سنگ كلیه بیماری نسبتا شایعی است كه معمولا با افزایش سن، میزان وقوع آن افزایش می‌یابد. سیستم دفع ادرار از ۲ كلیه كه توسط دو حالب به مثانه مرتبط می شود و پیشابراه كه ادرار را از مثانه خارج می‌كند، تشكیل می‌شود؛ سنگ كلیه زمانی تشكیل می‌شود كه یا غلظت مواد دفعی تشكیل‌دهنده سنگ در ادرار زیاد ...
سنگ كلیه بیماری نسبتا شایعی است كه معمولا با افزایش سن، میزان وقوع آن افزایش می‌یابد. سیستم دفع ادرار از ۲ كلیه كه توسط دو حالب به مثانه مرتبط می شود و پیشابراه كه ادرار را از مثانه خارج می‌كند، تشكیل می‌شود؛ سنگ كلیه زمانی تشكیل می‌شود كه یا غلظت مواد دفعی تشكیل‌دهنده سنگ در ادرار زیاد است یا علی‌رغم غلظت طبیعی، محیط ادرار برای تشكیل سنگ مساعد است.
حدود ۸۰ درصد سنگ‌های كلیوی از جنس كلسیم (بیشتر اگزالات كلسیم و كمتر فسفات كلسیم هستند. البته سنگ كلیه می‌تواند از جنس اسیداوریك، استرووایت و ندرتا سیستین هم باشد.
عادات غذایی و بیماری‌های خاصی فرد را مستعد بروز سنگ كلیه خواهد كرد كه شناختن آنها در پیشگیری از بروز و خصوصا پیشگیری از عود سنگ كمك‌كننده است؛ احتمال عود سنگ در فردی كه یكبار سنگ كلسیمی دفع كرده است، ظرف سال اول ۱۵ درصد، ظرف ۵ سال آینده ۴۰ درصد و ظرف ۱۰ سال آینده ۵۰ درصد خواهد بود.نوع و میزان غذا و مایعات مصرفی می‌تواند شخص را مستعد بروز سنگ كند.
- افرادی كه مایعات كم می‌نوشند، ادرار غلیظ‌تر و احتمال بروز سنگ بیشتری خواهند داشت؛ بهتر است مصرف مایعات در روز آنقدر كافی باشد كه حداقل ۲ لیتر ادرار در شبانه روز دفع شود.
- نوع مایعات مصرفی ممكن است مهم باشد هر چند ارتباط آن با بروز سنگ قطعی نیست، مثلا به نظر می‌رسد مصرف آب گریپ فورت با افزایش بروز سنگ همراه است لذا كسانی كه قبلا سنگ اگزالات كلسیمی داشتند بهتر است آب گریپ فورت میل نكنند.
- مصرف چای و قهوه با افزایش بروز سنگ همراه نیست و حتی ممكن است اثر پیشگیری‌كننده هم داشته باشد.
- محدودیت مصرف كلسیم در رژیم غذایی (لبنیات) با افزایش بروز سنگ همراه است؛ البته باید در نظر داشت كه مصرف مكمل‌های كلسیم و ویتامین D بیش از حد مورد نیاز نیز با افزایش دفع ادراری كلسیم و افزایش سنگ همراه خواهد بود لذا بیمارانی كه سابقه سنگ كلیه دارند باید در مورد مصرف مكمل كلسیم با پزشك معالج خود مشورت كنند.
- افزایش فیتات در رژیم غذایی ریسك تشكیل سنگ را كاهش می‌دهد. فیتات در گندم، برنج، چاودار و جو وجود دارد؛ ماءالشعیر نیز حاوی فیتات بالایی است.
- رژیم غذایی حاوی ساكروز زیاد (شكر و شیرینی‌جات) خصوصا در خانم‌ها، با افزایش بروز سنگ همراه است.
- اگزالات رژیم غذایی اثر ضعیفی در بروز سنگ دارد؛ ولی در بیمارانی كه سابقه سنگ اگزالات كلسیمی دارند عاقلانه است كه مصرف مواد غذایی غنی از اگزالات مثل اسفناج، شكلات و آجیل محدود شود. مصرف ویتامین C بیش از ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز نیز با افزایش بروز سنگ همراه است.
- مصرف نمك زیادی به علت افزایش دفع كلسیم ادراری با افزایش بروز سنگ همراه است.
-برخی بیماری‌ها مثل نارسائی پانكراس، جراحی قلبی روده، بیماری كرون، هیپرپاراتیروئیدی، ساركوئیدوز و گاهی دیابت با افزایش سنگ‌های كلسیمی همراه است. نقرس، عفونت‌های مزمن ادراری و ناهنجاری‌های سیستم دفعی نیز با افزایش سنگ همراهند.
