نويسنده: مهندس هادی صنعتگر
معمول ترین کارهای سنگزنی عبارت از تیز کردن ابزارها و کار روی قطعات آب داده شده و بدون آب. منظور از سنگ زدن برطرف کردن ناهمواری های سطوح کار (پلیسهگیری) و یا سنگ زدن قطعات گرد و یا تخت که باید دقت اندازه داشته و سطوح آنها کاملا دقیق و صاف باشند.
سنگ زدن نیز جزو کارهای برادهبرداری است. وسیله یا ابزار سنگ زدن اکثر اوقات سنگ سمباده گردان است که بوسیله دانههای خود از روی قطعات برادههای بسیار ریز و ظریفی جدا میکنند. چون معمولاً سرعت محیطی سنگ سمباده خیلی زیاد است موجب اصطکاک زیاد شده و در نتیجه باعث سرخ شدن برادهها میگردد.
ترکیبات سنگ سمباده :
سنگهای سمباده از ذرات سخت گوشهدار و تیز (وسیله تیز کردن) که با چسب مخصوصی بهم متصل شدهاند ساخته میشوند.
وسیله یا مواد سنگزنی :
انواع مواد سمبادهزنی :
مواد سمبادهکاری بر دو نوع اند مصنوعی و طبیعی.
مواد سمباده کاری طبیعی عبارتند از کروند طبیعی و خاک سمباده یک نوع از مواد سمباده زنی طبیعی سنگ چخماق است. برای سنگهای مسباده اغلب مواد سمبادهکاری مصنوعی مصرف میکنند.
الکتروکروند :
(اکسید آلومینیوم) از خاک رس در کورههای الکتریکی استخراج میشود.دو نوع کروند وجود دارد یکی نرمال کروند (NK) دیگری کروند خالص (EN).
سیلیسیوم کاربید :
یاکاربوروند که از شن سنگ چخماق و پودر زغال استخراج میشود دارای رنگی نزدیک به خاکستری یا سبز بوده و عبارت از ذرات براق از نوع الماس است.
انتخاب وسیله یا مواد سمباده زنی :
کروند طبیعی برای فلزات سمج مانند فولاد و سیلیسیوم کاربید برای فلزات شکننده مانند چدن.
دانهبندی مواد سمبادهزنی :
مواد سمبادهکاری ابتدا بوسیله دستگاههای آسیا به ذرات ریز خوردمیشوند و بزرگی دانههای حاصله به این طریق را به نام دانهبندی آن خواندهاند.برای ساختن سنگ سمباده درشت و ریز (زبر و نرم) ذرات آسیا شده را از الکهای مختلف میگذرانند و آنها را از نظر بزرگی ذرات تقسیمبندی میکنند.علامتگذاری دانهها از نظر شماره الک صورت میگیرد به این طریق که آنها را از الک عبور داده و هر یک را بر حسب نوع و شماره الکی که دانهها از آن گذشتهاند با اعداد عربی شمارهگذاری مینمایند.
انتخاب دانهبندی:
دانهبندی سنگ سمباده در قدرت سمبادهکاری و نوع سطح قطعه کار از نظر پرداخت اثر مستقیم دارد.
دانهبندی خشن: سنگهای سمبادهای که دانهبندی درشت داشته باشند دارای قدرت زیاد بوده ولی سطح قطعه کار زبر خواهد بود.
دانهبندی ظریف: قدرت سمباده کاری اینگونه سنگها کم بوده ولی سطح کار را کاملاً صاف پرداخت می نمایند.
اتصال یا چسب مواد سمبادهکاری :
ذرات یا دانههای بیشمار تیز کننده با چسبی مخلوط شده و در قالبها به فرم سنگ سمباده در میآیند.
چسب سرامیک: یا چسب سفال از گل و سنگ چخماق و (فلدشپات) بدست میآید. سنگها را پس از درآوردن از قالب در کورههای مخصوص حرارت داده و میپزند.معمولاً بیش از 75 درصد کلیه سنگهای سمباده با چسب سرامیک مخلوط و چسبانده شدهاند سنگها در برابر ضربه خیلی حساس بوده لیکن در مقابل حرارت دوام بسیار خوبی دارند.
چسبهای معدنی :
چسب ماگنزیت : درهوا سخت میشود در برابر رطوبت خیلی حساس و فقط برای سمبادهکاری خشک مناسب میباشد.
چسب سیلیکات : که ماده اصل آن سیلیکات دو سدیم و در مقابل آب دوام دارد و از همین جهت برای سمبادهکاری مربوط مصرف دارد.
چسب گیاهی :
که از لاستیک و لاک (صمغ درخت) یا با کلیت بدست میآید.چون با دوام بوده و خاصیت ارتجاعی دارد برای ساختن سنگ سمبادههای نازک که پروفیل تیز دارند خیلی مناسب است.چسب با کلیت برای حرارتهای بسیار زیاد مصرف میشود.لاستیک و لاک در مقابل حرارت چسبناک میشوند.
