[FONT="]● [/FONT][FONT="]رابطه سرامیک و زندگی [/FONT]
[FONT="]ظروف غذا خوری [/FONT][FONT="]–[/FONT][FONT="] سرویسهای چای خوری[/FONT][FONT="] – [/FONT][FONT="]لوازم دستشویی و حمام [/FONT][FONT="]–[/FONT][FONT="] مقرههای برق [/FONT][FONT="]–[/FONT][FONT="] چینی های داخل لوازم الکتریکی [/FONT][FONT="]–[/FONT][FONT="] آجر بنا [/FONT][FONT="]–[/FONT][FONT="] مواد نسوز مورد مصرف در صنایع مختلف همه از اشیاء سرامیک است بستگی زندگی ما با این اشیاء طوریست که شاید اصولاً با عدم استفاده از آن امکان زندگی راحت وجود نداشته باشد. علاوه بر آن بشر برای تزیین ساختمان، برای تزیین محل زیست یا کار خود از وسایل گوناگون استفاده میکند تا به اعصاب خود آرامش دهد و روح نو طلب خویشتن را راضی دارد. در اینجا یکی از بهترین وسایل تزئین را ظروف و اشیاء سرامیک تشکیل میدهد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]پایداری و استحکام و مقاومت لوازم سرامیک در مقابل شرایط سخت جوی و تغییرات درجه حرارت محیط زیست و عدم زنگ زدگی آن و مقاومت در مقابل عوامل مخربی مثل باکتریها و موریانه و غیره عمر آنرا زیاد مینماید و اگر جز این بود امروز اطلاعی از زندگی و تمدنهای درخشانی که در نقاط مختلف دنیا قبل از دوران تاریخ مدون وجود داشته است اطلاعی در دست نداشتیم[/FONT][FONT="]. [/FONT]
[FONT="]● [/FONT][FONT="]اقدامات هنرهای زیبا [/FONT]
[FONT="]هنرهای زیبا در چند سال اخیر با توجه به اهمیت این هنر و اینکه در چند ده سال اخیر اروپائیان به نحو اعجاز آمیزی در این فن ترقی کردهاند اقدامات لازم را برای احیای این هنر گرفت[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]آزمایشگاه کاشی سازی را تاسیس نمود، لوازم قدیمی و بدون استفاده را به وسائل جدید تبدیل کرد و هنرمندان با ارزش این فن را تشویق نمود. در هنرستان تبریز اقدام به تاسیس کارگاه کرد و از وجود هنرمندان با ارزشی چون محمد علی معمار زاده برای این کار استفاده نمود. چندین مسجد را در تهران کاشی کاری کرد که از آن جمله است: مسجد امین در خیابان فردوسی و مسجد حاج شیخ محمد حسن در خیابان بوذرجمهری دو نمایشگاه در تهران و یک نمایشگاه در آبادان دایر نمود که در نوع خود بی نظیر بود. در نمایشگاههای بینالمللی برو کسل در [/FONT][FONT="]۱۹۵۸[/FONT][FONT="]و نمایشگاه بینالمللی سرامیک در [/FONT][FONT="]۱۹۵۹[/FONT][FONT="] در بلژیک شرکت نمود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]آثار هنرمندانه ساخته شده را در فروشگاه فردوسی و در غرفههای هنرهای زیبا در معرض تماشا گذارده و به هنر دوستان و خریداران عرضه داشت[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]در همین مدت آزمایشگاه کاشیسازی مطالعه کاملی روی انواع مواد اولیه قابل دسترس انجام داد و در حدود سه هزار نوع مختلف رنگ تهیه نمود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]برای اولین بار ظروف مختلف سرامیک به استنور[/FONT][FONT="]stonware [/FONT][FONT="]و لعاب مربوطه آنرا که در [/FONT][FONT="]۱۳۰۰[/FONT][FONT="] درجه سانتیگراد پخته میشود ساخت[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]امروز هنرهای زیبا و کارگاه کاشی سازی کوشش دارد هر چه بیشتر در رفع نواقص خود بکوشد و راه برای هنر نمائی هنرمندان هر چه بیشتر و بهتر باز دارد[/FONT][FONT="].[/FONT]
