معرفی چند نوع پرنده ایرانی

[صبا68]

چکچک (چکچک کوهی)

راسته گنجشگ - تیره توکا
نام انگلیسی : Wheatear (Northern Wheatear)

چطور پیدایش کنیم :

اندازه چکچک کوهی 14.5 سانتیمتر است. پرنده نر در فصل زاد و ولد پشت خاکستری مایل به آبی ، ابروی پهن سفید ، پوشپرهای گوش و بالهای سیاه ( در پائیز قهوه‌ای رنگ ) دارد و سطح شکمی آن نخودی رنگ است. پرنده نر در فصل پاییز نخودی رنگ‌تر و پشت آن تقریبا قهوه‌ای می شود. پرنده ماده شبیه نر پائیزی‌ست.
پرنده ای نا آرام و فعال است و در فضای باز مرتبا به این سو و آن سو می‌رود و دم گسترده خود را تکان می دهد یا بالا و پایین می‌کند.

زیستگاه :

علفزارها، چراگاه‌های کوهستانی، صخره‌های کوهستانی، بیابانها. در سوراخ‌ها و شکاف‌های توده‌های سنگ لانه می سازد.

پراکندگی :

چکچک کوهی پرنده‌ای است که تابستانها از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و به صورت نیمه مهاجر در همه جای ایران دیده می‌شود .

هـُدهُـد (شانه به سر، پوپک، هدهد)

راسته سبزقبا - تیره هدهد
نام انگلیسی: Hoopoe
​

چطور پیدایش کنیم:

اندازه هدهد ۲۵ تا ۲۹ سانتی متر است، طول بال‌هایش به ۴۴ تا ۴۸ سانتی متر می‌رسد. این پرنده سیاه و سفید و صورتی در واقع یکی از بی‌اشتباه‌ترین پرنده‌ها است مخصوصا پرواز نا‌منظم این پرنده بی‌نظیر است. می‌توان به آن عنوان یک پروانه غول پیکر را اعطا کرد.
کاکل شانه مانند این پرنده بیشتر اوقات بسته است و بر روی زمین مانند سار حرکت می‌کند.
هدهد ماده در انتهای بدنش غدد چربی بد بویی داراست که سبب می‌شود وقتی در لانه حضور دارد، برای محافظت، بوی بدی از لانه خارج شود و اکثر مردم بر این تصورند که بوی بد به علت مدفوع این حیوان است.
هدهد پرنده‌ای است که بیشتر روی زمین و در فضای باز تغذیه می‌کند، پروازش کند و موجی‌ست، توام با باز و بسته کردن آهسته بالهاست.

زیستگاه:

در زمینه‌های باز و پر درخت، باغهای میوه و پارک‌ها دیده می‌شود. زمستان‌ها را در فضاهای باز‌تر و بوته‌زار می‌گذراند. در سوراخ درختان کهن و گاهی در خرابه‌ها آشیانه می‌سازد. آشیانه این پرنده در داخل سوراخی در دیوار و یا درختان است.

پراکندگی:

به طور کلی هدهد پرنده‌ای است که تابستان‌ها فراوان است و گاهی زمستان را در زمین‌های پست ناحیه دریای خزر می‌گذراند.

باورهای مردم:

داستان هدهد قاصد پیغمبر سلیمان در قرآن مشهور است که نامه پیغمبر سلیمان برده به مملکت سبأ برای «ملکه بلقیس».
در منطق الطیر، نوشته عطار نیشابوری، هدهد به عنوان مرغی خردمند، راهبر دیگر مرغان به سوی سیمرغ می‌شود.
در شعر کلاسیک چینی هدهد به عنوان نماد پیام آور آسمانی شناخته می‌شود، که خبر بهار را می‌آورد. در چین به خاطر زیبایی منحصر به فرد این پرنده آن را پرنده فرخنده‌ای می‌دانند.
هدهد و خون آن در قرون وسطی باختری جزء ابزار جادو بوده است و برای پیشگویی استفاده می‌شده است.

