کران های مخروطی شکل و دوک مانند در دره ی زیبای گورمه واقع در گورمه در 15 کیلومتری شرق نوشهیر و در 5 کیلومتری غرب اورگوپ ترکیه قرار دارد که یکی از بهترین و عجیب ترین مناظر طبیعی سرزمین ترکیه را به تصویر می آورد.
گورمه با اشکال و بافت های معماری باستانی از جمله نمونه های منحصر به فرد بناهای صخره ای در جهان است که در قلب کاپادوکیا می باشد.
گورمه به خاطر برف و باران فراوان سرچشمه ی رودهای متعددی است که یا جلگه های داخلی را مشروب می کند و یا آب و هوای خوش این منطقه سبب حاصلخیزی خاک اطراف گورمه می گردد. مرغوب ترین کشتزارهای اهالی گورمه در دره ی گورمه می باشد بر روی دشتی مرتفع و زیبا قرار دارد. دره ی شمالی جنوبی سرسبز گورمه یکی از خوش آب و هواترین و زیباترین نقاط کوهستانی ترکیه به شمار می رود که علاوه بر نهر نسبتاً بزرگ دارای چشمه های آب معدنی نیز می باشد که دارای خواص پزشکی فوق العاده بوده و محتملاً در دفع سنگ کلیه بی تاثیر نیست مراتع سرسبز از مهمترین مراکز دامداری و دامنه های اطراف گورمه می باشد.
وادی قلیچ لار
به وادی هایی که در بین گورمه و آک تپه قرار داشته و از تخته سنگها تشکیل یافته قلیچ لار بزرگ و کوچک نامیده می شود. دودکش های جن که کانال آب از میان آن عبور می کند، تونل ها و با سنگ های جالب توجه و منظره ای بسیار جذابی دارد. کلیسای قلیچ لار نیز در این وادی قرار دارد.
خصوصیات معماری بومی گورمه
معماری صخره‌ای حاکی از صحنه های مبارزه و جدال انسان با طبیعت و در خدمت گرفتن صخره های طبیعت است. در معماری معمولی به وسیله مصالح ساختمانی گچ، آهک و خشت هیئت اصلی بنا را به وجود آورده در صورتی که در معماری صخره ای فضای مورد نظر در درون توده سنگ هویدا می گردد و سنگ طبیعی نیز مانند کالبدی، قشری مستحکم در اطراف این فضا ایجاد می کند.
در معماری صخره‌ای از نظر شکل و طبیعت صخره ها دو نمونه ی مهم تشخیص می دهیم.
1. در درون صخره های عظیم آزاد و مجزا از یکدیگر فضاهای مستقل و یکپارچه ای خلق شده که به یک واحد مسکونی و یا واحد عمومی تعلق دارند، نمای خارجی این گونه بناها را می توان حجاری و تزئین کرد. در اینجا به راحتی می توان پنجره و نورگیر تعبیه نمود معابد هندی و قسمت معتنابهی از معماری صخره ای منطقه ی گورمه، حاجی رو و کاپادورکیه [کاپادوکیه] ترکیه و همچنین معماری صخره‌ای کندوان آذربایجان در ردیف نمونه های مشخص این نوع معماری محسوب می گردد.
2. در درون صخره های کوه ها و تپه ها فضاهایی ایجاد می گردد که در آن صرفاً فضای داخلی به عنوان تقریباً یک حفره ی وسیع و بزرگ مطرح شده است. در اینجا نمای خارجی تقریباً مفهومی نداشته و پنجره و نورگیری نیز در آن نمی توان تعبیه نمود. نمونه ی مهم آن در ایران روستای میمند کرمان است.
