی تحصیل کرده و وارد ایران میشود. وی از بنیانگذاران حزب توده در ایران بوده و مدتی رهبری شاخهی جوانان حزب و نيز شاخه حزب در گيلان را بر عهده داشته است. در زمان قائله آذربايجان دبيركل خلق آذربايجان ميبود. هِراند از بنیانگذار روزنامه “آلیک” (معتبرترین روزنامه ارامنه در ایران) ميگردد. موشق کارمند وزارت بهداری میشود و وکالت کامل را برای فروش این خانه به عهده میگیرد. در سالهای 20 شمسی این خانه به “طاطاووس ینوک آوانسیان” که از ناحیه قرهداغ ارس باران به رشت مهاجرت میکنند فروخته میشود. طاطاووس این ملک را به اسم دو پسر خود به نامهای “هاراتبون” (آرتوش) و “روبیک” میکند. آرتوش در 10 سالگی به همراه خانواده و در این خانه ساکن میگردند. طاطاووس در ابتدا به تجارت ابریشم در ایران میپردازد. بعدها به علت فعالیت در تجارت چوب، نمایندگی صنایع چوب اسالم در رشت را میگیرد. آرتدوش به علت فعالیتهای خیرخواهانه به همراه مرحوم “میناسیان” جز هیأت امناي ارامنه رشت در دور سوم و مسئول روابط عمومی خليفهگري ارامنه- در رشت- انتخاب میشود. وی در سال 85 خانه مذکور را به مجتمع خاتمالانبیا رشت میفروشد و ساکن تهران میگردد. در همان سال به علت ریزش برف- که از روی سقف مجتمع خاتمالانبیا به روی سقف این بنا وارد میآید- بخشي از اين ساختمان آسيب ميبيند که همین امر باعث میشود اداره فرهنگ و ارشاد رشت تصمیم به تخریب کامل این بنا و ساختن پارکینگ در محل مذکور را بگیرد. این موضوع با پیگیری بعضی از مردم و فرهیختگان شهر و جمعآوری طوماری درسال 87 منتفی شده و با دخالت سازمان میراث فرهنگی مقداری از سقف این بنا باز سازی میشود. در حال حاضر این بنا در تملک میراث فرهنگی استان قرار دارد. وجه تسمیه بنا: متأسفانه در برخی از جراید و متون امروزی، به علت ناآشنایی با منابع تاریخی، از این بنا به نام “خانه آوانسیان” یاد کردهاند. این بنا نام خود را از اسم “خواجه آوادیس هوردانانیان” گرفته است. وی تاجر ابریشم و از ارامنه اصفهان بوده و در دهه 1870 میلادی ساکن رشت میگردد. اشکوب زیرین خانه محل نگهداری نوغان بوده است. ارامنه اصفهان به مردی که متشخص و دارای اعتبار بوده لقب “خواجه” به معنای “بزرگ”، “آقا” و یا “ارباب” میدادند. بعد از وی دو خاندان “آوانسیان” ساکن بودهاند. اتفاقاً هر دو مهاجر از ناحیه ارس باران میباشند ولی دو خانواده هیچ نسبت فامیلی نداشتهاند و صرفاً تشابه اسمی دارند. و تا امروز نزد ارامنه گیلان به اسم “خانه آوادیس” معروف میباشد. بررسی کتیبه: با بررسي و قرائت كتيبه كه توسط بانو ژانت انجام گرفت مشخص گرديد كه بر روي كتيبه فقط چند حرف از الفباي ارمني و تاريخ ساخت بنا حك شده است. اين حرفها، با آوانوشت لاتين، در زير چنين بيان شده است:
