اصل این میوه از هندوستان بوده‌است چنان که از ریشه کلمه [=منسوب به هندوان] بر می‌آید. گونه کامل‌تر نام آن «خربزه هندوانه» بوده‌است. هندوانه پس از آمدن به ایران به عربستان راه یافت و از آنجا به اندلس رسید و از اندلس به ناحیت‌های دیگر اروپا.
از فارسنامه ابن بلخی بر می‌آید که در فهرج هندوانه‌های بزرگی به عمل می‌آمده‌است؛ چنان که گوید «به فهرج خربزها بود نیکو و شیرین و بزرگ و هندویانه بدان رتبه که دو از آن خربزه بر چهارپایی نهند»
در گذشته به این میوه تربوزه می‌گفته‌اند که همکنون در افغانستان و تاجیکستان به هندوانه تربوزه گفته می‌شود.
ریشه کلمه هندوانه از کلمه وانا که معنی هندوانه در زبان هندیست گرفته شده‌است و ایرانیان قدیم آنرا هندو وانا و همکنون هندوانه می‌گویند.
خواص داروئی:
هندوانه از نظر طب قدیم ایران سرد و تر است. گرما را برطرف می کند و بهترین میوه تابستان است.
۱. هندوانه مدر است و به پائین آوردن فشار خون کمک می کند
۲. هندوانه معده را تقویت می کند
۳. پوست سفید داخل هندوانه برای زخم گلو و دهان بسیار موثر است
۴. مغز تخمه هندوانه کرم های معده و روده را از بین می برد
۵. هندوانه برای ورم مثانه مفید است
۶. هندوانه بدن را تازه شاداب می کند
۷. هندوانه برای اشخاص گرم مزاج بسیار خوب است
۸. آب هندوانه مخلوط با سکنجبین علاج کننده یرقان و دفع کننده سنگ کلیه است
۹. برای خنک کردن بدن در روزهای گرم تابستان هندوانه را با شکر بخورید
۱۰. برای برطرف کردن تب و اخلاط بدن هندوانه را با شیر خشت بخورید
۱۱. برای رفع خارش بدن هندوانه را با تمبر هندی بخورید
۱۲. هندوانه را باید همیشه بین دو غذا خورد یعنی تقریبا سه ساعت بعد از غذا و یکساعت قبل از غذا. زیرا اگر بلافاصله بعد از غذا خورده شود در هضم غذا اختلال ایجاد می کند، همچنین نباید آنرا با میوه های دیگر مخلوط کرد زیرا تولید نفخ شکم می کند.
۱۳. پوست هندوانه دارای خاصیت بسیار زیادی در معالجه بیماری های مختلف دارد. با استفاده از پوست هندوانه می توان فشار خون، عطش و بیماری های کلیوی را معالجه کرد. هندوانه از جمله میوه هایی است که می توان از آن به عنوان آرامبخش، در کاهش روماتیسم استفاده کرد.
ترکیبات میوه:
در صد گرم هندوانه مواد زیر موجود است
آب: ۹۲ گرم
پروتئین: ۰/۵ گرم
مواد چربی: ۰/۲ گرم
نشاسته: ۶ گرم
کلسیم: ۰/۷ میلی گرم
فسفر: ۱۰ میلی گرم
آهن: ۰/۵ میلی گرم
سدیم: ۱ گرم
پتاسیم: ۱۰۰ میلی گرم
ویتامین آ: ۶۰۰ میلی گرم
ویتامین ب ۱: ۰/۰۳ میلی گرم
ویتامین ب ۲: ۰/۳ میلی گرم
ویتامین ب ۳: ۰/۲ میلی گرم
ویتامین ث: ۸ میلی گرم
تخم هندوانه دارای حدود ۳۰ درصد روغن است که از نظر خواص شیمیایی مانند روغن بادام می باشد.
این میوه شیرین و آب‌دار در واقع حاوی مهمترین آنتی‌اکسیدان‌ها در طبیعت است. هندوانه سرشار از ویتامین ث و نیز منبع بسیار مناسبی از ویتامین A و بویژه بتاکاروتن است.