معماری صخره‌ای گورمه در رابطه با کران های طبیعی و مناظر اطراف جهانی از زیبایی آفریده است. در اثر فعل و انفعالات آتشفشانی کوه ها منظره ای در یکی از خوش آب و هواترین نقاط ترکیه ایجاد شده است که بیشتر به نظر خواب و خیال می آید. ده ها کران جورواجور، چندتایی، جفتی، تکی، مخروطی شکل و دوک مانند یکی از بهترین مناظر طبیعی ترکیه را مجسم ساخته است. از دهانه های آتشفشان و دیگر کوه های آتشفشانی طی هزاران سال مواد مذاب بیرون می جهیده است. این گدازه ها در طی قرون متمادی روی هم انباشته و به تدریج بر روی آن ها پوسته ای از سنگ توف با مقامت های [ضخامت ؟] مختلف ایجاد گردیده است. توده ها و گدازه های مذاب آتشفشانی به وسیله ی باد و بوران و برف و باران در طی هزاران سال متمادی شکل گرفته و به فرم کران در آمده است به تدریج قسمت های کمتر سخت کران ها ریخته و قسمت های سخت تر باقی مانده و وضعیت کنونی را که بیشتر به معجزه ی طبیعی شباهت دارد ایجاد نموده است. باد و باران مفرط به خصوص در کران های ناحیه ی ورودی روستا بیشتر موثر بوده و صدمه ی زیادی به آن ها وارد آورده است در صورتی که در شرق و انتهای روستا به خاطر وجود تپه های مرتفع کران ها بلندتر و سالم تر باقی مانده است.
فلسفه ی سکونت در گورمه
در گورمه شکل خارق العاده و چشمگیر و خاص طبیعت است که انسان را به سوی خود کشید به خصوص انسانی را که سرگردان گشته و برای دفاع از زندگی خود در جستجوی پناهگاه امنی است. در این مورد احتمالاً حمله ی دشمنان سبب شد که مردم روستاهای اطراف از موقعیت طبیعی کران ها استفاده نموده به تدریج درون کران ها را خالی کرده و در آن ها جایگزین شدند بدین ترتیب هم خود را از نظر مقابله با بیگانگان در امان دیدند هم سکونت در کران ها را در تابستان و زمستان نیز از مقابله با سرما و گرما کاملاً مطبوع یافتند.
شیارهای متعدد که آب رودهای طبیعی نیز است کران ها را از یکدیگر جدا کرده و شکل طبیعی کوچه های را ایجاد نموده است. بر روی بعضی از شیارهای پل هایی از چوب ساخته اند که کرانی را به کران دیگر مربوط می کند.
گورمه دارای کلیسا مسجد، حمام، مدرسه و .... می باشد و سکونت اولیه در این منطقه از مسیحیان دوران اولیه تا دوره ی دوم ادامه داشته است. کلیسای ارتاخانه، دورموش قدیر، یوسف کوچ و بزیرخانه، خانه های سنگی حجاری شده در وادی های اوزون دره، باغیل دره و زمی و نیز دودکش های جن این منطقه، مناظره ی تاریخی را در چشمان بازدید کنندگان می گستراند.
ارتباط طبقات بالایی کران ها با خارج از طریق پلکان بسیار زیبایی از بدنه ی خود کران تامین گشته است. طبقه ی هم کف، اکثراً اصطبل بوده طبقات دوم و سوم و چهارم مسکونی است و در بعضی موارد از طبقه چهارم به عنوان انبار نیز استفاده کرده اند.
آبریزها اکثراً در کنار معابر و در خارج از کران ها و محیط مسکونی قرار داده هر چند خانواده به طور مشترک دارای یک آبریز است. آبریزها اکثراً دارای چند محل نشیمن و انباره می باشد که بستگی به شیب زمین دارد.
به خاطر قطر و ضخامت زیاد کران ها ایجاد نورگیر در طبقات پایین کار بسیار مشکلی است بدین مناسبت نورگیرها اغلب در طبقات بالا واقع است جنس پنجره ها از چوب بوده اغلب به شکل شطرنجی و در آن ها قطعات کوچک شیشه تعبیه شده است.
هنوز آثار معماری صخره ای در اغلب نقاط جهان به چشم می خورد ولی معماری صخره ای از نوع گورمه فقط در یک منطقه ی دیگر در روی زمین ایجاد شده و آن در دامنه ی کوه زیبای سهند ایران می باشد که روستای زیبای کندوان است. البته وسعت منطقه ی معماری صخره‌ای در دره ی گورمه در حدود 15 الی 20 برابر کندوان آذربایجان است. بدین مناسبت می توان کندوان ایران را نمونه ی کوچکتر گورمه ی ترکیه دانست.
