ஐ••ஐ چهره های ماندگار ஐ••ஐ

پیرجو

مدیر ارشد
مدیر کل سایت
مدیر ارشد

مصاحبه با دكتر قویدل

1- قبل از هرچیز، از اینكه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید تشكر میكنیم.
به عنوان اولین سوال خودتان را معرفی كنید.


من اسمم محمد ،فالیم قویدل سیولكی فارغ التحصیل از دانشگاه ایالتی میشیگان آمریكا هستم.لیسانس را از دانشگاه تهران گرفتم، فوق لیسانس و PHDرا از دانشگاه ایالتی میشیگان گرفتم.
من یكی از مسئولین اكتشاف هستم،مشغول مطالعات و تحقیقات زمین شناسی و ‍ژئوشیمی هستم.محل كارم در مدیریت اكتشاف تهران است ، اما در دانشگاههای فردوسی مشهد،اصفهان،شهید بهشتی،دانشگاه تهران،دانشگاه امیركبیر در سطوح فوق لیسانس و دكترا تدریس می كنم و در دانشگاه صنعت نفت در سطح لیسانس تدریس می كنم و در هیچ دانشگاه دیگری من این كار را نكرده ام. علت این قضیه این بوده كه دانشجویان خیلی توانایی در دانشگاه صنعت نفت مشغول تحصیل میباشند و من از كار كردن با این دانشجویان لذت می برم و این گفته را اساتید دیگری همچون دكتر رضایی و دكتر امینی نیز تایید می كنند.

2- آقای دكتر، فعالیتهای شما در زمینه های مختلف چهقدر در پیشرفت علم اكتشاف موثر بوده است؟

البته بنده قادر به پاسخگویی به این سئوال نیستم اما همین قدر می دانم كه افقهایی كه امروزه در مناطق مختلف زاگرس و و به خصوص در دوران پالئوزویك وجود دارد تلاشهایی است كه در حدود سی سال كه من در مملكت انجام داده ام و شاید اغراق آمیز نباشد كه بگویم پالئوزویك ایران را به اصطلاح كامل كرده ام.
تا قبل از تلاشها و فعالیتهای من شاید تصویر روشنی از پالئوزویك ایران نبود،البته در ایران مركزی و البرز تحقیقات زیر بنایی و بزرگی در البرز غربی،شرقی،مركزی و ایران مركزی انجام شده است.
در اینجا لازم به ذكر است كه به دانشجویان عزیز و اساتید محترم یاد آوری كنم كه به خودشان متكی باشند و خود باوری خویش را حفظ كرده تا بتوانند ایران اسلامی را به جایگاه واقعی خود در جهان برسانند و به دنیا نشان دهند كه ایرانیها اگر بهتر آنها نباشند، كمتر هم نیستند.
در هر حال من به عنوان یك ایرانی وظیفه ی خود می دانستم كه این كارها را هر چند كوچك انجام دهم تا سكوی پرتابی باشد برای آینده ای روشنتر.

3- آقای دكتر یك توضیح كلی در مورد بخشهای مختلف مدیریت اكتشاف بفرمایید؟

مدیریت یكی از بخش های خیلی اساسی و عمده در وزارت نتف است كه قبلا شامل اكتشاف و تولید بوده، كه چند سال پیش به دو بخش مجزا تفكیك شده است.
مدیریت اكتشاف در حال حاضر شامل واحدهای متعددی است ،كه هر واحد وظیفه ی خاصی را انجام می دهد، كه شامل اداره ی مطالعات و تحقیقات زمین شناسی و ژئوشیمی ، اداره ی ژئوفیزیك ،اداره ی نقشه برداری ، اداره ی زمین شناسی سطح الارضی و اداره ی زمن شناسی تحت الارضی، قسمت حفاری و بخش معاونت خدمات و پشتیبانی می باشد.

