جالب خواهد بود اگر نیم نگاهی به گذشته نه چندان دور بیاندازیم، به زمانی که پیشبینیهایی در مورد تأثیر فناوری نانو بر صنعت ارائه میشد. بسیاری از صاحب نظران تغییرات اساسی را در صنعت پیشبینی میکردند به طوری که به فناوری نانو از دریچه نگاه به فناوریهای برتر همچون اینترنت نگاه میشد. حال اگر از دریچه سال 2020 به قضیه نگاه کنیم آن وقت خواهیم گفت که ما میبایستی به یک صنعت بهای بیشتری میدادیم، به صنعتی که پیش قراول تغییرات صنعتی از زمان موتور بخار تا زمان جهانی سازی بوده است این صنعت، صنعت نساجی است.
جالب خواهد بود اگر نیم نگاهی به گذشته نه چندان دور بیاندازیم، به زمانی که پیشبینیهایی در مورد تأثیر فناوری نانو بر صنعت ارائه میشد. بسیاری از صاحب نظران تغییرات اساسی را در صنعت پیشبینی میکردند به طوری که به فناوری نانو از دریچه نگاه به فناوریهای برتر همچون اینترنت نگاه میشد. حال اگر از دریچه سال 2020 به قضیه نگاه کنیم آن وقت خواهیم گفت که ما میبایستی به یک صنعت بهای بیشتری میدادیم، به صنعتی که پیش قراول تغییرات صنعتی از زمان موتور بخار تا زمان جهانی سازی بوده است این صنعت، صنعت نساجی است.
در حالی که نمایشگاه فناورینانو در گوشهای از موزه علمی لندن برگزار میگردد، نوای ورود این فناوری به صنعت از طریق موتور بخار که انقلاب صنعتی بریتانیا را رقم میزند به گوش میرسد، انقلابی که نساجی در آن نقش اساسی ایفا میکند. از زمانی که John Key اولین ماشین پرواز را در سال 1733 ساخت تا زمانی که اولین رنگ در سال 1856 ساخته شود، صنعت نساجی رابطه نزدیک و نقش پشتیبان را در برابر فناوریهای جدید داشته است. برای توضیح این نقش در فناوری نانو در سالیان اخیر کافی است به شلوارهای ضد لک اشاره کرد، زیرا زمانی بود که هر کس قصد داشت مثالی از محصولات فناوری نانو بزند شلوارهای ضد لک در اولین ردیف لیست ارائه شده قرار میگرفت.
حال با نگاهی دقیق به تأثیر فناوری نانو بر صنعت نساجی یعنی، نگاهی فراتر از محصولاتی نظیر نانوشلوارها، میتوان به ارزش واقعی این صنعت پی برد. با توجه به نتایج به دست آمده از پروژه انجام شده در واحد مطالعات استراتژی فناوری نانو دانشگاه Queen Mary و College Of Fashion بازار حاصل از فروش محصولات نساجی مبتنی بر فناوری نانو تا سال 2007 به 6/13 میلیارد دلار خواهد رسید. در گزارش اخیر تحت عنوان "Nanotechnology" این بازار به 115 میلیارد دلار در سال 2012 خواهد رسید. نگاهی عمیق به این اعداد، خواهیم یافت، بخش نساجی با ادغام فناوریهای نوین و جهانیسازی با نیاز مشتریان تغییر ناگهانی کرده است. با قدمزدنی کوتاه در فروشگاهها و مراکز خرید پی خواهیم برد که صنعت نساجی با اعمال تغییراتی بنیادین در رنگ، بافت و ظاهر محصولات توانسته است گامی بلند در این صنعت در 100 سال اخیر بردارد و جایگاه فعلی این صنعت با ساختار اولیه بافت منسوجات در گذشته تفاوت اساسی دارد.
در یک صنعت مانند نساجی همه قسمتهای بازار به یک میزان از ورود فناوری جدید تأثیرپذیر نخواهند بود. در بازاری که قیمت حرف اول را میزند و نقشتعیین کننده دارد، فناورینانو تأثیرگذاری چندانی نخواهد داشت. البته فناوری نانو در جهت افزایش عایدی این صنعت مؤثر خواهد بود، ولی این تأثیر به ندرت به افزایش بیش از یک درصد فعلی بازار خواهد انجامید. البته اگر یک درصد از 3 تریلیون دلار بازاری را که در سال 2012 متصور هستیم را حساب کنید رقم قابل توجهی خواهد شد.