گورمه با اشکال و بافت های معماری باستانی از جمله نمونه های منحصر به فرد بناهای صخره ای در جهان است که در قلب کاپادوکیا می باشد.
گورمه به خاطر برف و باران فراوان سرچشمه ی رودهای متعددی است که یا جلگه های داخلی را مشروب می کند و یا آب و هوای خوش این منطقه سبب حاصلخیزی خاک اطراف گورمه می گردد. مرغوب ترین کشتزارهای اهالی گورمه در دره ی گورمه می باشد بر روی دشتی مرتفع و زیبا قرار دارد. دره ی شمالی جنوبی سرسبز گورمه یکی از خوش آب و هواترین و زیباترین نقاط کوهستانی ترکیه به شمار می رود که علاوه بر نهر نسبتاً بزرگ دارای چشمه های آب معدنی نیز می باشد که دارای خواص پزشکی فوق العاده بوده و محتملاً در دفع سنگ کلیه بی تاثیر نیست مراتع سرسبز از مهمترین مراکز دامداری و دامنه های اطراف گورمه می باشد.
وادی قلیچ لار
به وادی هایی که در بین گورمه و آک تپه قرار داشته و از تخته سنگها تشکیل یافته قلیچ لار بزرگ و کوچک نامیده می شود. دودکش های جن که کانال آب از میان آن عبور می کند، تونل ها و با سنگ های جالب توجه و منظره ای بسیار جذابی دارد. کلیسای قلیچ لار نیز در این وادی قرار دارد.
خصوصیات معماری بومی گورمه
معماری صخره‌ای حاکی از صحنه های مبارزه و جدال انسان با طبیعت و در خدمت گرفتن صخره های طبیعت است. در معماری معمولی به وسیله مصالح ساختمانی گچ، آهک و خشت هیئت اصلی بنا را به وجود آورده در صورتی که در معماری صخره ای فضای مورد نظر در درون توده سنگ هویدا می گردد و سنگ طبیعی نیز مانند کالبدی، قشری مستحکم در اطراف این فضا ایجاد می کند.
در معماری صخره‌ای از نظر شکل و طبیعت صخره ها دو نمونه ی مهم تشخیص می دهیم.
1. در درون صخره های عظیم آزاد و مجزا از یکدیگر فضاهای مستقل و یکپارچه ای خلق شده که به یک واحد مسکونی و یا واحد عمومی تعلق دارند، نمای خارجی این گونه بناها را می توان حجاری و تزئین کرد. در اینجا به راحتی می توان پنجره و نورگیر تعبیه نمود معابد هندی و قسمت معتنابهی از معماری صخره ای منطقه ی گورمه، حاجی رو و کاپادورکیه [کاپادوکیه] ترکیه و همچنین معماری صخره‌ای کندوان آذربایجان در ردیف نمونه های مشخص این نوع معماری محسوب می گردد.
2. در درون صخره های کوه ها و تپه ها فضاهایی ایجاد می گردد که در آن صرفاً فضای داخلی به عنوان تقریباً یک حفره ی وسیع و بزرگ مطرح شده است. در اینجا نمای خارجی تقریباً مفهومی نداشته و پنجره و نورگیری نیز در آن نمی توان تعبیه نمود. نمونه ی مهم آن در ایران روستای میمند کرمان است.
