بنام پروردگار بزرگ
بنام پروردگار بزرگ
جابجايی قارهها و تكتونيك صفحهای
مشاهده تشابهات خطوط ساحلی و زمينشناسی آمريكای جنوبی با غرب آفريقا و بخش جنوبی هند با بخش
شمالی استراليا، كنجكاوی دانشمندان را از قرن هفدهم برانگيخت، اما تئوری جابجايی قارهها تا قرن بيستم
Taylor) 1910 ، Wegener 1915) مطرح نشد. بعنوان نمونه وگنر معتقد بود كه زمين در 200 ميليون سال پيش
تنها از يك قاره بنام پانگهآ (Pangaea) تشكيل شده بود. او معتقد بود كه پانگهآ مطابق شكل (1)، به قطعاتی
شكسته شده و اين قطعات به آهستگی جابجا شده و به وضعيت كنونی قارهها در آمده است. اساس نظريه
تكتونيك صفحهای عبارت است از اينكه سطح زمين از تعداد زيادی بلوكها كه صفحه خوانده ميشود تشكيل
شده و اين صفحات نسبت به يكديگر حركت مينمايند. پوسته زمين به شش صفحه قارهای (آفريقا، آمريكا،
منجمد جنوبی، استراليا – هند، اوراسيا و آرام) و در حدود 14 زير قاره (بعنوان مثال : كارائيب، فيليپين و غيره)
تقسيم شده است. صفحات اصلی در شكل (1) نشان داده شدهاند. صفحات كوچكتر يا ريز صفحهها از شكست
صفحات بزرگتر در محدوده مرز بين صفحات تشكيل شدهاند. تغيير شكل و جابجايی نسبی بين صفحات، تنها
در محدوده باريكی، نزديك مرزها ايجاد ميشود. از آنجايی كه تغيير شكل در مرز بين صفحات اتفاق ميافتد،
انتظار ميرود كه محل زلزلهها در نزديكی مرز صفحات متمركز باشد.
تئوری تكتونيك صفحهای، يك تئوری سينماتيك (Kinematic)ميباشد، يعنی در باب هندسه حركت صفحات،
بدون درنظر گرفتن علت آن بحث ميكند. به هر حال بايد عاملی سبب اين جابجايی و حركت شود و لازمه
حركت اين توده بزرگ، نيروهای بسيار قوی ميباشند. متداولترين تشريح مقبول برای علت ايجاد حركت
صفحات بر پايه تعادل ترموديناميك مواد تشكيل دهنده زمين استوار است. بخش فوقانی گوشته در تماس
با پوسته سرد بوده، در حالی كه بخش تحتانی در تماس با هسته داغ زمين ميباشد. در نتيجه بايد يك
گراديان دما در گوشته برقرار باشد. تغييرات چگالی گوشته با دما سبب وضعيت ناپايدار مواد تشكيل دهنده
سنگينتر (سردتر) در بالای مواد با چگالی كمتر (گرمتر) شده و مصالح سرد و سنگين شروع به غرق شدن
و فرو رفتن در اثر جاذبه مينمايند و مصالح با چگالی كمتر و گرمتر، شروع به بالا رفتن مينمايند. مصالح غرق
شده به تدريج گرم شده و از چگالی آنها كاسته ميشود و بالاخره بصورت جانبی حركت نموده و شروع به بالا
رفتن مينمايند و به همين ترتيب مصالح گرم كه سرد شدهاند شروع به غرق شدن مينمايند.
شکل 1- روند حرکت قاره ها در طی زمان
بنام پروردگار بزرگ
جابجايی قارهها و تكتونيك صفحهای
مشاهده تشابهات خطوط ساحلی و زمينشناسی آمريكای جنوبی با غرب آفريقا و بخش جنوبی هند با بخش
شمالی استراليا، كنجكاوی دانشمندان را از قرن هفدهم برانگيخت، اما تئوری جابجايی قارهها تا قرن بيستم
Taylor) 1910 ، Wegener 1915) مطرح نشد. بعنوان نمونه وگنر معتقد بود كه زمين در 200 ميليون سال پيش
تنها از يك قاره بنام پانگهآ (Pangaea) تشكيل شده بود. او معتقد بود كه پانگهآ مطابق شكل (1)، به قطعاتی
شكسته شده و اين قطعات به آهستگی جابجا شده و به وضعيت كنونی قارهها در آمده است. اساس نظريه
تكتونيك صفحهای عبارت است از اينكه سطح زمين از تعداد زيادی بلوكها كه صفحه خوانده ميشود تشكيل
شده و اين صفحات نسبت به يكديگر حركت مينمايند. پوسته زمين به شش صفحه قارهای (آفريقا، آمريكا،
منجمد جنوبی، استراليا – هند، اوراسيا و آرام) و در حدود 14 زير قاره (بعنوان مثال : كارائيب، فيليپين و غيره)
تقسيم شده است. صفحات اصلی در شكل (1) نشان داده شدهاند. صفحات كوچكتر يا ريز صفحهها از شكست
صفحات بزرگتر در محدوده مرز بين صفحات تشكيل شدهاند. تغيير شكل و جابجايی نسبی بين صفحات، تنها
در محدوده باريكی، نزديك مرزها ايجاد ميشود. از آنجايی كه تغيير شكل در مرز بين صفحات اتفاق ميافتد،
انتظار ميرود كه محل زلزلهها در نزديكی مرز صفحات متمركز باشد.
تئوری تكتونيك صفحهای، يك تئوری سينماتيك (Kinematic)ميباشد، يعنی در باب هندسه حركت صفحات،
بدون درنظر گرفتن علت آن بحث ميكند. به هر حال بايد عاملی سبب اين جابجايی و حركت شود و لازمه
حركت اين توده بزرگ، نيروهای بسيار قوی ميباشند. متداولترين تشريح مقبول برای علت ايجاد حركت
صفحات بر پايه تعادل ترموديناميك مواد تشكيل دهنده زمين استوار است. بخش فوقانی گوشته در تماس
با پوسته سرد بوده، در حالی كه بخش تحتانی در تماس با هسته داغ زمين ميباشد. در نتيجه بايد يك
گراديان دما در گوشته برقرار باشد. تغييرات چگالی گوشته با دما سبب وضعيت ناپايدار مواد تشكيل دهنده
سنگينتر (سردتر) در بالای مواد با چگالی كمتر (گرمتر) شده و مصالح سرد و سنگين شروع به غرق شدن
و فرو رفتن در اثر جاذبه مينمايند و مصالح با چگالی كمتر و گرمتر، شروع به بالا رفتن مينمايند. مصالح غرق
شده به تدريج گرم شده و از چگالی آنها كاسته ميشود و بالاخره بصورت جانبی حركت نموده و شروع به بالا
رفتن مينمايند و به همين ترتيب مصالح گرم كه سرد شدهاند شروع به غرق شدن مينمايند.
شکل 1- روند حرکت قاره ها در طی زمان

آخرین ویرایش: