مان های ایران

[Sorin Z]

مان چیست ؟



مان ترشحات شيرين مزه ي گياهي را گويند كه بر اثر عواملي نظير حشرات بر روي اندام هاي جوان يا عكس العمل گياه در مقابل برخي عوامل مكانيكي و يا حرارت محيط به بيرون از بافت ها صورت مي گيرد.


تنوع اقليمي و پوشش غني فون و فلور در کشور ايران سبب ظهور مان هايي منحصر به فرد با فرمولاسيون خاص و مکانيسم توليد پيچيده شده است که بومی ایران محسوب می شوند .

 

[Sorin Z]

تفاوت مان با رزین و صمغ

صمغ و رزين قبل و بعد از تراوش به خارج از بافت داراي ماهيتي يكسان است ، هر چند پس از تراوش دستخوش تغييرات تدريجي خواهد بود. لكن تشكيل ماهيت مان ها با عمل تراوش هم سو و هم زمان مي باشد.

 

[Sorin Z]

مان های ایران


ترنجبين حاصل فعاليت نوعی زنجرک بر روي گياه خارشتر.

شكر تيغال، حاصل فعاليت سخت بالپوشاني بر روي گونه هايی متعلق به خانواده كاسني.

بيد خشت يا بيد انگبين، حاصل از فعاليت شته سياه بيد بر روی انشعابات جوان گونه هايي از جنس بيد.

 

[Sorin Z]

آشنایی با گیاهان تولید کننده مان

خار شتر Alhagi graecorum

• گیاهی است چند ساله و از خانواده Fabaceae.

• بوته‌های آن نیمه‌ درختچه‌ای و نیمه‌چوبی است که تا ارتفاع ۵۰ تا ۱۵۰ سانتی‌متر می‌رسد.

• مقاوم به سرما و دارای ریشه عمیق است و به آب کمی نیاز دارد.

• بومی استان خراسان، بخصوص مناطق مرکزی و جنوبی استان می باشد.

• خارشتر از نظر پزشکی سنتی دارای طبع سرد و برای رفع صفرا و سنگ کلیه و مثانه مؤثر است.

 

[Sorin Z]

آشنایی با ترنجبین


به صورت گلوله هايي ريز و سفيد رنگ (گاهی زرد رنگ كمي متمايل به قهوه اي ) ديده ميشود.


نام اصلی آن ترانگبین است.


دارای دکستروز ساکارز و مانیت (همان ماده شیرین که به میزان 50 – 40% وجود دارد ) و نشاسته است.


این مان حاصل تغذیه یک نوع زنجرک از سرشاخه ها ی گیاه خارشتر است که پس تغییرات متابولیسمی آن را دفع می کند.


شاخه ها و برگهایی را که دارای صمغند جمع آوری کرده و در آب شستشو می دهند، سپس آن آب را می جوشانند تا بخار شود و ترنجبین به صورت بلورهایی متبلور گردد.

 

[Sorin Z]

ادامه دارد........

 

[Sorin Z]

گیاه بعدی که از آن مان تهیه میشود تیغال است:

تیغالEchinops bannaticus

گیاهی است علفی ـ چند ساله از تیره کاسنی که غالبا" در حاشیه مزارع و کوهپایه ها میروید.

ارتفاع آن حدود ۲۰ـ ۵۰ سانتی متر.

گل اذین کلاهپرکی آن به شکل کره خاردار با گلچه های لوله ای فراوان به رنگ آبی تیره و صورتی.

بومی ایران بخصوص در خراسان، اصفهان، کرمان و...

 

[Sorin Z]

آشنایی با مان شکر تیغال

مان شكر تيغال حاصل فعاليت تغذيه اي- ترشحي لاروهاي سنين مختلف سوسک لارینوس بوده كه با تغذيه از بافتهاي گياه ميزبان، مواد گياهي را گرفته و پس از صرف مقداري از آن جهت فعاليتهاي متابوليسمي، مازاد آن همراه با ترشحات غدد بزاقي به صورت مان (پيله) ظاهر ميگردد.

