مشکل کمبود آب در سطح جهان و به تبع آن خشکسالي و از بين رفتن منابع طبيعي، باعث شده است که کمبود علوفه و غذاي دام، به يکي از مهمترين دغدغه هاي صنعت دامپروري بدل شود. بيوتکنولوژي مي تواند با توليد پروتئين هاي افزودني نظير SCP، ضايعات غني شده، اسيدهاي آمينه و آنزيم هاي کمک هضم کننده و همچنين با طراحي و تهيه علوفه هاي بهتر با استفاده از تغيير ژنتيکي گياهان و تعادل اسيدهاي آمينه، نيازهاي تغذيه اي دام و کمبودهاي آن را برآورده سازد.
● تاريخچه
پروتئين تک ياخته (SCP) اصطلاحي پذيرفته شده براي توده سلولي ميکروبي است که به عنوان غذاي انسان و خوراکدام به کار مي رود. اين اصطلاح براي اولين بار در سال ۱۹۸۶ توسط پروفسور کارول ويلسون در انستيتو تکنولوژي ماساچوست (MIT)، به کار برده شد. اين اصطلاح براي مادة با محتواي پروتئيني کمتر از ۶۵ درصد مناسب نيست و کميتة تخمير واحد بين المللي شيمي محض و کاربردي، اصطلاح "تودة سلولي تک ياخته" را براي چنين مواردي توصيه مي کند. همچنين مناسب تر است، براي تودة سلولي محتوي پروتئين به دست آمده از قارچ، اصطلاح "پروتئين قارچي" که اخيراً در بسياري از منابع بکارگرفته شده است، استفاده شود.
اولين کنفرانس بين المللي در مورد SCP در سال ۱۹۶۷ در انستيتو تکنولوژي ماساچوست برگزار شد. در اين زمان بيشتر پروژه ها در مراحل آزمايشگاهي بود. در کنفرانس دوم که در سال ۱۹۷۳ برگزار شد، بسياري از کمپاني ها در کشورهاي مختلف توليد SCP را در مقياس صنعتي شروع کرده بودند.
توليد SCP از مخمر تورولا براي اولين بار در جنگ جهاني اول توسط آلمان ها انجام شد. در اواسط سال ۱۹۳۰ و جنگ جهاني دوم، اين امر مورد توجه بيشتري قرار گرفت و توليد آن به ۱۵ هزار تن در سال رسيد. در سال ۱۹۵۹ تيم تحقيقاتي شرکت نفت بريتانيا مشاهده کرد که ميکروارگانيسم مورد مطالعة آنها قادر به رشد بر روي نرمال پارافين است و در سال ۱۹۶۵ واحدي برايتوليد SCP به ميزان ۴۰۰۰ تن در سال، طراحي و ساخته شد و در نهايت در سال ۱۹۷۶ کارخانه اي با ظرفيت صد هزار تن در سال مورد بهره برداري قرار گرفت.
در آن زمان، به دليل محتواي بالاي اسيدهاي هسته اي SCP (که بخاطر دستيابي به سرعت رشد بالاتر توسط ميکروارگانيسم هاي تک سلولي توليد مي شود)، امکان استفاده از آن در خوراک انسان وجود نداشت. اما شرکت RHM در انگلستان با همکاري شرکت ICI در اواسط دهه ۸۰ ميلادي پروتئين ميکروبي تحت نام تجارتي Quorn توليد کرد که ساختاري شبيه به گوشت داشته و توسط رشد کپکFusarium graminerarum بر روي مواد نشاسته اي توليد مي شد.
اين محصول بخاطر استفاده از کپک که بطور طبيعي داراي محتواي اسيد هسته اي کمتري از باکتري ها مي باشد و بخاطر اضافه کردن يک عمليات براي کاهش RNA در فرآيند توليد صنعتي، داراي محتواي هسته اي خيلي پايين مي باشد و لذا استفاده از آن در خوراک انسان در انگلستان مجاز تشخيص داده شد. توليد اوليه اين محصول در سال ۱۹۸۵، ۱۰۰۰ تن در سال بود و از موفقيت اقتصادي برخوردار شد، زيرا بجاي کنجاله سويا با سويا و گوشت رقابت مي کرد.
