peymandarsad
عضو جدید
آشنایی با ساز دیوانمقدمه:
ساز دیوان یا باغلاما سازی ست زهی که با مضراب پلاستیکی یا سرانگشتان دست (شلپه – شرپه) نواخته میشود. باغلاما در آناتولی، شمال عراق و آذربایجان رایج است. ساز باغلاما هفت سیم دارد که به سه گروه سه‌سیم، دوسیم و دوسیم تقسیم میشود. نوع دیگر ساز باغلاما با دسته بلندتر در ایران با نام دیوان شناخته میشود.
دیوان از جمله سازهای مضرابی است. این ساز یک ساز کُردی است. و یکی از سازهای خانواده تنبور به حساب می‌آید، که غیر از کردستان ترکیه در مناطق مختلف کردستان عراق و کردستان ایران و کردستان سوریه استفاده میشود و انواع خاصی از آن در مناطق مختلف کردستان ترکیه وجود دارد. دیوان سایز بزرگتر تنبور است.
این ساز بیشتر در بین مردم کردستان ترکیه (مناطق کرمانج)، کردستان ایران و کردستان عراق (شمال عراق) که زبان و فرهنگ و رسوم یکسانی و مشابهی دارند متداول میباشد. امروزه دیوان در بوکان، مهاباد، سنندج و کرمانشاه مورد استفاده بوده و با اینکه سابقه دیرینه در این مناطق ندارد مشتاقان فراوانی پیدا کرده است. دیوان در کردستان ترکیه دوستداران فراوانی دارد و برای اجرای ملودی‌های سنتی از آن استفاده میشود. ترکهای ترکیه آن را باغلاما نام نهاده‌اند. مردم کرمانج کردستان ترکیه این ساز را تنبور می‌نامند و در این منطقه می‌توان اصیل‌ترین ملودی‌ها را از زبده‌ترین نوازندگان این ساز شنید.
تاریخچه دیوان:
تاریخچه ی ساخت باغلاما یا دیوان در حدود ۴۰۰ سال پیش در شهر فیرورق (پره) از نواحی خوی (۱۵ کیلومتر فاصله با خوی)می باشد.این ساز اصالتاً ترکی می باشد.باغلاما سازیست زهی که با مضراب پلاستیکی یا سرانگشتان دست (شلپه – شرپه) نواخته میشود و کاربرد اصلی آن در موسیقی ترکیه است. باغلاما در اصل ساز ملی قوم ترک و منطقه آناتولی است و در میان مردم ترک‌زبان و کردزبان ترکیه و شمال عراق رایج است. گمان می‌رود که باغلاما و سازهای هم‌خانواده آن محصول تغییر و تحولاتی است که روی قوپوز صورت گرفته است.
دیوان یا باغلاما از جمله سازهای مضرابی است. این ساز یک ساز ترکی وکردی است که در مناطق مختلف کردستان عراق و ترکیه استفاده می شود و انواع خاصی از آن در منطقه ی درسیم کردستان ترکیه وجود دارد و یا در شهر وروستاهای اطراف زاخو در کردستان عراق.
این ساز در اندازه‌های مختلف ساخته میشود که سایز کوچک آنرا (جرا) سایز متوسط آنرا (باغلاما دسته کوتاه یا چوغور) و سایز بزرگ آن را باغلامای دسته بلند (دیوان) است (در ایران بین باغلامای دسته بلند و دبوان فرقی قایل نیستند ولی پرده‌های دیوان کمی بلندتر است و کاسه ای بزرگتر دارد) که کاسه‌ای بسیار بزرگتر از سه‌تار دارد. این ساز شامل ۷ سیم در ۳ ردیف میباشد.همچنین دارای ۲۳ پرده یا ری میباشد.البته ساز دیوان اصلی دارای ۹ سیم میباشد یعنی هر ردیف دارای ۳ سیم میباشد.در میان ترکان سازی بزرگتر از دیوان وجود دارد که به آن ساز میدان میگویند.کاسه دیوان چون بسیار بزرگ است نمی توان آن را به صورت یک تکه ساخت و کاسه آن را به صورت پروانه ای یعنی چسباندن تکه های هلالی شکل چوب خم شده می سازند.چوب آن معمولا از جنس توت سیاه یا گردو یا سرخ دار و یا گلابی و غیره ساخته می شود.