4- آقای دكتر با توجه به اینكه اكتشاف رشته ی جدیدی است و در مقطع لیسانس گسترده و كلی است ،در مورد جایگاه رشته ی اكتشاف توضیح دهید؟

در دوره ی لیسانس معمولا یك سری سرفصلها كلی بیان می شود كه در مقطع فوق لیسانس این سرفصلها تخصصی تر دنبال خواهد شد، به عنوان مثال این سرفصل ها در ژئوفیزیك ، ژئوشیمی، پتروفیزیك وارزیابی مخازن به طور كامل تری تدریس خواهد .
با وجودی كه تمام در آمد آینده مملكت بوسیله ی اكتشاف تامین می شود ، متاسفانه این رشته هنوز به جایگاه واقعی خود نرسیده است.به عنوان مثال پخش فراورده های نفتی كه از محولات فرعی می باشد در اكتشاف انجام می شود، اما نیروی كه در اكتشاف مشغول تحقیق و مطالعه می باشد فرصت اینكه تبلیغ كنند را ندارند.
جایگاه اكتشاف در داخل مملكت ما در مراحل اولیه می باشد و به نظر من باید تعداد نیروی كارشناس ،كارشناس ارشد و دكترا افزایش یابد تا پتانسیل های هیدروكربوری ایران را نه تنها در داخل فقط در داخل زاگرس و البرز، بلكه در كپه داغ و حتی ایران مركز ی كشف شود.مثلا میدانها ی بید گل و آرام اخیرا توسط متخصصین كشف شده است و انشاا... اگر در این مناطق ، مخازن بیشتری كشف شود خیلی از نابسامانی ها در كشور حل خواهد شد.

5- دلیل اضافه شدن رشته ی offshore engineering ( اكتشافات دریایی) كه گفته می شود در سالهای آتی خواهد آمد چیست؟


از این پیشنهادها زیاد است،البته هر چه گرایشها ریز تر و تخصصی تر شوند كارآیی بهتری خواهند داشت،منتها هر موضوعی كه گفته شد پذیرفته نمی شودو اینها همه در حد گفته است و خیلی راحت نمی توانیم بگوییم كه مثلا یك چیزی اضافه یا كم كنیم.اما به نظر من اگر سرفصلهای قانع كننده ای در این رشته وجود داشته باشد با توجه به اینكه هرچه تخصصی تر شویم ، كارآیی بهتری خواهیم داشت، احتمال راه اندازی این گرایش وجود خواهد داشت.

6- آقای دكتر در مورد وضعیت اشتغال داتشجویان اكتشاف توضیح دهید؟

خدمت شما عرض كنم كه وقتی رشته ی اكتشاف را ایجاد می كردند حتما اول فكئ شغل آینده ی شما بوده اند. به نظر من اكتشاف دركشور ما بسیار ناقص انجام شده و نیاز به یك سری نیروی جوان و متخصص دارد. در حال حاضر یك ساختار فرسوده د ر داخل كشور وجود دارد كه به نیروی جوان در كنار نیروی باتجربه نیاز داریم تا اینها دست به دست هم دهند و مشكلات مملكت را حل كنند.
این فكر ها در برنامه ریزی 20 ساله انجام شده است، اما كی ابلاغ شود و كی اجرا مشخص نیست.ما امیدواریم تمام نیروی كه جذب می شود حساب شده باشدكه به محض فارغ التحصیلی مشغول كار شوید.

7- رشته ی اكتشاف كه در خارج از كشور تدریس می شود با آنچه در داخل تدریس می شود چه تفاوتهایی دارد؟

اگر دانشجو بخواهد تنها به آنچه اساتید تدریس می كنند اكتفا كند مسلما تفاوت زیادی بین این تدریس و علم روز وجود دارد.یكی از بهترین شیوه ها به روز بودن و استفاده از اینترنت برای برداشتن این تفاوتهاست.

8- در پایان اگر توصیه ای به دانشجویان دارید بفرمایید.