بررسي درها و پنجره ها و مصالح به كار رفته: مصالح به كار رفته در اين خانه- به مانند اغلب خانههاي قديمي- بيشتر چوب، خشت و آجر ميباشد. بيشتر خانه با گچ بري فراوان آراسته شده و حتیٰ تمامي اجزا چوبي آن به زيبايي طراحي گرديده است. تماي گچ بري ساختمان داراي نقوشي از گل و گلدان و پرندگان تزيين گشته است. در قسمت شاهنشين آن داراي يك شومينه و پنجره ارسي شكل دارد كه با شيشههاي رنگي شماي خاصي به معماري خانه ميدهد. تمامي كفپوش آن تخته كوبي ميباشد. و نيز در قسمت ايوان داراي نرده و ستونهايي چوبي است. انتهاي ستونها به كله شيري متصل شدهاند كه همگي به زيبايي با رنگ آبي طراحي گشتهاند. داراي 7 تيپ در و 3 تيپ پنجره ميباشد. درون اتاقها طاقچههايي موجود ميباشد كه بالاي همگي تزيينات گچبرياي دارد. سقف ساختمان نيز سفالپوش به رنگ قرمز است. در قسمت پايين آن ديوارههايي قرار دارد كه داراي گربهروهايي است. اين گربهروها خود نيز داراي تزيينات است كه متأثر از كل گچبريهاي ساختمان ميباشد. حفظ و احيای بنا: بناهاي تاريخي ميراث گذشتگان و بيانگر هويت زندگي آنان است كه حفظ اين بناها براي هر كسي كه علاقمند و كنجكاو به هويت سرزمينش ميباشد واجب است. و اين مهم ما را به اين امر واميدارد كه با مورد استفاده قرار دادن اين بناها البته نه به همان روال گذشته بلكه با يك كاربري جديد كه آن نيز مشمول تحقيقات فراوان است ضمن دادن جاني تازه به بنا از آن به عنوان گنجينهاي ارزشمند حفاظت كنيم. به جاي تخريب اينگونه آثار و پرداخت هزينه و صرف كردن بودجههاي دولتي براي ساختن مجتمعهاي فرهنگي (كه معماري بيهويت و ناهمخواني با محيط شهري خود دارا ميباشند) به جاست كه اين آثار را مرمت و نگهداري كنيم. اين امر نه تنها بر عهده معماران و شهرسازان شهرمان است بلكه همهي جامعه هنري شهرمان اعم از نقاشان، نويسندگان و شاعران و هنرمندان ديگر عرصههاي هنري را دربرميگيرد تا ضمن حفظ اين اثر هنري، آن را احيا نموده و براي آيندگان بر جاي بگذارند.
منزل سردار جنگل مربوط به دوره قاجار است و در رشت، سبزه میدان، استادسرا واقع شده است.

درب ورودی منزل میرزا کوچک خان

منزل میرزا کوچک خان جنگلی (قبل از بازسازی)

منزل میرزا کوچک خان جنگلی (بعد از بازسازی)
خانه ابریشمی :خانه ابریشمی از بناهای زیبای عصر قاجار و در محله صیقلان رشت واقع است. این خانه دارای دو تالار به نام های چینی خانه و تالار آیینه است. هر یک از تالار ها با تزئینات پر کار آرایش یافته اند. در تالار چینی خانه ظروفی منقوش به نقش گل و مرغ، در دوایری که با گچ بری ها احاطه شده، به جای گرفته اند. از دیگر قسمت های این بنا تالار آیینه با آینه کاری های دقیق و ظریف است. تزئینات بی شمار سقف، گیلویی ها، طاق ها، طاقچه ها و سردرها به همراه گچ بری های ظرفی در اطراف پیش بخاری این بنای مسکونی را در ردیف زیباترین منازل دوره قاجاریه قرار داده است. از آنجا که این بنا در گذشته به حاجی میرزا ابریشمی تعلق داشت. امروزه نیز با نام صاحب اولیه آن خوانده می شود
عکس ها
خانه قدیری رشت نمادی از معماری مربوط به اواخر دوران قاجار بوده ودر دوران پهلوی مرمت شده است.این بنا توسط محمد ولی خان تنکابنی سپهدار حکمران گیلان در ضلع شرقی سبزه میدان رشت واقع شده است.دارای اسکلت و سازه چوبی با سقف لمبر کوبی است. پوشش خارجی خانه قدیری، سفالی و در و پنجره آن از چوب نراد روسی ساخته شدهاست.این بنا در سال ۱۳۶۷ خورشیدی طعمه حریق شد و بام آن فرو ریخت و در و پنجرهها، تزیینات آیینه کاری و گچ بری آن نیز در این آتش سوزی آسیب جدی دید.