هيدروکربن هاي موجود در نفت خام به ۵ گروه نرمال آلکان ها، ايزوآلکان ها، آلکان ها، سيکلوآلکان ها و آروماتيک ها تقسيم مي شوند. در بين اين مواد، نرمال آلکان هاي مايع به عنوان منبع کربن و انرژي، بيش از همه برايتوليد SCP به کار برده شده است.
اولين گزارش در مورد ميکروارگانيسم هاي مصرف کننده هيدروکربن ها در سال ۱۸۹۵ توسط ميوشي (Miyoshi) ارائه شد. او مشاهده کرد که قارچ Botrytis cinerea مي تواند پارافين را جذب کند. پرير Perrier در سال ۱۹۱۳ استفاده هيدروکربن ها توسط مخمرها را اعلام نمود.
طي جنگ جهاني دوم، مقالاتي در مورد توسعة ميکروبيولوژي نفت منتشر شده و جالب توجه اين است که اکثر کارهاي انجام شده بر روي باکتري ها بوده است. در اواخر دهة ۴۰، جزئيات رشد مخمر Candida tropicalis در شرايط غيراستريل گزارش شد. همچنين باکتري هاي Micrococcus sphaeroides که از خاک ايستگاه هاي شارژ گاز جدا شده بودند، قادر به رشد بر روي هيدروکربن ها (همانند کربوهيدرات ها) بودند. در اواخر دهة شصت و اوايل دهة هفتاد ميلادي فرايندهايي برايتوليد پروتئين تک ياخته از هيدروکربن ها در مقياس آزمايشگاهي و صنعتي توسعه يافت.
به دنبال مطالعه اوليه شرکت نفت بريتانيا در مورد استفادة ميکربي از گازوئيل و نرمال پارافين، بيشتر شرکت هاي بزرگ نفتي، فعاليت هايي را برايتوليد SCP از منابع خام کربني شروع کردند. کارخانه هاي نيمه تجاري در اکثر کشورها مانند فرانسه، هند، ژاپن، روماني، چين، آلمان، شوروي، چکسلواکي سابق و ايتاليا ساخته شد. در بيشتر روش ها، از نرمال پارافين ها به عنوان مادة خام و از مخمرها به عنوان ميکروارگانيسم برايتوليد SCP استفاده شده بود.
خصوصيات تودة سلولي ميکروبي به سه عامل سوبسترا، ميکرواورگانيسم و فرآيند انتخاب شده بستگي دارد.
موادي که به عنوان خوراکدام مصرف مي شوند، بايد از لحاظ بيولوژيکي و ارزش غذايي در شرايط بدن موجود زنده و يا شرايط آزمايشگاه مورد آزمايش قرار گيرند. تمام آزمايش هاي انجام شده نشان داده است که تودة سلولي ميکروبي مي تواند به عنوان غذايي مناسب برايدام مصرف شود.
تودة سلولي توليد شده بايد داراي ارزش غذايي مناسب باشد؛ يعني به ميزان کافي داراي ويتامين، پروتئين و اسيدهاي آمينه ضروري باشد. از طرفي قابليت هضم خوبي داشته و فاقد مواد سمي باشد. طعم اين مواد نيز بايد حتي الامکان مطلوب باشد.
● خصوصيات فرآيند مورد استفاده
▪ فرايند مورد استفاده بايستي خصوصيات زير را دارا باشد:
موارد ذکر شده به علاوه مواردي مانند غيرمداوم و يا مداوم بودن، سترون و يا ناسترون بودن و عمليات تک مرحله اي، به طور کلي بر انتخاب نوع ميکروارگانيسم و تصميم گيري هاي نهايي تاثيرگذار هستند.
تودة سلولي حاصل، از کربوهيدرات ها، پروتئين ها، اسيدهاي نوکلئيک و محصولات طبيعي ويژه نظير ويتامين ها، استروئيدها، ايزوپرونوئيدها و مواد غذايي تشکيل شده است. لذا مي توان از هر کدام از اين اجزاء استفاده کرد.
