مقدمه :
عامل بيماري اسهال ويروسي گاوان (BVDV) يا Pestivirus گاوان يكي از سه ويروس Pestiviruses {وباي خوكي (Hog cholera)، بيماري بوردر( Border disease) وBovine Viral Diarrhea { مي باشد كه در تمامي نقاط جهان يافت شده و انتشار جهاني دارد. ويروس BVD داراي دو ژنوتيپ BVD-1 و BVD- 2 مي باشد كه مطالعات دقيق آزمايشگاهي و تعيين ويروس از نظر اپيدميولوژيكي از اهميت ويژه اي برخوردار است . تيپ 1 ويروس از لحاظ توليد واكسن اهميت داشته و شدت نشانه هاي بيماري در تيپ 2 بيشتر است. ويروس اين بيماري از لحاظ ضايعات در كشت سلولي به دو گروه Non-Cytopathic (NCP) و(CP) Cytopathic تقسيم مي گردد. تيپ NCP شايع تر بوده و از اهميت بيشتري برخوردار مي باشد و فقط اين تيپ توانائي عبور از جفت را داردكـــه در اين حالت جنين را مورد هجوم قرار داده و سبب ايجــاد عفونت پايــــــدار ( PI)Persistently Infected مي گردد. گوساله هاي PI متولد شده از نقطه نظر انتشار عامل بيماري در گله از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشند. گاوهاي PI نقش كليدي در دائمي نمودن عفونت BVD در جمعيت هاي گاوي ايفاء مي كنند.
نشانه هاي بيماري بطور خلاصه شامل : برگشت مكرر فحلي، سقط جنين ، مرده زائي، موميائي شدن جنين، نقايص مادرزادي گوساله ها، تولد گوساله هاي ضعيف ، اسهال در گوساله ها ، بروز موارد بيماري مخاطي(MD ) Muscosal Disease كه نشانه هايي شبيه طاعون گاوي داشته و با توجه به برنامـه ريشه كني جهاني طاعون گاوي از جايگاه تشخيصي ويژه اي برخوردار است.
راه هاي انتقال بيماري:
انتقال BVD معمولاً از طريق تماس با دام هاي PI صورت مي پذيرد. مهم ترين راه هاي انتقال بيماري عبارتند از : راه هاي استنشاقي، خوراكي، تماس با ترشحات (بيني- چشمي- ادرار- مدفوع-دستگاه تناسلي – خون- شير) اسپرم و جنين هاي آلوده مي باشد . انتقال غيرمستقيم از طريق سرسوزن هاي آلوده استريل نشده ، دستكش هاي مامائي و واكسن هاي تخفيف حدت يافته آلوده به Pestivirus و همچنين واكسن هاي تخفيف حدت يافته BVDصورت مي گيرد.
گسترش جهاني بيماري:
اين بيماري گسترش جهاني داشته و بر اساس بررسي روي 256 گله گاو گوشتي در امريكا بيش از 90 % گله ها و بيشتر از 68 % گاوها چه از طريق آلودگي طبيعي ويا واكسيناسيون در معرض بيماري BVD قرارگرفته اند. گاوهاي جوان آلوده با گروه NCP و عفونت پايدار (PI) منبع اصلي انتشار عفونت در گله مي باشند. برعكس اين موضوع ، در گله هايي كه دام PI حضور ندارد دامها از نظر سرولوژي منفي باقي مي مانند. مطالعه اي كه در دانمارك در 19 گله گاو شيري صورت گرفت نشان داد كه 4/1 درصد از دامهاي گله PI هستند. حضور يك يا چند دام PI در گله موجب شيوع دامها ي سرم مثبت به ميزان 87 درصد از نظر بيماري BVD مي گردد.
كشورهاي اسكانديناوي( دانمارك، سوئد، نروژ و فنلاند) سياست ريشه كني بيماري را بدون راه كار استفاده از واكسيناسيون از سال 1993 در پيش گرفته و برخي از آنها به اين امر نائل شده اند.
مطالعات انجام شده در ايران طي يك دوره پنج ساله 1370تا 1375 به روش SN نشان داد كه 52 درصد از گاوهاي تحت مطالعه از نظر سرمي مثبت ميباشند. همچنين مطالعات سال 1379 در مراكز اصلاح نژاد و 1380 در گاوداري هاي صنعتي شيري به روش ELISA مشخص نمود كه دامنه آلودگي دام ها (سرم مثبت ) حدود 20 تا 85 درصد مي باشد. طي اين مطالعات حدود 5/0 تا 1 درصد موارد آنتي ژن مثبت بوده اند كه حذف گرديدند
زيان هاي اقتصادي بيماري:
در صنعت دامپروري انگلستان هزينه ساليانه BVD-MD بالغ بر 120 ميليون پوند برآورد شده است گزارشات ديگر ارقام 47، 49، 32 و 70 ميليون پوند را اعلام نموده اند. در سال 1986 يك رخداد BVD-MD در انگلستان خسارت وارده به يك دامدار با گله گاو شيري 67 راسي شامل 2مورد سقط جنين، 2 مورد مرده زايي، 3 گوساله با نقص مادرزادي، 2 مورد MD و 6 دام PI كه كشتار گرديدند، گزارش شده است.