خانه منجم باشی در شهرستان لنگرود بیانگر اهمیت این شهر در دوره قاجار است. اين خانه به خانواده منجم باشى تعلق داشته که با روى کار آمدن آقا محمد خان قاجار صاحب نام شدند. سالن و تزئينات اين خانه نمونه اى از هنر معمارى گيلان در دوره قاجار است. این بنا به صورت مجموعه ساخته شده بود و در اصل شامل بيروني ، اندروني ، خلوت خانه، مسجد، حمام و... بوده است اما امروزه از هم مجزا شده است.
ورودي اصلي ساختمان بيروني، مشهور به مهتابي و مشرف به محل عبور و مرور مردم است. سر در ورودي هلالي شكل و گچ بري ساده ای دارد. میان ورودی اصلی و سرسرا یک هشتی قرار دارد که به وسیله چند پله به طبقه بالایی بنا راه می یابد. طبقه بالایی از يك سالن پذيراي و سه اتاق تشكيل شده است. داخل سالن اصلی با گچبری های استادانه و قاب بندیهای متعدد بین درها و پنجره ها تزئین شده و همین تزئینات در نمای خارجی نیز روی ستون ها و سرستون ها دیده می شود. ایوانی با 4 ستون چوبی و به عرض 1 متر و طول 10 متر جلوی اتاقها ساخته شده است. نمای این بخش بدون تزئین است.
اندرونی هم در 2 طبقه بنا شده و 2 ورودی از جنوب ساختمان به آن راه دارد. درها و ارسی های (پنجره های بزرگ) مشبک و شیشه های رنگارنگ و گچبری ها و نقاشی های رنگ روغن روی دیوارهای داخل ساختمان و نمای بیرون، به اندرونی جلوه زیبایی داده است. دیوارهای طبقه همکف با کاشی کاری رنگارنگ و لعابدار و نقاشی چهره زنان و مردان قاجار تزیین شده است. بام بنا به شيوه سنتي گيلان واشن ريزي شده و چوب يا سفال پوش است، لبه به شيوه سر بندي سه پوش و چكش بر گردان ساخته شده است .



مجموعه خانه ها ی دریابیگی در در غرب رودخانه لنگرود قرار دارند و در اوایل دوره قاجاریه ساخته شده اند. این مجموعه دارای بناهای اندرونی،بیرونی ومحل مخصوص خدمتکاران است. بناها دو طبقه هستند و هر اشکوب، ایوانی سرتاسری دارد. از تزئینات این بناها گچ بری های زیبا، طاقچه های مطبخ با طاق جناقی، نقوش روی چوب در دامنه بام و در هاست. اروسی های این مجموعه از نفاست زیادی برخوردارند. این بنا آسیب دیده و نیاز به مرمت اساسی دارد.

خانه محمد صادقی که در بافت تاریخی لاهیجان قرار دارد. یکی از بناهای مسکونی دوره قاجار و از نظر تزئینات و گچ بری بسیار زیباست. خانه محمد صادقی دارای یک تالار و شاه نشین با طاق گنبدی و سقف مقرنس کاری شده است و ارسی های مشبک دارد. خانه های قدیمی دیگری نیز وجود دارد و به صورت مسکونی مورد استفاده قرار می گیرد. اما به دلیل ارزش های ویژه در فهرست آثار ملی استان به ثبت رسیده است. مهمترین این خانه ها عبارتند از خانه سید علی مقیمی خانه سید اسماعیل ضیا بری و ...

