آنغوزه

[بلوری]

آنغوزه:‌Ferulaassa- foetidaآنغوزه:‌Ferula assa- foetidaنام انگليسي:Stinking assaگياهشناسيگياهي است علفي، بزرگ، و داراي ريشه است، گوشتدار وذخيره اي ساقه هاي قوي، خشن، فيبري در پنج سال اول منحصرا" داراي تعدادي برگ واقع بر روي سطح زمين مي باشد. تدريجا" از بين برگهاي آن که عموما" ظاهري غبار آلود دارند، ساقه اي راست، تقريبا" استوانه اي و گوشتدار خارج مي شود که ارتفاعي متجاوز از 1 تا 2 متر پيدا نموده ودر انتها به مجموعه هايي از گلهاي زرد رنگ و مجتمع به صورت گل آذين چتر مرکب ختم مي شود. برگهاي قاعده ساقه اين گياه عموما" بزرگ ، گوشتدار، به طول متوسط 50 تا 60 سانتي متر تقريبا" عاري از دمبرگ و منقسم به قطعاتي با تقسيمات فرعي و دندانه دار يا لوبه اي است. داراي 2 نوع گل، يکي نر- ماده و ديگري شامل يکي از اجزاي اصلي (پرچم يا مادگي) است و اين حالت نيز بر اثر از بين رفتن پرچم يا مادگي در بعضي از گلهاي نر- ماده، پيش مي آيد. باعث مي گردد که گلهاي اخير به دو صورت نر يا ماده در آيند. ميوه آن شيزوكارپ به رنگ قهوه اي تيره يا قهوه اي خرمايي، بيضوي نسبتا" مسطح و داراي 5 خط مشخص در هر مريکارپ با کناره تغيير شکل يافته به صورت بال است.خواص دارويي و موارد مصرفآنغوره داراي اثر ضد تشنج، قاعده آور و ضد کرم است. در رفع بيماريهاي منشاء عصبي، دستگاه تنفس، اسپاسم حنجره و دستگاه هضم، آسم و رفع يبوست افراد مسن بکار مي رود. از آنغوزه، در دامپزشکي استفاده زياد به عمل مي آيد. تركيبات گوگرد دار موجود در اسانس گياه، از توليد چربي در بيماران با چربي خون بالا ممانعت مي كند. همچنين اين گياه در درمان سياه سرفه، لارنژيت و هيستري نيز بكار برده مي شود. تركيبات شيميايي آن اسانس، رزين و گم مي باشد.پراکنشمنشاء اصلي اين گياه استپ هاي ايران و افغانستان ذکر شده است و در استانهاي خراسان، بلوچستان و نواحي مختلف جنوب ايران يافته مي شود.نيازهاي اکولوژيکي:اين گياه در نواحي باير، زمين هاي ماسه اي خشک و آهکي گرم مي رويد. اين گياه در ارتفاعات 2400-190 و در شيبهاي 70-15% با ميزان بارندگي در حدود 350-250 mm مي رويدبررسي روشهاي مختلف تيغ زني بر عملكرد و بقاي گياه دارويي آنغوزه

(Ferula assa-foetida L.)​

چكيده
آنغوزه با نام علمي Ferula assa-foetida L از گياهان دارويي مهم تيره چتريان است. اين گياه علفي, چند ساله و منوكارپيك است به طوري كه در طول رويش فقط يكبار به گل مي رود و سپس دوره رويشي آن خاتمه مي يابد. ريشه اين گياه شيره اي را در خود ساخته و ذخيره مي كند كه با عمل تيغ زدن مورد بهره برداري قرار ميگيرد. اين شيره مصارف دارويي داشته و جهت تهيه داروهاي ضد انگل, ضد تشنج و قاعده آور مورد استفاده قرار مي گيرد. اين مطالعه در مرتع آنغوزه منطقه خمروت شهرستان زرند ( واقع در شمال غرب كرمان ) به منظور تعيين بهترين روش تيغ زني براي گياه دارويي آنغوزه انجام شد . در اين تحقيق اثرات پنج روش تيغ زني عرضي ( شاهد ) , دو طرفه , يكطرفه , طولي و تلفيقي ( تركيبي از يكطرفه و طولي ) برروي عملكرد شيرابه دهي و بقاي گياه آنغوره در قالب طرح كاملا تصادفي در پنج تكرار مورد بررسي قرارگرفت . نتايج تجزيه واريانس نشان دادكه اثر تيمارها (روشهاي تيغ زني ) بر عملكرد شيرابه و بقاي گياهان تيغ خورده در سطح احتمال 1/0 درصد معني دار بود . ميانگين عملكرد توليد شيرابه در روشهاي تيغ زني عرضي ( شاهد ) , دو طرفه , يكطرفه, طولي و تلفيقي به ترتيب 94/62 , 64/59 , 08/39 ,66/19 و38/42 گرم در هر بوته بود و درصد سبز شدن ( بقا ) گياهان نيز به ترتيب 12, 86 , 94, 76, 96 درصد بود . از آنجايي كه روش تيغ زني دو طرفه از نظر عملكرد توليد شيرابه (64/59 گرم در بوته) با روش تيغ زني عرضي ( شاهد ) (94/62 گرم در بوته) تفاوت معني داري نشان نداد و از طرف ديگر بقاي گياهان در روش دوطرفه (86 درصد) تفاوت معني داري (درسطح احتمال 1/0درصد) با روش تيغ زني عرضي(12درصد) داشت, لذا روش دوطرفه جهت بهره برداري ازگياه آنغوزه توصيه مي شود.واژگان كليدي : آنغوزه , Ferulaassa-foetidaL, تيغ زني , بهره برداري , گياه دارويي , عملكرد , شيرابه, بقامقدمه
آنغوزه با نام علمي .Ferula assa-foetidaL از گياهان دارويي مهم تيره چتريان(1) مي باشد. اين گياه علفي, چند ساله و مونوكارپيك2 است به طوريكه در طول رويش فقط يكبار به گل اين گياه در نواحي باير، زمين هاي ماسه اي خشک و آهکي گرم مي رويد. اين گياه در ارتفاعات 2400-190 و در شيبهاي 70-15% با ميزان بارندگي در حدود 350-250 mm مي رويدبررسي روشهاي مختلف تيغ زني بر عملكرد و بقاي گياه دارويي آنغوزه