يك رخداد BVD حاد در يك گاوداري شيري 183 راسي در انگلستان براي دامداري با هزينه بيش از 50000 پوند در سال 1985 توسط پريتچارد و همكاران اعلام گرديد. 15 راس گاو در اثر BVDحاد مردند و 20 راس گاو به علت لاغري و نازائي حذف شدند. همچنين 40 مورد سقط جنين، 18 مورد مرده زائي و 3 مورد مرگ نوزادان وجود داشت.
در سال 1994 رخدادهاي BVD حاد باليني در سه گله شيري انگلستان موجب مرگ و مير در گاوهاي بالغ با ميانگين 5 درصد گزارش شده است .
BVDبه فرم باليني حاد سبب كاهش قابل توجه در توليد شير در طي دوره بيماري ميگردد. با فرض اينكه 30 در صد گاوهاي شير ده در گله هاي شيري در گير BVD به فرم حاد گردند، ميزان توليد شير حدود 20 در صد براي يك دوره سه هفتگي پايين مي آيد .
سقط جنين و مرده زايي در اثر BVD حداقل 5/. در صد، ميانگين 5 در صد و ماكزيمم 10 در صد مي باشد.
روش هاي كنترل بيماري يكي از گزينه هاي زير مي تواند باشد:
1. حذف ويروس BVD از گله از طريق شناسايي به روش اليزاي تسخيري و حذف دام هايPI - نگهداري كليه دام ها در شرايط عاري از عفونت با اجراي برنامه هاي بيوسكوريتي سخت گيرانه و تست كليه دامهايي كه به گله وارد مي شوند .
2. شناسائي دام هاي PI از طريق تست اليزاي تسخيري و نگهداري آنها در مكان مناسب به منظور ايمن سازي گاوها و تليسه ها قبل از جفت گيري از طريق در معرض قرار دادن با دام هاي PI . تست كليه دامهايي كه به گله وارد مي شوند.
3. بكار گيري واكسن تخفيف حدت يافته و يا كشته به منظور ايجاد ايمني در دام با در نظر گرفتن كليه جوانب. سازمان دامپزشكي در تلاش است تا با همكاري مراكز تحقيقاتي، بر روي بيماري و واكسن هاي مناسب اعم از تخفيف حدت يافته و يا كشته بررسي لازم را انجام داده و رهنمودهاي مناسب را ارائه نمايد.
4. بسته به شرايط گاوداري و وضعيت بيماري تلفيقي از گزينه هاي فوق.
ô توضيح :
الف – بكار گيري هر يك از استراتژي هاي فوق در يك گاوداري بستگي به تعداد جمعيت دامي، وضعيت بيماري، نقطه نظر صاحب دامداري و دامپزشك مسئول بهداشتي فارم، نظر سازمان دامپزشكي كشور و ... دارد.
ب – در صورت انتخاب و اجراي گزينه يك و يا تلفيقي از گزينه هاي فوق صاحب دامداري بايستي نسبت به كشتار دام هاي PI خود در نزديكترين كشتارگاه تحت نظارت شبكه دامپزشكي مربوطه اقدام نمايد. دامدار به هيچ وجه حق فروش گاوهاي PI خود را ندارد و مسئوليت اين امر بر عهده مسئول بهداشتي فارم و مسئول دامداري مي باشد.
ج – تست معتبر براي شناسائي گاوهاي PI در گله، تست ELISA مي باشد كه برحسب اندازه گله، نقطه نظر صاحب فارم، دامپزشك مسئول فارم و ... مي توان ازيكي از سه روش:
- اجراي مراحل Bulk milk test ( تست تانك شير) براي گاوهاي شيروار،
- انجام Antibody detection ( تشخيص آنتي بادي )در كل گله به صورت انفرادي و انجام Antigen detection ( تشخيص آنتي ژن) براي گاوهاي سرم منفي ،
- اجراي تست Antigen detection ( تشخيص آنتي ژن) براي كل گله،
- اتخاذ هر روش جديد و معتبر ديگري كه مورد تائيد سازمان دامپزشكي باشد. استفاده نمود
عامل بيماري اسهال ويروسي گاوان (BVDV) يا Pestivirus گاوان يكي از سه ويروس Pestiviruses {وباي خوكي (Hog cholera)، بيماري بوردر( Border disease) وBovine Viral Diarrhea { مي باشد كه در تمامي نقاط جهان يافت شده و انتشار جهاني دارد. ويروس BVD داراي دو ژنوتيپ BVD-1 و BVD- 2 مي باشد كه مطالعات دقيق آزمايشگاهي و تعيين ويروس از نظر اپيدميولوژيكي از اهميت ويژه اي برخوردار است . تيپ 1 ويروس از لحاظ توليد واكسن اهميت داشته و شدت نشانه هاي بيماري در تيپ 2 بيشتر است. ويروس اين بيماري از لحاظ ضايعات در كشت سلولي به دو گروه Non-Cytopathic (NCP) و(CP) Cytopathic تقسيم مي گردد. تيپ NCP شايع تر بوده و از اهميت بيشتري برخوردار مي باشد و فقط اين تيپ توانائي عبور از جفت را داردكـــه در اين حالت جنين را مورد هجوم قرار داده و سبب ايجــاد عفونت پايــــــدار ( PI)Persistently Infected مي گردد. گوساله هاي PI متولد شده از نقطه نظر انتشار عامل بيماري در گله از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشند. گاوهاي PI نقش كليدي در دائمي نمودن عفونت BVD در جمعيت هاي گاوي ايفاء مي كنند.
نشانه هاي بيماري بطور خلاصه شامل : برگشت مكرر فحلي، سقط جنين ، مرده زائي، موميائي شدن جنين، نقايص مادرزادي گوساله ها، تولد گوساله هاي ضعيف ، اسهال در گوساله ها ، بروز موارد بيماري مخاطي(MD ) Muscosal Disease كه نشانه هايي شبيه طاعون گاوي داشته و با توجه به برنامـه ريشه كني جهاني طاعون گاوي از جايگاه تشخيصي ويژه اي برخوردار است.
راه هاي انتقال بيماري:
انتقال BVD معمولاً از طريق تماس با دام هاي PI صورت مي پذيرد. مهم ترين راه هاي انتقال بيماري عبارتند از : راه هاي استنشاقي، خوراكي، تماس با ترشحات (بيني- چشمي- ادرار- مدفوع-دستگاه تناسلي – خون- شير) اسپرم و جنين هاي آلوده مي باشد . انتقال غيرمستقيم از طريق سرسوزن هاي آلوده استريل نشده ، دستكش هاي مامائي و واكسن هاي تخفيف حدت يافته آلوده به Pestivirus و همچنين واكسن هاي تخفيف حدت يافته BVDصورت مي گيرد.
گسترش جهاني بيماري:
اين بيماري گسترش جهاني داشته و بر اساس بررسي روي 256 گله گاو گوشتي در امريكا بيش از 90 % گله ها و بيشتر از 68 % گاوها چه از طريق آلودگي طبيعي ويا واكسيناسيون در معرض بيماري BVD قرارگرفته اند. گاوهاي جوان آلوده با گروه NCP و عفونت پايدار (PI) منبع اصلي انتشار عفونت در گله مي باشند. برعكس اين موضوع ، در گله هايي كه دام PI حضور ندارد دامها از نظر سرولوژي منفي باقي مي مانند. مطالعه اي كه در دانمارك در 19 گله گاو شيري صورت گرفت نشان داد كه 4/1 درصد از دامهاي گله PI هستند. حضور يك يا چند دام PI در گله موجب شيوع دامها ي سرم مثبت به ميزان 87 درصد از نظر بيماري BVD مي گردد.
كشورهاي اسكانديناوي( دانمارك، سوئد، نروژ و فنلاند) سياست ريشه كني بيماري را بدون راه كار استفاده از واكسيناسيون از سال 1993 در پيش گرفته و برخي از آنها به اين امر نائل شده اند.
مطالعات انجام شده در ايران طي يك دوره پنج ساله 1370تا 1375 به روش SN نشان داد كه 52 درصد از گاوهاي تحت مطالعه از نظر سرمي مثبت ميباشند. همچنين مطالعات سال 1379 در مراكز اصلاح نژاد و 1380 در گاوداري هاي صنعتي شيري به روش ELISA مشخص نمود كه دامنه آلودگي دام ها (سرم مثبت ) حدود 20 تا 85 درصد مي باشد. طي اين مطالعات حدود 5/0 تا 1 درصد موارد آنتي ژن مثبت بوده اند كه حذف گرديدند
زيان هاي اقتصادي بيماري:
در صنعت دامپروري انگلستان هزينه ساليانه BVD-MD بالغ بر 120 ميليون پوند برآورد شده است گزارشات ديگر ارقام 47، 49، 32 و 70 ميليون پوند را اعلام نموده اند. در سال 1986 يك رخداد BVD-MD در انگلستان خسارت وارده به يك دامدار با گله گاو شيري 67 راسي شامل 2مورد سقط جنين، 2 مورد مرده زايي، 3 گوساله با نقص مادرزادي، 2 مورد MD و 6 دام PI كه كشتار گرديدند، گزارش شده است.
يك رخداد BVD حاد در يك گاوداري شيري 183 راسي در انگلستان براي دامداري با هزينه بيش از 50000 پوند در سال 1985 توسط پريتچارد و همكاران اعلام گرديد. 15 راس گاو در اثر BVDحاد مردند و 20 راس گاو به علت لاغري و نازائي حذف شدند. همچنين 40 مورد سقط جنين، 18 مورد مرده زائي و 3 مورد مرگ نوزادان وجود داشت.
در سال 1994 رخدادهاي BVD حاد باليني در سه گله شيري انگلستان موجب مرگ و مير در گاوهاي بالغ با ميانگين 5 درصد گزارش شده است .
BVDبه فرم باليني حاد سبب كاهش قابل توجه در توليد شير در طي دوره بيماري ميگردد. با فرض اينكه 30 در صد گاوهاي شير ده در گله هاي شيري در گير BVD به فرم حاد گردند، ميزان توليد شير حدود 20 در صد براي يك دوره سه هفتگي پايين مي آيد .
سقط جنين و مرده زايي در اثر BVD حداقل 5/. در صد، ميانگين 5 در صد و ماكزيمم 10 در صد مي باشد.
روش هاي كنترل بيماري يكي از گزينه هاي زير مي تواند باشد:
1. حذف ويروس BVD از گله از طريق شناسايي به روش اليزاي تسخيري و حذف دام هايPI - نگهداري كليه دام ها در شرايط عاري از عفونت با اجراي برنامه هاي بيوسكوريتي سخت گيرانه و تست كليه دامهايي كه به گله وارد مي شوند .
2. شناسائي دام هاي PI از طريق تست اليزاي تسخيري و نگهداري آنها در مكان مناسب به منظور ايمن سازي گاوها و تليسه ها قبل از جفت گيري از طريق در معرض قرار دادن با دام هاي PI . تست كليه دامهايي كه به گله وارد مي شوند.
3. بكار گيري واكسن تخفيف حدت يافته و يا كشته به منظور ايجاد ايمني در دام با در نظر گرفتن كليه جوانب. سازمان دامپزشكي در تلاش است تا با همكاري مراكز تحقيقاتي، بر روي بيماري و واكسن هاي مناسب اعم از تخفيف حدت يافته و يا كشته بررسي لازم را انجام داده و رهنمودهاي مناسب را ارائه نمايد.
4. بسته به شرايط گاوداري و وضعيت بيماري تلفيقي از گزينه هاي فوق.
ô توضيح :
الف – بكار گيري هر يك از استراتژي هاي فوق در يك گاوداري بستگي به تعداد جمعيت دامي، وضعيت بيماري، نقطه نظر صاحب دامداري و دامپزشك مسئول بهداشتي فارم، نظر سازمان دامپزشكي كشور و ... دارد.
ب – در صورت انتخاب و اجراي گزينه يك و يا تلفيقي از گزينه هاي فوق صاحب دامداري بايستي نسبت به كشتار دام هاي PI خود در نزديكترين كشتارگاه تحت نظارت شبكه دامپزشكي مربوطه اقدام نمايد. دامدار به هيچ وجه حق فروش گاوهاي PI خود را ندارد و مسئوليت اين امر بر عهده مسئول بهداشتي فارم و مسئول دامداري مي باشد.
ج – تست معتبر براي شناسائي گاوهاي PI در گله، تست ELISA مي باشد كه برحسب اندازه گله، نقطه نظر صاحب فارم، دامپزشك مسئول فارم و ... مي توان ازيكي از سه روش:
- اجراي مراحل Bulk milk test ( تست تانك شير) براي گاوهاي شيروار،
- انجام Antibody detection ( تشخيص آنتي بادي )در كل گله به صورت انفرادي و انجام Antigen detection ( تشخيص آنتي ژن) براي گاوهاي سرم منفي ،
- اجراي تست Antigen detection ( تشخيص آنتي ژن) براي كل گله،
- اتخاذ هر روش جديد و معتبر ديگري كه مورد تائيد سازمان دامپزشكي باشد. استفاده نمود
برگرفته از سايت اداره كل دامپزشكي استان فارس
