اثرات مصرف کودوگوجه
اثرات مصرف کودوگوجه
گوجه فرنگي (Lycopersium esculantium) يكي از سيزيهاي مهم است كه به لحاظ داشتن ويتامين A , C و مواد غذايي نقش مهمي در سلامتي جامعه ايفا مي نمايد . گوجه فرنگي در شرايط اقليمي بسيار متفاوت از بوشهر گرفته تا مرند آذربايجانشرقي و در تمام استانهاي كشور در سطح وسيعي كشت مي شود . اين سيزي مهم در مناطق جنوبي كشور نظير استانهاي هرمزگان و بوشهر كه داراي هواي گرم هستند در زمستان در هواي آزاد محصول (نوبري) داده و در اواخر ارديبهشت ماه باردهي آن به اتمام مي رسد .
اين در حالي است كه در استانهاي سردسير در همين مواقع نشاء هاي گوجه فرنگي از خزانه به مزارع انتقال داده شده و در طول تابستان محصول مي دهد. در اكثر استانهاي كشور با وجود اقليم متفاوت , كشت مزرعه و پلاستيكي و گلخانه اي آن مرسوم است . ميزان برداشت عناصر غذايي گوجه فرنگي با 90 تن عملكرد بيش از 260 كيلوگرم ازت (N ) , 100 كيلوگرم (P2O5) , 520كيلوگرم پتاسيم (K2O) , 40 كيلوگرم منيزيم , 60 كيلوگرم گوگرد و رقمي بيش از 100 كيلوگرم در هكتار كلسيم مي باشد . ولي مقدار برداشت عناصر ريز معدني درمقايسه با عناصر پر مصرف بسيار كم و ناچيز است .
مثلا براي برداشت 48 تن در هكتار گوجه فرنگي فقط 608 گرم مس (Cu) , 535 گرم آهن (Fe) , 95 گرم منيزيم (Mn) ,60 گرم روي(Zn) و 28 گرم بر (B) برداشت ميگردد كه در مقايسه با مقادير عناصر پرمصرف بسيار ناچيز ولي مهم مي باشند (1998 . Fertilizer Development center National)
افزايش محصول , بهبود كيفيت و مقاومت در مقابل برخي از بيماريها در اين محصول مستلزم مصرف متعادل كودهاي شميايي و افزايش مواد آلي چه در خزانه و چه در مزارع گوجه فرنگي است .
نقش عناصر در عملكرد و كيفيت گوجه فرنگي
1- ازت
تاثير ازت بر رشد سبزينه اي و محصول گوجه فرنگي از عناصر ديگر بيشتر است . ازت تشكيل گل و ميوه را افزايش داده و بلوغ را به تاخير مي اندازد. كمبود ازت در گياه سبب كاهش جيبرلين , اكسين و افزايش ممانعت كننده هاي رشد () مي شود . ريزش تعدادزيادي از گلها در درجه حرارت هاي زياد نيز به علت كمبود ازت در گياه گوجه فرنگي است . اين گياه براي توليد بيش از 100تن محصول در هكتار به جذب ازت بيشتري در هر روز نياز دارد . اندازه , رنگ , مزه و درصد مواد جامد در ميوه در اثرمصرف زياد ازت كاهش و اسيديته قابل سنجش افزايش مي يابد . به طور كلي ازت زياد سبب بروز كاهش مقاومت گياه نسبت به بيماريها مي شود . ظهور مرگ انتهايي ميوه (Blossom end rot) با افزايش ميزان ازت به خصوص در فرم آمونيومي افزايش پيدا مي كند در صورتي كه شدت پوسيدگي ريشه (Botrytis cinera) با درمان كمبود ازت در گياه كاهش پيدا مي كند . گوجه فرنگي فرم ازت نيتراته را به فرم آمونيومي آن ترجيح مي دهد . ضمنا نيترات راندومان مصرف آب ( W.U.E) را بهبود بخشيده و غلضت اسيد آمينه آزاد را كاهش مي دهد.