در بسياري از کشورهاي جهان گاز طبيعي (که قسمت اعظم آن را متان تشکيل مي دهد) به عنوان مادة خام مصرفي مورد توجه قرار گرفته است. اولين گزارش هاي مربوط به استفاده از متان به عنوان منبع کربن و انرژي در توليد SCP توسط هامر و همکاران و ولناک و همکاران (Hamer et al & Wolnak et al. ۱۹۶۷) وجود دارد. بيومس باکتريايي حاصل از متان حاوي بيش از ۷۵ درصد پروتئين خام بوده و مقدار زيادي از اسيدهاي آمينه ضروري مثل ليزين و ويتامين ها را نيز داراست.
متان به آساني و به صورت مداوم قابل اندازه گيري در محلول است، به آساني از محصول نهايي جدا مي شود، احتمال آلودگي با ساير ميکروارگانيسم ها به حداقل مي رسد و فرايند توليد مداوم آن موثر و نسبتاً ارزان مي باشد.
● معايب استفاده از متان
حلاليت متان در آب کم است و مخلوط آن با اکسيژن و هوا قابل اشتعال و انفجار مي باشد.
در فرايند مداوم، گرماي زيادي توليد مي شود که هزينه زيادي براي خنک کردن احتياج دارد جدول ۱ ترکيب SCP حاصل از گاز طبيعي را نشان مي دهد.
● ميکروارگانيزم هاي به کاررفته
باکتري هاي مصرف کنندة متان (متانوتروف ها) متعلق به خانواده متيلوکوکاسه (Methylococcacea) هستند که به پنج جنس تقسيم مي شوند: متيلوموناس، متيلوباکتر، متيلوکوکوس، متيلوسينوس و متيلوکيستيس.
تاکنون تحقيقات زيادي برايتوليد SCP از متان صورت گرفته است که يکي از اين موارد تحقيقات کمپاني Shell (انگلستان) بود که در حد نيمه صنعتي با استفاده از متان ميکروارگانيسم متيلوکوکوس کپسولاتوس (Methyiococcus capsulatus) و يا کشت مخلوطي از گونه هاي پسودوموناس، هيفوميکروبيوم و فلاووباکتريوم انجام پذيرفت. کمپاني Kyowa Hakko Kogyo نيز فعاليت هاي مشابهي انجام داده است.
ژاپن چند فرآيند توليد SCP از هيدروکربن هاي گازي را مورد بررسي قرار داده است که متان، اتان، پروپان، نرمال بوتان، پروپيلين، بوتيلن و يا مخلوطي از اين ها را باکتري Brevibacterium Ketoglutamicum مصرف مي کند.
افزايش روزافزون جمعيت جهان نياز به توليد بيشتر پروتئين را مطرح مي سازد. فعاليت هاي توليدي در اين راستا در اغلب کشورهاي جهان با مشکل روبرو است. علت اصلي اين امر شرايط نامطلوب آب و هوا، کمبود امکانات در بخش کشاورزي و به کارگيري روش هاي سنتي مي باشد. از اين رو کشورهايي که با مشکل جمعيت زياد دست به گريبان هستند، براي رفع نيازهاي غذايي مردم ناچار به وارد کردن ساليانة مقادير زيادي مواد اوليه حاصل از پروتئين گياهي و يا حيواني هستند. حتي کشورهايي مانند ژاپن و اروپاي غربي و کشورهاي در حال توسعه واردکنندگان اين مواد (خصوصاً سويا و پودر ماهي) از ساير کشورها مي باشند.
با توجه به اينکه نياز به پروتئين هاي غذايي براي انسان و دام رو به افزايش مي باشد، متخصصين در طي چند دهة گذشته در پي منابع جديد پروتئين با توليد انبوه از ميکروارگانيسم ها بوده اند و از تودة سلول هاي ميکربي (خصوصاً منبع کربن نرمال آلکان ها) به عنوان خوراکدام استفاده شده است.
اولين کاربرد متانول براي فرايندهاي تخميري، توليد SCP بوده و به علت مزاياي آن مورد توجه قرار گرفته است. اطلاعات اساسي براي استفاده از متيلوتروف ها (با سوبسترات متانول) شامل خصوصيات رشد، ضريب بازدهي، ارزش غذايي و سالم بودن آن به عنوان خوراکدام و طيور مي باشد که در ظرف ۱۵ الي ۲۰ سال گذشته اين اطلاعات به دست آمده است.