در این بازاری که رقابت و تغییر در آن موج میزند، تولید کنندگان و فروشندگان به دنبال سلیقه و نیاز مشتریان هستند و در نهایت میخواهند با عملکرد بهتر، قیمتها را تعدیل کنند. تعدادی از شرکتها سعی در تشخیص نیاز بازار و مطابقت محصولات خود با سلیقه مشتریان دارند، آنها با رویکرد به نوآوری در فناوریهایی نظیر نانو به این مهم دست مییابند.
شرکتهای نساجی آمریکا و اروپا در جستجوی رویکرد مناسب، جهت تعدیل قیمتها و افزایش امکان رقابت در بازار هستند. قدرت مانور فناوری نانو در صنعت نساجی در زمینههایی مانند مصارف پزشکی، نظامی و تجهیزات پزشکی بیشتر خواهد بود که قیمت در درجه اول اهمیت قرار ندارد، یعنی کیفیت بر قیمت ارجح است، در این میان صنعت نساجی گام در راهی نهاده است که برخی از صنایع قبلاً آن را طی کردهاند و این صنعت با تبدیل نوآوری به محصول باعث افزایش ارزش تولید گردیده است. همین سیاست باعث شده تا شرکتهای نساجی، مالک بسیاری از پتنتها باشند. بر این اساس بیش از 50 درصد از شرکتهای نساجی فعال در عرصه نانو مالکیتی آمریکایی داشته ولی کارخانههای آنها در آسیا قرار دارد. کاربرد فناوری نانو در صنعت نساجی در چیدمان تار و پود منسوجات نیست، بلکه بیشترین اثرگذاری را این فناوری در سنتز الیاف و اصلاح الیاف طبیعی دارد. این مسئله در کشورهایی که منابع غنی از الیاف طبیعی مانند کتان دارند فرصت خوبی جهت شکوفایی این صنعت با کمک فناوری نانو ایجاد کرده است. ورود فناوری نانو به صنعت نساجی تنها نمونه بارز نفوذ فناوریهای نوین به صنایع قدیمی نیست، نمونههای بسیاری از این قبیل وجود داشتهاند و البته آخرین نمونه هم نخواهند بود.
جالب خواهد بود اگر نیم نگاهی به گذشته نه چندان دور بیاندازیم، به زمانی که پیشبینیهایی در مورد تأثیر فناوری نانو بر صنعت ارائه میشد. بسیاری از صاحب نظران تغییرات اساسی را در صنعت پیشبینی میکردند به طوری که به فناوری نانو از دریچه نگاه به فناوریهای برتر همچون اینترنت نگاه میشد. حال اگر از دریچه سال 2020 به قضیه نگاه کنیم آن وقت خواهیم گفت که ما میبایستی به یک صنعت بهای بیشتری میدادیم، به صنعتی که پیش قراول تغییرات صنعتی از زمان موتور بخار تا زمان جهانی سازی بوده است این صنعت، صنعت نساجی است.
در حالی که نمایشگاه فناورینانو در گوشهای از موزه علمی لندن برگزار میگردد، نوای ورود این فناوری به صنعت از طریق موتور بخار که انقلاب صنعتی بریتانیا را رقم میزند به گوش میرسد، انقلابی که نساجی در آن نقش اساسی ایفا میکند. از زمانی که John Key اولین ماشین پرواز را در سال 1733 ساخت تا زمانی که اولین رنگ در سال 1856 ساخته شود، صنعت نساجی رابطه نزدیک و نقش پشتیبان را در برابر فناوریهای جدید داشته است. برای توضیح این نقش در فناوری نانو در سالیان اخیر کافی است به شلوارهای ضد لک اشاره کرد، زیرا زمانی بود که هر کس قصد داشت مثالی از محصولات فناوری نانو بزند شلوارهای ضد لک در اولین ردیف لیست ارائه شده قرار میگرفت.