انتخاب چسب :
ارتباط با نوع سمبادهکاری دراد مثلاً کفسایی،گردسایی و ابزارسایی و هم چنین به جنس سائیدنی و بزرگی سطح اصطکاک حاصل بین سنگ سمباده و قطعه کار نیز مربوط است.
سختی سنگهای سمباده :
اگر در موقع سنگ زدن یکی از دانههای سنگ کند شود در نتیجه اضافه شدن فشار برش آن دانه از چسب بدنه جدا خواهد شد.سختی یا نرمی سنگ هیچ ارتباطی با سختی ذرات سمباده کاری ندارد بلکه ارتباط مستقیم با نوع چسب یا اتصال آن دارد. سنگهای سخت نسبت به سنگهای نرم دارای اتصال محکمتری هستند.درجه سختی سنگهای سمباده را با حروف مشخص میکنند.
انتخاب درجه سختی :
ذرات کند و سائیده شده سنگ بایستی از چسب جدا و جای خود را به دانههای تیز بدهند از این جهت سنگهای نرم را برای فلزات سخت و سنگهای سخت را برای فلزات نرم بکار میبرندن.
چنان چه سطح اصطکاک بین سنگ و قطعه کار زیاد باشد دانههای سنگ خیلی زود سائیده میشود و به این جهت برای چنین کارها لازم است که سنگهای نرم استعمال شود و در مورد سختی سنگ سمباده باید سختی سنگ را از سختی کار تشخیص داد. منظور از سختی خود سنگ سختی آن در حال سکون است در حالی که سختی کار ارتباط با سرعت محیطی آن دارد و هرچه سرعت محیطی کمتر شود به همان نسبت اثر سنگ نرمتر خواهد بود.
شکافهای ذره بینی سنگهای سمباده :
منظور از شکافهای ذرهبینی عبارت از تقسیمات فضایی دانهها و وسیله اتصال (چسب) و سایر سوراخها و خلل و فرجی است که در سنگ موجود است . شکافهای ذرهبینی سنگ سمباده ها ممکن است خیلی باز و یا متراکم باشد و نوع این شکافها را معمولاً با اعداد عربی مشخص میکنند.
سنگهای سمباده :
برای انجام کارهای مختلف سنگزنی سنگهای فرمدار متناسبی بکار برده میشوند. فرم و اندازه سنگ سمبادهها بفرم درآمدهاند.
مواظبت سنگهای سمباده :
سنگها را باید از تصادم و ضربه محافظت کرده و در محل خشکی نگاه داری کنند.
معمول ترین کارهای سنگزنی عبارت از تیز کردن ابزارها و کار روی قطعات آب داده شده و بدون آب. منظور از سنگ زدن برطرف کردن ناهمواری های سطوح کار (پلیسهگیری) و یا سنگ زدن قطعات گرد و یا تخت که باید دقت اندازه داشته و سطوح آنها کاملا دقیق و صاف باشند.
سنگ زدن نیز جزو کارهای برادهبرداری است. وسیله یا ابزار سنگ زدن اکثر اوقات سنگ سمباده گردان است که بوسیله دانههای خود از روی قطعات برادههای بسیار ریز و ظریفی جدا میکنند. چون معمولاً سرعت محیطی سنگ سمباده خیلی زیاد است موجب اصطکاک زیاد شده و در نتیجه باعث سرخ شدن برادهها میگردد.
ترکیبات سنگ سمباده :
سنگهای سمباده از ذرات سخت گوشهدار و تیز (وسیله تیز کردن) که با چسب مخصوصی بهم متصل شدهاند ساخته میشوند.
وسیله یا مواد سنگزنی :
انواع مواد سمبادهزنی :
مواد سمبادهکاری بر دو نوع اند مصنوعی و طبیعی.
مواد سمباده کاری طبیعی عبارتند از کروند طبیعی و خاک سمباده یک نوع از مواد سمباده زنی طبیعی سنگ چخماق است. برای سنگهای مسباده اغلب مواد سمبادهکاری مصنوعی مصرف میکنند.
الکتروکروند :
(اکسید آلومینیوم) از خاک رس در کورههای الکتریکی استخراج میشود.دو نوع کروند وجود دارد یکی نرمال کروند (NK) دیگری کروند خالص (EN).
سیلیسیوم کاربید :
یاکاربوروند که از شن سنگ چخماق و پودر زغال استخراج میشود دارای رنگی نزدیک به خاکستری یا سبز بوده و عبارت از ذرات براق از نوع الماس است.
انتخاب وسیله یا مواد سمباده زنی :
کروند طبیعی برای فلزات سمج مانند فولاد و سیلیسیوم کاربید برای فلزات شکننده مانند چدن.
