درخواست مقاله

[mohamad.saman]

احتیاج به مقاله در مورد سنگهای رسوبی دارم

 

[S H i M A]

مقاله 1


سنگ شناسی رسوبی

ریشه لغوی

سنگ شناسی رسوبی از دو کلمه Sedimentary به معنی رسوبی و Petrology به معنی سنگ شناسی گرفته شده است.

دید کلی:

سنگهای رسوبی به دلیل داشتن منابع مهم نظیر نفت ، گاز ، ذغال ، آهن ، اوارنیم و نیز مواد مورد نیاز در مصالح ساختمانی مانند آهک ،

گچ و غیره از اهمیت خاصی برخوردارند لذا سنگ شناسی رسوبی یکی از مهمترین شاخه‌های علوم زمین محسوب می‌گردد. در حدود

70٪ از سنگهای سطح زمین ، دارای منشا رسوبی هستند، و این سنگها عمدتا از ماسه سنگها ، سنگهای آهکی ، شیل ها و به مقدار

کمتری اما با همان معروفیت از رسوبات نمک ، سنگهای آهندار ، ذغال و چوب تشکیل شده است.

تاریخچه و سیر تحولی

مطالعه سنگهای رسوبی از نظر مشخصات ساختی ، بافتی و ترکیب شیمیایی آنها ، اولین بار در سال 1879 توسط سوربی انگلیسی انجام

گرفت. وی مطالعه سنگهای رسوبی در مقاطع نازک را برای اولین بار ابداع نمود. بعدها در 1899 ،کایوی فرانسوی پاره‌ای از مشخصات

میکروسکوپی و مشخصات ماکروسکوپی بعضی از سنگهای رسوبی در کشور فرانسه را ، به صورت مصور تشریح و تفسیر کرد. از آن تاریخ به

بعد ، به پیروی از کایو ، بررسیهای سنگهای رسوبی و کوشش اکثر سنگ شناسان ، عمدتا بر کانی شناسی و تشخیص کانی‌های تشکیل

دهنده این سنگها متمرکز گردید. که در این میان ماسه سنگها و رسوبات ماسه‌ای و از میان کانی‌ها هم ، کانیهای سنگین (دارای وزن

مخصوص بیش از 2.85) ، بیشتر مورد توجه قرار گرفتند. در سال 1919 ، ونت ورث آمریکایی برای سنجش اندازه ذرات و دانه های تشکیل

دهنده رسوبات تخریبی مقیاسی ارائه داد و به کمک مقیاس ونت ورث مطالعه دانه سنجی و تجزیه‌های کمی و مکانیکی رسوبات بر مبنای

اندازه دانه ها و فراوانی آنها ، میسر گردید. سرانجام در 1933 ، آدن و کرمباین ، مقیاس‌های جدیدتری برای اندازه گیری دانه‌های رسوبی

ارائه دادند و در مکانیسم تجزیه‌های مکانیکی رسوبات تخریبی ، تسهیلات زیادتری ایجاد کردند. امروز هم ، مقیاسهای اندازه گیری متداول

برای مطالعات رسوب شناسی و سنگهای رسوبی ، به نام همین افراد معروف بوده و مورد استفاده سنگ شناسان و رسوب شناسان قرار

دارد.

گروههای اصلی سنگهای رسوبی

رسوبات سیلیسی آواری :

رسوبات سیلیسی آواری (همچنین تحت عنوان رسوبات تریجنوس یا اپی کلاستیک خوانده می‌شوند) آنهایی هستند که از خرده سنگهای

قبلی که توسط فرآیند فیزیکی حمل و رسوب کرده‌اند، تشکیل شده‌اند. این گروه شامل سنگها زیر می‌باشد: کنگلومراها : در این سنگها ،

مواد دانه درشت گرد شده در زمینه‌ای از مواد دانه ریز قرار دارند. برش‌ها : مواد دانه درشت گرد نشده در زمینه‌ای از مواد دانه ریز قرار دارند.

ماسه سنگها :

اندازه دانه‌ها در ماسه سنگها ، کمتر از 2 میلیمتر است. گلسنگها : اندازه دانه‌ها کمتر از 2 میکرون می‌باشد.

رسوبات بیوژنیک ، بیوشیمیای و آلی :

رسوباتی هستند که بیشتر منشا بیو ژنیکی ، بیو شیمیایی و آلی دارند و شامل:

سنگهای آهکی : سنگهای آهکی می‌توانند هم از طریق ته نشست مستقیم CaCo3 از آب دریا و هم از طریق رسوب کردن اسکلت‌های

کربناتی موجودات به وجود آید.

چرت‌ها : چرت ، یک واژه خیلی کلی برای رسوبات سیلیسی دانه ریز ، با منشا شیمیایی ، بیو شیمیایی یا بیوژنیکی است.

فسفاتها : یکی از مهمترین کانی‌های رسوبی فسفاتها ، آپاتیت می‌باشد. ذغال و شیل نفتی : ذغال و شیلهای نفتی که از بقایای موجودات

زنده قدیمی می‌باشند، انعکاسی از فرآیندهای دیانژ و دگرگونی دارند.