در پایان امیدوارم آینده ی درخشانی در پیش رو داشته باشید و هیچ وقت دلسرد نشوید، بیشتر عملی باشید تا تئوری. و انشاا... پرچم این مملكت را از دست محققین و مسئولین گذشته با اقتدار به جلو ببرید و من دلم می خواهد كه همه ی شما موفق و پیروز باشید.
 

پیرجو

مدیر ارشد
مدیر کل سایت
مدیر ارشد


مصاحبه با‌ آقای دكتر علیزاده

1) با عرض سلام و تشكر، لطفاً خودتان را معرفی بفرمایید.

به نام خدا. من علیزاده هستم. عضو هیات علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه شهید‌چمران اهواز و دارای مدرك دكتری در زمینه ژئوشیمی آلی كاربردی یا زمین‌شناسی نفت كاربردی می‌باشم.

2) لطفاً اندكی راجع به رشتة ژئوشیمی آلی و كاربرد آن در صنعت نفت توضیح دهید.
ژئوشیمی یك علم نسبتاً قدیمی است و كارهای بسیاری روی آن انجام شده اما بیشتر ژئوشیمی معدنی بوده است با آلی. طبعاً ژئوشیمی آلی از زمانی كه صنعت نفت پا به عرصه وجود گذاشت و پس از آنكه مفهوم با نظریه سنگ منشأ مطرح شد به تدریج به وجود آمد. به عبارت دیگر، در گذشته اگرچه علوم شیمی آلی و ژئوشیمی وجود داشتند اما علمی به نام ژئوشیمی آلی مطرح نبود. پس از مطرح شدن بحث Source Rock علم ژئوشیمی آلی نیز متولد شد. این علم نسبتاً جدید است و در ایران نیز بیشتر از 10 یا 15 سال از سابقه‌اش نمی‌گذارد و شاید به همین دلیل به جز یك یا دو عدد منابع فارسی دیگری در مورد این رشته در اختیار نداریم اما خوشبختانه اخیراً مقالاتی چاپ گردیده و كارهایی در حال انجام است. این رشته اگرچه رشته جدیدی است اما به علت كاربردی روز افزون آن در صنعت نفت در دنیا نسبت به سن خودش خیلی زیاد پیشرفت كرده است. در ابتدا تصور می‌شود كاربرد ژئوشیمی آلی فقط در اكتشاف نفت باشد اما در 10 ـ 5 سال اخیر از روشهای ژئوشیمیایی علاوه بر اكتشاف نفت در بهره‌برداری، ازدیاد برداشت و كاهش ریسك حفاری استفاده می‌كنند به طوریكه هم اكنون در دنیا شركتهای نفتی بدون استفاده از روشهای ژئوشیمیایی اقدام به حفاری نمی‌كنند چون ریسك حفاری در تمام مخازن دنیا بالاست برخلاف ایران كه تاكنون ریسك حفاری در حد پایین بوده است هرچند كه در اران نیز میادین شناخته شده همگی حفاری شده‌اند و برای حفاری میادین جدید كه خود باعث افزایش ریسك حفاری می‌گردد باید از تكنیكهای جدید استفاده شود. به همین منظور در تمام دنیا برای كاهش ریسك حفاری حتماً از روشهای ژئوشیمیایی بهره می‌برند و در ایران نیز ما به آن سمت پیش می‌رویم كه از این روشها برای حفر چاه استفاده كنیم.

3) با توجه به توضیحات شما، آیا روشهای ژئوشیمیایی خود اساس و پایه كار هستند یا اینكه به عنوان مكمل كار استفاده می‌شوند.