خانه آوادیس :
“خانه خواجه آوادیس” داراي چنين ارزش تاريخي ميباشد. كمتر نظير چنين خانهاي در گيلان- با اين همه زيبايي و قدمت- يافته ميشود و چون محل زندگي چند چهره تاريخي در ايران بوده است ميتواند با حفظ معماري با ارزش خود كاربري جديدي در جهت فرهنگ و توسعه فرهنگي اين استان بدارد. كاربريهايي همچون موزه، گالري هنرهاي تجسمي، خانه فرهنگ ارامنه گيلان و… باشد. اين خانه در ابتداي خيابان سعدي، محله استادسرا جنب ساختمان خاتمالانبيا و در كوچه نشاط واقع است. گفتني ست در سالهاي نه چندان دور، محله استادسرا و خيابان سعدي، محله ارامنه رشت محسوب ميشده است. معماري خانه هاي شهر رشت: در بررسی اولیه خانههای شهری میتوان ترکیب سهگانهای را بصورت یک بخش اصلی در وسط و دو بال جانبی در تمامی پلانها مشاهده کرد، که با تأثیرپذیری از معماری سایر نقاط ایران رنگ و بوی خاصی گرفتهاند. بدین ترتیب که در قسمت میانی، تالار یا سه دری و در مواردی ایوان قرار گرفته است. این صورت اولیه ترتیب فضاها در مواردی تغییرات جالبی نیز پیدا کردهاند. برای مثال در خانه اسدیان ایوان تبدیل به راهرویی نسبتاً سراسری گشته که دیگر حالت مرکزیت معمول را ندارد. اما همان عملکردهای همیشگی با ترکیبی تکرار شونده در پشت ایوان دیده میشوند که میتوان نمونههای آن را در معماری آذربایجان (شوروی) نیز مشاهده کرد. در حقیقت این خانه همچون بعضی از خانههای بومی دارای دو لایه متفاوت، شامل لایه سرتاسری ایوان و لایه اطاقها میباشد؛ چیزی که بندرت در معماری شهری سایر مناطق دیده میشود، بویژه در خانه ابریشمی، همان ایوان سراسری با چوب و شیشه بسته شده و تمام سطوح فوقانی را همشکل ساخته است. بطور کلی با توجه به حالت متقارن بناها، مرکزیت و سهگانگی موجود پلانهای منازل شهری، دارای نظم و هندسه پیوستهای میباشند. اما همین نظم در مواردی با سطوح بیرون زده شکسته میشود و بنا، بسوی نوعی ساخت ارگانیک تمایل مییابد. از نکات بارز دیگر این ساختمان، حالت سقف و پوشش سفالی و یا شیرواني دربرگیرنده تمام حجم بنا میباشد، پیش آمدگی سقف نیز سبب شده است تا این اتصال با جزئیات بیشتری مطرح شود. اغلب خانههای شهری گیلان 1 طبقه است. در این نوع خانهها ساختار بنا با خانههای روستایی بیشباهت نیست، تعداد اطاقها از 2 تا 3 اطاق تجاوز نمیکند که در یک ردیف مجاور هم ساخته میشوند. بطور کلی در این خانهها با توجه به شرایط اقلیمی و محیطی، کمتر به تزئینات معماری در بدنهها توجه شده و بیشترین تزئینات در داخل معماری بکار گرفته شده است. تاریخچه بنا: “خانه خواجه آوادیس” سال 1895 میلادی (بنا بر کتیبه موجود) حدود 116 سال پیش و در زمان ناصرالدین شاه قاجار توسط “آواديس هوردانانیان” بنیانگذار مدرسه- کلیسا “مگردیچ. آ. هوردانانیان” واقع در خیابان سعدی خریداری شده و در همین سال ساخته شده است ولی مالک و یا سازنده اولیه آن معلوم نمیباشد. آوادیس بناهای زیادی را در رشت میسازد از جمله خانه آوادیس که در چند کوچه بالاتر از این بنا و تا سالهای اخیر موجود بوده است. خواجه آوادیس این خانه و بسیاری از املاک دیگر خود را در زمان حیاتش وقف میکند، ولی بعدها این خانه به دلایلی فروخته میشود.
