Elias.F
عضو جدید
مقدمه
منطقة نزديك ساحل، منطقه اي است كه با توجه به شكست امواج و وجود جريان هاي خطرناكِ شكافنده(rip currents) مي تواند كاملاً براي مردم مخاطره آميز باشد. جريان هاي شكافنده توجه متخصصين منطقه ي نزديك ساحل را طي قرن اخير به خود معطوف كرده اند. اين جريان هاي مرموز و غيرقابل پيش بيني، به ناگهان ايجاد مي شوند و شناگران را به كام مرگ مي كشانند. البته طي نيم قرن گذشته، تلاش هاي بسياري براي درك طبيعت اين جريان ها، و دلايل ايجاد و اثرات آنها صورت گرفته است. اگرچه مشاهدات تجربي و بررسي هاي كيفي اساس بخش عمده اي از اين تلاش ها را تشكيل مي دهد، اما پيشرفت هاي اخير در تحليل و شبيه سازي عددي اين جريان ها، پژوهشگران را قادر ساخته است كه برخي تحليل هاي كمي در مورد جريان هاي شكافنده انجام دهند و به فرضياتي براي ساز و كار پيچيده ي توليد اين جريان ها دست يابند. .
تأثير جريان هاي شكافنده فقط به موضوع حفظ جان مردم در آبهاي ساحلي مربوط نمي شود، بلكه اين جريان ها اثرات قابل توجهي بر محيط عمومي ساحل دارند. ايجاد و تداوم اين جريان ها، محيط موج تابشي، گردش آب در منطقه ي خيزاب ساحلي، جهت انتقال رسوب، و سرانجام شكل خط ساحلي را تغيير مي دهد.
جريان شكافنده چيست؟
جريان شكافنده، جريان باريكي است كه به سوي دريا حركت مي كند. حركت اين جريان از داخل منطقه ي خيزاب ساحلي (surf zone) آغاز مي شود و تا خارج از خط شكست موج ادامه مي يابد. به طور كلّي، جريان هاي شكافنده آب حمل شده به سوي ساحل توسط امواج را به سمت دريا برمي گرداند. اين جريان ها بسته به شيب ساحل و فعاليت موج، عامل اصلي زهكشي آب به سوي دريا هستند.
جريان شكافنده به صورت نمايشي در شكل (1) نشان داده شده است.
شكل 1- جريان شكافنده به صورت نمايشي
هنگامي كه امواج مي شكنند، جريان هايي به موازات و عمود بر ساحل ايجاد مي شوند. وقتي دو جريان موازي ساحل از روبرو با يكديگر برخورد مي كنند، به دليل وجود گراديان (شيو) به سوي دريا برمي گردند و جريان شكافنده تشكيل مي شود. جريان شكافنده از سه بخش تشكيل مي شود: الف- جريان هاي تغذيه كننده، ب- باريكه ي جريان، و ج- سر جريان. عرض بخش باريكه ي جريان مي تواند به حدود 45 متر برسد. به علاوه، شدت جريان در سر قارچي شكل آن به ميزان قابل توجهي كاهش مي يابد. نمونه اي از تصوير يك جريان شكافنده كه گاهي از نقطه اي مرتفع قابل مشاهده است، در شكل (2) نشان داده شده است.
شكل 2- تصويري از يك جريان شكافنده
گاهي جريان هاي شكافنده به فواصل مشخصي از خط ساحلي مشاهده مي شوند.
تعداد و فواصل جريان هاي شكافنده از يكديگر به خصوصيات موج تابشي و ساحل و وجود سازه هاي ساحلي بستگي دارد. برخي نشانه هاي قابل رؤيت جريان هاي شكافنده عبارتند از:
- وجود تلاطم در سطح آب
- تفاوت در رنگ آب
- وجود خطي از آب كف آلود، خزه يا زباله هايي كه به سمت دريا حركت مي كنند.
- ايجاد و شكست در شكل موجي كه به سمت ساحل مي آيد.
به طور كلّي، جريان هاي شكافنده معمولاً در سواحلي مشاهده مي شوند كه داراي شيب نسبتاً ملايمي هستند. در اين گونه سواحل معمولاً منطقه ي شكست موج پهن تر است. بنابراين امواج در دوره ي زماني بلندتري مي شكنند و در نتيجه آب بيشتري به سمت ساحل منتقل مي شود. توجه داشته باشيد كه همين خصوصيت ساحل موجب مي شود كه مردمي كه به شنا در سواحل با شيب كم تمايل بيشتري دارند، در معرض خطر بيشتري قرار گيرند. به علاوه، افزايش ارتفاع موج تابشي مي تواند موجب افزايش امكان ايجاد جريان هاي شكافنده و سرعت آنها شود.