(Ferula assa-foetida L.)​

چكيده
آنغوزه با نام علمي Ferula assa-foetida L از گياهان دارويي مهم تيره چتريان است. اين گياه علفي, چند ساله و منوكارپيك است به طوري كه در طول رويش فقط يكبار به گل مي رود و سپس دوره رويشي آن خاتمه مي يابد. ريشه اين گياه شيره اي را در خود ساخته و ذخيره مي كند كه با عمل تيغ زدن مورد بهره برداري قرار ميگيرد. اين شيره مصارف دارويي داشته و جهت تهيه داروهاي ضد انگل, ضد تشنج و قاعده آور مورد استفاده قرار مي گيرد. اين مطالعه در مرتع آنغوزه منطقه خمروت شهرستان زرند ( واقع در شمال غرب كرمان ) به منظور تعيين بهترين روش تيغ زني براي گياه دارويي آنغوزه انجام شد . در اين تحقيق اثرات پنج روش تيغ زني عرضي ( شاهد ) , دو طرفه , يكطرفه , طولي و تلفيقي ( تركيبي از يكطرفه و طولي ) برروي عملكرد شيرابه دهي و بقاي گياه آنغوره در قالب طرح كاملا تصادفي در پنج تكرار مورد بررسي قرارگرفت . نتايج تجزيه واريانس نشان دادكه اثر تيمارها (روشهاي تيغ زني ) بر عملكرد شيرابه و بقاي گياهان تيغ خورده در سطح احتمال 1/0 درصد معني دار بود . ميانگين عملكرد توليد شيرابه در روشهاي تيغ زني عرضي ( شاهد ) , دو طرفه , يكطرفه, طولي و تلفيقي به ترتيب 94/62 , 64/59 , 08/39 ,66/19 و38/42 گرم در هر بوته بود و درصد سبز شدن ( بقا ) گياهان نيز به ترتيب 12, 86 , 94, 76, 96 درصد بود . از آنجايي كه روش تيغ زني دو طرفه از نظر عملكرد توليد شيرابه (64/59 گرم در بوته) با روش تيغ زني عرضي ( شاهد ) (94/62 گرم در بوته) تفاوت معني داري نشان نداد و از طرف ديگر بقاي گياهان در روش دوطرفه (86 درصد) تفاوت معني داري (درسطح احتمال 1/0درصد) با روش تيغ زني عرضي(12درصد) داشت, لذا روش دوطرفه جهت بهره برداري ازگياه آنغوزه توصيه مي شود.واژگان كليدي : آنغوزه , Ferulaassa-foetida L, تيغ زني , بهره برداري , گياه دارويي , عملكرد , شيرابه, بقامقدمه
آنغوزه با نام علمي .Ferula assa-foetidaL از گياهان دارويي مهم تيره چتريان(1) مي باشد. اين گياه علفي, چند ساله و مونوكارپيك2 است به طوريكه در طول رويش فقط يكبار به گل مي رود (سال پنجم يا ششم رويش ) و سپس دوره رويشي آن خاتمه مي يابد. ارتفاع اين گياه متفاوت و بين 2 تا 5/2 متر است. در انتهاي ساقه هاي اصلي و فرعي گلهاي زرد رنگ و مجتمع به صورت گل آذين چتر مركب پديدار مي شود. برگهاي قاعده ساقه اين گياه عموما گوشتدار, به طول متوسط 50 تا 60 سانتي متر و فاقد دمبرگ و منقسم به قطعاتي با تقسيمات فرعي دندانه دار يا لوبدار است ( 3و4 ). اين گياه بومي استپ هاي ايران و قسمتهايي از افغانستان مي باشد . در ايران اين گياه در استانهاي فارس , كرمان , خراسان , يزد , سمنان , هرمزگان , سيستان و بلوچستان , اصفهان , لرستان, كهكيلويه و بوير احمد و بوشهررويش دارد (2). قطر ريشه آنغوزه بين 10 تا 12 سانتي متر و طول آن 30 تا 40 سانتي متر مي باشد(3). صمغ استخراج شده از اين گياه كه با انجام عمل تيغ زني راس طوقه انجام مي گيرد, خاصيت دارويي دارد و منبع درآمد با ارزشي براي تعداد قابل توجهي از روستائيان و بهر ه برداران كشورمان مي باشد . تقريبا تمام اين صمغ آنغوزه داراي تركيبات دي , تري و تتراسولفيد , مشتقات كوماريني فئوتيدين3 , كامولونفرول4 , اپي ساماركاندين5 , آمبلي پرنين وكانفرول6 و ... مي باشد(7و10) . محققين در اسانس حاصل از شيرابه آنغوزه چندين تركيب مختلف شناسايي كردند(8و 9و 11).
