اتاق فکر
میدانید که , نتایج خودشان معلول بوده و در اثر علتهایی بوجود می آیند که در واقع همان فرآيندها هستند و پیشگیری زمانی بوجود خواهد آمد که این فرآيندها شناسایی و اصلاح گردند. در صورت برخورد با هر نوع مشکل (معلول) در سیستم باید با تحلیل درست و منطقی بدنبال علت ریشه ای گشت که این علت در یکی از فرآيندهای حمایت کننده و پشتیبان و یا در خود روند فرآيند قرار دارد و با تهیه برنامه ارتقا برای فرآيند معیوب نسبت به برطرف نمودن دائمی معلول کمک نمود. هنگامي كه تصميم مي گيريم در كشور بزرگراه بسازيم بايد براي اجراي اين پروژه در سازمان هاي مربوطه مطالعات لازم صورت گيرد و هزينه ها مشخص و منابع تعيين شود و به دليل اينكه منابع محدود و مصارف زياد است بايد به اولويت بندي منابع بپردازيم. انجام اين كارها بدون وجود نظام برنامه ريزي ممكن نيست زيرا هنگامي كه برنامه ريزي مناسبي داشته باشيم مي توانيم بر حسن اجراي آن نظارت داشته باشيم. طبق تاکیدات مقام معظم رهبری و ریاست جمهوری , امروزه اداره مملكت جز با تاكيد بر خردجمعي امكان پذير نيست. البته وقتي از خردجمعي صحبت مي كنيم بدين معنا نيست كه فراخوان بدهيم و از مردم بخواهيم درباره هر موضوعي نظر دهند. البته مي توان اين كار را هم كرد و از مردم براي موضوعات مختلف نظرخواهي كرد ولي بايد اين نظرها جمع آوري و در سازمان پالايش شود و البته باید به نظرات شرکت کنندگان در اتاقهای فکر توجه شود.
<وقتي كه كسي به نظرات مدعوین توجهي نمي كند آنها ناامید میشوند و از خود میپرسند : براي چه بايد در جلسات حضور داشته باشند؟>
باید بر این نکته مهم توجه داشته باشیم که فرد شرکت کننده در اتاقهای فکر در تطبیق خود با محیط تا چه اندازه احساس تهدید و مشکل می کند. و دلیل این احساس او چیست و راههای اعتماد سازی در او چگونه است تا او بتواند با خیال راحت طوفان فکری راه بیاندازد و ما از این افکار استفاده بهینه بکنیم. ما نباید در جلسات اتاق فکر از کسانی دعوت کنیم که در زندگی راهی حاشیه ای را انتخاب می کنند و خود را به خطرو دردسر نمی اندازند و بسیار محتاطند و خود را درگیر هیچ مسأله ای نمی کنند و همیشهدر حاشیه زندگی می کنند.
مثل کارمندی که سی سال بدون وقفه در یک بخش جانبیاداره ای کار می کند و بدون هیچ تغییر و پیشرفت چشمگیری بی سر و صدا بازنشسته میشود و به کنج خانه اش برمی گردد و مدام می گوید اگر شانس و فرصت مناسب بود من حتماموفق می شدم. این اشخاص به درد اتاقهای فکر نمیخورند. اعضای اتاقهای فکر در حوزه فرهنگ رفتاری باید مسلط به دانش جامعه شناسی و روانشناسی و تعلیم و تربیت باشند و مهارت و جرات و قدرت بیان نظراتشان را داشته باشند . اتاقهای فکر در چهار موضوع محوری تشکیل میشود و برآیند این جلسات بصورت برنامه کاری تدوین و به مرحله اجرا در میآید. این جلسات عبارتند از :
جلساتارائهتوصيه
جلسه ارائه اطلاعاتی در مورد ایده ها و نظرات
جلساتتعيينهدف
جلساتمشكل گشاييياحلمسئله و ارائه رهنمود برای پیاده سازی
کانون تفکر واحدي است غيردولتي يا دولتي، غيرانتفاعي يا انتفاعي كه در ارائه‌ي نظر و ديدگاه‌ها كاملاً مستقل عمل مي‌كنند.نوعي سازمان ويژه براي تفكر و پژوهش در زمينه‌ي سياست‌ها و استراتژي‌هاست كه بر اصل ”جمع‌انديشي“ يا ”ايده‌پردازي جمعي“ استوار است.اتاقهای فکر ، به اعتبار نقش ”معرفت‌زايي“ در عرصه‌هاي مختلف تخصصي، يكي از مهم‌ترين ساز و كارهاي تسريع و تسهيل‌كننده‌ي رشد پايدار و موزون در زمينه‌هاي فرهنگي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي به شمار مي‌آيند.
