يك عقيده عمومي شايع ولي نادرست اين است كه خستگي چشم ناشي از عيوبانكساري يا انحراف چشم مخفي از علل شايع سردرد است. گرچه عيوب انكساري و انحراف چشم مخفي بايد در صورت وجود تصحيح شوند و گاهي تصحيح آنها به بهبود سردرد كمك ميكند، اما در اغلب موارد سردرد ربطي به شماره عينك فرد ندارد. البته برخي از بيماريهاي چشمي ميتوانند سردرد ايجاد كنند و برخي از انواع سردرد نيز با علائم چشمي همراه هستند، اما در اكثر افراد مبتلا به سردرد نتيجه معاينه چشم كاملاً طبيعي است.
به هر حال اگر به علت ابتلا به سردرد درصدد مراجعه به پزشك هستيد بهتر است به خصوصيات سردرد خود دقت كنيد، چون اين خصوصيات ميتوانند در جهت يافتن علت بيماري به پزشك كمك كنند:
نوع و شدت سردرد: آيا درد خفيف است يا شديد؟ آيا درد حالت ضرباندار دارد؟ شبيه برق گرفتگي است؟ با احساس سنگيني سر توأم است؟
زمان درد: آيا درد در زمان خاصي از روز بدتر يا بهتر مي شود؟
محل درد: آيا سردرد بصورت منتشر در تمام سر احساس مي شود يا آنكه فقط در منطقه خاصي (مثلاً پيشاني يا پشت چشمها) متمركز است. آيا سردرد دو طرفه است يا فقط در يك طرف سر احساس مي شود؟
مشكلات همراه: آيا در زمان بروز سردرد مشكلات ديگري هم ايجاد ميشود؟ مثلاً آيا تغييري در بينايي شما بوجود ميآيد؟ آيا لكههاي تيره يا جرقههاي روشن ميبينيد؟ احساس تهوع و استفراغ، سرگيجه، اشكريزش يا افتادگي پلك در زمان سردرد وجود دارد؟
عوامل تشديد كننده: آيا اقدام خاصي (مثلاً خم شدن، سرفه كردن) باعث بدتر شدن يا ايجاد سردرد ميشود؟ آيا مصرف غذاي خاصي با ايجاد سردرد همراه است؟ آيا عوامل خاصي مثلاً نور شديد، بوهاي خاص يا عوامل ديگر باعث شروع سردرد ميشود؟
الگوي كلي درد: سردرد معمولاً كي شروع ميشود؟ حاد است يا مزمن؟ آيا جديداً تغييري در الگوي خاص سردرد ايجاد شده است؟
سابقه خانوادگي: آيا در نزديكان شما كسي مبتلا به سردرد مي باشد؟
علاوه بر بررسي خصوصيات درد، براي تشخيص علت سردرد معمولاً يك معاينه باليني كامل شامل بررسي نبض و فشارخون، بررسي كامل دستگاه عصبي مركزي و معاينه چشم انجام ميشود. به علاوه گاهي لازم است علاوه بر اقدامات فوق از روشهاي تصويربرداري (سي تي اسكن يا MRI) و بررسي ميدان بينايي نيز براي تشخيص علت سردرد استفاده ميشود.
البته همانطور كه قبلاً ذكر شد در اكثر موارد سردرد نتيجه معاينات چشم طبيعي است اما سردردهاي مرتبط با مشكلات چشمي را مي توان در سه گروه تقسيمبندي كرد:
سردردهايي كه باعث ايجاد علائم چشمي مي شوند
سردردهايي كه ناشي از بيماريهاي چشمي هستند.
حالات متفرقه
سردردهايي كه باعث ايجاد علائم چشمي مي شوند
ميگرن
ميگرن يكي از علل بسيار شايع و شايد شايعترين علت سردرد مكرر است. بيماري ميگرن در زنان شايعتر است. در اكثر مبتلايان به ميگرن سابقه خانوادگي ابتلا به سردرد وجود دارد. سردردهاي ميگرني معمولاً در سن بلوغ شروع مي شود و در سن بالاي 50 سال از بين ميرود. سردرد ميگرني غالباً يكطرفه و ضربان دار است و چند ساعت تا چند روز طول ميكشد. دردهاي ميگرني گاهي با حالت تهوع و استفراغ همراه است. اكثر افراد مبتلا به ميگرن در زمان حمله سردرد دچار ترس از نور و صدا مي شوند و تمايل دارند كه در يك اتاق ساكت و تاريك استراحت كنند. در اين حالت روشن كردن چراغ يا ايجاد صداي ناگهاني ميتواند باعث بدتر شدن سردرد شود.