این ساز هفت سیم دارد که به سه گروه سه‌سیم، دوسیم و دوسیم تقسیم میشود. نوع دیگر این ساز با دستهٔ بلندتر در ایران با نام دیوان شناخته میشود.اورهان گنجه بای، احمد کوچ، نشئت ارتاش، حسرت گؤل‌تکین، ارول پارلاک، عارف ساق، کارل ساندرز، ارکان اوغور و عثمان آکیول از نوازندگان چیره‌دست باغلاما هستند. احمد کوچ نیز آهنگ‌های معروف جهان را برای این ساز تنظیم کرده و می‌نوازد.
ساختار دیوان
این ساز در اندازه‌های مختلف ساخته میشود که سایز کوچک آنرا (جرا) که مختص کرکوک و اربیل است و سایز متوسط آنرا (دسته کوتاه) و سایز بزرگ (دسته بلند) را در اصل دیوان می‌نامند (در ایران بین دسته کوتاه و دیوان فرقی قایل نیستند ولی پرده‌های دیوان کمی بلندتر است و کاسه‌ای بزرگتر دارد) که کاسه‌ای بسیار بزرگتر از سه‌تار دارد.
- کاسهٔ طنینی یکپارچه (گاه ترکهای): چوب‌های پروانه،عرعر و ماهون.
- صفحه: چوب صنوبر، چوب‌های دیگر.
- دستان‌ها: سیم نایلونی.
- خرک:شاخ،استخوان،عاج فیل،چوب‌های سخت.
- وتر‌ها:زه یا موی دم اسب (در قدیم)، سیم فولادی.
- شیطانک و سیم‌گیر:شاخ،استخوان،عاج فیل،چوب‌های سخت.
- مضراب: چوب یا پوست درخت گیلاس یا آلبالو (در قدیم).شاخ،پر غاز و پلاستیک نرم.
یا به روایتی دیگر: این ساز در اندازه‌های مختلف ساخته میشود که سایز کوچک آنرا (جرا) سایز متوسط آنرا (باغلاما دسته کوتاه یا چوغور) و سایز بزرگ آن را باغلامای دسته بلند (دیوان) است (در ایران بین باغلامای دسته بلند و دبوان فرقی قایل نیستند ولی پرده‌های دیوان کمی بلندتر است و کاسه ای بزرگتر دارد) که کاسه‌ای بسیار بزرگتر از سه‌تار دارد. این ساز شامل ۷ سیم در ۳ ردیف میباشد.همچنین دارای ۲۳ پرده یا ری میباشد.البته ساز دیوان اصلی دارای ۹ سیم میباشد یعنی هر ردیف دارای ۳ سیم میباشد و بوسیله ی مضراب پلاستیکی کوچکی نواخته میشود.در میان ترکان سازی بزرگتر از دیوان وجود دارد که به آن ساز میدان میگویند.کاسه دیوان چون بسیار بزرگ است نمی توان آن را به صورت یک تکه ساخت و کاسه آن را به صورت پروانه ای یعنی چسباندن تکه‌های هلالی شکل چوب خم شده می سازند.چوب آن معمولاً از جنس توت سیاه یا گردو یا سرخ دار و یا گلابی و غیره ساخته می شود.
خانواده باغلاما
باغلاما در انواع و اندازه های مختلف (مطابق با هدف مورد نظر) نواخته می شود.
انواع دیوان :
-جورا (Cura)
-تانبورا (Tanbura)
-باغلاما دسته کوتاه (Çöğür,Kısa Sap Bağlama)
-باغلاما دسته بلند (ِUzun Sap Bağlama)
-ساز دیوان (Divan Sazı)
-ساز میدان (Meydan Sazı)
کوک های یوان یا باغلاما
-کوک بوزوک یا کارا (Sol, Re, La)
-کوک باغلاما (La, Sol, Re)
-کوک مستزاد (Fa, Re, La)
-کوک میسکت (Fa#, Re, La)
بهترین نوازندگان دیوان
اورهان گنجه بای، احمد کوچ، مراد کایا، چتین آکدنیز، اردال ارزینجان، دسکو هرکی ، نشئت ارتاش، حسرت گؤل‌تکین، ارول پارلاک، عارف ساغ، کارل ساندرز، ارکان اوغور، عثمان آکیول و از نوازندگان چیره‌دست باغلاما هستند. احمد کوچ آهنگ‌های معروف جهان را برای این ساز تنظیم کرده و می‌نوازد.