دكتر مهشید معصوم بابایی
متخصص داخلی
روزنامه جام‌جم
سنگ كلیه بیماری نسبتا شایعی است كه معمولا با افزایش سن، میزان وقوع آن افزایش می‌یابد. سیستم دفع ادرار از ۲ كلیه كه توسط دو حالب به مثانه مرتبط می شود و پیشابراه كه ادرار را از مثانه خارج می‌كند، تشكیل می‌شود؛ سنگ كلیه زمانی تشكیل می‌شود كه یا غلظت مواد دفعی تشكیل‌دهنده سنگ در ادرار زیاد است یا علی‌رغم غلظت طبیعی، محیط ادرار برای تشكیل سنگ مساعد است.
حدود ۸۰ درصد سنگ‌های كلیوی از جنس كلسیم (بیشتر اگزالات كلسیم و كمتر فسفات كلسیم هستند. البته سنگ كلیه می‌تواند از جنس اسیداوریك، استرووایت و ندرتا سیستین هم باشد.
عادات غذایی و بیماری‌های خاصی فرد را مستعد بروز سنگ كلیه خواهد كرد كه شناختن آنها در پیشگیری از بروز و خصوصا پیشگیری از عود سنگ كمك‌كننده است؛ احتمال عود سنگ در فردی كه یكبار سنگ كلسیمی دفع كرده است، ظرف سال اول ۱۵ درصد، ظرف ۵ سال آینده ۴۰ درصد و ظرف ۱۰ سال آینده ۵۰ درصد خواهد بود.نوع و میزان غذا و مایعات مصرفی می‌تواند شخص را مستعد بروز سنگ كند.
- افرادی كه مایعات كم می‌نوشند، ادرار غلیظ‌تر و احتمال بروز سنگ بیشتری خواهند داشت؛ بهتر است مصرف مایعات در روز آنقدر كافی باشد كه حداقل ۲ لیتر ادرار در شبانه روز دفع شود.
- نوع مایعات مصرفی ممكن است مهم باشد هر چند ارتباط آن با بروز سنگ قطعی نیست، مثلا به نظر می‌رسد مصرف آب گریپ فورت با افزایش بروز سنگ همراه است لذا كسانی كه قبلا سنگ اگزالات كلسیمی داشتند بهتر است آب گریپ فورت میل نكنند.
- مصرف چای و قهوه با افزایش بروز سنگ همراه نیست و حتی ممكن است اثر پیشگیری‌كننده هم داشته باشد.
- محدودیت مصرف كلسیم در رژیم غذایی (لبنیات) با افزایش بروز سنگ همراه است؛ البته باید در نظر داشت كه مصرف مكمل‌های كلسیم و ویتامین D بیش از حد مورد نیاز نیز با افزایش دفع ادراری كلسیم و افزایش سنگ همراه خواهد بود لذا بیمارانی كه سابقه سنگ كلیه دارند باید در مورد مصرف مكمل كلسیم با پزشك معالج خود مشورت كنند.
- افزایش فیتات در رژیم غذایی ریسك تشكیل سنگ را كاهش می‌دهد. فیتات در گندم، برنج، چاودار و جو وجود دارد؛ ماءالشعیر نیز حاوی فیتات بالایی است.
- رژیم غذایی حاوی ساكروز زیاد (شكر و شیرینی‌جات) خصوصا در خانم‌ها، با افزایش بروز سنگ همراه است.
- اگزالات رژیم غذایی اثر ضعیفی در بروز سنگ دارد؛ ولی در بیمارانی كه سابقه سنگ اگزالات كلسیمی دارند عاقلانه است كه مصرف مواد غذایی غنی از اگزالات مثل اسفناج، شكلات و آجیل محدود شود. مصرف ویتامین C بیش از ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز نیز با افزایش بروز سنگ همراه است.
- مصرف نمك زیادی به علت افزایش دفع كلسیم ادراری با افزایش بروز سنگ همراه است.
-برخی بیماری‌ها مثل نارسائی پانكراس، جراحی قلبی روده، بیماری كرون، هیپرپاراتیروئیدی، ساركوئیدوز و گاهی دیابت با افزایش سنگ‌های كلسیمی همراه است. نقرس، عفونت‌های مزمن ادراری و ناهنجاری‌های سیستم دفعی نیز با افزایش سنگ همراهند.
دكتر مهشید معصوم بابایی
متخصص داخلی
روزنامه جام‌جم
