morteza_420
عضو جدید
حوضه های رسوبی در مفهوم کلی مناطقی هستند که رسوبات می توانند در آن تجمع کرده و ضخامت قابل توجهی را تشکیل دهند که در دوره ی طولانی زمین شناسی حفظ می شوند . به عبارت دیگر محیط رسوبی به بخشی از سطح کره ی زمین اطلاق می گردد که دارای اختصاصات فیزیکی , شیمیایی و بیولوژیکی مخصوص به خود است و با محیط های اطراف خود فرق می کند . حوضه های رسوبی اشکال مختلفی دارند که اغلب آنها محدوده ای کاملا نامنظم دارند . گاهی محلی بدون فرورفتگی مثل دشت های آبرفتی نیز محل تجمع رسوب هستند . اندازه ی حوضه های رسوبی متفاوت است . به طور کلی سه نوع حوضه داریم :
1- حوضه های رسوبی فعال Active Sedimentary basins
2-حوضه های رسوبی غیر فعال In Active Sedimentary Basins
3- حوضه های رسوبی کاملا تغییر شکل یافته که شکل حوضه مشخص نیست مثل کمربندهای کوه زایی
_ در حوضه های فعال , رسوب گذاری صورت می گیرد و فرایندهای رسوبی بر آن ها حاکم است .
_ در حوضه های رسوبی غیر فعال , حوضه تغییر شکل پیدا کرده که این تغییر شکل طوری است که شکل اصلی حوضه تقریبا مشخص است که به وسیله ی رسوبات پر شده است . امروزه حوضه ها
را از روی تکتونیک محلی یا گلوبال و یا موقعیت جغرافیایی تقسیم می نمایند .
vمحیط های غیر دریایی ( قاره ای ) : این نوع محیط ها بر سطح قاره ها و بالاتر از سطح آب دریاها جا می گیرند و شامل محیط های مثل بخچالی , مخروط افکنه , رودخانه , کویری و دریاچه ای می باشند .
vمحیط های حد واسط : این محیط ها در سواحل و بین دریا و خشکی قرار می گیرد که شامل دلتاها- پهنه های جزر و مدی و جزایر مدی است .
vمحیط های دریایی : که بر اساس عمق , به بخش کم عمق و عمیق تقسیم می شود , شامل ریف ها , مناطق کم عمق و مناطق عمیق است .
v
1- حوضه های قاره ای یا فرورفتگی های کم عمق داخل قاره Interior Say Basins
این حوضه ها بر روی پوسته ی قاره ای قرار دارند و به وسیله ی حرکات صفحات و حرکات کششی تشکیل می گردند . فرونشینی در این حوضه ها به دلیل چگالی زیاد یا نازک شدن پوسته است . ( شکل 1 ) در طول پالئوزوئیک حوضه های بیضی شکل در داخل کراتون ها ایجاد شده که رسوبات دریای کم عمق در آن ها دارای ضخامت 1000 متر می باشند . از نظر رسوبات تکتونیک منطقه آن را کنترل می کند . اگر حوضه در درون قاره ی پایدار قرار گرفته باشد مقدار سرعت رسوب گذاری در آن کم است نوع رسوبات به دلیل طی مسافت طولانی از نظر بافتی و کانی شناسی جور شدگی دارند که در این نوع رسوبات بیشتر کوارتز آرنایت است.
اگر حوضه در داخل قاره ی ناپایدار قرار گیرد رسوب گذاری در آن با سرعت زیاد انجام می شود و رسوبات جور شدگی بافتی و کانی شناسی ندارند و بیشتر رسوبات از جنس آرکوز می باشد.
نمونه حوضه های داخل کراتون حوضه ی میشیگان است که تحت تاثیر نازک شدن و فرونشینی در یک کافت است .