رسوبات شیمیایی : این رسوبات منشا شیمیایی دارند و شامل موارد زیر می‌باشند:

تبخیر‌ی‌ها: تبخیری‌ها عمدتا رسوبات شیمیایی هستند که پس از تغلیط نمک‌های محلول در آب (بر اثر تبخیر) رسوب کرده‌اند.

سنگهای آهن‌دار : آهن ، عملا بر اندازه چند در صد در تمام سنگهای رسوبی وجود دارد، ولیکن بطور غیر معمول ، در جایی که مقدار آهن

بیش از 15٪ باشد، سنگهای آهن‌دار را تشکیل می‌دهد.

رسوبات آذر آواری : رسوبات آذر آواری رسوباتی هستند که عمدتا از دانه‌های با منشا ولکانیکی ، که از فعالیت‌های آتشفشانی همزمان

سرچشمه گرفته‌اند، تشکیل شده‌اند. و شامل موارد زیر می‌باشند:

رسوبات اتوکلاستیک : سنگهای ولکانوژیکی هستند که توسط برشی شدن در جای لاوا تشکیل شده‌اند.

رسوبات پیروکلاستیک – ریزشی : این رسوبات به راحتی از طریق خرده‌های آتشفشانی خارج شده از یک مجرا یا یک شکاف ، بر اثر انفجار

ماگماتیکی ، تشکیل می‌شوند.

رسوبات ولکانی کلاستیک – جریانی : این رسوبات توسط انفجارات فورانی در محیط‌های خشکی ایجاد می‌شوند.

هیدروکلاستیک‌ها : هنگامی که لاوای خارج شده ، با آب تماس پیدا کند، سرد شدن و خاموشی سریع ، باعث قطعه قطعه شدن لاوا می‌شود.

این قطعات پس از حرکت در آب و دانه دانه شدن رسوبات هیدروکلاستیک را تشکیل می‌دهند.

رسوبات اپی کلاستیک : رسوباتی هستند که از حرکت و ته نشست مجدد رسوبات ولکانی کلاستیک ایجاد شده‌اند. اهمیت مطالعه سنگهای

رسوبی سنگهای رسوبی در ادوار گذشته زمین شناسی در محیطهای طبیعی متفاوتی که امروزه وجود دارد، رسوب کرده‌اند. مطالعه این

محیطهای عهد حاظر و رسوبات و فرآیندهای آنها به درک بیشتر معادل قدیمی آنها کمک می‌کند. دلایل زیادی برای مطالعه سنگهای رسوبی

وجود دارد زیرا ارزش اقتصادی کانی‌ها و مواد موجود در آنها کم نمی‌باشد. سوخت‌های نفت و گاز از پختگی مواد آلی در رسوبات مشتق شده

و سپس این مواد به یک سنگ مخزن مناسب ، که عمدتا یک سنگ رسوبی متخلخل است، مهاجرت می‌کند. ذغال ، سوخت فسیلی دیگری

است که البته در توالی‌های رسوبی نیز وجود دارد. روشهای رسوب شناسی و سنگ شناسی به طور گسترده در پی جویی ذخایر جدید این

منابع سوختی و سایر منابع طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سنگهای رسوبی بیشتر آهن ، پتاس ، نمک و مصالح ساختمانی و بسیاری

دیگر از مواد خام ضروری را تامین می‌کنند. محیطها و فرآیندهای رسوبی و جغرافیای قدیمی و آب و هوای قدیمی ، همگی را می‌توان از

مطالعه سنگهای رسوبی استنباط کرد. اینگونه مطالعات به شناسایی و درک تاریخ زمین شناسی زمین کمک فراوانی می‌کند. سنگهای

رسوبی حاوی زندگی گذشته زمین ، به فرم فسیل‌ها هستند که اینها مفاهیم اصلی انطباق چینه شناسی در فازوزوئیک می‌باشند.

چاکراتراپي و کيفيت سنگها

براي چاكراتراپي بايد از بهترين كيفيت سنگ ها استفاده كرد. هر چقدر سنگ شفاف تر و خالص تر باشد انرژي ساطع شده از آن شفاف تر

و خالص تر است. اين سنگ ها قبل از استفاده بايد تميز شوند زيرا نه فقط انتقال دهندة‌ انرژي هستند كه عناصر زيان بخش را از بدن،‌ امواج

منفي را از بدن اتري و اطرافتان جذب مي كنند و بدين ترتيب شما را پاك كرده و از شما حمايت مي کند

 

[S H i M A]

مقاله 2



شاخصه های بافتی سنگ های رسوبی:

سه جزء اصلی بافتی سنگ های رسوبی عبارتند از

۱( دانه ها که در حد گراول ، ماسه ، و سیلت می‌باشند

۲(ماتریکس یا ماده زمینه که از ذرات دانه ریز در حد سیلت و رس تشکیل شده و دانه های رسوبی را در بر می‌گیرد.