جی جاق

راسته گنجشگ - تیره کلاغ
نام انگلیسی: Jay
​

چطور پیدایش کنیم :

اندازه جی جاق ۳۴ سانتی‌متر است؛ نشانه‌های تشخیص این پرنده عبارت است از بدن قهوه‌ای مایل به صورتی، دم سیاه، لکه مشخص روی بال‌ها، راهراه عرضی آبی و سیاه پوشپرهای بال. پرهای سیاه و سفید تارک خود را به صورت کاکل بلند می‌کند. چشم‌هایش آبی کمرنگ است و پروازی سنگین آرام و مستقیم دارد که همراه با تکان‌های خاص بدن و بال‌ها همراه است، اغلب به صورت گله‌های کوچک و پرسر و صدا دیده می‌شود.
در پرواز به واسطه پوشش آبی بال‌ها، لکه سفید روی بال و دم که در تضاد با رنگ شاهپرهای بال و دم قرار دارد، به آسانی شناخته می‌شود.
سبیل سیاه و تارک سیاه یا خط خط سیاه؛ از مشخصات دیگر این پرنده است. روی تنه صورتی خاکستری با اثری از رنگ قهوه‌ای، پس گردنش قهوه‌ای تا تیره، زیر تنه صورتی خاکستری روشن و چانه و زیر دم سفید چرکی است.
پرنده‌ای پر سر و صدا و خجالتی است.

زیستگاه:

جی جاق پرنده‌ای‌ست که به ندرت دور از درخت دیده می‌شود. معمولا در جنگل‌های دور دست لانه می‌سازد.
در جنگل‌های سوزنی برگ، بلوط یا جنگل‌های مخلوط بسر می‌برد و در سوراخ درختان و لابلای شاخ و برگ درختان حاشیه جنگل‌ها آشیانه می‌سازد.

پراکندگی:

جی جاق از جمله پرندگانی‌ست که در گذشته نه چندان دور از پراکندگی فراوانی برخوردار بوده است و اما در حال حاضر اصلاع دقیق و مستندی از وضعیت تعداد و پراکندگی این پرنده بومی ایرانی در دست نیست.

سسک سر دودی

راسته گنجشگ - تیره سسک
نام انگلیسی: Menetries «s Warbler
​

چطور پیدایش کنیم:

اندازه سسک سر دودی ۱۲ سانتی‌متر است. شبیه دیگر سسک ها، اما کوچک‌تر و با دمی کوتاه‌تر است.
سسکی پر سر و صدا است ولی معمولا خود را از انظار پنهان نگاه می‌دارد. سطح پشتی قهوه‌ای مایل به خاکستری و دم گرد تقریبا سیاه با شاهپرهای کناری سفید و مشخص دارد.
پیشانی، تارک و پوشپرهای گوش پرنده نر تقریبا سیاه و در پرنده ماده بیشتر قهوه‌ای است. این سیاهی تا حدود پس سر و جبه که به رنگ خاکستری مایل به قهوه‌ای است، امتداد دارد.
در بال‌های خاکستری تیره رگه‌های شنی رنگ دیده می‌شود و سر شانه‌ها سیاه است.
هر دو جنس سسک سردودی چشمانی به رنگ قرمز تیره با حلقه چشمی زرد دارند در پرنده ماده این رنگ صورتی است و پا‌ها قرمز گوشتی است.
پرنده نر؛ در پر و بال تازه سبیل سفیدی دارد و پرنده ماده، زیر گلویش کاملا سفید است.
پرنده‌ای‌ست پر جنب و جوش که اغلب در بین بوته‌های کوتاه پنهان می‌شود و غالبا دمش را به اطراف یا بالا و پایین تکان می‌دهد، در حال پرواز دم خود را بالا می‌گیرد.

زیستگاه:

بیشه‌ها و بوته‌زار‌ها (به ویژه درخت گز). اغلب در مناطق صخره‌ای و دره‌هایی که از آن‌ها رودخانه عبور می‌کند. در باغ‌ها دیده می‌شود. در قسمت پایین بوته‌ها و بین گیاهان درهم روئیده لانه می‌سازد.

پراکندگی:

به‌طور کلی تابستان‌ها از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است ولی ظاهرا تعداد کمی از آن‌ها زمستان را در سواحل جنوبی ایران می‌گذرانند.