برای تشکیل این حوضه ها در اثر شکستگی یک پلیت واحد اولیه به دو بخش تقسیم می گردد که از یکدیگر جدا می شوند . در این رابطه ابتدا پوسته بالا رفته و از یکدیگر کشیده می شود . سپس یک دره ی باریک به وجود می آید که آن را دره ی گسلی یا ریفت ( Rift Valley ) می گویند . وسط دره ای که در حال گسترش است به طور مستمر به وسیله ی ماگمایی که از مانتو به سمت بالا می آید پر می شود و ماگمای مذکور پس از انجماد به صورت پوسته ی جدید در کف دره شکل میگیرد و در همین راستا قطعات پوسته در راستای گسل های پر شیب لغزش حاصل کرده و کوه های بلوکی را به وجود می آورد . هم چنان که عمل جدا شدن ادامه می یابد حوضه ی گرابنی تشکیل می شود . این حوضه ها می توانند 5 کیلومتر عمق و حدود 50 کیلومتر عرض داشته باشند. ( شکل 2 )
رسوبات این حوضه ها حاصل از رودخانه های وارد شده به حوضه است که می توانند دره های زیر دریایی و فن های زیر دریایی تشکیل دهند . از نمونه های این حوضه کافت شرق آفریقا و نمونه ی دیگر شرق گرینلند هستند .
سیستم گرابن شرق آفریقا
سیستم گرابن در شرق آفریقا از اوایل قرن بیستم توجه زمین شناسان را به خود جلب کرده است . واژه ی ریفت ولی برای اولین بار در سال 1920 جهت توجیه ساختمان های این منطقه گسل خورده در شرق آفریقا مورد استفاده قرار گرفت .
طول کلی این سیستم که از دریای سرخ درشمال شده و تا رودخانه ی زام بیزی در جنوب آفریقا ادامه دارد حدود 3000 کیلومتر را بالغ می شود . این سیستم شامل یک سری ترافهای گرابن مانند و جدا از همی است که هر کدام به تنهایی دارای پهنایی بین 30 الی 60 کیلومتر هستند .
زمین شناسان از زمان های پیش در نوشته های خود معتقدند که دلیل تشکیل این گرابن ها همانا کشیده شدن دو بلوک مجاور است . کف این سیستم از سطح اغلب خشکی ها ی قاره ی آفریقا بالاتر است . لاواهای بازالتی در داخل ریفت دمها را ایجاد می کند و رسوبات حاصل از مناطق مرتفع نهشته های ضخیم کف ریفت ولی را پر می کنند .
فعالیتهای تکتونیکی و ولکانیکی که باعث به وجود آمدن سیستم فعلی ریفت در شرق آفریقا شده است از زمان ائوسن شروع شده که تا زمان حال نیز ادامه دارد . ( شکل ها ی 3و4 )
حوضه ی آلاکوژن Alacogen
آلاکوژن عبارت از فرورفتگی کشیده ای است که بر اثر پیشرفت آب تشکیل شده است ( هافمن 1974 ) . آلاکوژن ها محیط هایی هستند با فرورانش عمیق , گودال های رسوب گذاری سنگ های مرزی که با زاویه ی تند از حاشیه ی صفحه به طرف داخل کراتون ها توسعه پیدا می کنند .
الاکوژنها می توانند در اثر کشش پوسته ای گرابن تشکیل دهند که بعدا دچار فرورفتگی شدند که رسوبات ضخیم را به وجود آوردند که ضخامت رسوبات آن ها از رسوبات حوضه های داخل کراتون ببیشتر است . فعالیت ماگمایی اولیه ی آنها همراه با تشکیل سنگ های آتش فشانی از نوع آلکالن می باشد . سپس ورود دایک ها را در آلاکوژن ها داریم و رسوبات آنها بیشتر کلاسیک , کربناته است . آلاکوژن در محل اتصال های سه گانه در بازوی که سرعت جدایش کم است تشکیل می شود . ( شکل 2 )
در این حوضه ها جریان های توربیدایتی باعث تشکیل سانس های رسوبی در آنها می شود که با ورود مواد تخریبی فن های زیر دریایی تشکیل می شود .
حوضهای حاشیه ای کم عمق Margin Say Basins
این حوضه ها در حاشیه ی آب های آزاد قرار دارند مثل خلیج فارس , دریای شمال و باهاماس که شرایط رسوب گذاری درآنها با هم متفاوت است جون که رخساره های رسوبی ایجاد شده تحت تاثیر عواملی مثل مقدار و نوع مواد رسوبی , آب و هوا , تکتونیک و غیره می باشند ( شکل 4 ) اگر در حاشیه ی قاره تکتونیک فعال نباشد مقدار رسوب آواری وارده به حوضه کم بی باشد در نتیجه شرایط برای رسوب گذاری کربناته مناسب است ولی اگر تکتونیک حاشیه فعال باشد به دلیل
ورود مواد تخریبی به حوضه شرایط برای تشکیل کربنات فراهم نمی باشد چون که موجودات تشکیل دهنده ی کربناته به آب زلال و نور کافی نیاز دارند .
حالت فوق را در حوضه ی خلیج فارس داریم . در جنوب حوضه ی خلیج فارس یعنی سواحل قطر و ابوظبی به دلیل این که تکتونیک آرام است و بار رسوبی تخریبی کمتری به حوضه وارد می شود شرایط برای تشکیل رسوبات کربناته فراهم است و امروزه هم رسوبات کربناته در آن تشکیل می شود ولی در شمال حوضه ی خلیج فارس یعنی سواحل ایران , به دلیل فعال بودن تکتونیک منطقه مواد تخریبی زیادی به منطقه وارد شده و رسوبات کربناته تشکیل نمی شود .
حوضه های عمیق اقیانوسی Oceanic Basin & Oceanic sag Basin
حوضه ها نیز در اثر جدایش پلیت ها حاصل می شوند که ابتدا به صورت اقیانوس جوان بوده که با ادامه ی حرکت دو پلیت با گذشت زمان به صورت اقیانوس بالغ در آمدند مثل اقیانوس اطلس کف آن بازالتی بوده که به وسیلهی قشر نازکی از رسوب پوشیده می شود . پهنه های کف اقیانوس اغلب قطعه عطعه شده و در امتداد طول آنها لاواهای بازالتی به طرف بالا آمده و کوه های اقیانوسی را به وجود آورده اند . رسوبات این منطقه بیشتر گل ها و ذرات در حد ماسه است که به وسیله ی جریان توربیدات به آنجا رسیدند و رسوبات در پهلوها و خط راس پشته های میان اقیانوسی تناوبی از رسوبات سیلیسی و پلاژیک می باشند . قسمت غرب آسیای جنوبی که Active margin است بیشتر رسوبات پلاژیوکلاز , خرده ی ولکانیکی است و در قسمت شرق ( سمت اقیانوس اطلس ) رسوبات بیشتر کوارتزی هستند .
حوضه های حاشیه ای کم عمق Margin sag Basin
این حوضه های در حاشیه آبهای آزاد قرار دارند مثل خلیج فارس – دریای شمال و بهاماس که شرایط رسوبگذاری در آنها با هم متفاوت است . چونکه رخساره های رسوبی ایجاد شده تحت تاثیر عواملی مثل مقدار و نوع مواد رسوبی – آب و هوا – تکتونیک و غیره می باشند ( شکل 5 ) اگر در حاشیه قاره تکتونیک فعال نباشد مقدار رسوب آواری وارده به حوضه کم می باشد در نتیجه شرایط برای رسوبگذاری کربناته مناسب است ولی اگر تکتونیک حاشیه فعال باشد بدلیل ورود مواد تخریبی به حوضه شرایط برای تشکیل کربنات فراهم نمی باشد چونکه موجودات تشکیل دهنده کربناته به آب زلال و نور کافی نیاز دارند .
vحالت فوق را در حوضه خلیج فارس داریم در جنوب حوضه خلیج فارس یعنی سواحل قطر و ابوظبی بدلیل اینکه تکتونیک آرام است وبار رسوبی تخریبی کمتری به حوضه وارد می شود شرایط برای تشکیل رسوبات کربناته فراهم است و امروزه هم رسوبات کربناته در آن تشکیل می شود ولی در شمال حوضه خلیج فارس یعنی سواحل ایران بدلیل فعال بودن تکتونیک منطقه مواد تخریبی زیادی به منطقه وارد شده و رسوبات کربناته تشکیل نمی شود .
حوضه های در ارتباط با سابداکشن Subduction Related Basins
این حوضه ها که حاصل برخورد پلیت ها هستند به حوضه های قوسی – گودالی معروف می باشند که در ارتباط با زون های فرورانش هستند . که از نظر رسوب اگر برخورد بین پلیت اقیانوسی و قاره ای باشد رسوبات بیشتر شامل Sandstone-Mudstone می باشد که ماسه سنگ آن از نوع آرکوز است اگر برخورد دو قاره باشد رسوبات بیشتر از دگرگونی ها تشکیل می شوند . این حوضه ها شامل :
گودال اقیانوسی Ocean Trench
این گودال ها نواحی کشیده باریک و عمیقی هستند که عمق آن ها به بیش از 10 کیلومتر می رسد . رسوبات این حوضه رسوبات توربیدات و پلاژیک و خرده های ولکانیکی هستند . در ایران حوضه ی مکران محل ترنچ است که رسوبات آن چین خورده و بالا آمده است که در داخل حوضهای ترنچ گل سنگ ها را نیز داریم .
حوضه ی جلو قوسی For Arc Basin
این حوضه بین قوس های ماگماتیکی و شیب گودال ها قرار می گیرند و به صورت تله رسوبات با ضخامت زیاد را در خود جای می دهند . در داخل حوضه ی جلو قوسی رسوباتی مثل گل های پلاژیک , لیتارنایت های ولکانیکی و کمپلکس های ملانژها را داریم که ملانژها در اثر فعالیت تکتونیکی شدید از مخلوط رسوب و پوسته ی اقیانوسی ایجاد می شوند که در اثر دگرگونی به شیست تبدیل شدند .
حوضه های بین قوسی Iter Arc Basins
این حوضها در روی پوسته ی اقیانوسی بین قوس های باقی مانده و قسمت جلوی قوس های ماگماتیکی قرار می گیرند . رسوبات بیشتر پلاژیک و خرده ها ولکانیکی می باشد .
حوضه های درون قوسی Intra Arc Basins
این حوضهای در زمان شروع حوضه ها بین قوسی تشکیل می شوند ( دیکسون 1976 ) در اثر شکافت موضعی ایجاد می گردند و رسوبات آنها پیروکلاستیک ها , گل های پلاژیک و لجن های سیلیسی می باشند .
1- حوضه های رسوبی فعال Active Sedimentary basins
2-حوضه های رسوبی غیر فعال In Active Sedimentary Basins
3- حوضه های رسوبی کاملا تغییر شکل یافته که شکل حوضه مشخص نیست مثل کمربندهای کوه زایی
_ در حوضه های فعال , رسوب گذاری صورت می گیرد و فرایندهای رسوبی بر آن ها حاکم است .
_ در حوضه های رسوبی غیر فعال , حوضه تغییر شکل پیدا کرده که این تغییر شکل طوری است که شکل اصلی حوضه تقریبا مشخص است که به وسیله ی رسوبات پر شده است . امروزه حوضه ها
را از روی تکتونیک محلی یا گلوبال و یا موقعیت جغرافیایی تقسیم می نمایند .
تقسیم بندی حوضه های رسوبی بر اساس موقعیت جغرافیایی آن ها
vمحیط های غیر دریایی ( قاره ای ) : این نوع محیط ها بر سطح قاره ها و بالاتر از سطح آب دریاها جا می گیرند و شامل محیط های مثل بخچالی , مخروط افکنه , رودخانه , کویری و دریاچه ای می باشند .
vمحیط های حد واسط : این محیط ها در سواحل و بین دریا و خشکی قرار می گیرد که شامل دلتاها- پهنه های جزر و مدی و جزایر مدی است .
vمحیط های دریایی : که بر اساس عمق , به بخش کم عمق و عمیق تقسیم می شود , شامل ریف ها , مناطق کم عمق و مناطق عمیق است .
v
طبقه بندی تکتونیکی حوضه ها Tectonic Basin Classification
الف: حوضه های حاشیه های دور شونده
1- حوضه های قاره ای یا فرورفتگی های کم عمق داخل قاره Interior Say Basins
این حوضه ها بر روی پوسته ی قاره ای قرار دارند و به وسیله ی حرکات صفحات و حرکات کششی تشکیل می گردند . فرونشینی در این حوضه ها به دلیل چگالی زیاد یا نازک شدن پوسته است . ( شکل 1 ) در طول پالئوزوئیک حوضه های بیضی شکل در داخل کراتون ها ایجاد شده که رسوبات دریای کم عمق در آن ها دارای ضخامت 1000 متر می باشند . از نظر رسوبات تکتونیک منطقه آن را کنترل می کند . اگر حوضه در درون قاره ی پایدار قرار گرفته باشد مقدار سرعت رسوب گذاری در آن کم است نوع رسوبات به دلیل طی مسافت طولانی از نظر بافتی و کانی شناسی جور شدگی دارند که در این نوع رسوبات بیشتر کوارتز آرنایت است.
اگر حوضه در داخل قاره ی ناپایدار قرار گیرد رسوب گذاری در آن با سرعت زیاد انجام می شود و رسوبات جور شدگی بافتی و کانی شناسی ندارند و بیشتر رسوبات از جنس آرکوز می باشد.
نمونه حوضه های داخل کراتون حوضه ی میشیگان است که تحت تاثیر نازک شدن و فرونشینی در یک کافت است .
حوضه های حاصل از ساختمان های گرابنی و مناطق ریختی
برای تشکیل این حوضه ها در اثر شکستگی یک پلیت واحد اولیه به دو بخش تقسیم می گردد که از یکدیگر جدا می شوند . در این رابطه ابتدا پوسته بالا رفته و از یکدیگر کشیده می شود . سپس یک دره ی باریک به وجود می آید که آن را دره ی گسلی یا ریفت ( Rift Valley ) می گویند . وسط دره ای که در حال گسترش است به طور مستمر به وسیله ی ماگمایی که از مانتو به سمت بالا می آید پر می شود و ماگمای مذکور پس از انجماد به صورت پوسته ی جدید در کف دره شکل میگیرد و در همین راستا قطعات پوسته در راستای گسل های پر شیب لغزش حاصل کرده و کوه های بلوکی را به وجود می آورد . هم چنان که عمل جدا شدن ادامه می یابد حوضه ی گرابنی تشکیل می شود . این حوضه ها می توانند 5 کیلومتر عمق و حدود 50 کیلومتر عرض داشته باشند. ( شکل 2 )
رسوبات این حوضه ها حاصل از رودخانه های وارد شده به حوضه است که می توانند دره های زیر دریایی و فن های زیر دریایی تشکیل دهند . از نمونه های این حوضه کافت شرق آفریقا و نمونه ی دیگر شرق گرینلند هستند .
سیستم گرابن شرق آفریقا
سیستم گرابن در شرق آفریقا از اوایل قرن بیستم توجه زمین شناسان را به خود جلب کرده است . واژه ی ریفت ولی برای اولین بار در سال 1920 جهت توجیه ساختمان های این منطقه گسل خورده در شرق آفریقا مورد استفاده قرار گرفت .
طول کلی این سیستم که از دریای سرخ درشمال شده و تا رودخانه ی زام بیزی در جنوب آفریقا ادامه دارد حدود 3000 کیلومتر را بالغ می شود . این سیستم شامل یک سری ترافهای گرابن مانند و جدا از همی است که هر کدام به تنهایی دارای پهنایی بین 30 الی 60 کیلومتر هستند .
زمین شناسان از زمان های پیش در نوشته های خود معتقدند که دلیل تشکیل این گرابن ها همانا کشیده شدن دو بلوک مجاور است . کف این سیستم از سطح اغلب خشکی ها ی قاره ی آفریقا بالاتر است . لاواهای بازالتی در داخل ریفت دمها را ایجاد می کند و رسوبات حاصل از مناطق مرتفع نهشته های ضخیم کف ریفت ولی را پر می کنند .
فعالیتهای تکتونیکی و ولکانیکی که باعث به وجود آمدن سیستم فعلی ریفت در شرق آفریقا شده است از زمان ائوسن شروع شده که تا زمان حال نیز ادامه دارد . ( شکل ها ی 3و4 )
حوضه ی آلاکوژن Alacogen
آلاکوژن عبارت از فرورفتگی کشیده ای است که بر اثر پیشرفت آب تشکیل شده است ( هافمن 1974 ) . آلاکوژن ها محیط هایی هستند با فرورانش عمیق , گودال های رسوب گذاری سنگ های مرزی که با زاویه ی تند از حاشیه ی صفحه به طرف داخل کراتون ها توسعه پیدا می کنند .
الاکوژنها می توانند در اثر کشش پوسته ای گرابن تشکیل دهند که بعدا دچار فرورفتگی شدند که رسوبات ضخیم را به وجود آوردند که ضخامت رسوبات آن ها از رسوبات حوضه های داخل کراتون ببیشتر است . فعالیت ماگمایی اولیه ی آنها همراه با تشکیل سنگ های آتش فشانی از نوع آلکالن می باشد . سپس ورود دایک ها را در آلاکوژن ها داریم و رسوبات آنها بیشتر کلاسیک , کربناته است . آلاکوژن در محل اتصال های سه گانه در بازوی که سرعت جدایش کم است تشکیل می شود . ( شکل 2 )
در این حوضه ها جریان های توربیدایتی باعث تشکیل سانس های رسوبی در آنها می شود که با ورود مواد تخریبی فن های زیر دریایی تشکیل می شود .
حوضهای حاشیه ای کم عمق Margin Say Basins
این حوضه ها در حاشیه ی آب های آزاد قرار دارند مثل خلیج فارس , دریای شمال و باهاماس که شرایط رسوب گذاری درآنها با هم متفاوت است جون که رخساره های رسوبی ایجاد شده تحت تاثیر عواملی مثل مقدار و نوع مواد رسوبی , آب و هوا , تکتونیک و غیره می باشند ( شکل 4 ) اگر در حاشیه ی قاره تکتونیک فعال نباشد مقدار رسوب آواری وارده به حوضه کم بی باشد در نتیجه شرایط برای رسوب گذاری کربناته مناسب است ولی اگر تکتونیک حاشیه فعال باشد به دلیل
ورود مواد تخریبی به حوضه شرایط برای تشکیل کربنات فراهم نمی باشد چون که موجودات تشکیل دهنده ی کربناته به آب زلال و نور کافی نیاز دارند .
حالت فوق را در حوضه ی خلیج فارس داریم . در جنوب حوضه ی خلیج فارس یعنی سواحل قطر و ابوظبی به دلیل این که تکتونیک آرام است و بار رسوبی تخریبی کمتری به حوضه وارد می شود شرایط برای تشکیل رسوبات کربناته فراهم است و امروزه هم رسوبات کربناته در آن تشکیل می شود ولی در شمال حوضه ی خلیج فارس یعنی سواحل ایران , به دلیل فعال بودن تکتونیک منطقه مواد تخریبی زیادی به منطقه وارد شده و رسوبات کربناته تشکیل نمی شود .
حوضه های عمیق اقیانوسی Oceanic Basin & Oceanic sag Basin
حوضه ها نیز در اثر جدایش پلیت ها حاصل می شوند که ابتدا به صورت اقیانوس جوان بوده که با ادامه ی حرکت دو پلیت با گذشت زمان به صورت اقیانوس بالغ در آمدند مثل اقیانوس اطلس کف آن بازالتی بوده که به وسیلهی قشر نازکی از رسوب پوشیده می شود . پهنه های کف اقیانوس اغلب قطعه عطعه شده و در امتداد طول آنها لاواهای بازالتی به طرف بالا آمده و کوه های اقیانوسی را به وجود آورده اند . رسوبات این منطقه بیشتر گل ها و ذرات در حد ماسه است که به وسیله ی جریان توربیدات به آنجا رسیدند و رسوبات در پهلوها و خط راس پشته های میان اقیانوسی تناوبی از رسوبات سیلیسی و پلاژیک می باشند . قسمت غرب آسیای جنوبی که Active margin است بیشتر رسوبات پلاژیوکلاز , خرده ی ولکانیکی است و در قسمت شرق ( سمت اقیانوس اطلس ) رسوبات بیشتر کوارتزی هستند .
حوضه های حاشیه ای کم عمق Margin sag Basin
این حوضه های در حاشیه آبهای آزاد قرار دارند مثل خلیج فارس – دریای شمال و بهاماس که شرایط رسوبگذاری در آنها با هم متفاوت است . چونکه رخساره های رسوبی ایجاد شده تحت تاثیر عواملی مثل مقدار و نوع مواد رسوبی – آب و هوا – تکتونیک و غیره می باشند ( شکل 5 ) اگر در حاشیه قاره تکتونیک فعال نباشد مقدار رسوب آواری وارده به حوضه کم می باشد در نتیجه شرایط برای رسوبگذاری کربناته مناسب است ولی اگر تکتونیک حاشیه فعال باشد بدلیل ورود مواد تخریبی به حوضه شرایط برای تشکیل کربنات فراهم نمی باشد چونکه موجودات تشکیل دهنده کربناته به آب زلال و نور کافی نیاز دارند .
vحالت فوق را در حوضه خلیج فارس داریم در جنوب حوضه خلیج فارس یعنی سواحل قطر و ابوظبی بدلیل اینکه تکتونیک آرام است وبار رسوبی تخریبی کمتری به حوضه وارد می شود شرایط برای تشکیل رسوبات کربناته فراهم است و امروزه هم رسوبات کربناته در آن تشکیل می شود ولی در شمال حوضه خلیج فارس یعنی سواحل ایران بدلیل فعال بودن تکتونیک منطقه مواد تخریبی زیادی به منطقه وارد شده و رسوبات کربناته تشکیل نمی شود .
حوضه های در ارتباط با سابداکشن Subduction Related Basins
این حوضه ها که حاصل برخورد پلیت ها هستند به حوضه های قوسی – گودالی معروف می باشند که در ارتباط با زون های فرورانش هستند . که از نظر رسوب اگر برخورد بین پلیت اقیانوسی و قاره ای باشد رسوبات بیشتر شامل Sandstone-Mudstone می باشد که ماسه سنگ آن از نوع آرکوز است اگر برخورد دو قاره باشد رسوبات بیشتر از دگرگونی ها تشکیل می شوند . این حوضه ها شامل :
گودال اقیانوسی Ocean Trench
این گودال ها نواحی کشیده باریک و عمیقی هستند که عمق آن ها به بیش از 10 کیلومتر می رسد . رسوبات این حوضه رسوبات توربیدات و پلاژیک و خرده های ولکانیکی هستند . در ایران حوضه ی مکران محل ترنچ است که رسوبات آن چین خورده و بالا آمده است که در داخل حوضهای ترنچ گل سنگ ها را نیز داریم .
حوضه ی جلو قوسی For Arc Basin
این حوضه بین قوس های ماگماتیکی و شیب گودال ها قرار می گیرند و به صورت تله رسوبات با ضخامت زیاد را در خود جای می دهند . در داخل حوضه ی جلو قوسی رسوباتی مثل گل های پلاژیک , لیتارنایت های ولکانیکی و کمپلکس های ملانژها را داریم که ملانژها در اثر فعالیت تکتونیکی شدید از مخلوط رسوب و پوسته ی اقیانوسی ایجاد می شوند که در اثر دگرگونی به شیست تبدیل شدند .
حوضه های بین قوسی Iter Arc Basins
این حوضها در روی پوسته ی اقیانوسی بین قوس های باقی مانده و قسمت جلوی قوس های ماگماتیکی قرار می گیرند . رسوبات بیشتر پلاژیک و خرده ها ولکانیکی می باشد .
حوضه های درون قوسی Intra Arc Basins
این حوضهای در زمان شروع حوضه ها بین قوسی تشکیل می شوند ( دیکسون 1976 ) در اثر شکافت موضعی ایجاد می گردند و رسوبات آنها پیروکلاستیک ها , گل های پلاژیک و لجن های سیلیسی می باشند .