2- فسفر
وجود فسفر كافي در محيط ريشه سبب توسعه سريع و استفاده بهتر گياه از آب و ديگر مواد غذايي ضروري گياه مي شود . فسفر (به همراه استفاده ازت و پتاسيم ) رنگ پوست و گوشت ميوه , ميزان ويتامين C و سفتي ميوه را بهبود و بلوغ را تسريع مي بخشد . بديهي است بر مبناي مقدار فسفر برداشتي توسط گوجه فرنگي و آزمون خاك (حد بحراني حداكثر 15 ميلي گرم در كيلوگرم بر مبناي روش اولسون) بايستي نسبت به مصرف كودهاي فسفاته اقدام نمود كه متاسفانه تاكنون چنين نبوده است .
3- پتاسيم
علائم كمبود پتاسيم در گوجه فرنگي با تيره تر شدن رنگ گياه و گوتاه شدن بين گرهها ظاهر مي شود . نكروزه شدن حاشيه برگها نيز نشانه شدت كمبود پتاسيم در اين گياه است . افزايش ميزان پتاسيم ور محلول غذايي با كاهش خسارت ناشي از بيماري Alternaria همراه است . به نظر مي رسد پتاسيم تاثير مثبتي نيز بر روي قارچ برگي (Clodosprium fulvum ), پوسيدگي ساقه (Diplodialyocopersici ) و پوسيدگي ريشه (Botrytis cinere ) دارد .
گرچه تاثير پتاسيم بر ميزان محصول به اندازه ازت چشمگير نيست اما با اين حال اثر پتاسيم بر افزايش بر افزايش اندازه ميوه را نمي توان ناديده گرفت . يكي از دلايل اختلال در رسيدن ميوه , تغذيه ناكافي پتاسيم در گوجه فرنگي است .
كمبود پتاسيم سبب قهوه اي شدن آوندها , سفيدي ديواره , خاكستري شدن ديواره و سبزي ميوه مي شود . ميزان پتاسيم در دمبرگ , همبستگي زيادي با توسعه بافت سفيد در ميوه دارد . بدشكلي و غير يكنواختي رنگ ميوه با افزايش مصرف پتاسيم كاهش مي يابد . پتاسيم نقش مهمي نيز در رنگ ميوه در صنايع تبديلي دارد . مصرف پتاسيم سبب افزايش كارتنوئيد , ليكوپن و كاهش كلروفيل شده و تاثير زيادي در متابوليسم اسيد هاي ميوه (عمدتا اسيد سيتريك و اسشيد ماليك) دارد . در مجموع كل مواد جامد, قند ها , اسيد ها , كاروتن, ليكوپن , و خاصيت انباري در ميوه هاي گوجه فرنگي كه از تغذيه پتاسيم بهره مند بوده باشد بيشتر است . ريزش ميوه قبل از بلوغ نيز در گياهاني كه داراي غلظت پتاسيم كمي هستند بيشتر است .
نظر بر اينكه مقدار پتاسيم مورد نياز گوجه فرنگي در مقايسه با ساير عناصر غذايي بايد حداكثر باشد , بنابراين مقدار كود پتاسيمي مورد نياز چه از منبع سولفات (قبل از كاشت)و چه از منبع كلرورپتاسيم (سرك) بستگي به عملكرد , رقم , درصد رس , نوع رس, كلسيم و منيزيم , ظرفيت تبادل كاتيوني , مقدار پتاسيم قابل استفاده و درجه نسبي تخليه پتاسيم خاكهاي مربوطه دارد . در مناطق شور مصرف كلرورپتاسيم به صورت سرك در مقايسه با شاهد عملكرد را افزايش داده ولي قابل مقايسه با سولفات پتاسيم نبوده ولي در خاكهاو آبهاي غير شور مصرف چند دفعه اي كلرورپتاسيم همزمان با رشد و زمان گلدهي (حداقل چهار بار) بيشترين توليد را چه در ايران و چه در پاكستان عايد نموده است .
پتاسيم علاوه بر افزايش توليد و بهبود كيفيت (بازار پسندي) , سبب افزايش مقاومت گياهان منجمله گوجه فرنگي در برابر شوري , كم آبي , انواع تنشها و آفات و بيماريها نيز گشته و بازيافت آب و كود را ني افزايش مي دهد .