کمانچه یکی از سازهای موسیقی است. این ساز جز دسته سازهای زهی استو دارای 4 سیم می‌‌باشد. این سیمها به موازات تمام طول ساز امتداد دارد وصدای آن خیلی خوش و جذاب می‌‌باشد ولی کمی به اصطلاح تو دماغی.کاسه صوتیاین ساز از چوب توت است که با برش‌های از عاج تزیین شده است.
معمولاًاز زیر شیطانک کمانچه تا زیر دهانه کاسه در کمانچه‌های پشت بسته 28/5 و درکمانچه‌های پشت باز 31 سانتی متر است که این اندازه‌ها در کمانچه‌های نقاطمختلف کشور نسبی هستند ترکیب صدایی کمانچه آن را از نوع سازهای زیرصدا قرار داده البته در کمانچه‌های آلتو یت باس صدا نسبتاً یک اکتاو بم تراست در قدیم کمانچه را ستار پارسی میگفتند کمانچه را معمولاً با دو کوک چپو راست کوک می‌کنند چپ کوک معمولاً برای همراهی با خوانندگان زیر صدا(عمدتاً خانمها) و راست کوک معمولاً برای همراهی و جواب آواز بم صداها(عمدتاً آقایان) البته تمامی مطالب گفته شده نسبی هستند مثلاً در بعضینقاط ایران ممکن است طول دسته کمانچه به 35 سانت هم برسد .پیشینه کمانچهدر ایران به پیش از اسلام می‌‌رسد و در نواحی بلوچستان به نام غژك یا غیچکنامیده می‌شود ولی شمار سیمهای آن از کمانچه بیشتر است.نوازندگان مطرححال حاضر این ساز عبارت‌اند از اردشیر کامکار، داود گنجه‌ای، کیهان کلهر،سعید فرج پوری، علی اکبر شکارچی، فرج علیپور، هادی منتظری و سینا جهانآبادی
کمانچهبا صدای تو دماغی مربوط به سبک قدیم این ساز و در واقع شیوهٔ کمانچه نوازیاستاد اصغر بهاری است. اما امروز غیر از این سبک شیوهٔ کمانچه نوازی نوینهم وجود دارد که کیهان کلهر آن را بارورتر کرده.در دایره المعارف فارسی ج2 ذیل کمانچه آمده است: از سازهای زهی قدیم ایران و در واقع نوع تکامل یافته رباب، کاسه گرد و پایه آهنی دارد و مانند تار و ویولن سیمهای آن را با گوشی محکم و کوک می‌کنند، کمانی که با آن کمانچه را می نوازند کمانه نام دارد و همان است که در ویولن کلمهفرانسوی آرشه به معنی کمان کوچک جای آن را گرفته است.شادروان خالقی درکتاب سرگذشت موسیقی ایران، کمانچه را تکامل یافته رباب می نامد: ساز اخیررباب که اول دو سیم داشته و بعدها یک سیم دیگر به آن اضافه شده است و باکمانه به صدا در می آمده و همان است که ما امروز کمانچه می‌گوییم. و بههمین جا اضافه می‌کند از دوره صفویه به بعد کمانچه یکی از ارکان موسیقیایران به شمار آمده است. قسمت اصلی کمانچه کاسه آن است که به صورتهایمختلف ساخته می‌شود. کاسه کمانچه هنوز از نظر جنس چوب، اندازه‌ها و شکلیکسان و تثبیت شده نیست. از نظر شکل، کاسه‌ها را به صورت کروی یا مخروطناقص درست می‌کنند. کاسه‌هایی که به شکل مخروط ناقص هستند اکثرا پشت بازساخته می‌شوند.استفاده از این کمانچه‌ها در قسمت‌های مرکزی ایران به خصوصدر لرستان متداول است. این کمانچه‌ها صدایی پر قدرت و شفاف دارند و چونکاسهٔ سبک دارند، اجرای قطعاتی که نیاز به چرخیدن سریع کمانچه دارد بر رویاین کمانچه‌ها آسانتر است و این امتیازی است برای این نوع کمانچه. اینکمانچه‌ها اغلب سه سیم دارند ولی این روزها به تدریج دارای چهار سیممی‌شوند.کمانچه‌های پشت باز معمولاً از چوب توت و به صورت یک تکه ساختهمی‌شوند. کاسه‌های کروی به دو صورت یک تکه و ترکه‌ای هستند، در کمانچه‌هایترکه‌ای کاسه از به هم چسبیدن ترکه‌هایی که در روی قالب خم شده‌اند ساختهمی‌شود. ضخامت این کاسه‌ها کم است و به همین دلیل کاسه سبک است و چرخیدنکمانچه به سهولت صورت می‌گیرد. کاسه‌های یک تکه از چوبهای مختلف ،معمولاًاز گردو خراطی می‌شود.