در طي سال هاي ۹۰-۱۹۷۰ توليد SCP از منابع و مشتقات نفت خام بيشترين توجه را به خود جلب کرد و کشورهايي مانند انگلستان، آلمان، ژاپن، روسيه و غيره موفقيت هاي چشمگيري را در اين زمينه بدست آورده اند. در چند دهه گذشته تعدادي از شرکت هاي نفتي و شيميايي در اروپا و ژاپن سرمايه گذاري وسيعي را برايتوليد SCP از متانول آغاز نمودند. در آلمان شرکت شيميايي Hoechst AG و در بريتانيا شرکت ICI اقدام به تاسيس کارخانه هاي توليد کننده SCP از متانول نمودند.
همچنين شرکت بزرگ شيميايي ICI، بيومس باکتريايي Pruteen را از متانول به عنوان خوراکدام و طيورتوليد کرده است. در پيشرفته ترين فرايند توليد SCP از متانول که توسط ICI توسعه يافته، از فرمانتور Airlift ( از نوع چرخه فشار) استفاده شده است. مطالعات اولية آن در يک پايلوت با ظرفيت ۱۰۰۰ تن در سال به مدت بيش از ۳ سال انجام شد. سپس کارخانه اي با ظرفيت ۵۰ تا ۷۰ هزار تن در سال، در اواخر سال ۱۹۷۹ تأسيس شد. در ژاپن نيز کمپاني پتروشيميايي ميتسوبيشي فرايند توليد SCP از متانول را تا حد پايلوت ۵۰۰ تن در سال توسعه داده است.
در سال ۱۹۷۷ انستيتيو تحقيقات علمي کويت (KISR) برنامة تحقيقي خود را برايتوليد SCP شروع کرد. در اين تحقيق ابتدا در شرايط محلي، باکتري هاي مناسب از خاک مناطق کويت جداسازي و پس از بهينه نمودن و انتخاب بهترين باکتري ها، فعاليت در مقياس پايلوت آغاز شد. دليل اين فعاليت، نياز روزافزون به منابع پروتئيني (۴۰۰۰۰ تن SCP در سال) در کويت بود. در مرحلة بعد از پايلوت، کارخانه توليد SCP از متانول در حد صنعتي مد نظر بود که در جريان جنگ عراق و کويت اين تأسيسات تخريب شد.
در بلوک شرق نيز ساليانه ميليون ها تن SCP از متانول و ساير فراورده هاي مشابه توليد مي گردد و احتمالاً در حال حاضر اين توليدات ادامه دارد و ليکن آمار و اطلاعات دقيقي در اين رابطه وجود ندارد.
لازم به ذکر است پودر ماهي به علت حمل دريايي طولاني در معرض آلودگي ميکروبي قرار دارد و عدم مرغوبيت کالا هنگام تحويل همواره مسائلي را به وجود مي آورد.
● فعاليت هاي انجام شده در داخل کشور
بررسي هاي انجام شده از سال ۱۳۷۰ توسط شرکت تهيه، توليد و توزيع علوفه (وزارت جهاد سازندگي) با همکاري گروه بيوتکنولوژي دانشکدة فني و مهندسي دانشگاه تربيت مدرس به اين نتيجه رسيد که به کارگيري متانول به عنوان مادة اصلي در توليد پروتئين تک ياخته مزاياي ويژه اي دارد که آن را از ساير روش ها و مواد اوليه مورد استفاده متمايز مي نمايد. اين موضوع با توجه به سهولت دسترسي به متانول در ايران سبب شد تا طرح توليد SCP از متانول به صورت پروژه اي مشترک با گروه بيوتکنولوژي دانشکدة فني و مهندسي دانشگاه تربيت مدرس در سطح آزمايشگاهي انجام گيرد و سپس در حد پايلوت ۴۰ کيلوگرم در روز براي بررسي هاي تغذيه اي بيشتر و در نهايت به صورت کارخانه اي با ظرفيت توليد ۳۰ هزار تن SCP در سال طراحي و ساخته شود.