معماری صخره‌ای گورمه در رابطه با کران های طبیعی و مناظر اطراف جهانی از زیبایی آفریده است. در اثر فعل و انفعالات آتشفشانی کوه ها منظره ای در یکی از خوش آب و هواترین نقاط ترکیه ایجاد شده است که بیشتر به نظر خواب و خیال می آید. ده ها کران جورواجور، چندتایی، جفتی، تکی، مخروطی شکل و دوک مانند یکی از بهترین مناظر طبیعی ترکیه را مجسم ساخته است. از دهانه های آتشفشان و دیگر کوه های آتشفشانی طی هزاران سال مواد مذاب بیرون می جهیده است. این گدازه ها در طی قرون متمادی روی هم انباشته و به تدریج بر روی آن ها پوسته ای از سنگ توف با مقامت های [ضخامت ؟] مختلف ایجاد گردیده است. توده ها و گدازه های مذاب آتشفشانی به وسیله ی باد و بوران و برف و باران در طی هزاران سال متمادی شکل گرفته و به فرم کران در آمده است به تدریج قسمت های کمتر سخت کران ها ریخته و قسمت های سخت تر باقی مانده و وضعیت کنونی را که بیشتر به معجزه ی طبیعی شباهت دارد ایجاد نموده است. باد و باران مفرط به خصوص در کران های ناحیه ی ورودی روستا بیشتر موثر بوده و صدمه ی زیادی به آن ها وارد آورده است در صورتی که در شرق و انتهای روستا به خاطر وجود تپه های مرتفع کران ها بلندتر و سالم تر باقی مانده است.
فلسفه ی سکونت در گورمه
در گورمه شکل خارق العاده و چشمگیر و خاص طبیعت است که انسان را به سوی خود کشید به خصوص انسانی را که سرگردان گشته و برای دفاع از زندگی خود در جستجوی پناهگاه امنی است. در این مورد احتمالاً حمله ی دشمنان سبب شد که مردم روستاهای اطراف از موقعیت طبیعی کران ها استفاده نموده به تدریج درون کران ها را خالی کرده و در آن ها جایگزین شدند بدین ترتیب هم خود را از نظر مقابله با بیگانگان در امان دیدند هم سکونت در کران ها را در تابستان و زمستان نیز از مقابله با سرما و گرما کاملاً مطبوع یافتند.
شیارهای متعدد که آب رودهای طبیعی نیز است کران ها را از یکدیگر جدا کرده و شکل طبیعی کوچه های را ایجاد نموده است. بر روی بعضی از شیارهای پل هایی از چوب ساخته اند که کرانی را به کران دیگر مربوط می کند.
گورمه دارای کلیسا مسجد، حمام، مدرسه و .... می باشد و سکونت اولیه در این منطقه از مسیحیان دوران اولیه تا دوره ی دوم ادامه داشته است. کلیسای ارتاخانه، دورموش قدیر، یوسف کوچ و بزیرخانه، خانه های سنگی حجاری شده در وادی های اوزون دره، باغیل دره و زمی و نیز دودکش های جن این منطقه، مناظره ی تاریخی را در چشمان بازدید کنندگان می گستراند.
ارتباط طبقات بالایی کران ها با خارج از طریق پلکان بسیار زیبایی از بدنه ی خود کران تامین گشته است. طبقه ی هم کف، اکثراً اصطبل بوده طبقات دوم و سوم و چهارم مسکونی است و در بعضی موارد از طبقه چهارم به عنوان انبار نیز استفاده کرده اند.
آبریزها اکثراً در کنار معابر و در خارج از کران ها و محیط مسکونی قرار داده هر چند خانواده به طور مشترک دارای یک آبریز است. آبریزها اکثراً دارای چند محل نشیمن و انباره می باشد که بستگی به شیب زمین دارد.
به خاطر قطر و ضخامت زیاد کران ها ایجاد نورگیر در طبقات پایین کار بسیار مشکلی است بدین مناسبت نورگیرها اغلب در طبقات بالا واقع است جنس پنجره ها از چوب بوده اغلب به شکل شطرنجی و در آن ها قطعات کوچک شیشه تعبیه شده است.
هنوز آثار معماری صخره ای در اغلب نقاط جهان به چشم می خورد ولی معماری صخره ای از نوع گورمه فقط در یک منطقه ی دیگر در روی زمین ایجاد شده و آن در دامنه ی کوه زیبای سهند ایران می باشد که روستای زیبای کندوان است. البته وسعت منطقه ی معماری صخره‌ای در دره ی گورمه در حدود 15 الی 20 برابر کندوان آذربایجان است. بدین مناسبت می توان کندوان ایران را نمونه ی کوچکتر گورمه ی ترکیه دانست.