از بخشهاي سبز گياه نيز به عنوان سبزي خورده مي شود(7). شيرابه آنغوزه داراي اثر ضد تشنج , قاعده آور و ضد انگل است . در رفع ييوست افراد مسن نيز كاربرد دارد(4و12) . براي اولين بار شخصي بنام كامفر7در سال 1687 ميلادي روش تيغ زني عرضي را در مراتع آنغوزه لارستان فارس اجرا كرد . سپس بوميان اين منطقه اين حرفه را آموختند واز آن زمان اين روش ( عرضي ) در ايران اجرا گرديده است( 1 ) . بدليل اينكه در روش تيغ زني عرضي پس از انجام مرحله پيچاندن و كشتن يك برش عرضي در راس طوقه گياه زده مي شود و جوانه انتهايي كه در اين ناحيه وجود دارد, قطع مي گردد , لذا اين روش تيغ زني به مرگ گياه مي انجامد . به همين جهت تراكم بوته هاي آنغوزه در مراتع به شدت پائين آمده و نسل اين گياه مفيد در معرض خطر انقراض قرار گرفته است . محمدي و عليها ( 1368) سه روش تيغ زني گياه باريجه1 ( گونه نزديك به آنغوزه ) را مورد بررسي قرار دادند . اين سه روش , برش عرضي , برش طولي و نربري ( قطع ساقه گلدهنده ) مي باشد. آنها گزارش كردند كه دربرش عرضي بدليل قطع جوانه انتهايي كه در راس طوقه وجود دارد گياه درسال بعد از تيغ زني قادر به ادامه حيات نمي باشد. دربرش طولي چون جوانه انتهايي ازبين نمي رود به ادامه حيات گياه صدمه اي وارد نمي گردد. در روش نربري چون فقط روي ساقه گل دهنده گياهاني كه درسال آخر عمر قرار دارند, اجرا مي گردد, لذا گياهان مرتع به مرحله بذر دهي نمي رسند و بدليل عدم تشكيل بذ ر نسل گياه در مرتع به مرور منقرض مي گردد.
شاد در تحقيق خود(1374) سه روش, دو برشه (يك روش عمود بر محور غده و دومي موازي با محور غده) , روش اريب و روش سنتي (عرضي) را مورد بررسي قرار داد. وي گزارش كرد كه از 20 گياه تيغ خورده به هر يك از روشهاي اول و دوم 12 گياه باقي ماندند و در سال بعد برگ توليد نمودند و در روش سنتي از 20 گياه تيغ خورده هيچ كدام قادر به رشد در سال بعد نبودند و همگي خشك شدند. هدف از انجام اين تحقيق يافتن روشي صحيح ازتيغ زدن ريشه است به طوري كه نه تنها حداكثر مقدار شيرابه كسب گردد و از نظر اقتصادي مقرون به صرفه باشد بلكه به ادامه حيات گياهان آنغوزه صدمه اي وارد نگردد.
مواد و روش ها
منطقه مورد مطالعه
اين تحقيق در منطقه اي بنام خمروت در 35 كيلومتري شمال شرق شهرزرند و 100 كيلومتري شمال غرب شهر كرمان انجام شد . اين منطقه داراي آب و هواي كوهستاني است و ارتفاع آن از سطح دريا 2100 متر مي باشد. حداكثر درجه حرارت مطلق آن5/38 درجه سانتيگراد در تيرماه و حداقل مطلق آن 5/12- درجه سانتيگراد در ديماه مي باشد. متوسط ساليانه بارندگي حدود 130 ميليمترمي باشد .
مراحل بهره برداري
جهت بهره برداري از گياه آنغوزه انجام سه مرحله زير ضروري مي باشد :