این مسئله بستگی به این دارید كه شما كجا می‌خواهید از این روش‌ها استفاده كنید. اگر حذف كشف مخازن ساختمانی است قطعاً از روشهای ساختمانی و پتروفیزیكی (لرزه‌ای) باید استفاده كنید تا بتوانید به ساختار ساختمانی زیرزمینی دست پیدا كنید و بفهمید كه آیا نفت وجود دارد یا خیر.
اما اگر به دنبال مخازن غیر ساختمانی باشد روشهای ژئوشیمیایی نه تنها اساس كار هستند بلكه تنها روشی هستند كه شما می‌تواند اینگونه مخازن را شناسایی كنید. ما در ایران متأسفانه موفق نشده‌ایم كه میادین نفتی چینه‌‌ای را شناسایی كنیم. چند مورد انگشت شماری هم كه شناسایی شده‌اند به طور تصادفی و اتفاقی كشف شده‌اند. كلاً میادین نفتی غیر ساختمانی (چینه‌ای) با روش‌های لرزه‌ای قابل شناسایی نیستند و روشهای ژئوشیمیایی تنها روش موجود برای شناسایی آنهاست. اما اگر در كل بخواهیم بحث كنیم در زمینه تمام میادین نفتی باید بگوییم كه این روشها جزء روشهای مكمل هستند یعنی در ابتدا روشهای Seismic استفاده می‌شود و در كنار آن روشهای ژئوشیمیایی هم باید استفاده شوند.

4) در حال حاضر چه شركت‌هایی در زمینه ژئوشیمی فعالیت می‌كنند؟

متأسفانه در ایران شركتی وجود ندارد كه صرفاً كار ژئوشیمی انجام دهد چون دستگاههای مورد نیاز برای انجام كار بسیارگران هستند و آنالیز داده‌ها نیز بسیار هزینه بر است. مدیریت اكتشاف و پژوهشگاه صنعت نفت در تهران و آزمایشگاه نفت دانشگاه شهید چمران اهواز كارهایی را در این زمینه انجام می‌دهند اما شركتهای خصوصی كه كار صرف ژئوشیمی در ایران انجام دهند به هیچ عنوان وجود ندارند. اما در دنیا شركتهای نفتی خیلی زیادی هستند كه در این زمینه فعالیت دارند مانند Deep Base Line, Oil Tracers,Hamble و ... در بسیاری از كشورها مانند استرالیا، آمریكا، انگلیس، فرانسه، نروژ و ... شركتهای زیاد هستند كه در این زمینه پیشرو هستند. چندین شركت دیگر نیز هستند كه تنها در زمین خاصی از ژئوشیمی آلی فعالیت می‌كنند چون دستگاههای محدودی دارند. مثلاً شما اگر بخواهید با دستگاه Rock Eval كار انجام دهید ممكن است بعضی از این شركتها آن را داشته باشند و بعضی نیز اصلاً آن را در اختیار نداشته باشند البته شركتهایی كه نام بردم كم و بیش همه دستگاههای مورد نیاز را دارند. بعضی آنالیزها را نیز ما در ایران نمی‌توانیم انجام دهیم مثلاً ما قادر به انجام كار ایزوتوپی در ایران نیستم و باید اینگونه آنالیزها را در خارج از كشور انجام دهیم.

5) چه نرم‌افزارهایی در زمینه ژئوشیمی آلی وجود دارند؟

نرم‌افزارهایی كه در این زمینه وجود دارند بیشتر نرم‌افزارهایی هستند كه با دستگاهها كار می‌كنند مثلاً نرم‌افزاری هست كه داده‌هایی را كه دستگاه Rock Eval تولید می‌كند تصحیح نموده و اطلاعات را كاملتر می‌كند و به شما تحویل می‌دهد. اما یك مجموعه نرم‌افزار نیز وجود دارند كه كل داده‌هایی را كه شما از دستگاههای مختلف بدست می‌آورید به صورت Geochemical log در می‌آورند و در حقیقت logهای ژئوشیمیایی برای شما درست می‌كنند.