همچنین، هندوانه صورتی رنگ منبع آنتی اکسیدان کاروتنوئیدی موسوم به لیکوپن است. این آنتی‌اکسیدان‌های مهم و قوی به تمام نقاط بدن سفر کرده و مولکولهای رادیکال آزاد را در بدن خنثی می‌کنند. رادیکال‌های آزاد مواد سمی در بدن هستند که می‌توانند آسیب زیادی به بدن وارد کنند و با اکسیده کردن کلسترول موجب چسبیدن آنها به دیواره رگ‌های خونی شده و در نتیجه منجر به بروز حمله قلبی یا سکته مغزی شوند.
همچنین هندوانه حاوی لیپوسین است. لیپوسین یک آنتی اکسیدان است که رنگ میوه ها به خاطر وجود این ماده است به همین خاطر انجمن قلب آمریکا مصرف هندوانه را به خاطر داشتن موتد آنتی اکسیدان به عنوان یک ماده مفید برای قلب مورد تایید قرار داده است. یک هندوانه به طور متوسط دارای ۹۲ در صد آب و ۸ در صد قند طبیعی است. به همین خاطر فاقد هر گونه چربی اما حاوی مقادیر زیادی ویتامین و مواد معدنی و ۴۹ واحد کالری است.
از آنجایی که این میوه آب فراوانی دارد مصرف آن بخصوص در فصل تابستان می تواند جبران از دست رفتن آب بدن را کند.
هندوانه همچنین سرشار از ویتامین‌های ب است که برای تولید انرژی ضرورت دارند. در طبقه‌بندی مواد غذایی این میوه همچنین یک منبع مناسب از ویتامین B۱، منیزیم و پتاسیم به حساب می‌آید.
از آنجا که این میوه بیش از هر میوه دیگری حاوی آب همراه با کالری کمتر است لذا می‌تواند در هر کالری مقادیر بیشتری از مواد مغذی را به بدن برساند.
لیکوپن از هندوانه یک داروخانه ساخته است:
همچنین هندوانه منبع یک آنتی اکسیدان کاروتنوئیدی بنام لیکوپن می باشد. لیکوپن یک رنگدانه شیمیایی است که باعث ایجاد رنگ قرمز در هندوانه می شود و اثرات ضد اکسیدانی قوی دارد. این آنتی اکسیدان به تمامی نقاط بدن رفته و رادیکال های آزاد را خنثی می کند.
لیکوپن همان ماده ای است که در گوجه فرنگی ، هندوانه، گوایا گریپ فروت رنگ خاص این میوه ها را ایجاد می کند. علاوه بر ایجاد رنگ لیکوپن یک آنتی اکسیدان بسیار قوی محسوب می شود. آنتی اکسیدانها مولکولهای بسیار ناپایدار را خنثی می کنند در صورت عدم وجود آنتی اکسیدانها این مولکولهای ناپایدار به سلولها آسیب می رسانند، مصرف گوجه و هندوانه بدلیل داشتن لیکوپن به عنوان یک ماده آنتی اکسیدان در جلوگیری از بیماری های سرطانی مؤثرند درگزارش جدیدی که درمجله تحقیقات کشاورزی (Agricultural Research) به چاپ رسید میزان لیکوپن درهندوانه بیشتر از گوجه فرنگی است اگر چه در انواع هندوانه متفاوت است. باوجود این چون از گوجه فرنگی انواعی از سسها و رب ها تهیه می شود دراین مواد لیکوپن فشرده شده تر و فراوان تر است.
اما نکته دیگری هم وجود دارد و آن این است که جذب لیکوپن در بدن از همه غذاها به یک اندازه نیست. به خصوص مطالعات نشان می دهد لیکوپن رب وسس (که با حرارت تهیه شده اند) از لیکوپن درون گوجه خام، قابل جذب تر و مفیدتر است.
مضرات:
هندوانه برای اشخاص سرد مزاج و آنهائیکه دارای معده سرد می باشند مناسب نیست. اینگونه اشخاص اگر می خواهند هندوانه بخورند باید آنرا با شکر و یا عسل و یا گل قند بخورند. همچنین هندوانه در اشخاص سرد مزاج باعث درد مفاصل و ضعف جنسی می شود.