۳(سیمان که به صورت شیمیایی تشکیل شده وعمدتاً از جنس سیلیس و یا کربنات کلسیم می باشد، البته برخی از اوقات سیمان

از جنس اکسید آهن نیز دربین دانه ها تشکیل می شود. سیمان دانه‌ها را به یکدیگر می چسباند. در بسیاری از مواقع بین دانه ها

فضاهای خالی باقی می ماند که بعداً ممکن است توسط آب های زیرزمینی و یا نفت و گاز اشغال شود که برخی از رشته های

تخصصی زمین شناسی نظیر آب شناسی و زمین شناسی نفت وظیفه بررسی این فضاهای خالی را که اصطلاحاً تخلخل نامیده

می‌شوند را دارند.


اندازه دانه‌ها

یکی از مهمترین شاخصه های بافتی رسوبات و سنگ های رسوبی اندازه دانه های تشکیل دهنده آن می باشد. زیرا توسط بررسی

اندازه دانه ها می‌توان انرژی عامل حمل ونقل و دوری و نزدیکی رسوب نسبت به ناحیه فشار را تعیین نمود و به واسطه اندازه دانه ها

تقسیم بندی رسوبات و سنگ های رسوبی مطابق جدول زیر انجام می شود. طبقه بندی دانه ها از روی بلندترین قطر آنها صورت می گیرد

که برای اولین بار توسط ونثورث واودرن ارایه شد. این مقیاس لگاریتمی بوده و در آن ، هر درجه ای برابر بزرگتر از درجه قبلی است. امروزه

این مقیاس میلی متری نیز معروف است.

شکل دانه grain shape

شکل دانه عبارت از توصیف فرم هندسی دانه در رسوب یا سنگ است که توسط فرم، کروپت ، گردشدگی و بافت سطح دانه مورد بررسی

قرار می‌گیرد.

الف ) فرم form :
فرم عبارت است از رابطه بین سه قطر اصلی تشکیل دهنده یک دانه می باشد ( اقطار بلند، کوتاه، متوسط) که براساس آن دانه ها ممکن

است به اشکال زیر دیده شوند.

ب) کرویت sphericity
کرویت عبارتست از این که شکل دانه تا چه حد به کره نزدیک باشد. کرویت یکی از ویژگی های ارثی دانه ها می باشد

ج) گردشدگی roundness
گردشدگی عبارتست از این که دانه رسوبی زوایا و گوشه های تیز خود را در حین حمل و نقل از دست بدهد. هرچه دانه رسوبی بزرگتر باشد

گردشدگی سریعتر اتفاق می افتد. امروزه اگر کنار بستر یک رودخانه بروید ذراتی را خواهید دید که کاملاً‌ گوشه های تیز خودرا از دست داده اند.

به واسطه میزان گردشدگی می توان به راحتی مقدار مسافت طی شده رسوب را تخمین زد. هرچه رسوبی مسافت بیشتری را طی نموده

باشد گردتر می شود. باید توجه داشت ذرات دانه ریز در صد سیلت هیچگاه گرد نمی شوند. میزان گردشدگی بستگی به درجه سایش دانه در

هنگام حمل ونقل ، اندازه دانه ومسافت حمل ونقل دارد.

د) بافت سطح دانه grain surface texture
عوارض مواد در سطح دانه ، بافت سطح دانه را تشکیل می دهند. بعنوان مثال رسوبات از منشاء یخچالی که در حد گراول باشند عمدتاً برروی

آن‌ها خطوطی دیده می شود که نمایانگر جهت حرکت یخچال می‌باشد. و یا اینکه در کنار ساحل دریا به دانه های ماسه ای توجه نمایند متوجه

می شوید که دانه ها ماسه‌ای درخشان و براق می باشند. زیرا سطح این دانه‌ها در اثر حرکت بر روی یکدیگر توسط امواج براق گردیده است.

در محیط های بیابانی سطح دانه‌ها کدر یا مات است ، امروزه دانشمندان زمین شناسی توسط بررسی این اختصاصات توسط میکروسکوپ های

پیشرفته ، به راحتی می توانند فشار بسیاری از رسوبات را شناسایی نمایند.

جورشدگی sorting

جورشدگی به یکنواختی اندازه دانه‌ها در سنگ اشاره می نماید، اگر سنگی از دانه های بااندازه تقریباً یکسان تشکیل شده باشد را سنگ با

جورشدگی خوب می نامند و اگر سنگ از مخلوطی از دانه‌ها در سایزهای مختلف نظیر گراول ، ماسه و گل تشکیل شده باشد آن را سنگی با

جورشدگی بد می‌نامند، به طور کلی رسوبات ساحل دریا از جورشدگی بسیار خوب و رسوبات یخچالی از جورشدگی بدی بهره می‌برند.

دانشمندان از جورشدگی در تشخیص مقدار منافذ خالی موجود در سنگ استفاده می‌نمایند.