الف – مرحله پيچاندن : اين مرحله از اوايل تا اواخر ارديبهشت ماه وقتي كه برگهاي بوته هاي آنغوزه زرد مي شود و حالت شكنندگي خود را از دست مي دهند, انجام مي گردد براي انجام اين مرحله تمام بوته و گاهي يكي از برگهاي بوته كه از بقيه بزرگتر مي باشد را پيچانده و سنگي به وزن حدود يك كيلوگرم روي آن قرار مي گيرد تا به همين صورت خشك گردد . دليل اصلي انجام اين مرحله گم نشدن جاي بوته در مراحل بعد مي باشد . هر بهره بردارروزانه تقريبا هزار بوته را مي پيچاند و اين مرحله 5-4 روزطول مي كشد .

ب – مرحله كُشتن : در اين مرحله بوسيله تيشه مخصوصي چاله اي به عمق حدود 15 سانتيمتر در اطراف ريشه گيا ه حفر مي گردد و سپس با دست الياف اطراف طوقه كه بقاياي غلاف برگهاي سال قبل مي باشند را جدا كرده و دور مي اندازند. بعد خاك نرم اطراف گودال را دور ريشه مي ريزند هربهره بردار روزانه حدود 200 بوته را مي كشد . اين مرحله 20 روز به طول مي انجامد.
ج- مرحله تيغ زدن : در اين مرحله بوسيله كارد مخصوصي 15 مرتبه و به فاصله زماني هرچهار روز روش هاي تيغ زني مورد مطالعه برروي ريشه گياهان مورد مطالعه اجرا شد. اين مرحله دو ماه به طول مي انجامد و در هر بار تيغ زني ابتدا شيره تراوش شده از تيغ زني قبل توسط ابزاري بنام كلنت جمع آوري گرديد و سپس با كارد عمل تيغ زدن انجام شد.
روش هاي تيغ زني مورد مطالعه
پنج روش تيغ زني شامل روش عرضي ( سنتي ), يكطرفه , دو طرفه , برش طولي و تلفيقي (تركيبي از يكطرفه و برش طولي) در اين تحقيق مورد مطالعه قرار گرفتند (شكل 1). در روش عرضي پس از انجام مراحل پيچاندن و كشتن راس طوقه گياه 15 مرتبه و به فاصله زماني چهار روز بصورت عرضي تيغ زده شد . دراين روش جوانه انتهايي راس طوقه قطع شد . در روش يكطرفه نصف مقطع طوقه گياه را بصورت عرضي برش زده ( يك برش عمود بر محور ريشه و يك برش موازي با محور ريشه ) بنحوي كه جوانه راس طوقه حفظ گرديد. در روش دو طرفه جوانه انتهايي حفظ شده و دو برش به شكل نيم دايره بصورت عرضي دردو طرف جوانه ايجاد گرديد بدين ترتيب كه روش تيغ زني يكطرفه در دو طرف جوانه اجرا شد يعني سطح برش دو برابر روش يكطرفه بود . در روش طولي راس طوقه در طول مدت تيغ زني دست نخورده باقي ماند و چند سانتي متر پائين تر از آن يك برش بصورت طولي در يكطرف طوقه ايجاد گرديد . روش تلفيقي نيز تركيبي ازروشهاي يكطرفه و طولي بود بدين ترتيب كه اين دو روش هر دو همزمان بر روي يك بوته اجرا شدند.
طرح آماري و نمونه گيري
پنج روش تيغ زني ( تيمار) شامل برش عرضي , يكطرفه , دو طرفه, طولي و تلفيقي در پنج تكرار و در قالب طرح كاملا تصادفي مورد بررسي قرار گرفتند . بدين ترتيب كه قسمتي از مرتع كه از لحاظ ارتفاع از سطح دريا تمام نقاط آن وضعيت يكساني داشتند و از نظر ساير شرايط محيطي از قبيل خاك , تراكم بوته و ... شرايط يكنواختي در قسمتهاي مختلف آن حكمفرما بود, انتخاب گرديد . اين قطعه به پنج قسمت تقسيم شد ( تكرارها ) و در هر قسمت 10 گياه با هر روش ( تيمار ) بصورت تصادفي تيغ زده شد و شيره اين 10 گياه نيز در طول 15 مرتبه تيغ زني در يك
ظرف جداگانه جمع آوري گرديد . بدين ترتيب در هر يك از پنج قطعه 50 گياه و جمعا 250 گياه ( تعداد كل نمونه ها ) تيغ زده شد . كلا 25 ظرف جمع آوري شيرابه وجود داشت . شيرابه جمع آوري شده در هر ظرف در پايان دوره بهره برداري توزين و در پايان مرحله تيغ زدن گياهان تيغ خورده خاك داده شده و در بهار سال بعد تعداد گياهان سبز شده شمارش شدند . داده ها پس از آزمون نرماليته تجزيه آماري شدند. اين عمل با استفاده از نرم افزار Minitabو MSTATC انجام شد. مقايسه ميانگين ها با استفاده از آزمون چند دامنه اي دانكن انجام گرفت.
نتايج
اثر روشهاي تيغ زني بر عملكرد شيره
نتايج تجزيه واريانس تيمارها ( جدول 1) نشان ميدهد كه روشهاي تيغ زني ريشه آنغوزه بر عملكرد توليد شيرابه در سطح احتمال 1/0 درصد تفاوت معني داري دارد. بر اساس مقايسه ميانگينها (شكل 2) ميزان عملكرد توليد شيرابه در روشهاي عرضي ( شاهد ) , دو طرفه , يكطرفه , طولي و تلفيقي به ترتيب برابر با 94/62 , 64/59, 08/39 , 66/19و 38/42 گرم در هر بوته بود. روش تيغ زني عرضي ( شاهد ) كه در حال حاضر در ايران اجرا مي شود با روش دو طرفه از نظر ميزان عملكرد توليد شيرابه ( به ترتيب 94/62 و 64/59 گرم شيره) در سطح احتمال 1/0 درصد اختلاف معني داري نداشت . روشهاي تلفيقي و يكطرفه نيز از اين نظر اختلاف معني داري با يكديگر نشان ندادند. روش طولي كه همان روش مورد استفاده در تيغ زني گياه باريجه است در مورد آنغوزه مناسب تشخيص داده نشد, زيرا شيره دهي پس از چند بار تيغ زدن به شدت كاهش مي يابد و محل تيغ خورده خشك مي شود بطوريكه اين روش با اختلاف معني داري در كلاس آخر قرار گرفت و كمترين توليد را داشت .
اثر روشهاي تيغ زني بربقاي گياه
بر اساس نتايج تجزيه واريانس ( جدول 1) اثر روشهاي تيغ زني بر بقاي گياهان در سال بعد نيز در سطح احتمال 1/0 درصد تفاوت معني داري داشت. بطوريكه از 50 گياه تيغ خورده به هر روش,6, 43, 47, 48و 38 گياه (12, 86, 94, 96, 76, درصد) به ترتيب در روشهاي عرضي , دوطرفه , يكطرفه , طولي و تلفيقي باقي ماندند و در سال بعد مجددا سبز شدند و توليد پيكر رويشي كردند ( شكل 3 ) .
از آنجايي كه در چهار روش دو طرفه, يكطرفه,طولي و تلفيقي جوانه انتهايي كه در راس ريشه قرار دارد, قطع نميگردد, لذا در اين روش درصد بيشتري از گياهان نسبت به روش عرضي (شاهد) كه جوانه انتهايي به كلي قطع مي شود, قادر به ادامه حيات در سال بعد مي باشند. در اين رابطه شاد در سال 1374 گزارش كرد كه از 20 گياه آنغوزه كه به روش عرضي بهره برداري شدند هيچ كدام در سال بعد سبز نشدند. در حاليكه وي گزارش كرد 60 درصد گياهان تيغ زده شده به روش اريب قادر به ادامه حيات در سال بعد بودند .
جدول 1- تجزيه واريانس اثر روشهاي تيغ زني بر عملكرد توليد شيره و بقاي گياه آنغوزه