[FONT="]انواع سرامیک [/FONT]
[FONT="]1- [/FONT][FONT="]ارتن ور [/FONT][FONT="]Earthen Ware:
[/FONT][FONT="]قطعه ای از سرامیک را نامند که بین 850 درجه سانتیگراد تا 1000 درجه سانتی گراد آتش دیده و دارای تخلخل نامرتب باشد. ارتن ور از لحاظ ترکیب به چندین نوع تقسیم شده که به شرح ذیل می باشد[/FONT][FONT="] :
[/FONT][FONT="]الف ـ ارتن ور طبیعی[/FONT][FONT="] Natural Earthen Ware: [/FONT][FONT="]که معمولا از یک نوع ماده اولیه ودارای حداکثر ناخالصی است[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]ب ـ ارتن ور ظریف[/FONT][FONT="] Fine Earthen Ware: [/FONT][FONT="]عبارت است از قطعه ایی که مرکب ازمواد اولیه پرچسب و کم چسب و دارای حداقل ناخالصی است[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]ج ـ ارتن ور تالکی[/FONT][FONT="] Earthen Ware Talc: [/FONT][FONT="]که نوعی از ارتن ور با استحکام زیاد است و بعلت ریزی دانه های تالک محصول مرغوبی را بدست می دهد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]دـ- ارتن ور نیمه شیشه ای[/FONT][FONT="] Semivitruse Earthen Ware: [/FONT][FONT="]که از ترکیب سه ماده اصلی تشکیل شده و دارای تخلخلی متوسط بوده وحاوی درصد جذب آب کم می باشد. این نوع ارتن ور سفید رنگ برخی اوقات شفاف نیز بوده و به علت عدم اتصال ( آلومینیوم سیلیکات) بین ذرات، بسیار ترد و شکننده می باشد[/FONT][FONT="]. [/FONT][FONT="]بدین لحاظ اکثر اوقات با چینی اصل اشتباه شده و در زبان عرف بنام بدل چینی مشهور است[/FONT][FONT="].
2- [/FONT][FONT="]استون ور [/FONT][FONT="]Stone Ware:
[/FONT][FONT="]قطعه ایی است لعاب دار و یا بدون لعاب که قسمت اعظم آن از مواد دیرگداز تهیه شده و تا نیمه شیشه ای شدن (درجه بحرانی) گرما دیده و در درجات[/FONT][FONT="] c˚1200 [/FONT][FONT="]تا[/FONT][FONT="] c˚1300 [/FONT][FONT="]در مسیر حرارت قرار گرفته است[/FONT][FONT="].
3[/FONT][FONT="]ـ چینی[/FONT][FONT="] China:
[/FONT][FONT="]این نوع سرامیک دارای بدنه ای کاملاً سفید و شفاف با درصد تخلخل کم و گاهی صفر است. لعاب چینی همواره ترانسپرانت و شیشه ای می باشد. درجه پخت این محصول بین[/FONT][FONT="] c˚1200 [/FONT][FONT="]تا [/FONT][FONT="]c˚1450 [/FONT][FONT="]می باشد . چینی از مواد اولیه مرغوب و کاملاً خالص تهیه شده است[/FONT][FONT="] .
4- [/FONT][FONT="]پرسیلن [/FONT][FONT="]Porcelain:
[/FONT][FONT="]پرسیلن ها یک بدنه کاملاً سخت و شفاف سرامیکی اند که معمولاً دارای ترکیبات سه ماده ایی می باشند. این نوع اجسام ابتدا در حرارت [/FONT][FONT="](c˚900 [/FONT][FONT="]الی[/FONT][FONT="] c˚ 950) [/FONT][FONT="]آتش داده شده و سپس لعابی که معمولاً شفاف است با درجه حرارت بالاتر (بین 1300 الی 1500) بر روی آن داده می شود. در مورد بعضی از پرسلین ها مانند پرسیلن های الکتریکی هردوی این اعمال در یک جا انجام می گیرد. در زبان فنی عرفی اکثر قطعات فنی و مهندس و نیز چینی های بدون لعاب را که دارای درصد تخلخل صفر باشد پرسلین می نامند[/FONT][FONT="].