 

[صبا68]

جغد شاخ دار (جغد گوش دراز)

راسته جغد - تیره جغد
نام انگلیسی: Long-eared Owl
​

چطور پیدایش کنیم:

اندازه جغد شاخدار (گوش دراز) ۳۵ سانتی‌متر است؛ تنها جغدی است، با اندازه متوسط که گوشپرهای درازی دارد.
درحالت نشسته با واسطه گوشپرهای بلندش به آسانی قابل شناسایی است که البته گاهی اوقات هنگام استراحت گوشپر‌هایش را جمع می‌کند.
سطح پشتی آن پر از لکه‌ها و خال‌های نخودی و قهوه‌ای مایل به خاکستری، و سطح شکمی آن نخودی رنگ با رگه‌های تیره وراه‌های عرضی ظریف است. از جغد جنگلی به وسیله سر زاویه‌دار، گوشپرهای بلند و بدن لاغر‌تر و چشم‌های زرد نارنجی (نه سیاه) مشخص می‌شود.
زیر تنه اش خط دار و زیر بال‌ها نخودی با رگه‌های قهوه‌ای تیره است.
در پرواز بال‌ها و دمش در مقایسه با جغد جنگلی بلند‌تر می‌نماید. بال‌زدنش پردامنه و پیچ و تاب دارد، و بر روی جبهه‌های هوا سر می‌خورد.
تفاوتش با جغد جنگلی در هنگام پرواز است، که در این حالت، بال‌ها بلند‌تر و خم بال‌ها کمتر است. همچنین لکه تیره رنگی روی خم بال‌ها و قاعده شاهپر‌ها، به رنگ قهوه‌ای نارنجی دیده می‌شود.
روز‌ها در انبوه شاخ و برگ درختان استراحت می‌کند یا به‌طور قائم و نزدیک به تنه درخت روی شاخه‌ها می‌نشیند. معمولا درخت‌های سوزنی برگ را انتخاب می‌کند.
از پستانداران کوچک، پرندگان و حشرات تغذیه می‌کند و در بعضی نقاط هنگام پاییز یا زمستان، به صورت دسته‌های کوچکی گرد هم به استراحت می‌پرازند.

پراکندگی:

جغد شاخ دار (گوش دراز) از جمله پرندگانی‌ست که در گذشته زمستان‌ها از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار بوده و احتمال آن می‌رفته که به تعداد خیلی کم در جنگل‌های شمال ایران زاد و ولد کند و اما در حال حاضر اطلاع دقیق و درستی از وضعیت زادآوری و پراکندگی آن در دست نیست.
به صورت مهاجر در نواحی شمال شرق به سمت جنوب تا حدود مرکز فارس دیده شده است.

سهره خاکی

راسته گنجشگ - تیره سهره
نام انگلیسی: Desert Finch
​

چطور پیدایش کنیم:

اندازه سهره خاکی تقریبا ۱۴ سانتی‌متر است؛ پروبالش یکدست قهوه‌ای خاکی کمرنگ است که در ناحیه شکم کمرنگ‌تر می‌باشد.
منقاری مخروطی، کلفت و سیاه یا تقریبا سیاه دارد که از مشخصه‌های شناسایی این پرنده می‌باشد. سهره خاکی نر لکه‌ای در پشت منقارش دیده می‌شود که تا چشمانش امتداد دارد.
شاهپرهای بالش سیاه است با حاشیه پهن سفید و یک لکه بزرگ صورتی رنگ روی پوش‌پر‌ها و شهپرهای ثانوی دارد.
پا‌هایش سیاه است، دمش دو شاخه و سیاه رنگ و پره خارجی شاهپرهای بال آن سفید می‌باشد.
سر، گلو و رو تنه خاکی و قسمت پایین سینه زیر تنه و زیر دم سفید است.
دم در انتها قلبی شکل و سیاهرنگ و لبه خارجی شاهپر‌هایش سفید است.
سهره خاکی ماده کمرنگ‌تر از پرنده نر است. پرنده‌ای است رام و زود انس می‌گیرد.

زیستگاه:

مناطق باز، زمین‌های زراعتی، کوهپایه‌ها با بوته‌ها و درخت‌های پراکنده. عموما در باغ‌ها و بوته‌های کنار جاده دیده می‌شود. روی درخت یا بوته لانه می‌سازد.

پراکندگی:

به‌طور کلی از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است.