1. چهار جنبه‌ي كانون‌هاي تفكر كه آنها را از ديگر سازما‌ن‌هاي پژوهشي متمايز مي‌سازد
·جمع‌انديشي؛
·توليد فرآورده‌هاي فكري؛
·معطوف بودن كوشش‌ها به سياست‌سازي و استراتژي پردازي؛
·قرار داشتن در حاشيه‌ي فرآيند رسمي سياستگذاري.
2. مأموريت
پشتيباني فكري و ارائه‌ي مشاوره به سياستگذاران و تصميم‌گيرندگان حكومتي و دولتي از طرق:
·سياست‌پژوهي و سياست‌پردازي؛
·تصميم‌سازي و تصميم‌پردازي؛
·آينده‌پژوهي؛
·مسأله‌يابي و حل مسأله؛
·ايده‌پردازي، ايده‌يابي و ايده‌پراكني؛
·تجزيه و تحليل؛ و
·توليد فكر، انديشه و دانش (نوين).
اين فعاليت‌ها غالباً از طريق انجام پروژه‌ها و طرح‌هاي مطالعاتي و پژوهشي، برگزاري هم‌انديشي‌ها و همايش‌هاي علمي و تخصصي، و توسعه‌ي ارتباطات شبكه‌اي با انديشمندان علمي و جهاني انجام مي‌شوند.
3. وظايف
·شناسايي، توصيف و صورت‌بندي دقيق مسائل مورد نظر، ارزيابي مسائل جاري و مسائل در شرف ظهور و ارائه‌ي ديدگاه‌هاي تحليل‌گرايانه درخصوص آن دسته از سياست‌هايي كه عاجلاً مورد توجه سياستگذاران قرار دارد؛
·تيديل ارائه‌هاي كلي و شكل نگرفته و پيشنهادهاي خام به سياست‌ها و برنامه‌هاي دقيق و قابل اجرا در عمل
·كمك به فراهم آمدن زمينه براي مبادله‌ي سازنده‌ي اطلاعات و نظرات ميان چهره‌هاي اصلي مشاركت‌كننده در فرآيند صورت‌بندي و تدوين سياست‌ها، و نيز فعاليت در مقام تسهيل‌كننده‌ي مبادله‌ي اطلاعات و آرا ميان صاحب‌نظران؛
·شناسايي و تربيت نيروهاي صاحب‌نظر در قلمرو تحقيقات مربوط به سياستگذاري؛
·معرفي و عرضه‌ي نيروي كار توانا به دولت‌مردان و سياستگذاران؛
·توضيح و تفسير سياست‌ها براي رسانه‌ها يا افكار عمومي.
4. انواع كانون‌هاي تفكر
الف. از نظر حوزه‌ي مأموريتي و كاري
·سياسي (سياست‌پژوه، مشاور، وكيل مدافع سياسي)؛
·اقتصادي (اقتصادپژوه، اقتصاددان، توسعه‌پژوه و مشاور مسايل اقتصادي و مالي)؛
·اجتماعي (جامعه‌شناس، روان‌شناس، فرهنگ‌پژوه، جامعه‌پژوه؛
·امنيتي و نظامي (استراتژيك، برنامه‌ريز و مشاور امور دفاعي و اطلاعاتي)؛
·صنعت و فناوري (پژوهشگر و مشاور مسائل صنعتي و فناورانه و ارتباطات بين رشته‌اي آنها با ديگر حوزه‌ها)؛
·آينده(سناريو‌پرداز، آيند‌ه‌پژوه، استراتژيست).
ب. از نظر حوزه‌ي عملكردي
·شهري و استاني (متمركز بر مطالعات روستايي، شهري و استاني)؛
·ملي (متمركز بر مسائل، مشكلات، دغدغه‌ها، برنامه‌ها و سياست‌هاي سطح كشور)؛
·منطقه‌اي (متمركز بر مسائل سياسي، اقتصادي و اجتماعي كشورهاي منطقه)؛
·جهاني (متمركز بر مسائل، دغدغه‌ها و فرصت‌هاي بين‌المللي).