شكل 2- ميانگين شيرابه دهي هر بوته گياه آنغوزه در هر يك از روشهاي تيغ زني
شكل 3- ميانگين درصد زنده ماندن گياهان آنغوزه تيغ خورده با هر يك از روشهاي تيغ زني ريشه در سال بعد از بهره برداري

بحث و نتيجه گيري
از آنجا كه روش تيغ زني دو طرفه از نظر ميزان عملكرد شيره دهي( 64/59 گرم در هر بوته ) با روش عرضي (94/62 گرم در هر بوته ) تفاوت معني داري نشان نداد و از طرف ديگر بقاي گياهان در روش دو طرفه ( 86 درصد ) تفاوت معني داري در سطح احتمال 1/0 درصد با روش عرضي (12 درصد ) نشان داد . لذا اين روش ( دو طرفه ) جهت تيغ زني گياه آنغوزه توصيه مي گردد . چون ضمن اينكه اين روش از نظر آماري عملكرد شيره دهي مساوي با روش عرضي دارد, ادامه حيات درصد بيشتري ازگياهان بهره برداري شده را نيزدر مرتع امكان پذير مي سازد.
روش تيغ زني طولي با وجود بقاي بالاي گياهان در اين روش از نظر شيره دهي نتيجه خوبي نداشت ( 66/19 گرم در هر بوته ) و محل تيغ خورده پس از چند بار تيغ زدن دچار خشكيدگي مي شد و شيره دهي به شدت كاهش مي يافت.
در روش تيغ زني يكطرفه نيز بقاي گياهان بسيار خوب بود ( 94درصد ), اما عملكرد شيره دهي از نظر اقتصادي مطلوب نبود لذا اين روش توصيه نمي شود . روش تلفيقي نيز هم از نظر عملكرد شيرابه و هم از نظر بقاي گياهان نسبت به روش دوطرفه در سطح پائين تري قرار داشت و از اين لحاظ اختلاف معني داري در سطح احتمال 1/0 درصد با هم داشتند . كه اين روش نيز توصيه نمي شود . ​