در سال 1905 میلادی این خانه توسط دختران و دامادهای مرحوم آواديس به شخصی به نام “آوانِس آوانسیان” ارابهچی (که در اصل صاحب شرکت ارابهرانی بوده و بین رشت و تهران و دیگر شهرهای ایران ارابهرانی میکردند) فروخته میشود. وی دارای چهار پسر (که یک پسر در جوانی فوت میکند) و دو دختر بوده است. سه پسر وي بنامهای “آرادشس” و “هراند” و “موشق” بودهاند. “آرداشس آوانسیان” (اردشیر آوانسیان) در سال 1284 شمسی* در رشت متولد میشود. در جوانی وارد نهضت جنگل میشود و در همان سالها از بنیانگذاران حزب کمونیست ایران میگردد. سپس در شوروی تحصیل کرده و وارد ایران میشود. وی از بنیانگذاران حزب توده در ایران بوده و مدتی رهبری شاخهی جوانان حزب و نيز شاخه حزب در گيلان را بر عهده داشته است. در زمان قائله آذربايجان دبيركل خلق آذربايجان ميبود. هِراند از بنیانگذار روزنامه “آلیک” (معتبرترین روزنامه ارامنه در ایران) ميگردد. موشق کارمند وزارت بهداری میشود و وکالت کامل را برای فروش این خانه به عهده میگیرد. در سالهای 20 شمسی این خانه به “طاطاووس ینوک آوانسیان” که از ناحیه قرهداغ ارس باران به رشت مهاجرت میکنند فروخته میشود. طاطاووس این ملک را به اسم دو پسر خود به نامهای “هاراتبون” (آرتوش) و “روبیک” میکند. آرتوش در 10 سالگی به همراه خانواده و در این خانه ساکن میگردند. طاطاووس در ابتدا به تجارت ابریشم در ایران میپردازد. بعدها به علت فعالیت در تجارت چوب، نمایندگی صنایع چوب اسالم در رشت را میگیرد. آرتدوش به علت فعالیتهای خیرخواهانه به همراه مرحوم “میناسیان” جز هیأت امناي ارامنه رشت در دور سوم و مسئول روابط عمومی خليفهگري ارامنه- در رشت- انتخاب میشود. وی در سال 85 خانه مذکور را به مجتمع خاتمالانبیا رشت میفروشد و ساکن تهران میگردد. در همان سال به علت ریزش برف- که از روی سقف مجتمع خاتمالانبیا به روی سقف این بنا وارد میآید- بخشي از اين ساختمان آسيب ميبيند که همین امر باعث میشود اداره فرهنگ و ارشاد رشت تصمیم به تخریب کامل این بنا و ساختن پارکینگ در محل مذکور را بگیرد. این موضوع با پیگیری بعضی از مردم و فرهیختگان شهر و جمعآوری طوماری درسال 87 منتفی شده و با دخالت سازمان میراث فرهنگی مقداری از سقف این بنا باز سازی میشود. در حال حاضر این بنا در تملک میراث فرهنگی استان قرار دارد. وجه تسمیه بنا: متأسفانه در برخی از جراید و متون امروزی، به علت ناآشنایی با منابع تاریخی، از این بنا به نام “خانه آوانسیان” یاد کردهاند. این بنا نام خود را از اسم “خواجه آوادیس هوردانانیان” گرفته است. وی تاجر ابریشم و از ارامنه اصفهان بوده و در دهه 1870 میلادی ساکن رشت میگردد. اشکوب زیرین خانه محل نگهداری نوغان بوده است. ارامنه اصفهان به مردی که متشخص و دارای اعتبار بوده لقب “خواجه” به معنای “بزرگ”، “آقا” و یا “ارباب” میدادند. بعد از وی دو خاندان “آوانسیان” ساکن بودهاند. اتفاقاً هر دو مهاجر از ناحیه ارس باران میباشند ولی دو خانواده هیچ نسبت فامیلی نداشتهاند و صرفاً تشابه اسمی دارند. و تا امروز نزد ارامنه گیلان به اسم “خانه آوادیس” معروف میباشد. بررسی کتیبه: با بررسي و قرائت كتيبه كه توسط بانو ژانت انجام گرفت مشخص گرديد كه بر روي كتيبه فقط چند حرف از الفباي ارمني و تاريخ ساخت بنا حك شده است. اين حرفها، با آوانوشت لاتين، در زير چنين بيان شده است:
Թ.Թ.Փ. Ծ
Ք.Ի
1895
t .t .p.ts
k.e.