ج. از نظر وابستگي سازماني
·مستقل (شركت يا مؤسسه‌ي مستقل)؛
·سازمان غيردولتي (عدم وابستگي دولتي)؛
·وابسته دانشگاهي (وابسته يا زير نظر يك دانشگاه)؛
·نيمه دولتي (داراي توانايي عملكرد و سياستگذاري مشاركتي)؛
·دولتي (كاملاً در قيوميت و تحت نظر دولت)؛
·غير از اين‌ها.
5. الزامات سازماني كانون‌هاي تفكر
·ساختار سازماني تخت (نه سلسله مراتبي و سنتي)؛
·ساختار ماتريسي و پروژه‌اي؛
·داراي ستاد خدمات‌دهنده‌ي عالي؛
·متخصصان و گروه‌هاي بين رشته‌اي؛
·داراي رهبري برجسته و پذيرفته شده؛
·گردش آزاد اطلاعات و دانش؛
·فرهنگ سازماني مناسب و ارزش مدار: شوق خلاقيت و نوآوري، كار گروهي، پويايي، متعهد و ....
نام‌‌هاي مختلف كانون تفكر كه مي‌توانند در لبه‌ها و پشت زمينه‌ي بروشور به كار روند:
·كانون تفكر
·انديشگاه و انديشكده
·نهاد مولد انديشه
·كارخانه‌ي فكر
·كارخانه‌ي مغز
·كارخانه‌ي ايده
·كارخانه‌ها‌ي تميز
·جعبه‌هاي مغز
·شركت‌هاي ايده‌پرداز
·تاجران ايده
·بانك‌هاي مغز
·بدنه‌هاي دانش
در مورد تداوم برگزاری اتاقهای فکر هم باید صبور و جدی باشید . اگر طبيبي بيماري را 5 دقيقه معاينه كند، سه نوعدارو به او مي‌دهد. اگر ده دقيقه معاينه كند دو نوع دارو و اگر يك ربع معاينه كند،يك دارو و اگر معاينه او بيست دقيقه طول بكشد، هيچ دارويي نمي‌دهدو میتواند با راهنمایی هم او را مداوا کند.
میدانید که , نتایج خودشان معلول بوده و در اثر علتهایی بوجود می آیند که در واقع همان فرآيندها هستند و پیشگیری زمانی بوجود خواهد آمد که این فرآيندها شناسایی و اصلاح گردند. در صورت برخورد با هر نوع مشکل (معلول) در سیستم باید با تحلیل درست و منطقی بدنبال علت ریشه ای گشت که این علت در یکی از فرآيندهای حمایت کننده و پشتیبان و یا در خود روند فرآيند قرار دارد و با تهیه برنامه ارتقا برای فرآيند معیوب نسبت به برطرف نمودن دائمی معلول کمک نمود. هنگامي كه تصميم مي گيريم در كشور بزرگراه بسازيم بايد براي اجراي اين پروژه در سازمان هاي مربوطه مطالعات لازم صورت گيرد و هزينه ها مشخص و منابع تعيين شود و به دليل اينكه منابع محدود و مصارف زياد است بايد به اولويت بندي منابع بپردازيم. انجام اين كارها بدون وجود نظام برنامه ريزي ممكن نيست زيرا هنگامي كه برنامه ريزي مناسبي داشته باشيم مي توانيم بر حسن اجراي آن نظارت داشته باشيم. طبق تاکیدات مقام معظم رهبری و ریاست جمهوری , امروزه اداره مملكت جز با تاكيد بر خردجمعي امكان پذير نيست. البته وقتي از خردجمعي صحبت مي كنيم بدين معنا نيست كه فراخوان بدهيم و از مردم بخواهيم درباره هر موضوعي نظر دهند. البته مي توان اين كار را هم كرد و از مردم براي موضوعات مختلف نظرخواهي كرد ولي بايد اين نظرها جمع آوري و در سازمان پالايش شود و البته باید به نظرات شرکت کنندگان در اتاقهای فکر توجه شود.
