آتاتورک
مصطفی (1881) افسر ارتش امپراتوری عثمانی بود. به دنبال شکست عثمانی در جنگ جهانی اول در مقابل خلیفه که بعد از شکست تن به خواسته های بی شمار متفقین داده بود در آمد و از سوی دیگر با ساماندهی مردم به مقابله با یونانیانی که به برخی شهرهای ترکیه وارد شده بودند پرداخت و ضمن شکست دادن آنها ترکیه امروزی را بنیان نهاد. هر چند در جریان این جنگ بسیاری از مردم عادی شهرهای یونانی نشین نیز جان باختند و بخشهای غیر ترک نشین در آتش سوزانده شد.( Eric:119)
آتاتورک در چهار مرحله خلافت عثمانی را ملغی ساخت:
الف)تصویب قانون اساسی و اعطای حاكمیت به ملت در مجلس ترکیه: در 20 ژانویه 1921، مدتی پیش از آن كه جنگ پایان پذیرد، كمال مجلس موقت آنكارا را وادار ساخت تا قانون اساسیای را تصویب كند براساس آن حاكمیت بلااستثنا و بلاشرط متعلق به ملت است.
ب)جدایی سلطنت و خلافت و الغای سلطنت: روز اول نوامبر 1922 شش هفته بعد از خاتمه جنگ، بر اساس طرحی كه مصطفی كمال به مجلس كبیر ارائه داد، خلافت و سلطنت از هم جدا شدند و سلطنت ملغی گردید
ج)تاسیس جمهوری: 29 اكتبر مجلس بعد از بحث و جدل بسیار قانونی را به تصویب رسانید كه براساس آن نوع حكومت كشور تركیه جمهوری شد و آتاتورك به عنوان اولین رئیس جمهور تركیه تعیین شد.
د)الغای خلافت: در روز سوم مارس 1924 سه قانون از تصویب مجلس گذشت: خلع خلیفه، انحلال خلافت و اخراج كلیه اعضای خاندان عثمانی از تركیه. (رابینسون:290 و لوییس:356 و باربر:264 و ایگدمیر:132 و Eric: 119 و Zurcher,2000:256)
در سوم اسفند 1299/21 فوریه 1921 رضاخان در کودتایی که تنها 5 کشته داشت، پایتخت را به اشغال خود درآورد
رضا شاه
رضا شاه در 24 اسفند 1255 ه.ش مطابق با 16 مارس 1877 م در قصبه آلاشت از توابع سواد كوه مازندران به دنیا آمد. (قاضی1372: 4) از پانزده سالگی به عنوان قزاق پیاده به فوج سوادكوه پیوست. (عاقلی1377: 21ـ17)
در سوم اسفند 1299/21 فوریه 1921 رضاخان در کودتایی که تنها 5 کشته داشت، پایتخت را به اشغال خود درآورد.
(معظمپور1383: 82) شاه ناچار شد سیدضیاء الدین طباطبایی را نخست وزیر و فرماندهی دیویزیون (لشكر) قزاق را به رضاخان بدهد. رضاخان نیز به سردار سپهی ملقب گشت و بعد از مدتی وزیر جنگ نیز گشت. (عاقلی:31) شاه در 9 آبان 1302/1923 رضاخان را به نخستوزیری منصوب و روز 11 آبان ایران را به قصد اروپا ترك كرد. عزیمت احمدشاه از قضا فردای روزی بود كه سلطان محمد ششم پادشاه عثمانی از سلطنت كنارهگیری كرد و در تركیه اعلام جمهوی شد و ژنرال مصطفی كمال پاشا به ریاست جمهوری كشور جدید تركیه برگزیده شد.
رضاخان در 9 آبان 1302/1923 نخستوزیر شد و دو سال بعد در 9 آبان 1304/1925 سلطنت قاجار را ملغی كرد و در 22 آذر پادشاه شد. وی در 25 شهریور 1320/1941 از سلطنت كنارهگیری كرد و در 4 مرداد 1323/1944 در ژوهانسبورگ درگذشت. (عاقلی:65ـ40)