1895
به گفته بانو ژانت و همچنين شخص مهندس ادوارد هوسپانيان اين چند حرف به طور مستقيم و با هم معناي خاصي ندارند و كلمهاي را ايجاد نميكنند و شايد حروف اول اسامي گچكاران و معماران سازنده بنا باشد. مشخصات تیپ پلان: ساختمان داراي دو طبقه ميباشد. طبقه همكف كه مانند زير زمين است در سابق محل پرورش نوغان و بعدها كارگاه مبلسازي بوده است. در طبقه بعدي آن كه به وسيله چند پله به ايوان بالا متصل ميشود محل استقرار ساكنان خانه بوده است. اين طبقه نيز دارای 3 پله بوده كه سه اتاق را در نيم طبقهاي قرار میدهد. - کوران شمالی جنوبی در پلان قابل مشاهده است. - پلان دارای طرح هندسی منظم هستند، پلان ها گسترده و باز هستند و طویل و باریک (به منظور حداکثر استفاده از وزش باد در ایجاد تهویه طبیعی و دفع رطوبت). - ارتباط فضای باز و بسته معمولاً بوسیله ایوان میباشد. - معمولاً اکثر پلان دارای ایوان و یا تالار میباشند. - با توجه به اقلیم، کشیدگی در جهت شرقی- غربی میباشد. - تمام اجزای بخش بسته مسکونی با همدیگر به نحوی ارتباط دارند. - پلان دارای محور تقارن هستند و بصورت کامل قرینه و یا تفاوت های کمی نسبت به این محور دارند. مشخصات تیپ نماها: از آنجایی که رشت، شهری بزرگ با هویت قوی تجاری بوده و با اروپا ارتباط داشته است و به عبارتی دروازه اروپا به حساب میآمده است، به همین دلیل تأثیرات ناشی از این پدیده در کالبد بناهای مسکونی و غیرمسکونی نیز انعکاس یافته است. البته این تأثیرات در بخش مسکونی، بیشتر روی ظاهر بنا و جزئیات آن اثر گذاشته است. در نماها، گاهاً تلفیقی از معماری بومی و اروپایی نیز مشاهده میگردد. روی هم رفته سه تیپ نما را میتوان تشخیص داد: یک) الهام گرفته از معماری سنتی ایران دو) الهام گرفته از معماری اروپا سه) تلفیقی از معماری سنتی و اروپایی، که روی هم رفته میتوان اشتراکات آنها را بدین شکل توضیح داد: 1.استفاده از بازشوهای فراوان در نما. 2- استفاده از شیشهبندها در ایوانها، بویژه در سمتی که بارانخور است. 3- درنظر گرفتن اصل تقارن و ترجیح محور و تأکید به آن و تکرار ریتمهای معین 4- وجود ایوانهای سراسری در گرداگرد بنا و یا بخشی از آن.
Ք.Ի
1895
t .t .p.ts
k.e.
1895

آخرین ویرایش: