شناخت گوهرها و روش استحصال، پي جويي واستخراج آنهابه علت ارزش و زيبايي و كميابي و خصوصيات ارزشمند ديگر، از دير بازمورد توجه انسان بوده است. كشور عزيز ما نيز در گذشته از اين امر مستثني نبوده ومطالعات باستان شناسي و معدنكاري قديم و همچنين كتابهاي ارزشمندي كه از دانشمنداني چون ابوعلي سينا، زكرياي رازي و.... به جا مانده، همه حاكي از اهميتي است كه پيشينيان ما براي اين علم قائل بوده اند.
امروزه اقتصاد و تجارت جهاني تا حدزيادي به اين علم وابسته است؛ و گسترش و پيشرفت اين دو بطور قابل توجهي لازم وملزوم يكديگر شده اند و كتابها و سايتهاي بي شماري در زمينه اين علم به وجود آمدهاست ليكن در كشور ما با وجود داشتن منابع ارزشمندي همچون فيروزه بي همتاي نيشابور ـعقيق، انيكس و غيره توجه ويژه و همه جانبه اي نسبت به اين علم چه از نظر پايه اي (مدارس و دانشگاهها) و چه تحقيقات اكتشافي (توسط سازمانهاي اجرايي مثل سازمان زمين شناسي)، از نظر انتشارات (نبود سايتهاي علمي و كتابهاي مفيد اندك) و چه از نظراقتصادي (بخش تجارت سنگهاي قيمتي) نشده است كه اين خود به كمبود اطلاعات و نداشتن شناخت كافي و دقيق از ارزش و اهميت و نوع گوهرها و علم گوهرشناسي برمي گردد، لذاجهت گسترش اين علم پيشنهاداتي ارائه مي گردد.
نگاهي به علم گوهرشناسي
دنياي گوهر ها، دنياي زيبا و رنگارنگ مملو از سنگهاي قيمتي ارزشمندياست كه هر يك شرايط خاص زمين شناسي را براي بوجود آمدن خويش طلب كرده و به خاطركميابي كه در طبيعت دارند خواستار فراوان دارند. آنچه در اين زمينه بايد مورد توجهقرار گيرد اين است كه يك زمين شناس بايستي از ديد گوهرشناسي به هر سنگي كه پيش رويخود در فيلد مي بيند نظر داشته باشد تا ارزش واقعي بسياري از گوهرها را كه شايد بيتوجه بارها از كنار آن گذشته است در يابد. هزاران كاني مثل اپيدوت، ديوپسيد، اوپالو گارنت، آندالوزيت، كرديريت و..... در دنياي امروزه از ارزش فوق خوبي در علم گوهرشناسي برخوردارند در حاليكه بسياري از زمين شناسان ما مثل ديگر مردم تنها گوهرهایالماس و فيروزه،یاقوت را ارزشمند دانسته و بدون اعتنا از كنار ساير گوهرها در اينبهشت زمين شناسي (ايران) عبور مي نمايند.
شناخت اين علم در جوامع علمي ما به حدي ضعيف است كه ما حتي در تعريف آن دچار مشكل هستيم بطوريكه آنچه بهطور معمول متداول است گوهرشناسي و جواهر شناسي را مترادف و هم معني مي دانند درحاليكه گوهرشناسي شناخت سنگهاي قيمتي آن هم از ديدگاه خاصي است كه به آن پرداختهخواهد شد در حاليكه جواهرشناسي استفاده از سنگهاي قيمتي بر روي فلزات گرانبها مثلطلا و نقره و.... مي باشد و بيشتر خاص صنف جواهرفروشان است. ارزش واقعي گوهرها وقتي براي يك زمين شناس يا فرد عادي ملموس تر خواهد بود كه بداند اگر بطور مثال يك گرم طلا ده هزار تومان قيمت دارد و قيمت دو گرم آن بيست هزار تومان مي باشد اين قيمت گذاري براي الماس و ديگر سنگهاي قيمتي به طور تصاعدي است يعني اگر يك گرم گوهرطبیعی ارزشمند قيميت ده هزار تومان قيمت داشته باشد قيمت دو گرم آن صد هزار تومانخواهد بود .