به طور كلّي، جريان هاي شكافنده موقتي و ناپايدارند. دور ي اين جريان ها به طور معمول حدود 10 تا20 دقيقه است و به ندرت مي توان جريان شكافنده اي با زمان تداوم حدود يك ساعت يا بيشتر يافت. البته ممكن است منطقه ي نزديك ساحل مورد نظر به تناوب در معرض وقوع گروهي از جريان هاي شكافنده ي متوالي قرار گيرد.
تندي جريان هاي شكافنده متغير است و امكان دارد اين تندي طي چند دقيقه به دليل ورود گروه هاي بزرگتري از امواج يا به علت ايجاد ناپايداري هايي در الگوي گردش آب در نزديكي ساحل، به سرعت افزايش يابد. اگرچه سرعت متوسط جريان هاي شكافنده حدود 5/0 متر بر ثانيه است، اما اين سرعت مي تواند به 5/2 متر در ثانيه نيز برسد.
علاوه بر عوامل مربوط به موج، ساحل، و سازه هاي ساحلي، برخي عوامل ديگر نيز بر نوع، طول مدت و قدرت جريان هاي شكافنده تأثير مي گذارند.
اين عوامل عبارتند از:
- نسيم هاي دريايي
- امواج كوچك تر از امواج گرانشي
- امواج تفرق يافته از جريان ها
- انرژي گروه هاي امواج توصيه هايي براي شناگران
هر ساله در فصل تابستان، تعداد زيادي از هموطنان براي استفاده از سواحل زيباي درياي خزر به استان هاي ساحلي مسافرت مي كنند و ضمن استفاده از مناظر بديع آن استانها، براي رهايي از گرما، تني به آب مي زنند. متأسفانه هر سال نيز تعدادي از اين هموطنان به دليل گرفتار شدن در جريان هاي شكافنده و يا آشنا نبودن به فن شنا غرق مي شوند.
بنابراين مي توان توصيه هاي زير را براي شناگراني كه در معرض جريان شكافنده قرار مي گيرند مطرح كرد:
• موقعي كه در مسير جريان شكافنده قرار گرفتيد، هيچگاه با آن مبارزه نكنيد و خلاف جهت جريان به سوي ساحل شنا نكنيد. چند دقيقه خود را روي آب نگه داريد يا اينكه به موازات ساحل شنا كنيد تا از جريان شكافنده خارج شويد. توجه داشته باشيد كه جريان يا حركت به سوي دريا، در آب دريا مستهلك مي شود و آنگاه به حالت مورب به طرف ساحل شنا كنيد (شكل 3).
شكل 3- جريان شكافنده و چگونگي خروج از آن
• اگر در حين شنا، موج بعدي به سوي شما نزديك شود تنها چند ثانيه نفس بگيريد و حدود يك متر زير آب برويد تا از ضربه ي موج در امان بمانيد.
• ناحيه اي كه موج در آن شكسته مي شود براي شناكردن مناسب نيست، و معمولاً دريا در خارج ناحيه ي شكست امواج (به طرف دريا) آرام تر است. بنابراين شناگري كه بتواند خود را روي سطح آب نگاه دارد، از جريان شكافنده در امان خواهد بود. البته به طور كلي فاصله گرفتن زياد از ساحل براي بيشتر شناگران قابل توصيه نيست.
• اگر همراه جريان شكافنده خود را به حالت شناور نگاه داشتيد و به خارج از محدوده ي شكست موج در سمت دريا وارد شديد، ابتدا نفس بگيريد و سپس تقاضاي كمك كنيد، آنگاه موازي با ساحل شنا كنيد تا به ناحيه اي آرام تر وارد شويد.
• اگر تشخيص داديد كه كمكي به شما نخواهد رسيد و بايد با توان خود به طرف ساحل برگرديد، همراه با موجي كه مي آيد خود را به ساحل برسانيد. البته هنگامي كه امواج بزرگي مي آيند خود را زير آب ببريد. توجه داشته باشيد كه ممكن است دوباره با جريان شكافنده به سوي دريا برويد و با موج بعدي به ساحل برگرديد. نكته ي مهم اين است كه روي امواج بزرگ خود را شناور نكنيد. بنابراين نفس بگيريد و در هنگام نزديك شدن امواج كوچك ابتدا موازي ساحل و سپس به حالت مورب خود را به ساحل برسانيد.
.......................................................................................................................................................................................