5- [/FONT][FONT="]سرامیک های خاص[/FONT][FONT="] Special Ceramics:
[/FONT][FONT="]بخشی از این نوع سرامیک برای قطعات غیر مادی جهت صنایع الکترونیک بوده که شامل تیتانیت ها[/FONT][FONT="] Titanite [/FONT][FONT="]و فریت ها[/FONT][FONT="] . Ferrites [/FONT][FONT="]می باشد. همچنین سایر قسمت ها شامل بدنه های دیرگداز بسیار نرم، اجسام شیمیائی، پرسلین های دندانپزشکی، بدنه های مقاوم در برابر شوک های حرارتی، ابزارهای برش سرامیکی و بدنه های انتقال دهنده اشعه مادون قرمز می باشد[/FONT][FONT="].[/FONT]
[FONT="]تعریف [/FONT]
[FONT="]• [/FONT][FONT="]از نظر واژه[/FONT][FONT="]: [/FONT][FONT="]سرامیک به کلیه جامدات غیر آلی و غیر فلزی گفته میشود[/FONT][FONT="].
• [/FONT][FONT="]از نظر ساختار شیمیایی: کلیه موادی که از مخلوط خاک رس با ماسه و فلدسپار در دمای بالا بدست میآیند و توسط توده شیشه مانندی انسجام یافته و بسیار سخت و غیر قابل حل در حلالها و تقریبا گداز ناپذیر میباشند، سرامیک نامیده میشوند[/FONT][FONT="]. [/FONT]
[FONT="]نقش اجزای سهگانه در سرامیک [/FONT]
[FONT="]• [/FONT][FONT="]خاک رس: موجب نرمی و انعطاف و تشکیل ذرات بلوری سرامیک میشود[/FONT][FONT="].
• [/FONT][FONT="]ماسه: قابلیت چین خوردن ، پس از خشک و گرم شدن و تشکیل ذرات بلوری سرامیک را کاهش میدهد[/FONT][FONT="].
• [/FONT][FONT="]فلدسپار: در کاهش دادن دمای پخت و تشکیل توده شیشهاى و چسباننده ذرات بلوری سرامیک موثر است[/FONT][FONT="]. [/FONT]
[FONT="]خواص سرامیکها [/FONT]
[FONT="]خواص سرامیکها بسته به نوع و درجه خلوص هر یک از اجزای اصلی ، مواد افزودنی ، لعاب ، زمان حرارت دادن ، مواد اکسنده و کاهندههاى موجود در محیط ، تغییر میکند. در قرن حاضر صنعت سرامیک سازی توسعه و تنوع شگرفی یافته و اهمیت و کاربردهای آن نیز وسعت پیدا کرده است[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]سرامیکهای ویژه [/FONT][FONT="]
• [/FONT][FONT="]مقرههای برق[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]که عایقهای خوبی برای گرما و برق هستند و در آنها از[/FONT][FONT="] Al2O3[/FONT][FONT="] ، [/FONT][FONT="]Zr2O3 [/FONT][FONT="]استفاده میشود[/FONT][FONT="].
• [/FONT][FONT="]سرامیکهای مغناطیسی[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]در در این نوع سرامیک از اکسیدهای آهن استفاده میشود[/FONT][FONT="]. [/FONT][FONT="]مهمترین کاربرد آنها در تهیه عنصرهای حافظه در کامپیوتر است[/FONT][FONT="].