تغييرات هورموني روي ميگرن مؤثر است و عواملي مثل قاعدگي، بارداري و قرصهاي هورموني جلوگيري از بارداري معمولاً باعث بدتر شدن ميگرن ميشود.
عواملي مثل گرسنگي، كمخوابي، خستگي، استرسهاي روحي، ورزشهاي سنگين، غذاهاي خاص (قهوه، شكلات، پنير مانده، آجيل و مشروبات الكلي) و بوهاي خاص (مثلاً بوي سيگار يا عطر) ميتواند باعث شروع حمله ميگرن شود.
يك نكته جالب در مورد استرس آن است كه نه فقط وجود استرس، بلكه رفع شدن ناگهاني استرس نيز مي تواند باعث ايجاد حمله ميگرن شود. مثلاً خيلي از افراد مبتلا به ميگرن پس از پايان امتحاناتشان دچار سردرد ميشوند.
علت اصلي ايجاد ميگرن تنگشدن گذراي عروق مغزي است كه با باز شدن جبراني بيش از حد عروق دنبال ميشود. در مرحله انقباض عروق مغزي علائم چشمي ميگرن بروز ميكند و در مرحله گشاد شدن عروق سردرد ضرباندار ايجاد ميشود. ميگرن در همه افراد به يك صورت تظاهر نميكند بلكه انواع مختلفي از ميگرن وجود دارد كه آنها را مرور ميكنيم.
ميگرن كلاسيك: در ميگرن كلاسيك هميشه علائم بصري مشخصي قبل از شروع سردرد بروز ميكند كه مشخصه اين نوع خاص ميگرن است . مهمترين اين علائم يك لكه سياهرگ در روبروي فرد ( يعني در وسط ميدان بينايي) است كه به تدريج بزرگ ميشود و به سمت حاشيه ميدان بينايي (يعني پهلوي فرد) كشيده ميشود. اين لكه سياهرنگ معمولاً با جرقههاي نوري به صورت خطوط زيگزاگي براق رنگي لرزان احاطه شده است.اين علامت نشانه مهمي است بطوري كه در افرادي كه اين نشانه را بروز ميدهند تقريباً ميتوان گفت كه تشخيص بيماري ميگرن محرز است. يكي ديگر از نشانههاي بصري كه در ميگرن كلاسيك تظاهر ميكند تاريك شدن يك سمت ميدان بينائي است . در اين حالت فرد سمت چپ يا سمت راست را واضح نميبيند ( اين حالت در هر دو چشم وجود دارد ولي اكثر افراد فكر ميكنند كه چشم چپ يا راستشان تار شده است). اين علائم چشمي معمولاً بين 10 تا 20 دقيقه طول ميكشد و تقريباً هميشه قبل از يك ساعت محو ميگردد. بتدريج با محو شدن علائم بصري و گشاد شدن جبراني عروق مغزي سردرد ضرباندار يك طرفه ايجاد ميشود كه با حالت تهوع و ترس از نور و صدا همراه است. سردرد نيز پس از جند ساعت بهبود مييابد.
ميگرن معمولي: اين نوع ميگرن كه شايعترين نوع ميگرن است معمولاً با علائم چشمي همراه نيست اما ممكن است درد آن در اطراف يا دور چشمها احساس شود. در ميگرن معمولي سردرد لزوماً يك طرفه نيست و ممكن است درد در تمام سر احساس شود. حمله ميگرن معمولي اغلب ظرف چند ساعت تا چند روز بهبود مييابد.
ميگرن چشمي: در اين نوع ميگرن كه اغلب در افراد مسن تر تظاهر ميكند فرد مبتلا علائم چشمي ميگرن را دارد اما به سردرد مبتلا نميشود.علائم بصري ميگرن چشمي عبارتند از :
لكه سياهرنگ كه با خطوط زيگزاگ براق رنگي لرزان احاطه شده است
تاريك شدن يك سمت ميدان بينايي
تنگ شدن تدريجي ميدان بينايي از محيط به مركز بطوريكه فرد احساس ميكند كه بيرون را از داخل يك سوراخ كوچك تماشا ميكند.
دوبيني گذرا
معمولاً شروع و خاتمه اين علائم حالت تدريجي دارد و حداكثر پس از 60 دقيقه اين علائم بطور كامل برطرف ميشود. در صورتيكه اين علائم بطور كامل بهبود پيدا نكند لازم است بررسي كاملي براي مشخص شدن علت آن انجام گيرد چون گاهي اوقات بيماري هاي جدي مثل ناهنجاري هاي عروق مغزي مي تواند علائم بصري مشابه ميگرن چشمي ايجاد كند اما در اين بيماري ها نقائص بينايي ايجاد شده بطور كامل برطرف نميشود
ادامه دارد......
به هر حال اگر به علت ابتلا به سردرد درصدد مراجعه به پزشك هستيد بهتر است به خصوصيات سردرد خود دقت كنيد، چون اين خصوصيات ميتوانند در جهت يافتن علت بيماري به پزشك كمك كنند:
نوع و شدت سردرد: آيا درد خفيف است يا شديد؟ آيا درد حالت ضرباندار دارد؟ شبيه برق گرفتگي است؟ با احساس سنگيني سر توأم است؟
زمان درد: آيا درد در زمان خاصي از روز بدتر يا بهتر مي شود؟
محل درد: آيا سردرد بصورت منتشر در تمام سر احساس مي شود يا آنكه فقط در منطقه خاصي (مثلاً پيشاني يا پشت چشمها) متمركز است. آيا سردرد دو طرفه است يا فقط در يك طرف سر احساس مي شود؟
مشكلات همراه: آيا در زمان بروز سردرد مشكلات ديگري هم ايجاد ميشود؟ مثلاً آيا تغييري در بينايي شما بوجود ميآيد؟ آيا لكههاي تيره يا جرقههاي روشن ميبينيد؟ احساس تهوع و استفراغ، سرگيجه، اشكريزش يا افتادگي پلك در زمان سردرد وجود دارد؟
عوامل تشديد كننده: آيا اقدام خاصي (مثلاً خم شدن، سرفه كردن) باعث بدتر شدن يا ايجاد سردرد ميشود؟ آيا مصرف غذاي خاصي با ايجاد سردرد همراه است؟ آيا عوامل خاصي مثلاً نور شديد، بوهاي خاص يا عوامل ديگر باعث شروع سردرد ميشود؟
الگوي كلي درد: سردرد معمولاً كي شروع ميشود؟ حاد است يا مزمن؟ آيا جديداً تغييري در الگوي خاص سردرد ايجاد شده است؟
سابقه خانوادگي: آيا در نزديكان شما كسي مبتلا به سردرد مي باشد؟
علاوه بر بررسي خصوصيات درد، براي تشخيص علت سردرد معمولاً يك معاينه باليني كامل شامل بررسي نبض و فشارخون، بررسي كامل دستگاه عصبي مركزي و معاينه چشم انجام ميشود. به علاوه گاهي لازم است علاوه بر اقدامات فوق از روشهاي تصويربرداري (سي تي اسكن يا MRI) و بررسي ميدان بينايي نيز براي تشخيص علت سردرد استفاده ميشود.
البته همانطور كه قبلاً ذكر شد در اكثر موارد سردرد نتيجه معاينات چشم طبيعي است اما سردردهاي مرتبط با مشكلات چشمي را مي توان در سه گروه تقسيمبندي كرد:
سردردهايي كه باعث ايجاد علائم چشمي مي شوند
سردردهايي كه ناشي از بيماريهاي چشمي هستند.
حالات متفرقه
سردردهايي كه باعث ايجاد علائم چشمي مي شوند
ميگرن
ميگرن يكي از علل بسيار شايع و شايد شايعترين علت سردرد مكرر است. بيماري ميگرن در زنان شايعتر است. در اكثر مبتلايان به ميگرن سابقه خانوادگي ابتلا به سردرد وجود دارد. سردردهاي ميگرني معمولاً در سن بلوغ شروع مي شود و در سن بالاي 50 سال از بين ميرود. سردرد ميگرني غالباً يكطرفه و ضربان دار است و چند ساعت تا چند روز طول ميكشد. دردهاي ميگرني گاهي با حالت تهوع و استفراغ همراه است. اكثر افراد مبتلا به ميگرن در زمان حمله سردرد دچار ترس از نور و صدا مي شوند و تمايل دارند كه در يك اتاق ساكت و تاريك استراحت كنند. در اين حالت روشن كردن چراغ يا ايجاد صداي ناگهاني ميتواند باعث بدتر شدن سردرد شود.
تغييرات هورموني روي ميگرن مؤثر است و عواملي مثل قاعدگي، بارداري و قرصهاي هورموني جلوگيري از بارداري معمولاً باعث بدتر شدن ميگرن ميشود.
عواملي مثل گرسنگي، كمخوابي، خستگي، استرسهاي روحي، ورزشهاي سنگين، غذاهاي خاص (قهوه، شكلات، پنير مانده، آجيل و مشروبات الكلي) و بوهاي خاص (مثلاً بوي سيگار يا عطر) ميتواند باعث شروع حمله ميگرن شود.
يك نكته جالب در مورد استرس آن است كه نه فقط وجود استرس، بلكه رفع شدن ناگهاني استرس نيز مي تواند باعث ايجاد حمله ميگرن شود. مثلاً خيلي از افراد مبتلا به ميگرن پس از پايان امتحاناتشان دچار سردرد ميشوند.
علت اصلي ايجاد ميگرن تنگشدن گذراي عروق مغزي است كه با باز شدن جبراني بيش از حد عروق دنبال ميشود. در مرحله انقباض عروق مغزي علائم چشمي ميگرن بروز ميكند و در مرحله گشاد شدن عروق سردرد ضرباندار ايجاد ميشود. ميگرن در همه افراد به يك صورت تظاهر نميكند بلكه انواع مختلفي از ميگرن وجود دارد كه آنها را مرور ميكنيم.
ميگرن كلاسيك: در ميگرن كلاسيك هميشه علائم بصري مشخصي قبل از شروع سردرد بروز ميكند كه مشخصه اين نوع خاص ميگرن است . مهمترين اين علائم يك لكه سياهرگ در روبروي فرد ( يعني در وسط ميدان بينايي) است كه به تدريج بزرگ ميشود و به سمت حاشيه ميدان بينايي (يعني پهلوي فرد) كشيده ميشود. اين لكه سياهرنگ معمولاً با جرقههاي نوري به صورت خطوط زيگزاگي براق رنگي لرزان احاطه شده است.اين علامت نشانه مهمي است بطوري كه در افرادي كه اين نشانه را بروز ميدهند تقريباً ميتوان گفت كه تشخيص بيماري ميگرن محرز است. يكي ديگر از نشانههاي بصري كه در ميگرن كلاسيك تظاهر ميكند تاريك شدن يك سمت ميدان بينائي است . در اين حالت فرد سمت چپ يا سمت راست را واضح نميبيند ( اين حالت در هر دو چشم وجود دارد ولي اكثر افراد فكر ميكنند كه چشم چپ يا راستشان تار شده است). اين علائم چشمي معمولاً بين 10 تا 20 دقيقه طول ميكشد و تقريباً هميشه قبل از يك ساعت محو ميگردد. بتدريج با محو شدن علائم بصري و گشاد شدن جبراني عروق مغزي سردرد ضرباندار يك طرفه ايجاد ميشود كه با حالت تهوع و ترس از نور و صدا همراه است. سردرد نيز پس از جند ساعت بهبود مييابد.
ميگرن معمولي: اين نوع ميگرن كه شايعترين نوع ميگرن است معمولاً با علائم چشمي همراه نيست اما ممكن است درد آن در اطراف يا دور چشمها احساس شود. در ميگرن معمولي سردرد لزوماً يك طرفه نيست و ممكن است درد در تمام سر احساس شود. حمله ميگرن معمولي اغلب ظرف چند ساعت تا چند روز بهبود مييابد.
ميگرن چشمي: در اين نوع ميگرن كه اغلب در افراد مسن تر تظاهر ميكند فرد مبتلا علائم چشمي ميگرن را دارد اما به سردرد مبتلا نميشود.علائم بصري ميگرن چشمي عبارتند از :
لكه سياهرنگ كه با خطوط زيگزاگ براق رنگي لرزان احاطه شده است
تاريك شدن يك سمت ميدان بينايي
تنگ شدن تدريجي ميدان بينايي از محيط به مركز بطوريكه فرد احساس ميكند كه بيرون را از داخل يك سوراخ كوچك تماشا ميكند.
دوبيني گذرا
معمولاً شروع و خاتمه اين علائم حالت تدريجي دارد و حداكثر پس از 60 دقيقه اين علائم بطور كامل برطرف ميشود. در صورتيكه اين علائم بطور كامل بهبود پيدا نكند لازم است بررسي كاملي براي مشخص شدن علت آن انجام گيرد چون گاهي اوقات بيماري هاي جدي مثل ناهنجاري هاي عروق مغزي مي تواند علائم بصري مشابه ميگرن چشمي ايجاد كند اما در اين بيماري ها نقائص بينايي ايجاد شده بطور كامل برطرف نميشود
ادامه دارد......