برگرفته از سايت مركز ملي اقيانوس شناسي
http://www.inco.ac.ir/HomePage.aspx?TabID=4775&Site=DouranPortal&Lang=fa-IR
منطقة نزديك ساحل، منطقه اي است كه با توجه به شكست امواج و وجود جريان هاي خطرناكِ شكافنده(rip currents) مي تواند كاملاً براي مردم مخاطره آميز باشد. جريان هاي شكافنده توجه متخصصين منطقه ي نزديك ساحل را طي قرن اخير به خود معطوف كرده اند. اين جريان هاي مرموز و غيرقابل پيش بيني، به ناگهان ايجاد مي شوند و شناگران را به كام مرگ مي كشانند. البته طي نيم قرن گذشته، تلاش هاي بسياري براي درك طبيعت اين جريان ها، و دلايل ايجاد و اثرات آنها صورت گرفته است. اگرچه مشاهدات تجربي و بررسي هاي كيفي اساس بخش عمده اي از اين تلاش ها را تشكيل مي دهد، اما پيشرفت هاي اخير در تحليل و شبيه سازي عددي اين جريان ها، پژوهشگران را قادر ساخته است كه برخي تحليل هاي كمي در مورد جريان هاي شكافنده انجام دهند و به فرضياتي براي ساز و كار پيچيده ي توليد اين جريان ها دست يابند. .
تأثير جريان هاي شكافنده فقط به موضوع حفظ جان مردم در آبهاي ساحلي مربوط نمي شود، بلكه اين جريان ها اثرات قابل توجهي بر محيط عمومي ساحل دارند. ايجاد و تداوم اين جريان ها، محيط موج تابشي، گردش آب در منطقه ي خيزاب ساحلي، جهت انتقال رسوب، و سرانجام شكل خط ساحلي را تغيير مي دهد.
جريان شكافنده چيست؟
جريان شكافنده، جريان باريكي است كه به سوي دريا حركت مي كند. حركت اين جريان از داخل منطقه ي خيزاب ساحلي (surf zone) آغاز مي شود و تا خارج از خط شكست موج ادامه مي يابد. به طور كلّي، جريان هاي شكافنده آب حمل شده به سوي ساحل توسط امواج را به سمت دريا برمي گرداند. اين جريان ها بسته به شيب ساحل و فعاليت موج، عامل اصلي زهكشي آب به سوي دريا هستند.
جريان شكافنده به صورت نمايشي در شكل (1) نشان داده شده است.
شكل 1- جريان شكافنده به صورت نمايشي
هنگامي كه امواج مي شكنند، جريان هايي به موازات و عمود بر ساحل ايجاد مي شوند. وقتي دو جريان موازي ساحل از روبرو با يكديگر برخورد مي كنند، به دليل وجود گراديان (شيو) به سوي دريا برمي گردند و جريان شكافنده تشكيل مي شود. جريان شكافنده از سه بخش تشكيل مي شود: الف- جريان هاي تغذيه كننده، ب- باريكه ي جريان، و ج- سر جريان. عرض بخش باريكه ي جريان مي تواند به حدود 45 متر برسد. به علاوه، شدت جريان در سر قارچي شكل آن به ميزان قابل توجهي كاهش مي يابد. نمونه اي از تصوير يك جريان شكافنده كه گاهي از نقطه اي مرتفع قابل مشاهده است، در شكل (2) نشان داده شده است.
شكل 2- تصويري از يك جريان شكافنده
گاهي جريان هاي شكافنده به فواصل مشخصي از خط ساحلي مشاهده مي شوند.
تعداد و فواصل جريان هاي شكافنده از يكديگر به خصوصيات موج تابشي و ساحل و وجود سازه هاي ساحلي بستگي دارد. برخي نشانه هاي قابل رؤيت جريان هاي شكافنده عبارتند از:
- وجود تلاطم در سطح آب
- تفاوت در رنگ آب
- وجود خطي از آب كف آلود، خزه يا زباله هايي كه به سمت دريا حركت مي كنند.
- ايجاد و شكست در شكل موجي كه به سمت ساحل مي آيد.
به طور كلّي، جريان هاي شكافنده معمولاً در سواحلي مشاهده مي شوند كه داراي شيب نسبتاً ملايمي هستند. در اين گونه سواحل معمولاً منطقه ي شكست موج پهن تر است. بنابراين امواج در دوره ي زماني بلندتري مي شكنند و در نتيجه آب بيشتري به سمت ساحل منتقل مي شود. توجه داشته باشيد كه همين خصوصيت ساحل موجب مي شود كه مردمي كه به شنا در سواحل با شيب كم تمايل بيشتري دارند، در معرض خطر بيشتري قرار گيرند. به علاوه، افزايش ارتفاع موج تابشي مي تواند موجب افزايش امكان ايجاد جريان هاي شكافنده و سرعت آنها شود.