• [/FONT][FONT="]سرامیکهای شیشهاى[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]وقتی شیشه معمولی پس از تهیه در دمای بالایی قرار گیرد، تعداد قابل توجهی از ذرات بلور در آن تشکیل میشود و خاصیت شکنندگی آن کم میگردد و بر خلاف شیشههای معمولی دیگر ، ایجاد یا پیدایش شکاف کوچک در آنها ساری نمیباشد، یعنی این شکافها خود به خود پیشرفت نمیکنند. از این نوع سرامیکها برای تهیه ظروف آشپزخانه یا ظروفی که برای حرارت دادن لازم باشند، استفاده میشود که آن را اصطلاحا پیروسرام مینامند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]لعابها و انواع آنها [/FONT][FONT="]
[/FONT][FONT="]لعابها طیف وسیعی از ترکیبات آلی و معدنی را در بر میگیرند[/FONT][FONT="]. [/FONT][FONT="]لعاب مربوط به سرامیک معمولا مخلوط شیشه مانندی متشکل از کوارتز ، فلدسپار و اکسید سرب[/FONT][FONT="] (PbO) [/FONT][FONT="]است[/FONT][FONT="]. [/FONT][FONT="]این اجزا را پس از آسیاب شدن و نرم کردن به صورت خمیری رقیق درمیآورند. آنگاه وسیله سرامیکی مورد نظر را در این خمیر غوطهور کرده و پس از سرد و خشک شدن ، آن را در کوره تا دمای معین حرارت میدهند. پس از لعاب دادن روی چینی ، روی آن مطالب مورد نظر را مینویسند و یا طرح مورد نظر را نقاشی میکنند و دوباره روی آن را لعاب داده و یک بار دیگر حرارت میدهند. در این صورت وسیله مورد نظر پرارزشتر و نوشته و طرح روی آن بادوامتر میشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]لعابها در انواع زیر وجود دارند[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]لعاب بیرنگ: این نوع لعاب که برای پوشش سطح چینیهای بدلی ظریف بکار میرود، بی رنگ و شفاف است و از مخلوط کلسیم و سیلیس و خاک چینی سفید تهیه میشود[/FONT][FONT="].
• [/FONT][FONT="]لعاب رنگی: برای رنگ آبی از اکسید مس[/FONT][FONT="] (Cu2O) [/FONT][FONT="]، برای رنگ زرد از اکسید آهن[/FONT][FONT="] (FeO) [/FONT][FONT="]و برای رنگ سبز از اکسید کروم[/FONT][FONT="] (Cr2O3) [/FONT][FONT="]، برای رنگ زرد از کرومات سرب و برای رنگ ارغوانی از ارغوانی کاسیوس استفاده میشود[/FONT][FONT="].
• [/FONT][FONT="]لعاب کدر: این نوع لعاب که برای پوشش چپنیهای بدلی معمولی بکار میرود و از مخاـوط[/FONT][FONT="] SnO2 , PbO , SiO2 , Pb3O4[/FONT][FONT="] ، نمک و کربنات سدیم تهیه میشود که آن را پس از ذوب کردن ، سرد کردن و پودر کردن ، در آب به صورت حمام شیر در میآورند و شئی لعاب دادنی را در آن غوطهور میکنند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]ظروف لعابی [/FONT][FONT="]
[/FONT][FONT="]ظروف لعابی درواقع ، نوعی ظروف آهنی هستند که سطح آنها را به منظور جلوگیری از زنگ زدن ، از لعاب میپوشانند. البته این نوع ظروف را نباید زیاد گرم یا سرد و یا پرتاب کرد و یا اینکه تحت ضربه قرارداد، زیرا لعاب سطح آنها ترک برداشته و میریزد[/FONT][FONT="]. [/FONT]
[FONT="]انواع چینی [/FONT]
[FONT="]چینیها در واقع از انواع سرامیک محسوب میشوند و به دو دسته چینیهای اصل یا سخت و چینیهای بدلی تقسیم میشوند[/FONT][FONT="].
• [/FONT][FONT="]چینیهای اصل[/FONT][FONT="]:
o [/FONT][FONT="]چینی ظرف: که میتوان آن را نوعی شیشه کدر دانست، مانند ظرف چینی معروف به سور. از ویژگیهای این نوع چینی آن است که لعاب رنگی را به خود میگیرد[/FONT][FONT="].
o [/FONT][FONT="]چینی سیلیسی: این نوع چینی که به چینی لیموژ معروف است، درکشورهای فرانسه ، ژاپن و چین تهیه میشود. مواد اولیه آن خاک چینی سفید ، شن سفید و فلدسپار است[/FONT][FONT="].
o [/FONT][FONT="]چینی آلومینیومدار: این نوع چینی به نام چینی ساکس و بایو در فرانسه تهیه میشود و دارای [/FONT][FONT="]Al2O3 , SiO2 , CaO [/FONT][FONT="]است[/FONT][FONT="].