متأسفانه به دلايل مالي و بوروکراسي موجود، انجام آن تاکنون به تعويق افتاده و مراحل نهايي ساخت در دست اجرا است. در ايران با توجه به منابع عظيم گاز و واحدهاي صنعتي توليد متانول در پتروشيمي شيراز و پتروشيمي بندرامام (و در آينده نزديک خارک)، توليد SCP از متانول مناسب بوده و توجيه اقتصادي آن نيز (بعد از بررسي هاي فني و اقتصادي) توسط شرکت تهيه، توليد و توزيع علوفه (وزارت جهادسازندگي) مورد تاييد قرار گرفته است. برايتوليد SCP در دست داشتن ميکروارگانيسم مناسب (با سرعت رشد و پروتئين بالا) و دانستن بهترين شرايط رشد آن در حالت مداوم (Continuous) براي بدست آوردن حداکثر بازدهي، در درجه اول اهميت قرار دارد.
طي سال هاي اخير در کشورهاي خاورميانه ميزان توليد گوشت با سرعت زيادي افزايش يافته است. اين توسعه بطور عمده در توليدطيور بوده که از طريق تأسيس صنايعي با ظرفيت بالا مي باشد. يکي از موانع عمده موجود در راه توسعه اين صنعت، فقدان خوراکطيور، خصوصاً منبع پروتئيني است که در نهايت بر تامين پروتئين غذاي انسان مؤثر مي باشد.
با توجه به قابل دسترس بودن نفت خام، گاز و مشتقات آنها در منطقة خاورميانه، توليد پروتئين تک ياخته از مواد خام مطمئن، مخصوصاً متانول، منبع مناسب و قابل اطميناني براي جبران کمبود پروتئين جهت خوراکدام و طيور است. اين فرآورده جايگزين خوبي براي پودر ماهي در خوراکدام و طيور مي باشد. با توجه به کمبود پروتئين و محدود بودن امکانات طبيعي برايتوليد آن، به کارگيري ميکروارگانيسم هايي که از مواد خام ارزان و فراوان تکثير مي يابند، حائز اهميت خواهد بود.
چنانچه ذکر شد توليد SCP در مقياس صنعتي امکان پذير بوده و در تعدادي از کشورها به حد تجاري توليد مي شود. توليد پروتئين تک ياخته خصوصاً از متانول داراي مزيت هاي زير مي باشد:
۱) تهيه SCP از اين مواد خام به زمين هاي وسيع کشاورزي نياز ندارد.
۲) ترکيب اين مواد از نظر درصد پروتئين و اسيدهاي آمينه ضروري با محصولات کشاورزي و پودر ماهي برابري مي کند.
۳) در تهيه پروتئين از اين مواد خام، شرايط جوي اقليمي موثر نمي باشد.
۴) در مقياس محدود مقدار زيادي پروتئين را مي توان توليد و ذخيره نمود.
۵) برخلاف پروتئين هاي گياهي و حيواني که براي تهيه آنها احتياج به صرف زمان زيادي مي باشد، محصول پروتئين صنعتي بسيار سريع به دست مي آيد.
۶) بازدهي تبديل سوبسترا به محصول زياد بوده و خواص فيزيکي و تغذيه اي ثابتي دارد.
۷) ميکروارگانيسم هاي مورد استفاده را مي توان از نظر ژنتيکي تغيير داده و خواص مطلوبي به آنها داد.