بالابان

راسته شاهین - تیره شاهین
نام انگلیسی: Saker Falcon
​

چطور پیدایش کنیم:

بالابان، ۴۷ تا ۵۵ سانتی‌متر طول و ۱۳۰۰-۷۰۰ گرم وزن دارد و بزرگ‌ترین شاهین است. گستردگی بال‌ها هم اندازه سارگپه ماده است و از دور شبیه لاچین، اما بزرگ‌تر و سنگین‌تر، دیده می‌شود. از لاچین، به واسطه تارک سفید و گاهی پس سر نخودی، بدون رگه‌ها و خال‌های پهلو‌ها، نوار‌های کمتر مشخص زیر تنه، سبیل کوتاه و نوار پشت چشم کمرنگ‌تر، متمایز می‌شود (توجه شود که زیرگونه milvipes که در شمال شرقی ایران به سر می‌برد، دارای تاج صورتی مایل به قرمز، نوار‌های تیره روتنه و روی دم خطدار، شبیه لاچین است).
سایر زیرگونه‌های بالابان با روتنه خاکستری و خطوط تیره روی دم مشخص می‌شوند. پرنده جوان شباهت بسیاری با جوان‌های لاچین دارد، اما در حاشیه بیرونی پر‌های دم، خال‌های نخودی و نوار تیره پشت چشم کمتر واضح، دیده می‌شود و جثه‌اش نیز بزرگ‌تر است. پرنده‌ای بسیار جسور است و به حیوانات بزرگ‌تر از خود نیز حمله می‌کند. در نزد اعراب، به سبب استفاده در قوشبازی، بسیار مورد توجه است.

زیستگاه:

این پرنده در استپ‌های کم درخت، کوهپایه‌ها، کوهستان‌ها و نواحی نیمه بیابانی به سر برده و در شکاف صخره‌ها یا روی درختان آشیانه می‌سازد و گاهی نیز از آشیانه‌های قدیمی بهره برده و تولید مثل می‌کند. در ایران، زمستان‌ها فراوان است و به وفور در نواحی غربی کشور تولید مثل می‌کند. این پرنده از پستانداران کوچک (موش خرما) تغذیه می کند.

تولید مثل و پراکندگی:

این پرنده در ماه‌های اردیبهشت – تیر، بین ۳ تا ۵ تخم می‌گذارد و ۳۰-۲۸ روز روی تخم‌ها می‌خوابد، دوران بلوغش ۴۵-۴۰ روز به طول می‌انجامد.
در گذشته نه چندان دور بالابان در ایران فراوان بوده است و به نسبت معمول زادوولد می‌کرده است. اما در حال حاضر از جمله پرندگانی است که در معرض انقراض نسل قرار دارد؛ ضمناً مورد علاقه شدید قوشبازان برای شکار هوبره است، بنابراین، باید برای حفاظت از محل‌های تولید مثلش و همچنین صید آن اقدامات جدی تری صورت گیرد.

کوکر شکم سفید (طلایی)

راسته کبوتر - تیره باقرقره ییان
نام انگلیسی : Pin-tailed Sandgrouse
​

طبق نظرات پرنده‌شناسان و نیز دوستداران طبیعت در رای گیری مجله پرنده‌شناسی خاورمیانه، «کوکر طلایی نر» (عکس بالا) زیبا‌ترین پرنده موجود در خاورمیانه شناخته شده‌است. به عبارتی؛ زیباترین پرنده ایران.

کوکرها در ایران:

تا سال های قبل از انقلاب، دشتهای ایران میزبان هفت نوع کوکر(کوکر بر وزن کوثر) بودند:
1.کوکر شکم سفید (طلایی) (Pin-tailed Sandgrouse )
2. کوکر سبخی ( سبخ : شوره زار) یا کوکر شکم بلوطی ( Chestnut-bellied Sandgrouse ) .
3.کوکر راه‌راه (Lichtenstein’s Sandgrouse)
4. کوکر شکم سیاه (Black-bellied Sandgrouse)
5. کوکر خالدار (Spotted Sandgrouse)
6. کوکر گندمی (Coronated Sandgrouse)
7.کوکر دم دراز (Pallas’s sandgrouse)