وزن کاسه از کاسه‌های ترکه‌ای بیشتر و چرخش کمانچهتا حدی مشکل است.صدای این نوع کمانچه‌ها زیاد مطلوب نیست، کمانچه‌هاییساخته می‌شود که تغریبا کروی است و از چوب توت به صورت دو تکه ساختهمی‌شود، این کمانچه‌ها چون دست باز هستند در تنظیم شکل و ضخامت واندازه‌های دهانه کمانچه دقت بیشتری دارند و خوش صدا هستند.قطر بیرونیکاسه کمانچه موسیقی سنتی معمولاً 20 سانتی متر است، در حالی که در مناطقمختلف ایران اندازه کاسه کمانچه متفاوت است، ترکمنها کمانچه با کاسه‌هایبسیار کوچک می سازند. در نقاط دیگر دنیا نیز که سازهاییشبیه به کمانچه ما دارند کاسه‌ها کوچک و غالبا از پوست نارگیل ساختهمی‌شود. دسته کمانچه بر خلاف کاسه تقریباً در یک شکل ساخته می‌شود. جنسدسته از چوب گردوو شکل آن مخروط ناقص و قطر آن در شیطانک 37 میلی متر و درمحل اتصال به کاسه 31 میلی متر است. طول دسته کمانچه 31 سانتی متر است. درگذشته کمانچه دارای سه سیم بوده است، گاهی دو سیم اول و دوم مضاعف انداختهمی شد و احتمالاً در تبعیت از ویولن بهچهار سیم تبدیل شده است.بنابراین چهار سیم و در نتیجه چهار گوشی بر رویدسته کمانچه قرار می‌گیرد، و این سیمها پس از رد شدن از روی شیطانک و عبوراز روی دسته و کاسه به سیم گیر وصل می‌شوند. بر روی دهانه کمانچه پوستکشیده می‌شود و این پوست معمولاً پوست دل گاو، پوست ماهی، پوست آهو و غیرهمی‌تواند باشد. خرک بر روی پوست قرار می‌گیرد و سیمها با فشار خرک را بهپوست می چسبانند..کمانچه به وسیله یک پایه که در قسمت سیم گیر به کاسه وصلشده است، روی پای نوازنده قرار می‌گیرد. آرشه کمانچه، که اسم اولیه اشکمانه بوده است، تشکیل شده است از یک چوب که از یک طرف انحنا دارد بابلندی 60 سانتی متر و موی دم اسب. موی آرشه کمانچه بر خلاف سازهای زهی غربیبر روی چوب محکم کشیده نمی‌شود، بلکه نوازنده است که به هنگان نوازندگی بهتناسب احساس فسار را بر روی سیم تغییر می دهد. چگونگی صدای کمانچه بهعواملی بستگی دارد که بعضی از آنها از این قرارند:جنس چوب، ضخامت در نقاطمختلف کاسه، شکل کاسه، اندازه‌های کاسه، چگونگی سطح کاسه از نظر تراش، نوعو ضخامت پوست، جنس و شکل و اندازه و محل قرار گرفتن خرک، چگونگی شیطانک،جنس سیم، زاویه اتصال دسته به کاسه. برای ساختن کمانچه‌ای با صدای دلخواهضمن در نظر داشتن عواملی که گفته شد سالها تجربه لازم است.
معمولاًاز زیر شیطانک کمانچه تا زیر دهانه کاسه در کمانچه‌های پشت بسته 28/5 و درکمانچه‌های پشت باز 31 سانتی متر است که این اندازه‌ها در کمانچه‌های نقاطمختلف کشور نسبی هستند ترکیب صدایی کمانچه آن را از نوع سازهای زیرصدا قرار داده البته در کمانچه‌های آلتو یت باس صدا نسبتاً یک اکتاو بم تراست در قدیم کمانچه را ستار پارسی میگفتند کمانچه را معمولاً با دو کوک چپو راست کوک می‌کنند چپ کوک معمولاً برای همراهی با خوانندگان زیر صدا(عمدتاً خانمها) و راست کوک معمولاً برای همراهی و جواب آواز بم صداها(عمدتاً آقایان) البته تمامی مطالب گفته شده نسبی هستند مثلاً در بعضینقاط ایران ممکن است طول دسته کمانچه به 35 سانت هم برسد .پیشینه کمانچهدر ایران به پیش از اسلام می‌‌رسد و در نواحی بلوچستان به نام غژك یا غیچکنامیده می‌شود ولی شمار سیمهای آن از کمانچه بیشتر است.نوازندگان مطرححال حاضر این ساز عبارت‌اند از اردشیر کامکار، داود گنجه‌ای، کیهان کلهر،سعید فرج پوری، علی اکبر شکارچی، فرج علیپور، هادی منتظری و سینا جهانآبادی
