مادران سينماي ايران از آغاز تا امروز

April_girl

عضو جدید
کاشکي مي‌شد بهت بگم چقدر صداتو دوست دارم، چقد مثل بچگي‌هام لالايي‌هاتو دوست دارم، سادگي‌هاتو دوست دارم؛ خستگي‌هاتو دوست دارم، چادر نماز و زير لب خدا خداتو دوست دارم.


سرويس هنري برنا: زماني که‌ «عبدالحسين‌ سپنتا» نخستين‌ فيلم‌ ناطق‌ سينماي‌ ايران(دختر لر)‌ را در هند ساخت، براي انتخاب‌ بازيگر زن اين فيلم از همسر يكي‌ از كارمندان‌ استوديو به‌ نام‌" روح‌انگيز" دعوت کرد و به‌ او گفت: «نام تو ‌ به‌ عنوان‌ نخستين‌ بازيگر زن‌ سينماي‌ ايران‌ براي‌ هميشه‌ بر جاي‌ خواهد ماند.» به اين ترتيب نخستين‌ بازيگر زن‌ در سينماي‌ ايران‌ در سال‌ 1312 وارد عرصه هنري شد.



در سال 1335 بود که "شهلا رياحي‌" بعد از دوازده‌سال‌ تجربه‌ بازي‌ در تئاتر و سينما، در شرايطي‌ كه‌ حضور زنان‌ در عرصه‌هاي‌ هنري‌ به ويژه سينما با سختي‌هاي‌ زيادي‌ همراه‌ بود، تصميم‌ گرفت؛ نخستين‌ فيلم‌ سينمايي‌ خود را كارگرداني‌ كند و به‌ عنوان‌ نخستين‌ زن‌ كارگردان‌ سينما در ايران‌، پيشاهنگ‌ ورود زنان‌ به‌ اين‌ عرصه‌ شود.







از سال 1312 هميشه پاي يک زن در ميان قصه ها بود و به نوعي در قالب مادر، دختر، همسر و... ايفاي نقش مي کردند. اما در اين بين تعدادي هستند که هميشه نامشان به عنوان مادران سينماي ايران برسر زبان هاست. مرحومان ايران دفتري، رقيه چهره آزاد، جميله شيخي، همچنين حميده خيرآبادي، فخري خوروش، مهري وداديان، مهري مهرنيا، پروين سليماني، ژاله علو، مهين شهابي، پروانه معصومي، ثريا قاسمي و... . نخستين فيلمي هم که به طور مستقيم از واژه مادر استفاده کرد. فيلم "مادر" به كارگرداني اسماعيل كوشان بود كه سال 1331 ساخته شد. اين اثر داستان دختري است كه فريب جواني را مي خورد و خانه را ترك مي كند. او در ديدار دوباره با جوان دستگير و روانه زندان مي شود و هم زمان با انجام مراحل ازدواج دختر آزاد مي شود ... «مادر فداکار»، «من مادرم»، «روزهاي تاريک يک مادر»، «نامادري»، «مادر دوستت دارم»، «مادر»، «مادرم گيسو»، «مهرمادري» و «ميم مثل مادر» عنوان ديگر فيلم هايي هستند که با استفاده از نام "مادر" از سال 1342 تا 1385 توسط کارگردانان ساخته شده اند.