بر طبق قانون تاورنيه:
قيمت اقيراط × 2(وزن) = قيمت گوهر( Tavernier's law)
در ضمن علاوه بر وزن مواردي چون زيبايي (Beauty)،استقامت (Durability) كميابي (Rarity)، مد روز بودن (Fashion) و قابل حمل بودن (portability) نيز در ارزش گذاري تعيين كننده مي باشند.براي صدور شناسنامه براي يك سنگ قيمتي كه البته اين مورد نيز ارتباط مستقيم با قيمت گذاري دارد سه بخشاصلي مورد توجه قرار مي گيرد:
1) خصوصيات رنگ شامل رنگ اصلي (Hue)، غلظت (Saturation)، تيرگي و روشني (Tone)
2) پاكي (پاك بودن از ناخالصي داخلي،خراش و پريدگي و... )
3) برش و درجه بندي آن (تناسب و تقارن، صيقل واتمام كار(
مباني علم گوهرشناسي اگر چه در مواردي بسيار مشابه با كاني شناسي است اما بايد دانست در روشهاي شناخت يك گوهر از آنجاييكه استفاده از آزمايشهايتخريبي مثل درجه سختي، سطح شكستگي، خاكه گرفتن، استفاده از اسيد و ساير موارديكه بهگوهر صدمه وارد مي نمايد ممنوع بوده و در عوض آزمايشهايي چون گرفتن ضريب شكست، طيفنوري، وزن مخصوص، مشاهدات ميكروسكپي و خواص نوري، شناخت ناخالصي هاي دروني، استفاده از ***** هاي خاص مثل Chelsea filter و ... مهم مي شوند. دغدغه اوليه يك گوهرشناس در درجه اول و در حال حاضر (بعلت پيشرفت اين علم و ساخت انواع غير طبيعي واستفاده از انواع مشابه) شناخت گوهر و استفاده آن در جايگاه واقعي آن است زيراامروزه گوهرها انواع مختلفي دارند:
1) طبيعي (Natural) سنگهايي كه درطبيعتوجود دارند و در طبيعت ساخته شده اند.
2) مصنوعي (Synthetic) سنگهايي كه درلابراتوار ساخته مي شوند و مانند نمونه طبيعي هستند
3) جايگزين (Imitations) سنگهايي كه مي توانند هم طبيعي باشند و هم مصنوعي كه داراي ارزش كميهستند و به جاي سنگ ارزشمند استفاده مي شوند مثل گارنت به جاي ياقوت (Ruby)
4) ساخته بشر (Man Made) از اين جهت اين نوع جزو گروه مصنوعي(Synthetic) محسوب نمي شوند اين است كه سنگها در طبيعت وجود ندارند و تنهابدست بشر ساخته شده اند مثل G.G.G (Gallium Gadolinium Garnet) كه يك نوع شبه الماس است.
علم شناخت سنگهاي قيمتي (gemology) بايستي جايگاه واقعي خود را در كشورمان پيدا نمايد ما بايستي همگام باپیشرفت این علم در دنياي امروزو در نهايت توسعه تجارت جهاني اطلاعات خویش را به روزنماییم در اين رابطه شناخت درست مباني و منابع اطلاعاتي اين علم و تشكيل يك بخش گوهرشناسي جهت اكتشاف و استحصال اين سنگها و تدريس آن در دانشگاهها و مراكز آموزشي مي تواند گامي مؤثر باشد.با توجه به اينكه تجديد منابع ارزشمند كشورمانهمچون فيروزه نيشابور به عنوان يك سنگ قيمتي بي نظير و پرطرفدار در دنيا غير ممكن واحتياج به شرايط خاص و زمان طولاني زمين شناسي دارد توجه به ارزش واقعي اين گوهرهاو نظارت دقيق بر نحوه استخراج ، فرآوري و صادرات آنها احتياج به بازنگري كلي واصولي دارد.