​

به منظور مطالعه مقاومت به شوری در آنغوزه (Ferula assafoetida)، سه اكسشن (بشرویه، کاشمر و طبس) از این گونه در شرایط كشت هیدروپونیك تحت تیمار های مختلف شوری قرار داده شدند. جهت تعیین درصد و سرعت جوانه زنی، بذر گیاهان پس از ضد عفونی، تحت شرایط سرمای مرطوب 4 تا 5 درجه سانتی گراد به مدت 19 روز قرار گرفتند. بذرهای جوانه زده به لیوان های حاوی محلول غذایی منتقل و پس از طی یك هفته از رشد، گیاهچه ها به محیط كشت هیدروپونیك تحت شرایط تنش شوری (NaCl) منتقل گردیدند. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تیمار ( 0، 50 و 100 میلی مولار NaCl) و 3 تکرار انجام شد. گیاهان تحت تنش پس از اندازه گیری طول ساقه و ریشه، وزن تر و خشك آنها سنجیده شد. همچنین میزان عناصر سدیم، پتاسیم و كلسیم بعد از 15 روز و میزان تجمع پرولین ساقه و ریشه آنغوزه طبس در 4 مرحله زمانی (بعد از 1، 5، 10 و 15 روز) اندازه گیری شد. نتایج نشان داد كه اكسشن های مورد مطالعه آنغوزه تا غلظت 100 میلی مول NaCl، به شوری تحمل نشان می دهند. اكسشن های مختلف تحت تیمار شوری تفاوت معنی داری در شاخصهای طول ساقه، طول ریشه، وزن تر و خشك ساقه و ریشه، میزان عناصر و تجمع پرولین نسبت به همدیگر و شاهد نشان دادند. بیشترین کاهش رشد در برابر تنش شوری در مقایسه با شاهد در اكسشن کاشمر و کمترین کاهش در اكسشن بشرویه مشاهده گردید.

 

[آیورودا]

قبل از مطالب گذاشت حتما متن رو چک کنید که تکرار گذاشته نشه ......و تفکیک کنید هر بخش رو متشکرم.

 

[آیورودا]

آنغوزه یا (( کماه))


گیاه آنغوزه در لهجه محلی دستگردان به کماه معروف است و به شیره آن انغوزه می گویند . مردم این منطقه از قدیم الایام علاقه خاصی به خوردن گیاه تازه کماه که در اسفند ماه می روید داشته اند و از آن بهعنوان یک سبزی به صورت خام ، پخته و سبزی آش استفاده می کنند و خواص درمانی آن در درمان دردهای مفاصل ، استخوان درد ،ازبین بردن کرمهای دستگاه گوارش ، رفع یبوست ، و از شیره آن برای دفع کرم ، دندان درد و ... را می شناسند . گیاه کماه در سالهای اول گل نمی دهد وبعد از چند سال که می خواهد گل بدهد ساقه ضخیمی همراه با گلهای درون چند لایه پرده سبز ظاهر می شود که در اصطلاح محلی به آن قُرنه می گویند و خوردن آن از برگهایش بسار لذیذ تر است .

مقدمه:

آنغوزه صمغ رزینی است که در ایران انواع آن با نامهای « آنقوزه»، « آنغوزه» ، «انغوزۀ هراتی » ، « انگژد» و « انگژه» و در برخی مناطق ایران از جمله اصفهان بانام محلی « انگشت کنده » نامیده می شود. در کتب طب سنتی بانامهای «حلتیت» ، « حلتیت منتن»، « حلتیت طیب» و « صمغ الانجدان » ذکر شده است. به فرانسوی آنرا Assa foetida , Asa foetida و به انگلیسی Stingingassa، Assa fetida و Assa foetida می نامند.
این صمغ رزینی از گیاهی گرفته می شود که به فارسی « انگدان » و« ا نگُدان»و در کتب طب سنتی « اَنجِدان » و « اَنجُدان» نامبرده می شود. ارقام مختلف این گیاه در ایران می روید ، نوعی از آن با نامهای « انجدان سفید » یا «انجدان طیب» یا « کوله پر» نامیده می شود که از آن انغوزۀ شیرین یا حلتیت طیب گرفته می شود و نوع دیگری با نامهای می شود که از آن انغوزۀ شیرین یا حلتیب طیب گرفته می شود و نوع دیگری با نامهای « انجدان سیاه»، « انجدان منتن» ، « کمات» ، « کما» و « آنغوزه کما» نامبرده می شود و از آن آنغوزۀ متعفن یا حلتیت منتن گرفته می شود. به فرانسوی گیاه را Ferule و به انگلیسی Ferula نامند. گیاهی است از خانوادۀ Umbelliferae نام علمی گونۀ معروف آنکه آنغوزۀ تجارتی می دهد : Ferula assafoetida L. و مترادفهای Feru scorodesma Benth. et Trim. و Scorodesma fotidum Bge. و F.foetida Regel.و Nartex asafetida fale. می باشد.