به طور كلّي، جريان هاي شكافنده موقتي و ناپايدارند. دور ي اين جريان ها به طور معمول حدود 10 تا20 دقيقه است و به ندرت مي توان جريان شكافنده اي با زمان تداوم حدود يك ساعت يا بيشتر يافت. البته ممكن است منطقه ي نزديك ساحل مورد نظر به تناوب در معرض وقوع گروهي از جريان هاي شكافنده ي متوالي قرار گيرد.
تندي جريان هاي شكافنده متغير است و امكان دارد اين تندي طي چند دقيقه به دليل ورود گروه هاي بزرگتري از امواج يا به علت ايجاد ناپايداري هايي در الگوي گردش آب در نزديكي ساحل، به سرعت افزايش يابد. اگرچه سرعت متوسط جريان هاي شكافنده حدود 5/0 متر بر ثانيه است، اما اين سرعت مي تواند به 5/2 متر در ثانيه نيز برسد.
علاوه بر عوامل مربوط به موج، ساحل، و سازه هاي ساحلي، برخي عوامل ديگر نيز بر نوع، طول مدت و قدرت جريان هاي شكافنده تأثير مي گذارند.
اين عوامل عبارتند از:
- نسيم هاي دريايي
- امواج كوچك تر از امواج گرانشي
- امواج تفرق يافته از جريان ها
- انرژي گروه هاي امواج توصيه هايي براي شناگران
هر ساله در فصل تابستان، تعداد زيادي از هموطنان براي استفاده از سواحل زيباي درياي خزر به استان هاي ساحلي مسافرت مي كنند و ضمن استفاده از مناظر بديع آن استانها، براي رهايي از گرما، تني به آب مي زنند. متأسفانه هر سال نيز تعدادي از اين هموطنان به دليل گرفتار شدن در جريان هاي شكافنده و يا آشنا نبودن به فن شنا غرق مي شوند.
بنابراين مي توان توصيه هاي زير را براي شناگراني كه در معرض جريان شكافنده قرار مي گيرند مطرح كرد:
• موقعي كه در مسير جريان شكافنده قرار گرفتيد، هيچگاه با آن مبارزه نكنيد و خلاف جهت جريان به سوي ساحل شنا نكنيد. چند دقيقه خود را روي آب نگه داريد يا اينكه به موازات ساحل شنا كنيد تا از جريان شكافنده خارج شويد. توجه داشته باشيد كه جريان يا حركت به سوي دريا، در آب دريا مستهلك مي شود و آنگاه به حالت مورب به طرف ساحل شنا كنيد (شكل 3).
شكل 3- جريان شكافنده و چگونگي خروج از آن
• اگر در حين شنا، موج بعدي به سوي شما نزديك شود تنها چند ثانيه نفس بگيريد و حدود يك متر زير آب برويد تا از ضربه ي موج در امان بمانيد.
• ناحيه اي كه موج در آن شكسته مي شود براي شناكردن مناسب نيست، و معمولاً دريا در خارج ناحيه ي شكست امواج (به طرف دريا) آرام تر است. بنابراين شناگري كه بتواند خود را روي سطح آب نگاه دارد، از جريان شكافنده در امان خواهد بود. البته به طور كلي فاصله گرفتن زياد از ساحل براي بيشتر شناگران قابل توصيه نيست.
• اگر همراه جريان شكافنده خود را به حالت شناور نگاه داشتيد و به خارج از محدوده ي شكست موج در سمت دريا وارد شديد، ابتدا نفس بگيريد و سپس تقاضاي كمك كنيد، آنگاه موازي با ساحل شنا كنيد تا به ناحيه اي آرام تر وارد شويد.
• اگر تشخيص داديد كه كمكي به شما نخواهد رسيد و بايد با توان خود به طرف ساحل برگرديد، همراه با موجي كه مي آيد خود را به ساحل برسانيد. البته هنگامي كه امواج بزرگي مي آيند خود را زير آب ببريد. توجه داشته باشيد كه ممكن است دوباره با جريان شكافنده به سوي دريا برويد و با موج بعدي به ساحل برگرديد. نكته ي مهم اين است كه روي امواج بزرگ خود را شناور نكنيد. بنابراين نفس بگيريد و در هنگام نزديك شدن امواج كوچك ابتدا موازي ساحل و سپس به حالت مورب خود را به ساحل برسانيد.
.......................................................................................................................................................................................
برگرفته از سايت مركز ملي اقيانوس شناسي
http://www.inco.ac.ir/HomePage.aspx?TabID=4775&Site=DouranPortal&Lang=fa-IR
آخرین ویرایش:
