



زراعت كنجد
كنجد گياهي است گرمادوست و اساسا يك محصول خاص مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري بوده و به دماي پايين حساس است اما با اجراي برنامه به نژداي گسترش كشت آن به مناطق معتدل ممكن مي باشد . دانه كشت كنجد از 40 درجه عرض شمالي تا 40درجه عرض جنوبي بوده ، معمولا زراعت آن تا ارتفاع 1200 متر از سطح دريا امكان پذير مي باشد .
اين نبات به روزهاي گرم و نور فراوان نيازمند است و به حرارت هاي پايين حساسيت نشان ميدهد .
خاك
كنجد را مي توان مشروط بر آنكه از نظر زهكشي و تهويه محدوديتي وجود نداشته باشد در انواع خاكها كشت نمود . خاكهاي داراي بافت متوسط شرايط مطلوب تري را فراهم مي سازند . كنجد نسبت به شوري خاك حساس است و آن ميزان از شوري كه خسارت ناچيزي به زراعت گلرنگ و پنبه وارد مي كند محصول كنجد را نابود مي سازد .اين گياه در خاكهاي اسيدي وقليايي نتايج خوبي داده است . با اين وجود خاكهايي را كه واكنش خنثي دارندترجيح مي دهد.phمناسب رشدكنجدحدود8-7 مي باشد .
تاريخ كاشت
در تعيين تاريخ كاشت كنجد رعايت سه نكته اساسي ضروري است . اول : درجه حرارت مناسب جهت سبز كردن – دوم : پايداري دماي هوا به منظور اينكه پس از سبز كردن افت حرارت پديد نيايد – سوم : زمان گلدهي مصادف با گرماي بيش از حد نگردد زيرا منجر به عدم باروري گلها شده و تعداد كپسولهاي تشكيل شده كاهش مي يابد . حداقل حرارت خاك براي جوانه زدن و سبز شدن كنجد حدود 20 درجه سانتيگراد است . در اين حرارت كنجد 4 تا 7 روزه سبز مي شود . كاشت مي تواند هنگامي انجام شود كه ميانگين شبانه روزي حرارت هوا به 20 تا 25 درجه سانتيگراد رسيده باشد . با توجه به شرايط جوي مناطق كشت كنجد و نيازهاي اين نبات ، كنجد يكي از آ خرين زراعتهاي بهاره است كه كشت مي گردد . در مناطق گرمسير كشت كنجد اغلب بعد از برداشت گندم و جو انجام مي شود . در مناطق پنبه كاري مي توان يك تا دو هفته پس از پنبه به كشت كنجد اقدام نمود . در مناطقي كه ذرت و سويا كشت مي گردد بايد حداقل 20 روز پس از سويا اين نبات را كاشت .
تاريخ مناسب كاشت در برخي مناطق
تاريخ
منطقه
اوايل ارديبهشت تا اوايل خرداد
( ورامين ( گرمسير مركزي
اوايل تيرماهفارس – داراب
اوايل تيرماه
هرمرگان
دهه دوم تيرماه
خوزستان
اواخرارديبهشت تانيمه اول خرداد
كعتدل و گرمسير شمالي – مغان
نيمه ارديبهشت به بعد
مازندران
اواخر ارديبهشت به بعد
كرج و نواحي مشابه
آخر ارديبهشت تا نيمه اول خرداد پس از آخرين بارندگيها
خراسان ( كشت ديم )
اوايل خردادماه بعداز برداشت جو
خراسان ( كشت آبي )
اواخر خرداد و اوايل تيرماه
كرمان
ميزان كود مصرفي
براي كنجد كمتر از ساير محصولات گرمسيري ديگر كود مصرف مي شود . مقدار مورد نياز در اراضي و نواحي مختلف متفاوت است . ولي بطور كلي مي توان گفت احتياجات كودي كنجد شبيه پنبه مي باشد . اين گياه براي رشد مطلوب نياز به ازت ، فسفر و پتاس دارد . كود شيميايي مورد نياز 200-150 كيلوگرم فسفات آمونيوم و 100 كيلوگرم اوره در هكتار يصورت عمومي در ايران توصيه مي شود . در صورت كمبود پتاس 100 كيلوگرم در هكتار سولفات پتاسيم نيز پيشنهاد مي شود .
در كشت هاي تجاري براي دستيابي به عملكرد مطلوب كاربرد سرك ازت ضروري است بايد آن را زماني مصرف كرد كه ارتفاع بوته به 20 سانتيمتر رسيده باشد .
كاشت
بعلت اينكه دانه كنجد در مراحل اوليه رشد و جوانه زدن خيلي حساس و ضعيف مي باشد در اماده كردن زمين قبل از كاشت بايد نهايت دقت را معمول داشت . زمين بايد كاملا عاري از گياهان هرز بوده گرم و مطلوب باشد . چنانچه كشت با آبياري باشد زمين بايد بخوبي تسطيح گردد . شيب طوري تعبيه گردد كه آب در هيچ قسمتي از زمين روي بستر بذر را نگيرد و خطر سله بستن در مرحله جوانه زدن و رويش گياه وجود نداشته باشد . بسته به نوع خاك عمق كاشت تغيير مي كند و معمولا بين 2تا5 سانتيمتر متغيير است . عمق كاشت همچنين بسته به زمان كاشت و ميزان رطوبت خاك تغيير مي نمايد . به منظور پيشگيري از شيوع امراض و الودگيهاي قارچي ضدعفوني بذر با قارچكشهاي نظير كاپتان مؤثر خواهد بود. بذر كارهايي كه مخصوص ريز دانه ها نظير سبزي و پياز هستند در كشت مكانيزه كنجد كاربرد دارند . در تنظيم بذر پاش و تهيه بستر بذر بايد دقت كافي صورت گيرد تا بذور بطور يكنواخت ريخته شده و نياز به تنك هاي متوالي وجود نداشته باشد .