البته در طول اين سال ها فيلم هاي بسياري ساخته شده اند که زنان و مادران محور داستان قرار گرفته اند. «مترسک»، «طوبي»، «گيلانه»، «من ترانه 15 سال دارم»، «مهمان مامان»، «دو زن»، «روسري آبي»، «نرگس»، «ليلا»، «شام آخر»، «مارال»، «کافه ستاره» و... . در دوره نخست فيلم سازي ايران، زنان بازيگر ديگري نيز در فيلم هاي ايراني شرکت کردند که هيچ کدام شهرت روح انگيز را کسب نکردند از آن جمله: فخر جبار وزيري که در فيلم هاي شيرين و فرهاد (سال 1315 چشم هاي سياه (سال 1315) ايفاي نقش کرد و «ايران دفتري»که يکي از نقش هاي فرعي شيرين و فرهاد را بر عهده داشت. «ايران دفتري» بعدها از اواسط دهه 1340، بار ديگر به سينماي ايران راه يافت و خصوصا پس از بازي در فيلم قيصر (مسعود کيميايي ، 1348 ) به يکي از "ادران شيرين سينماي ايران"بدل گشت. وي در 29 فيلم به ايفاي نقش پرداخت که آخرين مربوط به سال 1359 با عنوان "شيربها" بود. «رقيه چهره آزاد» در سال 1286 در تهران متولد شد. فعاليت خود را در تئاتر با نمايش تأثير زن در جامعه و اولين كار سينمايي اش را با فيلم طوفان زندگي آغاز كرد. با تأسيس جامعه باربد در سال 1305 همكاري با مرحوم مهرتاش، حالتي، دريابيگي، بهشتي، قنبري، ژاله علو و شهلا رياحي پرداخت.



با تأسيس تئاتر نكيسا در سال 1309 همكاري خود را با محمود ظهيرالديني، خيرخواه، گرمسيري،‌ بهرامي، اتحاديه،‌ مريم نوري، مهين دفتري و صبري ادامه داد. او در طول فعاليت کاري اش توانست ديپلم افتخار انجمن دوستداران تئاتر را به مناسبت روز جهاني تئاتر در سال 1341 دريافت كرد و سيمرغ بلورين و ديپلم افتخار هشتمين جشنواره فيلم فجر، را براي فيلم مادر (نقش اول زن) ساخته علي حاتمي از آن کند. علي حاتمي سال 68 فيلم "مادر" را ساخت. داستان فيلم درباره مادري است كه در روزهاي پاياني زندگي اش از آسايشگاه سالمندان به خانه مي آيد تا تمام فرزندانش كه رابطه خوبي با همديگر ندارند را كنار هم جمع كند و آنها را به داشتن رابطه اي خوب تشويق کند. طي اين مدت خاطرات گذشته نيز مرور مي شود. چهره آزاد با بازي در اين فيلم توانست يکي از محبوب ترين چهره هاي مادران را در سينماي ايران به نام خود ثبت کند.


شهلا رياحي، از جمله زناني است که هم نامش به عنوان نخستين کارگردان زن وهم يکي از مادران سينماي ايران در تاريخ ماندگار است.



شهلا رياحي متولد 1305 تهران است. وي فعاليت هنري را در سن 17 سالگي با بازي در تئاتر آغاز و محبوبيتي خاص در زمان خود پيدا كرد. او سينماي حرفه اي را سال 1330 با فيلم «خواب هاي طلايي» به كارگرداني معز ديوان فكري تجربه كرد. رياحي سال 1335 فيلم «مرجان» را كارگرداني كرد و به اين ترتيب نام اولين زن كارگردان سينماي ايران را به خود اختصاص داد. او همسر اسماعيل رياحي (كارگردان قديمي سينما) است. وي تاکنون در 63 فيلم سينمايي نقش آفريني کرده که در بيشتر آنها نقش مادر را داشته است. آخرين فيلمي که اين بازيگر توانا و قديمي در آن به ايفاي نقش پرداخته، فيلم «دعوت به شام» بود که در سال 1379 بازي کرد. «جميله شيخي» متولد ارديبهشت 1309 در زنجان. از 1336 فعاليت هنري خود را با بازيگري زير نظر شاهين سركيسيان و دكتر مهدي فروغ شروع كرد. در اداره هنرهاي دراماتيك با كمك افرادي چون عزت الله انتظامي، عباس جوانمرد، جعفر والي، محمدعلي كشاورز و حميد سمندريان تئاتر جديدي را بنا نهادند و زماني كه هنر نمايش روبه ابتذال مي رفت، مردم را بار ديگر با تئاتر راستين آشتي دادند. شيخي در 1354به دعوت نصرت كريمي در نخستين فيلم سينمايي اش «خانه خراب» ظاهر شد. و در 13 فيلم سينمايي نقش آفريني کرد. «کاغذ بي خط» آخرين کار سينمايي زنده ياد جميله شيخي است. «حميده خيرآبادي» که به عنوان مادر سينماي ايران لقب گرفته؛ از سال 1326 کار خود را در تئاتر آغاز کرد و سپس وارد سينما شد. او در 200 فيلم سينمايي به ايفاي نقش پرداخته است. وي با بازي در فيلم ها و سريال هاي زيادي در شمار پرکارترين بازيگران سينما و تلويزيون محسوب مي شود. او بازي در سينما را با فيلم «ميهن پرست»، ساخته غلامحسين نقشينه در سال 1332 آغاز کرد.