طرز قرارگیری دانه ها

نحوه آرایش دانه هاو رسوبات در مقدارفضای خالی بین ذرات حایز اهمیت بسزایی است. بطوریکه هرگاه دانه ها به صورت مکعبی آرایش پیدا نمایند

مقدار تخلخل به صورت ۴۷ % و اگر به صورت رومبوئدر آرایش یابند میزان تخلخل تقریباً نصف خواهد شد. این مسئله در آب شناسی حائز اهمیت

است


طبقه‌بندی سنگ‌های رسوبی:

سنگهای رسوبی بوسیله پروسه‌‌های فیزیکی، شیمیائی و بیولوژیکی تشکیل می‌شوند. بر اساس پروسه اصلی تشکیل دهنده سنگهای رسوبی

این سنگها به سه گروه عمده تقسیم می‌شوند. سنگهای آواری آنهایی هستند که از قطعات سنگهای قدیمیتری که حمل و نقل شده و بعداً رسوب

کرده‌اند درست شده‌اند (مثل ماسه‌سنگها). رسوباتی که منشأ جانوری، بیوشیمیائی و آلی دارند (مثل کربناتها) و آنهایی که منشأ شیمیائی دارند

(مثل سنگهای تبخیری) گروههای دیگر سنگهای رسوبی را شامل می‌شوند.

گروههای اصلی سنگ‌های رسوبی، سنگهای رسی (۶۰%)، ماسه سنگها (۲۵-۲۰%) و سنگهای کربناته (۲۰-۱۵%) بوده و بقیه فقط ۵% سنگها

را شامل می‌شوند.

سنگهای رسی Mud Rocks :

این سنگها شامل ذراتی هستند که قطر آنها از ۶۲ میکرون کمتر می‌باشد (سیلتها ۶۲-۴ میکرون و رسها کمتر از ۴ میکرون) اکثر این سنگها دارای

ذراتی کوچکتر از ۵ میکرون می‌باشند.

به این دلیل ذرات سنگهای رسی در موقع تشکیل براحتی و بوسیله کمترین جریان در آب معلق شده و می‌توانند تنها در آبهای آرام انباشته شوند .


ماسه‌سنگ‌ها Sand Stones :

این سنگها در محیطی که انرژی نسبتاً زیادی دارند (مثل محیط‌هائی با جریان سریع آب) انباشته می‌شوند. محیط‌های پر انرژی شامل تپه‌های بادی،

سواحل دریاها، رودخانه‌ها و دره‌‌های عمیق زیر دریائی می‌باشند.

ماسه‌هائی که در نقاط کم عمق دریا انباشته می‌شوند ممکن است توسط جریانات توربیدیتی که شامل مخلوطی از ماسه و آب می‌باشد، به ناحیه

عمیق دریا حمل شده و در آنجا انباشته شوند. اکثر توده‌های ماسه‌ای در موقع ته نشست شکل ظاهری کشیده‌ای (طویل) بخود می‌گیرند

(مثل ماسه‌هائی که در رودخانه‌ها و سواحل دریاها تشکیل می‌شوند).


رسوبات کربناتی Carbonates :

رسوبات جدید کربناته دریائی تقریباً بطور کلی از قسمتهای مختلف موجودات دریائی تشکیل شده‌اند و شواهد زیادی وجود دارد که سنگهای کربناته

زمان فانروزوئیک نیز چنین بوده‌اند. ولی ذرات سنگهای کربناته به آسانی می‌توانند تجزیه شده و یا تغییر جنس دهند بطوریکه منشأ آلی آنها همیشه

مشخص نمی‌باشد


سنگ‌های رسوبی آواری (تخریبی) :

در سطح زمین سنگهای رسوبی آواری از تخریب سنگهای قدیمی‌تر تشکیل میگردند. سنگهای آذرین و دگرگونی که در مقابل فرسایش مکانیکی

و شیمیائی ناپایدارند، منشأ اکثر سنگهای رسوبی – آواری می‌باشند. نوع موادیکه از تجزیه شیمیائی سنگهای آذرین و دگرگونی بوجود می‌آیند

بستگی به شرایط موجود در سطح زمین (مقدار آب، درجه حرارت و وجود اکسیژن کانی) و ترکیب شیمیائی این سنگها دارد.

دانه‌های آواری ممکن است قطعات سنگها باشند ولی اکثر آنها را بلورهای کوارتز و فلدسپات تشکیل می‌دهند. مواد دانه‌ریز حاصل از تخریب که در

موقع هوازدگی آزاد می‌شوند، بیشتر شامل کانیهای رسی بوده که در سنگهای رسی (mudrocks) فراوانند و ماتریکس ماسه‌سنگها و کنگلومراها

را میسازنند.

آب و هوا و نوع سنگ‌های منشأ، ترکیب سنگهای آواری را مشخص می‌نمایند. طول مسیر حمل و نقل رسوبات آواری و دیاژنز آنها تا حدی در ترکیب

این سنگها مؤثرند.