• [/FONT][FONT="]چینیهای بدلی[/FONT][FONT="]: [/FONT][FONT="]خمیر این نوع چینیها ترکیبی حد واسط از خمیر سفال و خمیر چینیهای ظریف است. در نتیجه سختی آنها از چینیهای اصل کمتر است. از این رو ، حتما باید آنها را با لعاب بپوشانند. این نوع چینیها خود به دو دسته تقسیم میشوند[/FONT][FONT="]:
o [/FONT][FONT="]بدل چینیهای معمولی که خمیر آنها رنگی است و از این رو ، با لعاب کدر پوشانیده میشود[/FONT][FONT="].
o [/FONT][FONT="]بدل چینی ظریف که خمیر آنها مانند خمیر چینی بیرنگ است اما بر خلاف چینی در مقابل نور شفاف نیست. معمولا سطح این نوع چینیها را از لعاب بیرنگ ورنی مانند و شفاف میپوشانند تا ظاهری مانند چینی اصل پیدا کنند[/FONT][FONT="]. [/FONT]
[FONT="]طبقهبندی سرامیکها[/FONT]
[FONT="]سرامیکها از لحاظ کاربرد به شکل زیر طبقهبندی میشوند[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]سرامیکهای سنتی [/FONT][FONT="]([/FONT][FONT="]سیلیکاتی[/FONT][FONT="])
[/FONT][FONT="]سرامیکهای مدرن (مهندسی[/FONT][FONT="])
[/FONT][FONT="]سرامیک های اکسیدی [/FONT][FONT="]
[/FONT][FONT="]سرامیک های غیر اکسیدی [/FONT][FONT="]
[/FONT][FONT="]سرامیکهای اکسیدی را از لحاظ ساختار فیزیکی میتوان به شکل زیر طبقهبندی کرد[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]سرامیکهای مدرن مونولیتیک (یکپارچه[/FONT][FONT="])
[/FONT][FONT="]سرامیکهای مدرن کامپوزیتی[/FONT][FONT="]
[/FONT][FONT="]سرامیکهای سنتی[/FONT][FONT="]
[/FONT][FONT="]این سرامیکها همان سرامیکهای سیلیکاتی هستند. مثل کاشی، سفال، چینی، شیشه، گچ، سیمان و[/FONT][FONT="] ...
[/FONT][FONT="]سرامیکهای مدرن[/FONT][FONT="]
[/FONT][FONT="]این فرآوردهها عمدتاً از مواد اولیه[/FONT][FONT="]ٔ[/FONT][FONT="] خالص و سنتزی ساخته میشوند. این نوع سرامیکها اکثراً در ارتباط با صنایع دیگر مطرح شدهاند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]سرامیکهای اکسیدی[/FONT]
[FONT="]برخی از پرکاربردترین این نوع سرامیکها عبارتاند از[/FONT][FONT="]:[/FONT]
[FONT="]برلیا[/FONT][FONT="] (BeO)
[/FONT][FONT="]تیتانیا[/FONT][FONT="] (TiO2)
[/FONT][FONT="]آلومینا[/FONT][FONT="] (Al2O3)
[/FONT][FONT="]زیرکونیا[/FONT][FONT="] (ZrO2)
[/FONT][FONT="]منیزیا[/FONT][FONT="] (MgO)
[/FONT][FONT="]سرامیکهای غیراکسیدی[/FONT][FONT="]
[/FONT][FONT="]این نوع سرامیکها با توجه به ترکیبشان طبقهبندی میشوند که برخی از پرکاربردترین آنها در زیر آمدهاند[/FONT][FONT="]:
1. [/FONT][FONT="]نیتریدها [/FONT][FONT="]
BN
TiN
Si3N4
GaN
2.[/FONT][FONT="]کاربیدها [/FONT][FONT="]
SiC
TiC
WC
[/FONT][FONT="]
[/FONT]