6) با توجه به كاربرد ژئوشیمی آلی در صنعت عظیم نفت، تا چه حد در معرض این رشته به صنعت نفت تلاش كرده‌اید و آنها چه همكاریهایی با شما داشته‌اند؟

خوشبختانه این همكاریها هم اكنون با شركت مناطق نفت‌خیر جنوب و بخش‌های پژوهش، زمین‌شناسی و زمین‌شناسی بنیانی این شركت آغاز شده است. قبلاً محیط بسته‌ای در مجموعه وزارت نفت وجود داشت و آنها به ما اطلاعات می‌دادند و نه اجازه می‌دادند كه كاری انجام شود اما در این 5 با 6 سال اخیر جو حاكم عوض شده و ما خیلی راحت با آنها همكاری می‌كنیم. ما هر ساله دانشجویانی را برای پایان نامه كارشناسی ارشد به آنها معرفی می‌كنیم و این دانشجویان برخی از معضلات شركت را تحویل گرفته و مدتی روی آن كار می‌كنند تا به نتیجه برسند. بعضی معضلاتی نیز كه مناطق نفتخیز به صورت عملیاتی با آن روبه‌روست به ما اعلام می‌شود و ما برای شركت پروژه تعریف می‌كنیم و به آنها تحویل می‌دهیم تا انجام دهند. ]در 15ـ10 سال گذشته این همكاریها وجود نداشت و ما وقتی كه از ژئوشیمی آلی نام می‌بردیم به ما می‌گفتند كه ژئوشیمی صرفاً به اكتشاف مربوط می‌شود و این كار هم در اهواز انجام نمی‌شود اما در 6ـ5 سال اخیر ما كاربرد ژئوشیمی را علاوه بر اكتشاف، در بهره‌برداری، در ازدیاد برداشت و كاهش ریسك حفاری داشته‌ایم. بنابراین ما در Reservoir management و Reservoir continuity از ژئوشیمی آلی استفاده می‌كنیم و مناطق نفتخیز هم خوشبختانه در این زمینه استقبال می‌كند[.

7) زمینه فعالیت برای دانشجویان مهندسی نفت برای فعالیت در رشتة ژئوشیمی آلی چگونه است به عنوان مثال اگر دانشجویی بخواهد در این رشته در مقطع كارشناسی ارشد یا دكتری ادامه تحصیل دهد چگونه و در كجا می‌تواند به این مهم دست یابد؟

همانطور كه می‌دانید دوان استحصال نفت به شكل آسان تمام شده و الان باید تكنیك و تكنولوژی باید نفت را كشف كرد و استخراج نمود. به این خاطر قطعاً تخصص جدید و نیروهای جدید مورد نیاز است. بازار كار نیز این مسئله را نشان می‌دهد و فارغ‌التحصیلات رشته مهندسی نفت به خصوص فارغ‌التحصیلان كارشناسی ارشد تاكنون مشكلی برای جذب در بازار كار نداشته‌اند. در مورد رشته ژئوشیمی آلی تنها دو دانشگاه در كشور هستند كه كارشناسی ارشد زمین‌شناسی نفت ارائه می‌دهند: دانشگاه تهران و دانشگاه شهید چمران اهواز و جا دارد كه من همین جا اعلام كنم كه متأسفانه ما در كشور نفتخیزی مثل ایران هنوز دكترای زمین شناسی نفت نداریم. البته هم اكنون دانشگاههای تهران و شهید چمران قصد راه‌اندازی آن را دارند و امیدواریم كه هر چه زودتر بتوانیم این كار را انجام دهیم.

8) با توجه به شرایط موجود كشور و با توجه به شناختی كه نسبت به ژئوشیمی آلی در كشور وجود دارد، به نظر شما تا چند سال دیگر ما قادر خواهیم بود با استفاده از روشهای ژئوشیمی آلی كه از فعالیتهای نوین اكتشافی هستند به كشف میادین چینه‌ای دست پیدا كنیم؟