<وقتي كه كسي به نظرات مدعوین توجهي نمي كند آنها ناامید میشوند و از خود میپرسند : براي چه بايد در جلسات حضور داشته باشند؟>
باید بر این نکته مهم توجه داشته باشیم که فرد شرکت کننده در اتاقهای فکر در تطبیق خود با محیط تا چه اندازه احساس تهدید و مشکل می کند. و دلیل این احساس او چیست و راههای اعتماد سازی در او چگونه است تا او بتواند با خیال راحت طوفان فکری راه بیاندازد و ما از این افکار استفاده بهینه بکنیم. ما نباید در جلسات اتاق فکر از کسانی دعوت کنیم که در زندگی راهی حاشیه ای را انتخاب می کنند و خود را به خطرو دردسر نمی اندازند و بسیار محتاطند و خود را درگیر هیچ مسأله ای نمی کنند و همیشهدر حاشیه زندگی می کنند.
مثل کارمندی که سی سال بدون وقفه در یک بخش جانبیاداره ای کار می کند و بدون هیچ تغییر و پیشرفت چشمگیری بی سر و صدا بازنشسته میشود و به کنج خانه اش برمی گردد و مدام می گوید اگر شانس و فرصت مناسب بود من حتماموفق می شدم. این اشخاص به درد اتاقهای فکر نمیخورند. اعضای اتاقهای فکر در حوزه فرهنگ رفتاری باید مسلط به دانش جامعه شناسی و روانشناسی و تعلیم و تربیت باشند و مهارت و جرات و قدرت بیان نظراتشان را داشته باشند . اتاقهای فکر در چهار موضوع محوری تشکیل میشود و برآیند این جلسات بصورت برنامه کاری تدوین و به مرحله اجرا در میآید. این جلسات عبارتند از :
جلساتارائهتوصيه
جلسه ارائه اطلاعاتی در مورد ایده ها و نظرات
جلساتتعيينهدف
جلساتمشكل گشاييياحلمسئله و ارائه رهنمود برای پیاده سازی
کانون تفکر واحدي است غيردولتي يا دولتي، غيرانتفاعي يا انتفاعي كه در ارائه‌ي نظر و ديدگاه‌ها كاملاً مستقل عمل مي‌كنند.نوعي سازمان ويژه براي تفكر و پژوهش در زمينه‌ي سياست‌ها و استراتژي‌هاست كه بر اصل ”جمع‌انديشي“ يا ”ايده‌پردازي جمعي“ استوار است.اتاقهای فکر ، به اعتبار نقش ”معرفت‌زايي“ در عرصه‌هاي مختلف تخصصي، يكي از مهم‌ترين ساز و كارهاي تسريع و تسهيل‌كننده‌ي رشد پايدار و موزون در زمينه‌هاي فرهنگي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي به شمار مي‌آيند.
1. چهار جنبه‌ي كانون‌هاي تفكر كه آنها را از ديگر سازما‌ن‌هاي پژوهشي متمايز مي‌سازد
·جمع‌انديشي؛
·توليد فرآورده‌هاي فكري؛
·معطوف بودن كوشش‌ها به سياست‌سازي و استراتژي پردازي؛
·قرار داشتن در حاشيه‌ي فرآيند رسمي سياستگذاري.
2. مأموريت
پشتيباني فكري و ارائه‌ي مشاوره به سياستگذاران و تصميم‌گيرندگان حكومتي و دولتي از طرق:
·سياست‌پژوهي و سياست‌پردازي؛
·تصميم‌سازي و تصميم‌پردازي؛
·آينده‌پژوهي؛
·مسأله‌يابي و حل مسأله؛
·ايده‌پردازي، ايده‌يابي و ايده‌پراكني؛
·تجزيه و تحليل؛ و
·توليد فكر، انديشه و دانش (نوين).
اين فعاليت‌ها غالباً از طريق انجام پروژه‌ها و طرح‌هاي مطالعاتي و پژوهشي، برگزاري هم‌انديشي‌ها و همايش‌هاي علمي و تخصصي، و توسعه‌ي ارتباطات شبكه‌اي با انديشمندان علمي و جهاني انجام مي‌شوند.