سنگ‌های تخریبی دانه درشت :

سنگ‌های آواری دانه درشت (ماسه‌سنگها، کنگلومراها و برشها) حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد ستون چینه‌نگاری را تشکیل می‌دهند. این سنگها نسبت به

سنگهای آواری دانه‌ریز بیشتر مورد توجه واقع شده‌اند، زیرا:

۱( دانه‌های این سنگها درشت بوده و ساختمانها و بافتهای رسوبی که نشان‌دهندة حمل و نقل رسوبات و محیط‌های رسوبی می‌باشند، در این سنگها

فراوانند.

۲( ماسه‌سنگهای متخلخل مانند سنگهای کربناته مخزن خوبی برای نفت و گاز و آب هستند. حدود ۵۰ درصد گاز و نفت دنیا در ماسه سنگها ذخیره

شده است

ذرات تشکیل دهنده این سنگها در اثر تخریب سنگهای مناطق قاره‌ای بوجود آمده‌اند و توسط رودخانه‌ها به درون حوضه رسوبی حمل شده و رسوب

کرده‌اند. این سنگها را بر اساس اندازه ذرات تشکیل دهنده آنها به سه دسته سنگهای دانه ریز یا گل سنگها ، دانه متوسط یا ماسه سنگها و دانه

درست یا کنگرومراها و برشهای رسوبی تقسیم می‌کنند.


سنگهای آواری دانه ریز یا گل سنگها

اندازه ذرات تشکیل دهنده این دسته از سنگهای رسوبی کمتر از ماسه و در حد سیلیت و رس (ریزتر از ۰.۰۶۲۵ میلیمتر) است. بطور کلی این دسته

از سنگهای رسوبی بر اساس اندازه ذرات و قابلیت تورق آنها نامگذاری می‌شوند. قابلیت تورق یکی از خصوصیات محیط رسوبی است که نشاندهنده

عدم فعالیتهای موجودات زنده کف‌زی در هنگام رسوبگذاری می‌باشد. زیرا اگر موجودات زنده دارای فعالیت باشند باعث به هم ریختگی طبقات می‌گردند.

چنانچه بیش از ۳/۲ ذرات تشکیل دهنده سنگ در اندازه سیلیت باشد در صورت نبودن تورق ، سنگ را سیلتستون (Siltstone) نامیده و در صورت وجود

تورق ، شیل سیلتی (silt - shale) می‌نامند. اگر ذرات سیلیت بیشتر از ۳/۱ ولی کمتر از ۳/۲ ذرات تشکیل دهنده سنگ را درست کند و بقیه ذرات

در انداره رس باشد، در صورت نبود تورق سنگ را گل سنگ (mudstone) و در صورت وجود تورق آنرا شیل گل(mud - shale) می‌نامند.

اگر مقدار سیلیت در سنگ کمتر از ۳/۱ ذرات تشکیل دهنده سنگ و بیشتر از رس باشد، در صورت دارا بودن تورق ، سنگ را شیل رسی (cldy-shale)

نامیده و در صورت نبود تورق آنرا رس سنگ (clay stone) می‌نامند. بطور کلی واژه گل سنگ زمانی بکار برده می‌شود که میزان رس و سیلیت در سنگ

تقریبا به یک اندازه باشد. همچنین گل سنگ واژه عمومی است که در هنگام طبقه‌بندی سنگهای آواری دانه ریز برای تمامی سنگهایی که اندازه آنها

ریزتر از ماسه باشد نیز بکار برده می‌شود.


سنگهای آواری دانه متوسط یا ماسه سنگها

اندازه ذرات تشکیل دهنده این دسته از سنگهای رسوبی در حد ماسه (بین ۰.۰۶۲۵ تا ۲ میلیمتر) بوده و بدین جهت آنها را ماسه سنگ می‌نامند.

ماسه سنگها به دو دلیل توصیفی و یا ژنتیکی نامگذاری می‌شوند. نامگذاری توصیفی بر اساس کانیهای تشکیل دهنده و بافت سنگ می‌باشد.

ولی تقسیم‌بندی ژنتیکی بر اساس محیط رسوبی ، که سنگ در آن تشکیل شده استT می‌باشد.

چون طبقه‌بندی ماسه سنگها بیشتر بر اساس کانیهای تشکیل دهنده سنگ است. فراوانی کانیهای موجود در سنگ به سه عامل فراوانی ، پایداری

مکانیکی و ثبات شیمیایی بستگی دارد.

 

[S H i M A]

فراوانی(availbility)

بدین معنی است که کانیهای تشکیل دهنده سنگ باید به حد کافی در منشا وجود داشته باشد. نامگذاری و تقسیم‌بندی سنگ بر اساس

فراوانی کانیها و ذرات تشکیل دهنده سنگ می‌باشد.

پایداری مکانیکی

عبارت از مقاومت سنگها در برابر هوازدگی است. برای این منظور باید کانیها فاقد رخ بوده و از سختی زیادی برخوردار باشند. زیرا در مدت تخریب

طولانی ذراتی که نرم بوده و دارای رخ باشند از بین می‌روند. بنابراین باید ذرات تشکیل دهنده سنگ از پایداری مکانیکی زیادی برخوردار باشند تا

از بین نروند.