خوشبختانه جای امیدواری است كه الان روشهای ژئوشیمیایی با سرعت خیلی زیاد جای خود را در ایران دارند پیدا می‌كنند. اگرچه كه برای استفاده از این روشها خیلی دیر شروع كردیم اما با این سرعتی كه ما داریم پیش می‌رویم فكر نمی‌كنم كه از كشورهای دیگر خیلی فاصله بگیریم و ما هم اكنون در حال كم كردن این فاصله هستیم. دستگاههایی كه ما امروز در ایران استفاده می‌كنیم دستگاههایی هستند كه الان در تمام دنیا از همین دستگاههای استفاده می‌كنند و كاملاً به روز هستند به عنوان مثال ما تنها در دانشگاه شهید چمران اهواز دستگاه Rock Eval 6 كه آخرین نسل از این دستگاه است را در اختیار داریم، دستگاههای پیشرفته‌ای مانند Hdanalysor,Pyro GC,Kerogenatron موجود هستند و میكروسكوپهای انعكاسی پیشرفته مثل axial plane 2 كه جدیدترین نوع میكروسكوپ انعكاسی است موجود می‌باشد. این است كه ما از نظر دستگاهی خیلی مشكلی نداریم هر چند كه شاید تعداد این دستگاهها در ایران محدود باشد ولی معمولاً در تمام دنیا همینگونه است و معمولاً دستگاههای خیلی پیشرفته به تعداد زیاد در شركتها و دانشگاههای مختلف خریداری نمی‌شوند. از لحاظ متخصص نیز مشكلی نداریم. ما در دانشگاه شهید چمران اهواز، بخش زمین‌شناسی بنیانی شركت مناطق نفتخیز جنوب، پژوهشگاه صنعت نفت و مدیریت اكتشاف متخصصینی داریم كه در این زمینه صاحب نظر هستند. خوشبختانه فاصله‌ ما با كشورهایی كه در این زمینه پیشرفت داشته‌اند در حال كم شدن است. اگر چه كه بعضی آنالیزها مانند ایزوتوپی اصلاً در ایران انجام نمی‌شوند ولی من فكر می‌كنم كه مطالعات جامعی می‌تواند در ایران انجام شود و امیدواریم كه با استفاده از نیروهای جوان بتوانیم هر چه زودتر به آن ایده‌آل‌های خود برسیم. از همه مهمتر نیز همین نیروهای جوان هستند كه می‌توانند این صنعت را كه در حقیقت باید در اختیار ایرانیها باشد به دست گیرند و ایران را به آن جایگاه اصلی خودش برسانند.

9) با توجه به تخصص شما كه در زمینه بیوماركر است لطفاً توضیحی كوتاه در مورد این تخصص خود بفرمایید.

در ژئوشیمی آلی عمدتاً مطالعه مولكولهایی را انجام می‌دهند كه این مولكولها از زمانی كه در بدن موجودات زنده بوده‌اند تا زمانی كه رسوبات نهشته شده‌اند و بعد از آن كه تبدیل به نفت شده‌اند شكل مولكولی خودشان را حفظ می‌كنند. بیوماركرها چون شكل مولكولی خودشان را از بدن موجودات زنده تا زمان تبدیل شدن به نفت حفظ می‌كنند نقش فسیل را بازی می‌كنند و چون خیلی ریز هستند (در حد 30nm) به آنها میكرومیكروفسیل یا نانوفسیل گفته می‌شود. كاربردشان در تعیین محیط ته‌نشست رسوباتی است كه تولید كننده‌ی نفت هستند، در تعیین پتانسیل هیدروكربن زایی نفت و در مقایسه سنگ منشأ بانفت، مقایسه نفت با نفت (نفت دو تا میدان، نفت دو مخزن از یك میدان، نفت یك میدان با چشمه‌های نفتی) و كاربردهای فراوان دیگری كه دارند و اكنون این بیوماركرها دنیایی را برای خود باز كرده‌اند.

10) ضمن عرض تشكر از فرصتی كه در اختیار ما قرار دادید، در پایان اگر صحبتی دارید بفرمایید.

صحبت خاصی ندارم فقط آرزوی من این است كه ما بتوانیم هر چه زودتر در ایران دكترای زمین‌شناسی نفت راهم داشته باشیم و جوانان ما بتوانند این شایستگی خودشان را نه تنها در ایران بلكه در جهان نشان دهند.
 
بالا