اولين سريال تلويزيوني اين بازيگر توانا با نام «سرکار استوار» بود. به فاصله کمي سريال هاي «قصه عشق» و «تلخ و شيرين» با بازي او ساخته شدند که در سريال «تلخ و شيرين» کارگرداني کار به عهده ثريا قاسمي، دخترش بود.


«مهري وداديان» متولد دوم خرداد 1315 در تهران يکي ديگر از بازيگراني است که او هم مادر سينماي ايران است. وي با بازي در يك نمايش تلويزيوني از بيست سالگي وارد عرصه بازيگري شده است. وي پيش از انقلاب در فيلم هاي شوهر آهو خانم، تنگسير، تنگنا، رگبار، چلچراغ، خاطرخواه، قلندر، خداحافظ رفيق، صبح روزچهارم، زير پوست شب بازي کرد. پس از انقلاب او بيشتر در سريال هاي تلويزيوني نقش آفريني کرد. وداديان در جايي گفته بود: «مردم بازي هاي من را دوست دارند و من را به عنوان يك "مادر" قبول كردند، همين لذتي است كه از زندگي‌ام مي‌برم.



البته خيلي ها لقب مادر گريان سينما را به او داده اند. او در اين باره مي گويد: «دوست ندارم سر مردم را كلاه بگذارم و بخواهم اشك مصنوعي بريزم، به همين دليل يك عمر دركارهايم گريه كردم و در مطبوعات لقب "مادر گريان" سينماي ايران را به من ‌دادند.»


«مهري مهرنيا» متولد سال 1306 در آلاشت سوادكوه. داراي مدرك تحصيلي ششم ابتدايي. تعليم آواز در جامعه باربد سال (1326). فعاليت در تئاتر از سال 1327. شروع فعاليت در سينما با بازي در فيلم بچه ننه (امين اميني، سال 1339). وي نيز يکي از مادرها و بهتر بگوييم مادربزرگ هاي سينماي ايران است. وي در 49 فيلم بازي کرد که آخرين آن مربوط به سال 1385 با عنوان "تله روباه" است. مهرنيا هم اکنون در فيلم ها و سريال هاي تلويزيوني بازي نمي کند و در يکي از خانه هاي سالمندان در تنهايي خود روزگار مي گذراند.




مهرنيا گلايه‌مند است از اين‌كه هيچ يك از بازيگران و مسئولان سراغي از او نمي‌گيرند. او کمي گويد: «تا سر پايي و مي‌تواني كاري انجام بدهي، همه مريدت هستند و همه تو را مي‌خواهند، اما وقتي از دست و پا افتادي، ديگر هيچ‌كس نگاهت هم نمي‌كند.» کاشکي رو طاقچه‌ي دلت آينه و شمعدون مي‌شدم
تو دشت ابري چشات يه قطره بارون مي‌شدم
کاشکي مي‌شد يه دشت گل برات لالايي بخونم
يه آسمون نرگس و ياس تو باغ دستات بشونم
لالايي لالايي لالالا
بخواب که مي‌خوام تو چشات ستاره‌هامو بشمارم
لالايي لالا لالا لالا
پيشم بمون که تا ابد دنيا رو با تو دوست دارم