ثبات شیمیایی

عبارت از مقاومت شیمیایی کانیها در برابر تجزیه است. کانیهایی که در سنگهای آذرین در مرحله آخر متبلور شده‌اند در مقابل عمل هوازدگی

شیمیایی از ثبات شیمیایی بیشتری برخوردار هستند. زیرا در محیطهای سردتر و دارای آب بیشتر تشکیل شده‌اند و شرایط تشکیل آنها مشابه

سطح زمین می‌باشد. طبق این اصل کوارتز دارای ثبوت شیمیایی بیشتری می‌باشد، چون آخرین کانی متبلور شده می‌باشد.


طبقه‌بندی ماسه سنگ بوسیله فولک

طبقه‌بندی ماسه سنگ توسط فولک بر اساس کانیهای کوارتز ، فلدسپات و خرده سنگها می‌باشد در این طبقه‌بندی که بر اساس کانیهای اصلی

می‌باشد، درصد ماتریکس ، سیمان شیمیایی ، گلاگونیک و ... در نظر گرفته نمی‌شود. برای نامگذاری سنگها در این روش باید مقدار کانیهای اصلی

ذکر شده در سنگ را تعیین کرده و آنها را به درصد تبدیل نمود و بر اساس درصد ذرات بدست آمده سنگ را نامگذاری کرد. فولک ماسه سنگها را به

هفت گروه کوارتز آرنایت ، ساب آرکوز ، ساب لیتارنایت ، لیتارنایت ، لیتیک آرکوز و فلدسپاتیک لیتارنایت تقسیم می‌شوند. البته بر حسب نوع خرده

سنگها نیز تقسیم‌بندیهای جزئی تری دارند.

طبقه‌بندی ماسه سنگها توسط پتی جان

در این طبقه‌بندی بافت سنگها نیز در نظر گرفته شده است و بر اساس ماسه سنگها به دو گروه تقسیم می‌شوند گروه اول آنهایی هستند که

بیشتر از ذرات ماسه‌ای تشکیل شده‌اند و کمتر از ۱۵% ماتریکس دارند و گروه دوم ماسه سنگهای کثیف نامیده می‌شوند و ماتریکس آنها بیش از

۱۵% می‌باشد.

در واقع در این نوع تقسیم‌بندی بر اساس بافت و همچنین جنس ذرات تشکیل دهنده سنگ را تقسیم می‌کنند و سنگهایی که ماتریکس آنها کمتر از

۱۵% می باشند شامل:

ـ کوارتز آرنایت
ـ ساب آرکوز
ـ ساب لیتارنایت
ـ آرکوز
ـ آرکوز آرنایت
ـ لیتیک آرنایت

می‌باشد و سنگهایی که ماتریکس آنها بیشتر از ۱۵% می‌باشد عبارتند :

- کوارتز وک
- آرکونیک وک
- فلدسپات گری وک
- لیتیک گری وک.

اگر درصد ماتریکس سنگ بیش از ۷۵% باشد مادستون‌ها را بوجود می‌آورد.

سنگهای آواری دانه درشت

سنگهای دانه درشت آواری از به هم چسبیدن ذرات در اندازه گراول تشکیل می‌شوند بر اساس درجه گردشدگی ذرات خود به دو دسته گنگلومراها و

برشهای رسوبی تقسیم می‌شوند.

کنگلومرا سنگی است که از ذرات دانه درشت (گراول) با گردشدگی خوب تشکیل شده است. برشهای رسوبی عبارت از سنگهایی است که ذرات دانه

درشت تشکیل دهنده آن به صورت زاویه‌دار باشند.

کنگلومرا

در حالت کلی می‌توان سنگهای دانه درشت آواری را بر اساس بافت که عبارت است از نسبت ذرات دانه درشت و نوع ماتریکس موجود در سنگ ، نوع

یا جنس ذرات دانه درشت تشکیل دهنده و منشا دانه‌ها تقسیم‌بندی کرد. چنانچه دانه‌های گراول بیش از ۸۰% ذرات سنگ را تشکیل دهند سنگ را

کنگلومرا می‌نامند.

اگر مقدار گراول کمتر از ۸۰% باشد سنگ را بر اساس مقدار گراول و نوع ماتریکس موجود در آن نامگذاری می‌کنند اگر مقدار گراول بین ۳۰ تا ۸۰ درصد

باشد، بر اساس ماتریکس سنگ را به سه دسته کنگلومرای ماسه‌ای (ماتریکس دانه‌های ماسه می‌باشد) ، کنگلومرای ماسه‌ای - گلی (ماتریکس ذرات

در اندازه ماسه و گل می‌باشد) و کنگلومرای گلی (ماتریکس ذرات در حد گل است) نامگذاری می‌کنند.