امروزه اقتصاد و تجارت جهاني تا حدزيادي به اين علم وابسته است؛ و گسترش و پيشرفت اين دو بطور قابل توجهي لازم وملزوم يكديگر شده اند و كتابها و سايتهاي بي شماري در زمينه اين علم به وجود آمدهاست ليكن در كشور ما با وجود داشتن منابع ارزشمندي همچون فيروزه بي همتاي نيشابور ـعقيق، انيكس و غيره توجه ويژه و همه جانبه اي نسبت به اين علم چه از نظر پايه اي (مدارس و دانشگاهها) و چه تحقيقات اكتشافي (توسط سازمانهاي اجرايي مثل سازمان زمين شناسي)، از نظر انتشارات (نبود سايتهاي علمي و كتابهاي مفيد اندك) و چه از نظراقتصادي (بخش تجارت سنگهاي قيمتي) نشده است كه اين خود به كمبود اطلاعات و نداشتن شناخت كافي و دقيق از ارزش و اهميت و نوع گوهرها و علم گوهرشناسي برمي گردد، لذاجهت گسترش اين علم پيشنهاداتي ارائه مي گردد.
نگاهي به علم گوهرشناسي
دنياي گوهر ها، دنياي زيبا و رنگارنگ مملو از سنگهاي قيمتي ارزشمندياست كه هر يك شرايط خاص زمين شناسي را براي بوجود آمدن خويش طلب كرده و به خاطركميابي كه در طبيعت دارند خواستار فراوان دارند. آنچه در اين زمينه بايد مورد توجهقرار گيرد اين است كه يك زمين شناس بايستي از ديد گوهرشناسي به هر سنگي كه پيش رويخود در فيلد مي بيند نظر داشته باشد تا ارزش واقعي بسياري از گوهرها را كه شايد بيتوجه بارها از كنار آن گذشته است در يابد. هزاران كاني مثل اپيدوت، ديوپسيد، اوپالو گارنت، آندالوزيت، كرديريت و..... در دنياي امروزه از ارزش فوق خوبي در علم گوهرشناسي برخوردارند در حاليكه بسياري از زمين شناسان ما مثل ديگر مردم تنها گوهرهایالماس و فيروزه،یاقوت را ارزشمند دانسته و بدون اعتنا از كنار ساير گوهرها در اينبهشت زمين شناسي (ايران) عبور مي نمايند.
شناخت اين علم در جوامع علمي ما به حدي ضعيف است كه ما حتي در تعريف آن دچار مشكل هستيم بطوريكه آنچه بهطور معمول متداول است گوهرشناسي و جواهر شناسي را مترادف و هم معني مي دانند درحاليكه گوهرشناسي شناخت سنگهاي قيمتي آن هم از ديدگاه خاصي است كه به آن پرداختهخواهد شد در حاليكه جواهرشناسي استفاده از سنگهاي قيمتي بر روي فلزات گرانبها مثلطلا و نقره و.... مي باشد و بيشتر خاص صنف جواهرفروشان است. ارزش واقعي گوهرها وقتي براي يك زمين شناس يا فرد عادي ملموس تر خواهد بود كه بداند اگر بطور مثال يك گرم طلا ده هزار تومان قيمت دارد و قيمت دو گرم آن بيست هزار تومان مي باشد اين قيمت گذاري براي الماس و ديگر سنگهاي قيمتي به طور تصاعدي است يعني اگر يك گرم گوهرطبیعی ارزشمند قيميت ده هزار تومان قيمت داشته باشد قيمت دو گرم آن صد هزار تومانخواهد بود .