3. وظايف
·شناسايي، توصيف و صورت‌بندي دقيق مسائل مورد نظر، ارزيابي مسائل جاري و مسائل در شرف ظهور و ارائه‌ي ديدگاه‌هاي تحليل‌گرايانه درخصوص آن دسته از سياست‌هايي كه عاجلاً مورد توجه سياستگذاران قرار دارد؛
·تيديل ارائه‌هاي كلي و شكل نگرفته و پيشنهادهاي خام به سياست‌ها و برنامه‌هاي دقيق و قابل اجرا در عمل
·كمك به فراهم آمدن زمينه براي مبادله‌ي سازنده‌ي اطلاعات و نظرات ميان چهره‌هاي اصلي مشاركت‌كننده در فرآيند صورت‌بندي و تدوين سياست‌ها، و نيز فعاليت در مقام تسهيل‌كننده‌ي مبادله‌ي اطلاعات و آرا ميان صاحب‌نظران؛
·شناسايي و تربيت نيروهاي صاحب‌نظر در قلمرو تحقيقات مربوط به سياستگذاري؛
·معرفي و عرضه‌ي نيروي كار توانا به دولت‌مردان و سياستگذاران؛
·توضيح و تفسير سياست‌ها براي رسانه‌ها يا افكار عمومي.
4. انواع كانون‌هاي تفكر
الف. از نظر حوزه‌ي مأموريتي و كاري
·سياسي (سياست‌پژوه، مشاور، وكيل مدافع سياسي)؛
·اقتصادي (اقتصادپژوه، اقتصاددان، توسعه‌پژوه و مشاور مسايل اقتصادي و مالي)؛
·اجتماعي (جامعه‌شناس، روان‌شناس، فرهنگ‌پژوه، جامعه‌پژوه؛
·امنيتي و نظامي (استراتژيك، برنامه‌ريز و مشاور امور دفاعي و اطلاعاتي)؛
·صنعت و فناوري (پژوهشگر و مشاور مسائل صنعتي و فناورانه و ارتباطات بين رشته‌اي آنها با ديگر حوزه‌ها)؛
·آينده(سناريو‌پرداز، آيند‌ه‌پژوه، استراتژيست).
ب. از نظر حوزه‌ي عملكردي
·شهري و استاني (متمركز بر مطالعات روستايي، شهري و استاني)؛
·ملي (متمركز بر مسائل، مشكلات، دغدغه‌ها، برنامه‌ها و سياست‌هاي سطح كشور)؛
·منطقه‌اي (متمركز بر مسائل سياسي، اقتصادي و اجتماعي كشورهاي منطقه)؛
·جهاني (متمركز بر مسائل، دغدغه‌ها و فرصت‌هاي بين‌المللي).
ج. از نظر وابستگي سازماني
·مستقل (شركت يا مؤسسه‌ي مستقل)؛
·سازمان غيردولتي (عدم وابستگي دولتي)؛
·وابسته دانشگاهي (وابسته يا زير نظر يك دانشگاه)؛
·نيمه دولتي (داراي توانايي عملكرد و سياستگذاري مشاركتي)؛
·دولتي (كاملاً در قيوميت و تحت نظر دولت)؛
·غير از اين‌ها.
5. الزامات سازماني كانون‌هاي تفكر
·ساختار سازماني تخت (نه سلسله مراتبي و سنتي)؛
·ساختار ماتريسي و پروژه‌اي؛
·داراي ستاد خدمات‌دهنده‌ي عالي؛
·متخصصان و گروه‌هاي بين رشته‌اي؛
·داراي رهبري برجسته و پذيرفته شده؛
·گردش آزاد اطلاعات و دانش؛
·فرهنگ سازماني مناسب و ارزش مدار: شوق خلاقيت و نوآوري، كار گروهي، پويايي، متعهد و ....
نام‌‌هاي مختلف كانون تفكر كه مي‌توانند در لبه‌ها و پشت زمينه‌ي بروشور به كار روند:
·كانون تفكر
·انديشگاه و انديشكده
·نهاد مولد انديشه
·كارخانه‌ي فكر
·كارخانه‌ي مغز
·كارخانه‌ي ايده
·كارخانه‌ها‌ي تميز
·جعبه‌هاي مغز
·شركت‌هاي ايده‌پرداز
·تاجران ايده
·بانك‌هاي مغز
·بدنه‌هاي دانش
در مورد تداوم برگزاری اتاقهای فکر هم باید صبور و جدی باشید . اگر طبيبي بيماري را 5 دقيقه معاينه كند، سه نوعدارو به او مي‌دهد. اگر ده دقيقه معاينه كند دو نوع دارو و اگر يك ربع معاينه كند،يك دارو و اگر معاينه او بيست دقيقه طول بكشد، هيچ دارويي نمي‌دهدو میتواند با راهنمایی هم او را مداوا کند.