دیامیکتایت (diamictite)

سنگهای دانه درشت که حاوی ماتریکس زیادی می‌باشند و از رسوبات یخچالی حاصل شده‌اند را دیامیکتایت می‌نامند. این واژه برای سنگهایی بکار

می‌رود که دارای جورشدگی بد ، بدون آهک و از ذرات آواری در اندازه ماسه یا درشتتر که در داخل ماتریکس دانه ریز قرار گرفته‌اند، تشکیل شده است.

بیشتر دیامیکتایت‌ها کنگلومراهایی هستند که از دانه‌هایی با ترکیب متفاوت تشکیل شده‌اند.

ـ تقسیم‌بندی کنگلومراها بر اساس ترکیب :

بر اساس ترکیب یا جنس ذرات دانه درشت تشکیل دهنده کنگلومرا ، آنها را به دو دسته اولیگومیکتیک و پلی میکتیک تقسیم می‌کنند. اگر ذرات دانه

درشت گراولی از یک جنس باشد، سنگ را تک منشائی یا اولگیومیکتیک (oligomictic) می‌نامند. در واقع اولیگومیکتیک سنگی مخلوطی است که

جنس ذرات آن تقریبا یکنواخت می‌باشد. کنگلومراهایی که ذرات گراول آنها از انواع مختلف خرده سنگها درست شده باشد آن را چند منشائی یا

پلی میکتیک کنگلومرا (polymictic) می‌نامند.

تقسیم‌بندی کنگلومراها از لحاظ منشا :

کنگلومراها را بر اساس منشا دانه‌ها نیز تقسیم‌بندی می کنند. چنانچه ذرات از خارج حوضه به درون حوضه حمل شوند و رسوب کنند آنرا کنگلومرای

خارج سازندگی (extra formational) می‌نامند و اگر منشا دانه‌ها از درون حوضه باشد آن را کنگلومرای درون سازندگی (intra formational) می‌نامند.

فولک ماسه سنگها را بر اساس درصد کانی‌های تشکیل دهنده سنگ تقسیم بندی کرده است. در این طبقه بندی از مثلثی که در رئوس آن ۳ حروف

Q ، F و R نوشته شده است استفاده می‌شود. قطب Q شامل انواع کوارتز و متا کوارتزیت بوده ، ولی شامل چرت نمی‌شود. قطب F شامل انواع

فلدسپات پتاسیم یا سدیم یا کلسیم به اضافه خرده‌های گرانیتی و گنایسی است.

قطب RF یا R شامل انواع خرده سنگ‌ها از قبیل چرت ، اسلیت ، شیست ، خرده‌های ولکانیکی ، سنگ آهک ، ماسه سنگ و غیره می‌باشد.

در این طبقه بندی درصد ماتریکس ، سیمان شیمیایی ، گلاکونیک ، فسفاتها ، فسیل‌ها ، کانی‌های سنگین ، میکا و ... در نظر گرفته نمی‌شود.

بعد از تعیین مقادیر Q ، F و RF در سنگ ، آنها را به درصد تبدیل کرده و بعد از تعیین درصدها و محاسبه نسبت F/RF ، اسم سنگ را بدست می‌آورند.

۱( کوارتز آرنایت (Quartz arenite)

در این نوع سنگ باید مقدار Q بیش از ۹۵٪ ذرات اصلی سنگ باشد.


۲( ساب آرکوز (Subar***e)

اگر بین ۵ تا ۲۵ درصد ذرات اصلی تشکیل دهنده سنگ در قطب F قرار گیرد و مقدار F بیشتر از R باشد، سنگ حاصله ساب آرکوز نامیده می‌شود.


۳( آرکوز (Ar***e)

آرکوز عبارت از سنگی است که بیش از ۲۵٪ ذرات آن را فلدسپات تشکیل داده و نسبت بین F/RF از ۱/۳ بیشتر می‌باشد.


۴( لیتارنایت (Litharenite)

لیتارنایت سنگی است که بیش از ۲۵٪ ذارت آن در قطب R بوده و نسبت بین F/RF از ۳/۱ کمتر است.


۵( لیتیک آرکوز (Lithic ar***e)

در صورتی که نسبت F/RF بین ۱/۱ تا ۱/۳ باشد، سنگ را لیتیک آرکوز می‌نامند.


فلدسپاتیک لیتارنایت (Feldespatic litharnite) این واژه هنگامی بکار می‌رود که نسبت F/RF بین ۳/۱ تا ۱/۱ باشد.


۶( ساب لیتارنایت (Sublitharenite)

اگر بین ۵ تا ۲۵ درصد ذرات اصلی تشکیل دهنده سنگ از نوع خرده سنگ‌ها باشد و مقدار آنها از فلدسپات‌ها بیشتر باشد نام سنگ ساب

لیتارنایت خواهد بود.


