•▪● واکنش های شیمیایی ●▪•

[fa7alveh]

​

واکنش شیمیایی چیست ؟

یک تغییر شیمیایی است.

در آن پیوندهای مواد واکنش دهنده شکسته شده و پیوند های مواد محصول تشکیل می شود.

(ساختن یا بازسازی )
محصول( محصولات ) <---------------------------------- واکنش دهنده ها

​

شواهد انجام واکنش شیمیایی :

1. تغییر در رنگ ( ناگهانی )

2. تغییر در دما

3. تغییر در بو

4. تغییر در طعم

5. تشکیل رسوب ( یا کدر شدن )

6. تولید گاز ( حباب زدن )

7. تولید گرما ، نور و صدا

 

[fa7alveh]

​

معادله ها ی شیمیایی :



1. معادله کلی :

بازنویسی کوتاه واکنش های شیمیایی مثل معادله ی زیر :

H2 + O2 ---------------->H2O




​

2. معادله فرمولی :

2H2 (g) + O2 (g) ----------> 2H2O (l)


​

شامل حالت های ماده است :

- ( s ) جامد
- ( l ) مایع
- ( g ) گاز
-( aq ) محلول در آب

معادله شیمیایی در اینجا باید موازنه باشد.





3. معادله کلمه ای :

مثلا در معادله بالا به این صورت می گوییم : گاز اکسیژن و گاز هیدروژن آب مایع را تشکیل می دهند.

 

[fa7alveh]

​

انواع واکنش های شیمیایی :

1. سنتز

2. تجزیه

3. جانشینی 2 گانه

4. جانشینی 1 گانه

5. ترکیب

 

[fa7alveh]

​

1. واکنش های سنتزی :

دو یا چند واکنش دهنده با هم ترکیب می شوند و محصول جدیدی را تولید می کنند.

معادله کلی آن :

A + X -------------> AX


​

مانند واکنش های زیر :

​

مانند :

- واکنش فلزات با اکسیژن و سولفور

2 Mg (s) + O2 (g) --------> 2 Mgo (s)

8 Ba (s) + S8 (s) --------> 8 BaS (s)


​

- واکنش فلزات با هالوژن ها

2 Na (s) + Cl2 (g) ----------> 2 NaCl (s)

​

- واکنش با اکسید ها

CaO (s) + H2O (l) --------------> Ca(OH)2 (s)



​

 

[fa7alveh]

​

2. واکنش های تجزیه ای :

یک ترکیب ساده به 2 ماده یا بیشتر شکسته می شود.

معادله کلی آن :

AB ------------> A + B
​

واکنش های تجزیه ای تنها زمانی اتفاق می افتد که انرژی به صورت گرما یا الکتریسیته به ماده داده شود.

مانند :

الکتریسیته

2 H2O (l) ----------------------> 2H2 (g) + O2 (g)


​

انواع واکنش های تجزیه ای :

1. تجزیه ترکیبات 2 تایی مانند معادله تجزیه آب بالا

2. تجزیه کربنات های فلزی

گرما
CaCO3 (s) -------> CaO (s) + CO2 (g)
​

3. تجزیه هیدروکسید های فلزی

گرما
Ca(OH)2 (s) -------> CaO (s) + H2O (g)
​

4. تجزیه کلرات های فلزی

گرما
2KClO3 (s) -------> 2KCl (s) + 3O2 (g)
​

5. تجزیه اسید ها

گرما
H2CO3 (aq) -------> CO2 (g) + H2O (g)
​

 

[fa7alveh]

​

3. واکنشهای جانشینی 1 گانه :

در یک ترکیب اتم های یک عنصر جانشین اتم های عنصر دیگر می شوند.