حال با نگاهی دقیق به تأثیر فناوری نانو بر صنعت نساجی یعنی، نگاهی فراتر از محصولاتی نظیر نانوشلوارها، میتوان به ارزش واقعی این صنعت پی برد. با توجه به نتایج به دست آمده از پروژه انجام شده در واحد مطالعات استراتژی فناوری نانو دانشگاه Queen Mary و College Of Fashion بازار حاصل از فروش محصولات نساجی مبتنی بر فناوری نانو تا سال 2007 به 6/13 میلیارد دلار خواهد رسید. در گزارش اخیر تحت عنوان "Nanotechnology" این بازار به 115 میلیارد دلار در سال 2012 خواهد رسید. نگاهی عمیق به این اعداد، خواهیم یافت، بخش نساجی با ادغام فناوریهای نوین و جهانیسازی با نیاز مشتریان تغییر ناگهانی کرده است. با قدمزدنی کوتاه در فروشگاهها و مراکز خرید پی خواهیم برد که صنعت نساجی با اعمال تغییراتی بنیادین در رنگ، بافت و ظاهر محصولات توانسته است گامی بلند در این صنعت در 100 سال اخیر بردارد و جایگاه فعلی این صنعت با ساختار اولیه بافت منسوجات در گذشته تفاوت اساسی دارد.
در یک صنعت مانند نساجی همه قسمتهای بازار به یک میزان از ورود فناوری جدید تأثیرپذیر نخواهند بود. در بازاری که قیمت حرف اول را میزند و نقشتعیین کننده دارد، فناورینانو تأثیرگذاری چندانی نخواهد داشت. البته فناوری نانو در جهت افزایش عایدی این صنعت مؤثر خواهد بود، ولی این تأثیر به ندرت به افزایش بیش از یک درصد فعلی بازار خواهد انجامید. البته اگر یک درصد از 3 تریلیون دلار بازاری را که در سال 2012 متصور هستیم را حساب کنید رقم قابل توجهی خواهد شد.
در این بازاری که رقابت و تغییر در آن موج میزند، تولید کنندگان و فروشندگان به دنبال سلیقه و نیاز مشتریان هستند و در نهایت میخواهند با عملکرد بهتر، قیمتها را تعدیل کنند. تعدادی از شرکتها سعی در تشخیص نیاز بازار و مطابقت محصولات خود با سلیقه مشتریان دارند، آنها با رویکرد به نوآوری در فناوریهایی نظیر نانو به این مهم دست مییابند.
شرکتهای نساجی آمریکا و اروپا در جستجوی رویکرد مناسب، جهت تعدیل قیمتها و افزایش امکان رقابت در بازار هستند. قدرت مانور فناوری نانو در صنعت نساجی در زمینههایی مانند مصارف پزشکی، نظامی و تجهیزات پزشکی بیشتر خواهد بود که قیمت در درجه اول اهمیت قرار ندارد، یعنی کیفیت بر قیمت ارجح است، در این میان صنعت نساجی گام در راهی نهاده است که برخی از صنایع قبلاً آن را طی کردهاند و این صنعت با تبدیل نوآوری به محصول باعث افزایش ارزش تولید گردیده است. همین سیاست باعث شده تا شرکتهای نساجی، مالک بسیاری از پتنتها باشند. بر این اساس بیش از 50 درصد از شرکتهای نساجی فعال در عرصه نانو مالکیتی آمریکایی داشته ولی کارخانههای آنها در آسیا قرار دارد. کاربرد فناوری نانو در صنعت نساجی در چیدمان تار و پود منسوجات نیست، بلکه بیشترین اثرگذاری را این فناوری در سنتز الیاف و اصلاح الیاف طبیعی دارد. این مسئله در کشورهایی که منابع غنی از الیاف طبیعی مانند کتان دارند فرصت خوبی جهت شکوفایی این صنعت با کمک فناوری نانو ایجاد کرده است. ورود فناوری نانو به صنعت نساجی تنها نمونه بارز نفوذ فناوریهای نوین به صنایع قدیمی نیست، نمونههای بسیاری از این قبیل وجود داشتهاند و البته آخرین نمونه هم نخواهند بود.
افراد مقاله : پرویز خانجانزاده (نویسنده مسئول)