«فخري خوروش» (فخري اسودي) از بازيگران دهه سي در سينماي ايران است. او کارش را در سينما در سال 1334 با فيلم براي تو (جمشيد شيباني، صادق بهرامي) آغاز کرد. وي در ميان زنان بازيگر دهه سي، از نظر استعداد بازيگري بهتر از همه بود و تقريبا در تمامي دوره هاي فيلم سازي سينماي ايران، توانست حضور مستمر داشته باشد. او به نوعي مادر سينماي ايران است. نقش جسارت آميز فخري خوروش در فيلم "جنوب شهر" و موفقيت نسبي او در اجراي آن در يک دوره باعث مطرح شدن او در تيترهاي اول مطبوعات هنري شد. اما به طور کلي خوروش در محيط سينمايي که تمام نقش هاي شخصيت هاي زن آن کليشه اي بود، آن چنان که بايد مي درخشيد، ندرخشيد. بنابراين از اواخر دهه سي، از سينما کناره گرفت و نيروي خود را تماما در تئاتر به کار گرفت و به يکي از مشهورترين بازيگران تئاتر تبديل شد. خوروش از اواخر دهه چهل، به همراه موج نوي سينما ايران، بار ديگر به سينما باز گشت و در فيلم هاي مختلفي بازي کرد که تعداد اين فيلم ها تا سال 1384 به 39 فيلم رسيد. اما کوچک ترين مادرهاي سينماي ايران هم چند سالي است که چهره اشان بروي پرده نقره اي نقش بسته است. «ترانه عليدوستي» يکي از افرادي است که در سن 15 سالگي در فيلم «من ترانه 15 سال دارم» چنان با مهارت نقش آفريني کرد که توانست جاريزه بهترين بازيگر نقش اول زن را از جشنواره فيلم فجر از آن خود کند.





ترانه، دختر خوبي است و مي خواهد خوب بماند. او به تنهايي مسئوليت يک زندگي را بر دوش دارد. پيش داوري ها و قضاوت هاي ناخوشايند ديگران آزارش مي دهد، اما پايداري و استقامتش، همه را نسبت به او و زندگي اش به احترام وا مي دارد. موضوع از اين قرار است که ترانه 15 ساله از آن عشق بي سرانجام فرزندي در شکم دارد که همه اطرافيان خواستار سقط آنند ولي ترانه تصميم مي گيرد که بچه اش را نگه دارد و پس از به دنيا آمدن بچه مي کوشد مطابق مقررات به نام پدر براي بچه اش شناسنامه بگيرد و براي اين موضوع کارش به دادگاه و ثبت احوال و کشمکش هاي ديگر مي کشد. عليدوستي با وجو سن کمي که در اين فيلم داشت، توانست به زيبايي چهره اي از يک مادر ايراني و فداکار را به نمايش بگذارد که براي بزرگ کردن فرزندش از هيچ کوششي دريغ نمي کند. اما يکي از معروف ترين فيلم هايي که به مادر مي پردازد. «ميم مثل مادر» اثر زنده رسول ملاقلي پور است که بازي درخشان و تحسين شده «گلشيفته فراهاني» يکي از مادران کوچک سينما، اين فيلم را به اثر ماندگاري در سينماي ايران تبديل کرد.



ترانه معروف اين فيلم نيز به عنوان يکي از آثار درخور توجه موسيقي در سينما هميشه بر سر زبان هاست و بارها در برنامه هاي مختلف تلويزيوني پخش شده است. دنيا اگه خوب اگه بد، با تو برام ديدنيه
باغ گل‌هاي اطلسي با تو برام چيدنيه
لالايي لالايي … مادر… «مادر»
… مي‌خوام بهت بگم چقدر صداتو دوست دارم
لالايي هاتو دوست دارم بغض صداتو دوست دارم … مادر

«ميم مثل مادر» نه يك فيلم بلكه به تصوير كشيدن يك زندگي است. در سرزميني كه هنوز مردمانش عاطفه رافراموش نكرده اند و باتلنگري از يك صحنه جنگي و آثارمخرب بمب هاي شيميايي. تفاوت ميان ثروت وفقر و معلوليت ناخواسته بر انسان هاي مظلوم بيدارشان مي كند.
















































































































 

pooneh12345

عضو جدید
کاربر ممتاز
م ا د ر
شاید این حروف جدای از هم هیچ معنایی نداشته باشند
اما آنگاه که فاصله ها برداشته می شود
معنی آشکار می گردد
مادر
مادر
مادر
واژه ای که هیچگاه تکراری نمی شود
 

Similar threads

بالا