آبياري
كنجد به طور معمول در برابر خشكي مقاوم است . با اين وجود گياهچه كنجد در برابر كمبود آب بيش از حد حساس است . همچنين در زمان گلدهي و اوايل دانه بندي نيز به كم آبي حساس مي گردد . آبياري بسته به نوع زمين كشت بطريق كرتي ( غرقابي ) يا جوي و پشته صورت مي گيرد . اين نبات بويژه در مراحل اول گياهچه اي در برابر پوسيدگي ريشه و ساير بيماريهاي قارچي ناشي از مردابي شدن يا رطوبت اضافي حساس است . انجام كشت كنجد به صورت هيرم باعث افزايش درصد جوانه زني و نيز تسريع در آن مي شود .
ميزان بذر ، تراكم بوته و فاصله كاشت
براي كاشت كنجد به علت متفاوت بودن تيپ شاخه بندي گياه فاصله بين خطوط از 45تا 70 سانتيمتر متغير است . فاصله بوته ها در روي خطوط كمتر از 5/2 سانتيمتر و بيشتر از 15 سانتيمتر توصيه نمي شود. بر اساس تراكم هاي مختلف و وزن هزار دانه متفاوت ميزان بذر مورد نياز در هكتار متغير مي باشد لكن بطور كلي ميزان بذر مصرفي جهت كشت يك هكتار از 4 تا 6 كيلوگرم نوسان دارد .
مبارزه با علف هاي هرز
الف – شيميايي : جهت مبارزه وپيشگري ازشيوع علفهاي هرز مي توان از علف كش ترفلان به نسبت 2 ليتردرهكتاراستفاده نمود. زمان استفاده قبل از احداث جوي و پشته بوده ، پس از مصرف لازم است بادوديسك عمودبرهم درعمق10 سانتيمتري با خاك مخلوط گرددتااثربخشي مناسبي داشته باشد .
ب كنترل زراعي : اين نبات در مراحل رشد در مقابل علفهاي هرز حساس و قادر به رقابت با آنها نيست و به دليل در اين مرحله عمليات وجين ضرورت دارد . در كشت رديفي استفاده از پنچه غازي يا كولتيواتور سبك بهترين روش مبارزه با علفهاي هرز مي باشد. استفاده از برنامه تناوب صحيح نيز توصيه مي گردد. همچنين انجام يك آبياري در هنگام تهيه زمين باهدف سبز شدن علفهاي هرز و مبارزه با آنها تاثير قابل توجهي دارد .
تناوب زراعي
كنجد به عنوان تابستانه مي تواند در تناوب زراعي جايگزين اكثر نباتات گردد ولي بهترين نباتات براي كاشت كنجد گياهان وجيني هستند زيرا در زراعت گياهان وجيني مبارزه مستمري با علفهاي هرز صورت مي گيرد كه اين امر زراعت كنجد را موفقيت آميز مي نمايد . بعلت اينكه بقاياي گياهي زراعتهاي پيشين مانع سبز يكنواخت كنجد مي شوند بايستي از كشت آن پس از ذرت ، آفتابگردان و گياهان با ريشه سخت اجتناب نمود .
كنجد را مي توان در مناطق گرمسيري ايران مانند فارس ، كرمان و خوزستان بعد از گندم و جو كشت نمود . رعايت تناوب 4-2 ساله در كشت كنجد به منظور جلوگيري از شيوع امراض و افات ضروري است .
برداشت
با نزديك شدن زمان برداشت برگهاي پاييني شروع به زرد شدن نموده و همزمان كپسولهاي تحتاني باز مي شوند . رسيدگي كپسولها در كنجد از پايين به بالا صورت مي گيرد . انتظار براي رسيدن تمامي كپسولها باعث ريزش دانه ها از كپسولهاي پاييني و افت عملكرد مي شود لذا قبل از رسيدن همه كپسولها بوته ها درو مي شوند . پس از درو دسته هاي كنجد را بصورت عمودي يك يك تا دو هفته در معرض جريان هوا قرار مي دهند تا ضمن خشك شدن همه كپسولها باز شود و بذر ها را بتوان از انها خارج نمود . سپس مي توان دانه ها را با تكان دادن بوته در محلي كه براي آن در نظر گرفته شده است جمع اوري نمود . براي جلوگيري از افت عملكرد و از بين رفتن دانه هاي كنجد از قبل بايد كف انبار يا محل خرمن بوته هاي كنجد را با وسايل مناسب عايق نمود . سيمان كردن انبار يا پهن كردن برزنت قابل توصيه مي باشد .
برداشت مكانيزه كنجد
به علت رشد نامحدود بودن گياه كنجد و عدم همزماني در رسيدن كپسولها و امكان ريزش دانه ، برداشت مكانيزه كنجد به سهولت ميسر نمي گردد . جهت انجام برداشت به روش مكانيزه با استفاده از محلول پاشي با موادي به Reglone سعي مي شود كه ريزش دانه به حداقل ممكن تنزيل يابد . هنگام محلول پاشي زماني است كه 75%-65% كپسولها از سبز تيره به سبز روشن تغيير رنگ داده باشند . پس از محلول پاشي هنگامي كه اكثريت غالب كپسولها به قهوه اي تيره تغيير رنگ دادند رطوبت نيز كاهش يافته و امكان برداشت مكانيزه فراهم مي گردد . سرعت برداشت كمباين حداكثر 6-4 كيلومتر در ساعت بوده و در صورتيكه كمباين داراي سيستم Airjet نيز باشد درصد ريزش تقليل خواهد يافت .