دانهبندی مواد سمبادهزنی :
مواد سمبادهکاری ابتدا بوسیله دستگاههای آسیا به ذرات ریز خوردمیشوند و بزرگی دانههای حاصله به این طریق را به نام دانهبندی آن خواندهاند.برای ساختن سنگ سمباده درشت و ریز (زبر و نرم) ذرات آسیا شده را از الکهای مختلف میگذرانند و آنها را از نظر بزرگی ذرات تقسیمبندی میکنند.علامتگذاری دانهها از نظر شماره الک صورت میگیرد به این طریق که آنها را از الک عبور داده و هر یک را بر حسب نوع و شماره الکی که دانهها از آن گذشتهاند با اعداد عربی شمارهگذاری مینمایند.
انتخاب دانهبندی:
دانهبندی سنگ سمباده در قدرت سمبادهکاری و نوع سطح قطعه کار از نظر پرداخت اثر مستقیم دارد.
دانهبندی خشن: سنگهای سمبادهای که دانهبندی درشت داشته باشند دارای قدرت زیاد بوده ولی سطح قطعه کار زبر خواهد بود.
دانهبندی ظریف: قدرت سمباده کاری اینگونه سنگها کم بوده ولی سطح کار را کاملاً صاف پرداخت می نمایند.
اتصال یا چسب مواد سمبادهکاری :
ذرات یا دانههای بیشمار تیز کننده با چسبی مخلوط شده و در قالبها به فرم سنگ سمباده در میآیند.
چسب سرامیک: یا چسب سفال از گل و سنگ چخماق و (فلدشپات) بدست میآید. سنگها را پس از درآوردن از قالب در کورههای مخصوص حرارت داده و میپزند.معمولاً بیش از 75 درصد کلیه سنگهای سمباده با چسب سرامیک مخلوط و چسبانده شدهاند سنگها در برابر ضربه خیلی حساس بوده لیکن در مقابل حرارت دوام بسیار خوبی دارند.
چسبهای معدنی :
چسب ماگنزیت : درهوا سخت میشود در برابر رطوبت خیلی حساس و فقط برای سمبادهکاری خشک مناسب میباشد.
چسب سیلیکات : که ماده اصل آن سیلیکات دو سدیم و در مقابل آب دوام دارد و از همین جهت برای سمبادهکاری مربوط مصرف دارد.
چسب گیاهی :
که از لاستیک و لاک (صمغ درخت) یا با کلیت بدست میآید.چون با دوام بوده و خاصیت ارتجاعی دارد برای ساختن سنگ سمبادههای نازک که پروفیل تیز دارند خیلی مناسب است.چسب با کلیت برای حرارتهای بسیار زیاد مصرف میشود.لاستیک و لاک در مقابل حرارت چسبناک میشوند.
انتخاب چسب :
ارتباط با نوع سمبادهکاری دراد مثلاً کفسایی،گردسایی و ابزارسایی و هم چنین به جنس سائیدنی و بزرگی سطح اصطکاک حاصل بین سنگ سمباده و قطعه کار نیز مربوط است.
سختی سنگهای سمباده :
اگر در موقع سنگ زدن یکی از دانههای سنگ کند شود در نتیجه اضافه شدن فشار برش آن دانه از چسب بدنه جدا خواهد شد.سختی یا نرمی سنگ هیچ ارتباطی با سختی ذرات سمباده کاری ندارد بلکه ارتباط مستقیم با نوع چسب یا اتصال آن دارد. سنگهای سخت نسبت به سنگهای نرم دارای اتصال محکمتری هستند.درجه سختی سنگهای سمباده را با حروف مشخص میکنند.
انتخاب درجه سختی :
ذرات کند و سائیده شده سنگ بایستی از چسب جدا و جای خود را به دانههای تیز بدهند از این جهت سنگهای نرم را برای فلزات سخت و سنگهای سخت را برای فلزات نرم بکار میبرندن.
چنان چه سطح اصطکاک بین سنگ و قطعه کار زیاد باشد دانههای سنگ خیلی زود سائیده میشود و به این جهت برای چنین کارها لازم است که سنگهای نرم استعمال شود و در مورد سختی سنگ سمباده باید سختی سنگ را از سختی کار تشخیص داد. منظور از سختی خود سنگ سختی آن در حال سکون است در حالی که سختی کار ارتباط با سرعت محیطی آن دارد و هرچه سرعت محیطی کمتر شود به همان نسبت اثر سنگ نرمتر خواهد بود.
شکافهای ذره بینی سنگهای سمباده :
منظور از شکافهای ذرهبینی عبارت از تقسیمات فضایی دانهها و وسیله اتصال (چسب) و سایر سوراخها و خلل و فرجی است که در سنگ موجود است . شکافهای ذرهبینی سنگ سمباده ها ممکن است خیلی باز و یا متراکم باشد و نوع این شکافها را معمولاً با اعداد عربی مشخص میکنند.
سنگهای سمباده :
برای انجام کارهای مختلف سنگزنی سنگهای فرمدار متناسبی بکار برده میشوند. فرم و اندازه سنگ سمبادهها بفرم درآمدهاند.
مواظبت سنگهای سمباده :
سنگها را باید از تصادم و ضربه محافظت کرده و در محل خشکی نگاه داری کنند.