مشخصات گیاه :


گیاه آنغوزه گیاهی است علفی چند ساله ، ریشۀ آن کمی ضخیم و گوشتی، برگهای آن بسیار بریده و غباری ، ساقه آن مجوف و گوشتی و بلندی آن تا 2 متر می باشد. گلهای آن به رنگ زرد و به گروه چتر مانند در انتهای ساقه ظاهر می شود.این گیاه در چند سال اولیه سن خود ساقۀ قابل رویتی ندارد و برگهای آن گسترده روی زمین است که در مراتع به نام « کماه » و « انگزاکماه» چوپانان می شناسند و مورد توجه و علاقۀ گوسفندان است. دام را چاق می کند ولی گوشت گوسفند کمی بدبو می شود . میوۀ این گیاه دارای دو تخم به رنگ قهوه ای تیره و سیاه ، بیضی کمی پهن و بسیار بدبو می باشد. از ریشۀ این گیاه یا قسمت پایین ساقه و یقۀ گیاه با تیغ زدن یا قطع در ناحیه یقه دراواخر بهار، شیرۀ بسیار متعفنی در طول تابستان خارج می شود که درمجاورت هوا به تدریج سف می شود که همان « آنغوزه » است. این گیاه در اراضی بائر و خشک و آهکی مناطق گرم آسیا می روید. بوی استپهای ایران و افغانستان است . در ایران در مناطق مختلف خراسان ، بلوچستان و نواحی مختلف جنوب ایران ، مانند کرمان ، دشت مرغاب ، آباده ، نائین و آن نواحی می روید. گونه های دیگری از گیاه Ferula نیز در ایران می رویند که از آنها نیز آنغوزه گرفته می شود و به صورت گونه های مستقل یا واریته هایی از یک گونه شناخته شده اند از جمله F.foetida Regel. ، F.alliacea Boiss. ، F.Kuma و F.Kurdica Pol.گونۀ F.foetida در بلوچستان ، خراسان ، شاهرود ، بسطام ، میامی ، دامغان و سبزوار شناسایی شده و جزء دسته ای است که آنغوزۀ منتن معروف خراسان را می دهد.گونۀ F.alliacea که در خراسان و کرمان شناسایی شده است .گونۀ F.Kurdica در کوههای ساوجبلاغ و همدان و در آذربایجان غربی زیاد است صمغ آن به اندازۀ یک باقلاست و بوی Baume de peru می دهد یعنی بوی تند لیمو دارد این گیاه با نام محلی « بی وزا» نامیده می شود.گونۀ F.Kuma که در مراتع سرشیو و سقز کردستان و در کوههای بی بَرسَن و پوکیده کردستان و همچنین در کهکیلویه و لرستان فراوان است و علوفه پربهایی است و برای چاق کردن اسب و گاو علوفۀ خوبی است . نام محلی آن « کما» و « ویه» می باشد. از نظر شکل گیاه گونه های بالا خیلی شبیه می باشند ولی بلندی های آنها مختلف است و بعلاوه در بعضی گونه ها رنگ گل سفید و رنگ میوۀ آن وقتی که برسد مایل به سفید و گرد و پهن شبیه سکّه است و خوشبو می باشد. این نوع اخیر که بی وزا گفته میشود در کتب طب سنتی انجدان طیب یا انجدان سفید نامبرده می شود.

مشخصات آنغوزه :

آنغوزه شيرة گياهي است كه از تيغ زدن ريشه يا پايين ساقه و يا قطع ساقه گياهان مولد آنغوزه از ناحية يقة گياه خارج مي شود و در طول تابستان به دست مي آيد و به دو صورت در بازار عرضه مي شود. يك نوع را كه آنغوزة اشكي گويند بسيار تميز ؛ بدون خاك و خاشاك و مرغوب است رنگ خارجي ان زرد مايل به قرمز يا قهوه اي و صاف و شفافت. از نظر ابعاد در حد فندق يا كمي بزرگتر يا كوچكتر در ابعاد نخود است رنگ مقطع آن سفيد است كه در مجاورت هوا به سرعت اكسيده شده و تيره مي شود.و نوع ديگر كه در بازار عرضه مي شود توده اي گفته مي شود كه با بي دقتي جمع آوري شده و مخلوط با خاك و خاشاك و برگ است و نامرغوب مي باشد طعم انغوزه گس در بعضي گونه ها تلخ و بويي شبيه بوي سير، متعفن و خيلي تند دارد.دركتب طب سنتي آنغوزه را به طور كلي با دو نام ذكر مي كنند يكي آنغوزه سفيد يا حلتيت طيب كه از انجدان طيب گرفته مي شود و ديگري آنغوزه سياه يا حلتيت منتن كه از انجدان منتن گرفته مي شود.