معادله کلی :

A + BC ------------> AC + B
​

مانند :

Mg[SUB](s)[/SUB] + 2AgNO[SUB]3[SUB](aq)[/SUB][/SUB] → 2Ag[SUB](s)[/SUB] + Mg(NO[SUB]3[/SUB])[SUB]2[SUB](aq)

[/SUB][/SUB]​

انواع واکنشهای جانشینی 1 گانه :

1. جانشینی یک فلز با فلز دیگر در یک ترکیب

2 Al (s) + 3 Pb(NO3)2 (aq) ------> 3 Pb (s) + 2 Al(NO3)3 (aq)
​

2. جانشینی هیدروژن در آب با یک فلز

2 Na (s) + 2 H2O (l) ------> 2 NaOH (aq) + H2(g)
​

3. جانشینی هیدروژن در یک اسید با یک فلز

Mg (s) + 2 HCl (aq) ------> H2 (g) + MgCl2 (aq)

​

4. جانشینی هالوژن ها

Cl2 (g) + 2KBr (aq) --------> 2KCl (aq) + Br2 (l)
​

 

[fa7alveh]

​

4. واکنشهای جانشینی 2 گانه :

کاتیون های فلزی بین 2 ترکیب تبادل موقعیت می کنند. ( محلول در آب )

معادله کلی واکنش :

​

مانند :

​

انواع واکنشهای 2 گانه :

1. تشکیل رسوب

2 KI (aq) + Pb(NO3)2 (aq) ----------> PbI2 (s) + 2KNO3 (aq)



​

2. تشکیل یک گاز

FeS (s) + 2HCl (aq) ----------> H2S (g) + FeCl2 (aq)



​

3. تشکیل آب

HCl (aq) + NaOH (aq) ---------> NaCl (aq) + H2O (l)
​

 

[fa7alveh]

​

5. واکنشهای ترکیبی :

ترکیب شدن اکسیژن با ماده و آزاد شدن انرژی ( گرما و نور )

معادله کلی :

واکنش دهنده ( s ) + اکسیژن ----------> محصول ( s )

​

واکنش هایی مانند :

​

 

[fa7alveh]

انواع واکنشهای شیمیایی از نظر مکانیسم :

​

1. جایگزینی ( جانشینی )

2. افزایشی

3. حذفی

4. نو آرایی

5. اکسایش - کاهش

6. ترکیبی

 

[fa7alveh]

1. جایگزینی ( جانشینی ) :


در این واکنشها جای بعضی از اتم ها یا گروه ها بین مواد اولیه با هم عوض می شود. تعداد مواد اولیه و مواد محصولات برابر می باشد ، مرتبه ی پیوند گروه عاملی تغییر نمی کند.
طرح کلی :

R-L + X ----------> R-X + L


​

مثال :

CH3Cl + NaBr -------> CH3Br + NaCl

​

 

[fa7alveh]

2. افزایشی :

در این حالت مواد اولیه به هم افزوده می شوند و تعداد محصولات نسبت به مواد اولیه کمتر بوده و مرتبه پیوند گروه عاملی در محصول نسبت به مواد اولیه کاهش می یابد.


طرح کلی :

C=C + A-B ---------> A-C-C-B


​

مثال :

​

 

[fa7alveh]

3. حذفی :

در این حالت مواد اولیه به مخلوطی از اجزاء دیگر تجزیه می شوند. تعداد محصولات نسبت به مواد اولیه بیشتر است ، مرتبه پیوند گروه عاملی افزایش می یابد و به طور کلی این واکنشها عکس واکنشهای افزایشی است.

طرح کلی :

A-C-C-B --------> C=C + A-B
​

مثال :

​

 

[fa7alveh]

4. نو آرایی :

در این حالت جای بعضی از اتم ها ، گروه ها و پیوند ها در داخل یک ماده با هم عوض می شود. تعداد محصولات با مواد اولیه برابر است. مرتبه پیوند گروه های عاملی در مجموع تغییر نمی کند.


طرح کلی :

A-C-C+ -------> +C-C-A


​

مثال :

​

 

[fa7alveh]

5. اکسایش-کاهش :

در این حالت برخی از مواد اولیه با از دست دادن یک یا چند الکترون اکسید شده و متقابلا بعضی از مواد اولیه با گرفتن یک یا چند الکترون احیاء می شوند. مکانیسم این واکنشها کلا پیچیده تر از بقیه واکنشها است و جزییات آن نا مشخص است.

طرح کلی :

​

مثال :

​

 

[fa7alveh]

6. ترکیبی :

این واکنشها می توانند ترکیبی از حالات گفته شده در قبل باشد و با شرایط گفته شده در قبل انجام شود.

مثلا واکنش زیر ترکیبی از واکنشهای اکسایشی- کاهشی و هم جانشینی است:

CH3Br + Zn + HCl -----------> CH4 +ZnCl2 + NaBr
​

(با تشکر از استاد عزیزم D