تقسیم بندی‌های ریزتر سنگ‌های حاوی خرده سنگ:

اگر بعد از محاسبه نام سنگ یکی از اسامی لیتارنایت ، ساب لیتارنایت و یا فلدسپاتیک لیتارنایت باشد، مقدار خرده سنگ‌های موجود در سنگ را به

درصد جدید تبدیل کرده و به روی مثلث دیگری بر اساس این درصد جدید می‌توان نام سنگ را مشخص کرد. اگر جنس خرده سنگ‌ها از نوع ولکانیکی

باشد، سنگ را ولکانیک آرنایت (Volcanic aernite) و اگر از جنس دگرگونی

باشد، فیلارنایت (phillarnite) و اگر رسوبی باشد، سدیمنت آرنایت یا سدآرنایت (Sediment arnite or Sedarenite) می‌نامند.


تقسیم بندی سد آرانایت‌ها:

اگر نام سنگ در قسمت سد آرانایت‌ها قرار بگیرد می‌توان دو مرتبه مقدار خرده سنگ‌های رسوبی را به دو درصد جدید تبدیل کرده و نام سنگ را بر

روی مثلث دیگری مشخص نمود. اگر خرده سنگ‌ها بیشتر از نوع چرت باشد، سنگ را چرت آرنایت (Chert-arnite) و اگر بیشتر از نوع آهک باشد،

کالک آرنایت (Calc-arnite) و اگر از جنس ماسه سنگی یا شیلی باشد،

سنداستون آرنایت و یا شیل آرنایت (Sandstan-arnite or Shale arnite) می‌نامند.

نامگذاری دقیق و توصیف بیشتر ماسه سنگ‌ها:

تقسیم بندی‌های ذکر شده بر اساس کانی‌های تشکیل دهنده سنگ می‌باشد. برای نامگذاری دقیق و توصیف بیشتر ماسه سنگها ، فولک معتقد

است که علاوه بر نام اصلی سنگ باید 4خاصیت مهم را در توصیف ماسه سنگ‌ها در نظر گرفت تا بتوان آنها را دقیقا از یکدیگر تفکیک نمود. این چهار

خاصیت شامل اسم اندازه ذرات تشکیل دهنده سنگ ، سیمان یا سیمان شیمیایی موجود در سنگ ، بلوغ بافتی در سنگ ، عناصر فرعی از قبیل

گلاگونیت و غیره است.

دیاژنز ماسه سنگها Sandstone diagensis

دیاژنز (Diagensis) عبارت از کلیة تغییراتی است که در سنگ بعد از رسوبگذاری و قبل از دگرگونی ایجاد می‌شود. دیاژنز ممکن است زودرس باشد

(early diagensis) که درست بعد از رسوبگذاری شروع و ممکن است که تا صد هزار سال طول کشیده و از عمق یک تا صد متری روی رسوبات تأثیر

گذارد. دیاژنز دیررس (Late diagenesis) در موقعی که رسوبات در اعماق بیشتر دفن می شوند و در موقع کوهزائی و یا بعد از آن اتفاق می‌افتد.

مهمترین عوامل فیزیکی دیاژنز، فشردگی (Compaction) و انحلال در اثر فشار (Pressure solution)می‌باشند که هر دو بستگی به ضخامت طبقات

بالائی دارند.

پروسه ها (عوامل) شیمیائی دیاژنز رسوب کانیهای مختلف که منجر به تشکیل سیمان می شود، انحلال کانیهای ناپایدار و جانشین دانه‌ها توسط

کانیهای دیگر را شامل می‌شود.

پروسه‌های شیمیایی در مجاورت آب انجام می‌گیرد به طوری که شوری، PH و EH (پتانسیل احیاء کنندگی) آب و توانایی عبور آب از داخل رسوبات

(که بستگی به تخلخل و تراوایی دارد) در دیاژنز اهمیت زیادی دارد. آب موجود در تخلخل سنگها در اعماق زیاد به علت تجزیه مواد آلی توسط باکتریها

که حالت احیاء کنندگی پیدا می‌کند و بخاطر انحلال کانیهای ناپایدار و رسوب کانیهای اُتی ژن تغییر می‌کند. دیاژنز در اعماق زیاد (ضخامت زیاد

طبقات بالائی، تا عمق حدود ۰۰۰/۱۰ متری) در جائی که درجه حرارت °c ۲۰۰- °c۱۰۰ می‌باشد ممکن است تا میلیون‌ها سال طول بکشد. از این به

بعد پروسه‌های دگرگونی سنگها شروع می‌شود.

آب داخل تخلخل (آب داخل تشکیلاتی) (formation water) در مقایسه با آب دریا دارای +Na ، ++Mg ، - - So۴ و+ R کمتر نسبت به – Cl می‌باشد

ولی مقدار ++Ca ، ++ Sr و سیلیس آن بیشتر می‌باشد. بعد از کوهزائی، دیاژنز در سنگهای رسوبی در مجاورت آب شیرین که اکسید کننده بوده

و PH آن نیز اسیدی می‌باشد صورت می ‌گیرد


منابع:

http://forum.parsigold.com
http://www.lenjan.ir
http://daneshnameh.roshd.ir