تركيب شيميايي:

از نظر تركيبات شيميايي ريشة گياه آنغوزه F.assa foetida داراي مواد آزارزيتوتانول، فروليك اسيد، اسانس روغني فرّار ، پينن ، آزولن ، موسيلاژ ، باسورين و ... مي باشد و در صمغ آنغوزه مقدار زيادي تانن (حدود 60 درصد ) و حدود 20 درصد صمغ و 5-4 درصد اسانس وجود دارد در برخي گونه ها در نمونه هاي آنغوزة اشكي مقدار اسانس تا 15 درصد نيز مي رسد.اسانس آنغوزه داراي بوي تعفن شبيه بوي سير است و اين بو در اثر وجود تركيبات سولفوره در آن است كه بيش از 50 درصد اسانس را تشكيل مي دهد.خواص – كاربردبراي صمغ آنغوزه درمناطق خاور دور خواص متعددي قائل هستند اين صمغ از ايران وافغانستان از طريق مغولستان به چين و ساير نواحي خاور دور وارد مي شود آنغوزه براي معالجة هيستري مفيد است [ليو]. به عنوان مقوي معده و براي كشتن كرم معده مصرف مي شود [روا] و بادشكن است .از نظر طبيعت طبق راي حكماي طب سنتي خيلي خيلي گرم ونسبتاً خشك است اگر آنغوزه را در آب حل كنند مايع سفيد رنگ شيري به دست مي آيد و از دارهاي ضد سم مي باشد حكماي مشرق زمين از قرنها پيش آنغوزه را به عنوان داروي ضد تشنج؛ ضد كرم و قاعده آور تجويز مي كردند و معتقد بودند كه براي بيماري هاي دماغي نظير فلج؛ رعشه ، سستي اعضا، ام الصبيان ( صرع كودكان) بسيار موثر و شفابخش است . اگر با فلفل و سداب مخلوط و خورده شود براي كزاز و اگر با سركه خورده شود براي اعصاب بسيار نافع است اگر با عسل خورده شود براي اعصاب بسيار نافع است.اگر با عسل مخلوط و به چشم ماليده شود براي تقويت بينايي چشم و قطع نزول آب ( آب سفيد) ودفع ناخنك چشم مفيد است اگر در روغن زيتون جوشانيده شود و چند قطره از آن را در گوش ريخته شود براي تسكيل درد گوش و كاهش كري كهنه و رفع طنين و صدا در گوش مفيد است . اگر بر دندان كرم خورده گذارده شود درد آن را تسكين مي دهد و اگر با انجير و زوفا مخلوط ودم كردة آن مضمضه شود نيز براي تسكين ورم دهان و با سركه براي اخراج زالوي در حلق مانده و اگر با زردة تخم مرغ خورده شود براي تسكيل سرفة خشك و درد پهلو و اگر با آب مخلوط و خورده شود براي رفع خشونت حلق و صاف كردن صدا نافع است و براي رفع نفخ نيز مفيداست اگر با داروهاي قابض خورده شود براي بند اوردن اسهال رطوبي مفيد است ضمناً با داروهاي مناسب و ضد كرم براي كشتن و اخراج كرم شكم و باز كردن خون بواسير نافع است اگرمقداري در حدود يك نخوديا كمي كمتر آن را لاي نان پخته گذارده و بلع شود و اين كار چند روز تكرار شود براي تحليل استسقاي سرد از هر نوع كه باشد ، نافع است و اگر با انجير خورده شود براي يرقان مفيد است . اگر با فلفل و مرّمي مخلوط وخورده شود براي ازدياد ترشح ادرار و عادت ماهيانه نافع است يعني قاعده آور است . شياف آن براي اخراج جنين مرده مفيد است واگر بر روي ورمها گذارده شود و يا ورمهاي رسيده شكافته شود براي اخراج چرك و خشك كردن آن مفيد است .
تنطور آنغوزه : آنغوزه نيم كوب شده 1 واحد و الكل 80 درجه 5 واحد . اين دو را با هم در ظرف سربسته اي مخلوط كرده و براي مدت ده روز مي گذارند كه خيس بخورد و گاه گاه به هم مي زنند و پس از آن با پارچه صاف مي كنند.اين تنطور از عوامل محرك و ضد تشنج و ضد هيستري است مقدار خوراك آن 10-1 گرم با يك پوسيون مي باشد و در موارد تنقيه 16-2 گرم از آن را مي توان استعمال كرد.