● ارزش غذايي SCP حاصل از متانول
اطلاعات قابل ملاحظه اي در مورد محتواي بيوشيميايي سلول هاي ميکروبي شامل پروتئين، اسيد آمينه، ويتامين و مواد معدني در دست مي باشد. در جدول ۲ آناليز تقريبي ميکروارگانيسم هاي منتخب برايتوليد SCP برآورد شده است. مقدار پروتئين کل بر اساس رابطة ( مقدار نيتروژن) محاسبه مي شود.مقدار پروتئيني که بدين ترتيب محاسبه مي شود، براي استفاده در فرموله کردن خوراک مقدار پروتئين و ليپيد ميکروارگانيسم ها تا حدي منعکس کنندة ترکيبات به کار برده شده و در محيط کشت رشد ميکروارگانيسم ها مشخص مي شود. مقدار خاکستر محصولات SCP به مقدار مواد معدني موجود در محيط کشت بستگي دارد. همچون روش هاي به کار گرفته شده در جداسازي و شستن سلول ها نيز منجر به تغييرات قابل ملاحظه اي در ميزان خاکستر مي شوند. جدول ۲ بيانگر ميزان اسيدهاي آمينه موجود در SCP حاصل از متانول، سويا، پودر ماهي و تخم مرغ است که با استاندارد سازمان جهاني خواروبار و کشاورزي (FAO) مقايسه شده است. همانطور که ملاحظه مي شود SCP حاصل از متانول با استانداردهاي مربوطه مطابقت داشته و از ارزش غذايي بالاي برخوردار مي باشد. در بين انواع ميکروارگانيسم ها، باکتري ها داراي محتواي اسيدهاي آمينة مناسبتري نسبت به مخمرها هستند.
به طور کلي تودة سلولي ميکروبي به شکل پودر به مصرف حيوان ميرسد و اگر قرار باشد توسط انسان مصرف شود، بايد قبل از استفاده، عمليات زير بر روي آن انجام شود:
۱) استخراج پروتئين و تغليظ آن
يکي از موضوعات مهم در مورد SCP ميزان اسيد نوکلئيک آن مي باشد؛ چون براي استفاده از SCP ميزان اسيدهاي نوکلئيک يک عامل محدودکننده است. در مقايسه با منابع پروتئيني معمول، سلول هاي ميکربي حاوي ۸ تا ۲۵ گرم اسيد نوکلئيک در ۱۰۰ گرم پروتئين مي باشند که بيشتر آن اسيد ريبونوکلئيک (RNA) است. مصرف بيش از حد مجاز اسيدهاي نوکلئيک براي انسان مضر است و نبايد مقدار آن از ۳ گرم تجاوز کند.
کيفيت SCP توليد شده با روش هاي مختلف، همانند ساير مواد غذايي و محصولات تخميري ارزيابي مي شود. اين روش ها توسط بخش تخمير IUPAC مشخص شده است و شامل روش هاي تجزيه اي براي تمامي اجزاء محصول، آزمايش هاي تغذيه اي و ايمني، خواص فيزيکي و مدت زمان سالم ماندن در انبار است.
براي ارزيابي کيفييت SCP مواردي مانند ارزش تغذيه اي محصولات براي استفاده در غذاي انسان و يا خوراکدام، ايمني اين فرآورده در تغذيه انسان و حيوان و توليد ميزان مناسب پروتئين با محتوي مناسب از اسيدنوکلئيک و ساير عوامل سمي، مدنظر مي باشد. اگرچه استفاده از SCP در درجة اول به خاطر مقدار پروتئين آن است، ليکن سلول هاي ميکروارگانيسم ها حاوي کربوهيدرات، ليپيد، ويتامين ها و مواد معدني نيز مي باشد که به ارزش غذايي آن مي افزايد.
ايمن بودن محصولات SCP نيز موضوع بسياري از تحقيقات بوده است. ايمن بودن SCP توليد شده با توجه به نوع مصرف آن، بايستي مطابق با استاندارد هاي جهاني باشد. اين استانداردها عبارتند از:
سميت حاد، سميت ژنتيکي، سميت در کوتاه مدت، اثر بر روي توليد مثل و سميت در درازمدت و اثرات تغذيه اي SCP بر روي اعضاي مختلف بدن مانند کليه.
در موارد زيادي مرغ هاي گوشتي و تخم گذار را تحت تاثير رژيم هاي مختلفي از SCP قرار داده اند و مشخص شده که اثرات غيرطبيعي نظير سوء تغذيه و اثرات پاتولوژيک بر اندام آنها ندارد. همچنين مزه، طعم گوشت و تخم طيور در موارد مختلف مورد بررسي قرار گرفته و معلوم شده است که مزه و طعم آنها با شاهد (رژيم هاي غذايي معمول) تفاوتي ندارد. به علاوه از نظر سوء تغذيه، تنها در بعضي موارد بايستي اسيدهاي آمينه بررسي و کمبودهاي آن جبران شود. کمبود اسيدهاي آمينه عمدتاً در اسيد آمينه هاي گوگرددار و در درجة بعد آرژينين مي باشد.