سلولز، نشاسته و قندى به نام تری هالوز که در آن یك ماده ى ضد حساسیت نیز وجود دارد.

 

[Sorin Z]

شیر خشت Cotoneaster horizontalis

گیاهی است چوبی و درختچه ای، از تیره ی گل سرخیان .

به ارتفاع 3تا8 متر می رسد .

دارای گل های صورتی تا قرمز و میوه های شفت .

در مناطق شمالی ایران مانند منجیل، رود بار، آذربایجان و ... یافت می شود.

 

[Sorin Z]

آشنایی با مان شیر خشت
تحت شرايط خشكي و حرارت به صورت ترشحات شبنم مانند بر پوست انشعابات مختلف درختچه ها.

این محصول در سال هاى خشك بیشتر از سال هاى بارانى است .

ماده ای سفید رنگ کمی مایل به زرد و شیرین.

به طور کلی قندهایی مانند گلوکوز ، ساکاروز و ضمناً مادة شیرین دیگری به نام مانیت و مقدار جزیی لیگنین.

 

[Sorin Z]

گزها

شامل سه نوع معروف : گز خوانسار، گز شهداد و گز علفی.

محل انتشار آنها دامنه های زاگرس بین تهران تا اصفهان وکاشان، یزد، شیراز، کرمان وشهداد تا زاهدان و بندرعباس.

از انگبين‏هاي مخصوص ايران بوده که در جاهاي ديگر تاكنون به عمل نيامده است.

گز انگبين وگز علفي از بهترين نوع انگبين های غذايي هستند.


گون Astragalus adsendens

درختچه‌ای چندساله و خودرو با ساقه چوبی است.

ارتفاع آن به ۱ـ۵/۰ متر می‌رسد.

رشد شاخه‌ها بیشتر در جهت افقی و کمی متمایل به طرف بالاست.

منطاق کوهستانی زاگرس از غرب ارومیه تا زردکوه و سبزکوه بختیاری پراکندگی دارد.

 

[Sorin Z]

گز خوانسار

در اثر تغذیه حشره پسیل( مرحله پورگی) از شیره برگچه ها و سرشاخه های گیاه گون حاصل می شود.


این ماده زمان خروج از بدن حشره به صورت رشته های خمیری بی رنگ و شفاف است که بلافاصله در مجاورت هوای محیط خشک می شود.


شكرك آن‏ها بلورين و شيرين است.


ترکیبات انگبین شامل قندهای احیاءکننده، ساکاروز، رطوبت و ترکیبات غیرمحلول مقداري صمغ و لعاب و مواد معدني است.


به علت داشتن صمغ و لعاب چسبنده بوده و به پارچه مي‏چسبد، بنابراین از پرده‏اي با جنس پوست بز استفاده می شود.


با يك چوب دستي به برگها و ساقه‏ها مي‏زنند و آن را استخراج می کنند.

 

[Sorin Z]

بلوط Quercus coccifera

بلوط درخت خزان پذیر بومی مناطق معتدله که در ایران در جنگهای کردستان ، لرستان و کهکیلویه می روید.


برگ های آن پنجه ای و مانند انگشتان دست می باشد.

گز علفی

از نوعي بلوط بدست مي‏آيد.


در سواحل دریای خزر نيز به مقدار زياد به عمل مي‏آيد.


شكرك روي برگ بلوط گز در اثر گزش نوعي حشره بر روى جوانه هاى درخت توليد مي‏شود.

صمغ و لعاب بيشتری نسبت به گز خوانسار دارد.

علاوه بر مصرف دارويي نوعي شيريني به نام باسلق با آن می سازند.

برای استفاده از گز شاخه های درخت را تکان می دهند تا دانه های گز به زمین بریزد.

 

[Sorin Z]

گز Tamarix gallica
گياهانی مقاوم به خشکي و سازگار با شرايط سخت بيابان.


ارتفاع این درخت کوچک به 6 – 10 متر می رسد.


