به عنوان مهد تمدن ۶۰۰۰ ساله كه در سالنامه های آشوريان بنام حويه وه (hovaiava) و در تورات بنام حويه (hovaiya) و در كتاب "العالم من المشرق الی المغرب" با نام خويه (khovaiya) و بالاخره در سال۲۵۰ هجری قمری، ابن خرداد در كتاب "المسالك و الممالك" بنام كنونی خوی، از آن ياد مي كند. در برخی نوشته ها وجه تسمیه خوی را از کلمه معادل کردی به معنای نمک و برخی دیگر از کلمه ای ارمنی به معنای قوچ برداشت شده می دانند که در مورد آن تردید وجود دارد.
بر طبق سنگ نوشته هاي آشوري، خوي شهري آباد بوده و احتمال دارد، لقب "هزارديه" كه در سنگ نبشته هاي آشوري آمده در مورد اين شهر باشد، كه هرتسفلد به آن اشاره كرده است. بنا به گفته مرحوم علامه دكتر رزياب خويي، نام "خوي"، در سنگ نبشته "داريوش" شاه هخامنشي نيز، با قريب همين تلفظ آمده که خود نمادی از قدمت تاریخی این شهر است.