در مورد مخمرها به غير از کمبود متيونين نسبت هاي ليزين به آرژينين نيز بايستي در جيرة غذايي طيور تنظيم شود. در مطالعات مربوط به جلبک ها کمبود گليسين و متيونين در تغذيه جوجه ها مشاهده شده است. در بررسي تغذيه اي محصول SCP حاصل از متان براي جيرة غذايي جوجه هاي گوشتي نتايج و بازدهي بيشتري نسبت به سويا و پودر ماهي بدست آمده است.
در مورد متانول باقيمانده، ممکن است مقادير کمي از آن در کنار محصول وجود داشته باشد، که بسته به شرايط فرايند و جداسازي محصول تغيير مي کند. طبق قوانين IUPAC غلظت متانول و فرمالدئيد باقيمانده در SCP توليد شده نبايستي بيش از ppm ۲۰ باشد. در محصولات توليدي که مورد آزمايش قرار گرفته است، مقدار متانول از مقدار ذکرشده تجاوز نمي کند. همچنين مقادير کلسيم، فسفر و منگنز که بر روي استخوان ها و کليه اثر مي گذارد، در محصول مهم مي باشد. مواد معدني مانند سديم، پتاسيم و سلنيم نيز بايستي مدنظر باشند. بهم خوردن موازنة در تغذيه جوجه ها و يا کمبود عنصر سلنيم (Se) که به طور طبيعي در پودر ماهي وجود دارد سبب مرگ و مير جوجه ها مي شود.
در توليد SCP لازم است که سويه هاي باکتريايي و مخمر مورد استفاده، از نظر بيماري زايي به دقت بررسي شود. روش هايي براي تعيين بيماري زايي باکتري هاي مورد نظر وجود دارد. يکي از اين روش ها، تزريق نمونه SCP به موش (۵ هفته اي) مي باشد. براي اين کار تلقيح باکتريايي را که حاوي ۸ ۱۰ باکتري زنده مي باشد به صورت درون صفاقي به اين موش ها تزريق کرده و بعد از ۱۴ روز بافت هاي مختلف بدن آنها را مورد بررسي قرار مي دهند و قسمتي از هر بافت را بر روي محيط کشت جامد گسترش مي دهند که بسته به تعداد کلني ظاهر شده، اثرات بيماري زايي باکتري بررسي مي شود. بررسي انجام شده روي SCP توليدي از شرکت هاي ICI، هوخست، ميتسوبيشي و شل نشان مي دهد که براي گونه هاي مختلف حيواني اثرات پاتولوژيک نداشته و ايمني لازم را دارد.
قابليت هضم SCP حاصل از متانول در رديف سويا و جو و يا حتي بهتر از آنها مي باشد. با توجه به پارامترهاي آزمايش شدة معين، هنگامي که محصولات SCP به روش صحيح توليد شده باشند و با مقادير مناسبي از کربوهيدرات ها، مواد معدني، چربي ها، ويتامين ها و ساير پروتئين ها مخلوط شود ارزش غذايي آن به کازئين (پروتئين شير) مي رسد.
● نتيجه گيري
بررسي هاي فوق نشان داد که SCP حاصل از متانول در مقياس صنعتي، براي استفاده در خوراکدام و طيور در کشورمان که واردات بالايي دارد، قابل استفاده و سالم مي باشد.
قابليت هضم SCP حاصل از متانول در رديف سويا و جو و يا حتي بهتر از آنها مي باشد. با توجه به پارامترهاي آزمايش شدة معين، هنگامي که محصولات SCP به روش صحيح توليد شده باشند و با مقادير مناسبي از کربوهيدرات ها، مواد معدني، چربي ها، ويتامين ها و ساير پروتئين ها مخلوط شود ارزش غذايي آن به کازئين (پروتئين شير) مي رسد. منابع:۱- بنکدارپور، بابک، ۱۳۸۱. جزوة آموزشی، انتشارات دانشکدة مهندسی شیمی، دانشگاه صنعتی امیر کبیر
۲- غزالی، م�
----------------------