داراي برگهايي به رنگ سبز نسبتاً مات ، باريك ، نوك تيز وگل هایی مجتمع و به صورت سنبله هاي دراز.


نواحي جنوبي ايران و اراضی شوره زار و مناطق خشک و نیم خشک مي رويد.


گز شهداد

شهداد ماده اي است به رنگ سفيد مايل به زرد با طعمي شيرين و ملايم كه بر اثر گزش نوعی حشره به اندازه تقريبي يك نخود روی تنه گیاه بدست می آید.

پشه گز حشراتی كوچك هستند كه در برگها و ساقه‏هاي گونه های گز خانه مي‏سازند.


این پشه به هر قسمت ساقه گياه كه داراي بافت نرم است حمله می کند.


حشره شيره پرورده خارج شده از محل زخم را بلعیده و پس از دفع آن روی تنه، مان به تدريج سفت مي شود .


اولين بارندگي در منطقه باعث عدم ترشح شيره مي‌گردد.

 

[Sorin Z]

بید خشت، ترنجبین و شکر تیغال از گروه انگبین های دارویی هستند .


گز انگبین، گز علفی و گز شهداد مصرف خوراکی دارند .


کیفیت در انگبین ها به دو عامل بستگی دارد:

يكي حشره مناسب

درخت مخصوص آن


اسرار ساختمان انگبين‏ها هنوز بر دانشمندان كشف نشده(ساختن مواد قندي بوسيله حشرات مغاير اصول طبيعت )

همه مان ها داراى ویتامین هاى مختلف ، مخصوصا ویتامین D ،املاح زیاد مخصوصا كلسیم و به همین جهت است كه براى معالجه و پیشگیرى نرمى استخوان اثرى نیكو و مؤ ثر دارند.


مانیت که شیرینی اصلی مان هاست، به ظاهر نوعی قند است ولی جزء الکل ها می باشد.


این الکل مانند سایر الكل ها خاصیت ضدعفونى كننده دارد و میكربها را از بین مى برد و با این حال هیچگونه ضرر و حساسیت ندارد.

 

[Sorin Z]

پایان






​

 

[آیورودا]

گـََز یا گِز درختی است کهن سال، این درخت به علت رسیدن ریشه‌اش به آب سطحی زمین عمر طولانی می‌آورد، گویند که در بعضی مناطق گرمسیر بیش از هزار سال عمر کرده‌است. غالباً بیشترین ارتفاع این درخت به ۱۰ تا ۱۵ متر می‌رسد. درخت گز از خانوادهٔ Tamarix است و در نقاط مختلفی از دنیا از جمله ایران می‌روید.
[h=2]درختی زیبا :
درختی است زیبا دارای برگهایی باریک، نوک تیز و فشرده به هم دارد. از شاخه‌های این درخت ماده‌ای به خارج ترشح می‌شود که به گز انگبین موسوم است و دارای ساکارز، موسیلاپ و پراکسیداز است. و به علت شور بودن برگهای آن فقط شتر و شترسانان از آن استفاده می‌کنند، اما برای تغذیهٔ سایر حیوانات دیگر نا مرغوب است.[/h]در ایران پنج گونه از درخت گز می‌روید: گز شاهی که گاهی از ۱۵ متر هم فراتر می‌رود، گز خوانسار یا گز انگبین که از آن انگبین تهیه می‌شود، یلقون (با اسم علمی تاماریکس پالازی) که در حوالی کرج یافت می‌شود، تاماریکس تتراندر که در حوالی شیراز می‌روید و تمیس که در جنگل‌های شمالی ایران دیده می‌شود
شیرینی گز
نوشتار اصلی: گز (شیرینی)
شیرینی ای که در نواحی اصفهان و بلداجی به نام گز ساخته می‌شود نیز نام خود را از شهد ترشح یافته از پسیل گز که اختصاصا برروی این درختچه جایگیر می‌شود گرفته‌است. ارزش گز انگبین در این است که یکی از معدود قندهای فروکتوز به تنهایی در طبیعت می‌باشد.