بر طبق قانون تاورنيه:
قيمت اقيراط × 2(وزن) = قيمت گوهر( Tavernier's law)
در ضمن علاوه بر وزن مواردي چون زيبايي (Beauty)،استقامت (Durability) كميابي (Rarity)، مد روز بودن (Fashion) و قابل حمل بودن (portability) نيز در ارزش گذاري تعيين كننده مي باشند.براي صدور شناسنامه براي يك سنگ قيمتي كه البته اين مورد نيز ارتباط مستقيم با قيمت گذاري دارد سه بخشاصلي مورد توجه قرار مي گيرد:
1) خصوصيات رنگ شامل رنگ اصلي (Hue)، غلظت (Saturation)، تيرگي و روشني (Tone)
2) پاكي (پاك بودن از ناخالصي داخلي،خراش و پريدگي و... )
3) برش و درجه بندي آن (تناسب و تقارن، صيقل واتمام كار(
مباني علم گوهرشناسي اگر چه در مواردي بسيار مشابه با كاني شناسي است اما بايد دانست در روشهاي شناخت يك گوهر از آنجاييكه استفاده از آزمايشهايتخريبي مثل درجه سختي، سطح شكستگي، خاكه گرفتن، استفاده از اسيد و ساير موارديكه بهگوهر صدمه وارد مي نمايد ممنوع بوده و در عوض آزمايشهايي چون گرفتن ضريب شكست، طيفنوري، وزن مخصوص، مشاهدات ميكروسكپي و خواص نوري، شناخت ناخالصي هاي دروني، استفاده از ***** هاي خاص مثل Chelsea filter و ... مهم مي شوند. دغدغه اوليه يك گوهرشناس در درجه اول و در حال حاضر (بعلت پيشرفت اين علم و ساخت انواع غير طبيعي واستفاده از انواع مشابه) شناخت گوهر و استفاده آن در جايگاه واقعي آن است زيراامروزه گوهرها انواع مختلفي دارند:
1) طبيعي (Natural) سنگهايي كه درطبيعتوجود دارند و در طبيعت ساخته شده اند.
2) مصنوعي (Synthetic) سنگهايي كه درلابراتوار ساخته مي شوند و مانند نمونه طبيعي هستند
3) جايگزين (Imitations) سنگهايي كه مي توانند هم طبيعي باشند و هم مصنوعي كه داراي ارزش كميهستند و به جاي سنگ ارزشمند استفاده مي شوند مثل گارنت به جاي ياقوت (Ruby)
4) ساخته بشر (Man Made) از اين جهت اين نوع جزو گروه مصنوعي(Synthetic) محسوب نمي شوند اين است كه سنگها در طبيعت وجود ندارند و تنهابدست بشر ساخته شده اند مثل G.G.G (Gallium Gadolinium Garnet) كه يك نوع شبه الماس است.
علم شناخت سنگهاي قيمتي (gemology) بايستي جايگاه واقعي خود را در كشورمان پيدا نمايد ما بايستي همگام باپیشرفت این علم در دنياي امروزو در نهايت توسعه تجارت جهاني اطلاعات خویش را به روزنماییم در اين رابطه شناخت درست مباني و منابع اطلاعاتي اين علم و تشكيل يك بخش گوهرشناسي جهت اكتشاف و استحصال اين سنگها و تدريس آن در دانشگاهها و مراكز آموزشي مي تواند گامي مؤثر باشد.با توجه به اينكه تجديد منابع ارزشمند كشورمانهمچون فيروزه نيشابور به عنوان يك سنگ قيمتي بي نظير و پرطرفدار در دنيا غير ممكن واحتياج به شرايط خاص و زمان طولاني زمين شناسي دارد توجه به ارزش واقعي اين گوهرهاو نظارت دقيق بر نحوه استخراج ، فرآوري و صادرات آنها احتياج به بازنگري كلي واصولي دارد.