در سالهای قبل و با بی توجهی و بی اهمیتی نسبت به حیات وحش و باز بودن دست مردم برای نابودی محیط زیست ایران، به تدریج از شمار کوکرهای سبخی (شکم بلوطی) کاسته شد بطوری‌که بعد از سال 1361 تاکنون هیچ کوکر سبخی (شکم بلوطی) در جنوب ایران دیده نشده است. کوکر طلایی در حال حاضر تنها میهمانی است که هر بهار به ایران سر می‌زند، اما همین کوکر نیز که قبلا در گله هایی هشت هزارتایی به جنوب ایران مهاجرت می‌کرد، اکنون در دسته‌هایی صد تا دویست عددی دیده می‌شود. کوکر نر مجموعه‌ای هنرمندانه از درهم آمیختن رنگین کمانی از رنگهای سرخ زعفرانی-سرخ جگری – سبز یشمی – زرد طلایی – زرد آجری- قهوه‌ای روشن – سفید برفی و سیاه زاغی – خاکستری روشن و نیز نارنجی پررنگ است. نوع ماده آن نیز با سینه‌ای سفید و پشتی زرد رنگ همراه با خطوط راه‌راه سیاه و سفید و زرد آجری، زیبایی خاص و چشمگیر خودش را دارد.

چشمان کوکر به قدری زیبا هستند که انسان از تماشای آن سیر نمی‌شود. کوکر همچنین جزو پرندگان پر صداست و چه به هنگام پرواز و چه در وقت دانه چینی و جفت‌گیری، با صدایی شبیه به غو غو کردن به نحو دلنشینی آواز می‌خواند و روح دشت و آسمان را زنده نگه می‌دارد.

در سال 1351 تمبری با طرح این پرنده زیبا منتشر شد.

چطور پیدایش کنیم:

اندازه کوکر شکم سفید 37 سانتی‌متر ( با احتساب پرهای بلند دم ) است.
در حالت نشسته منطره کبک کمرنگی را دارد که چمباتمه زده است ولی به وسیله پرهای میانی دمش که نوک تیز و دراز هستند به آسانی تشخیص داده می‌شود . کوکر شکم سفید در پرواز ظاهرا بی گردن به نظر می‌آید و نشانه‌های دیگر تشخیص آن در این حالت عبارت است از بالهای دراز و نوک تیز، سفیدی شکم و سطح زیرین بالها. پوشپرهای بال بلوطی، تارک خاکستری ، صورت زرد نارنجی ، گلو و چانه سیاه و بالاخره نوار سینه‌ای پهن بلوطی رنگ دارد‌.
کوکر شکم سفید ماده؛ سطح پشتی زردرنگ با راهراه عرضی ظریف به رنگ های سیاه ارغوانی دارد .گلو و سطح شکمی آن سفید است با دو یا سه نوار باریک سیاه در ناحیه سینه.
کوکر شکم سفید نر؛ در زمستان به ماده شباهت پیدا می کند ولی راه‌راه ارغوانی سطح پشتی را ندارد‌، پرواز این پرنده سریع و شبیه پرواز سلیم طلایی است‌، اغلب به صورت گله های بزرگ دیده می‌شود که ضمن پرواز دسته‌های کوچکی از آنها جدا می‌شود‌.

زیستگاه :

در دشت های خشک و پر گرد و غبار‌، فلات‌های مرتفع و سنگلاخ و زمین‌های گلی خشک شده دیده می‌شود‌.
روی زمین آشیانه می‌‌سازد و نکته جالب اینجاست کوکرهای طلایی نر و ماده، به نوبت روی تخم‌ها می‌خوابند.

پراکندگی :

کوکر شکم سفید از جمله پرندگان بومی ایران است که در ۱۵ سال گذشته از پراکندگی فراوانی برخوردار بوده است، اما در حال حاضر به رغم کاهش چشم‌گیر این پرنده، از وضعیت تعداد و پراکندگی آنها اطلاع دقیق و مستندی در دست نیست.

کوکر شکم سفید (طلایی) در حال انقراض است!

​

کوکر پرنده ای بسیار کم جرات است و با دیدن انسان به شدت وحشت می‌کند. به علاوه مثل گنجشک، به هیچ عنوان با قفس خو نمی‌گیرد و خانگی نمی‌شود. به همین دلیل اگر آنرا در قفس کنید، با دیدن اولین انسان آنچنان پر می‌زند و خود را به در و دیوار می‌کوبد تا خونین و مالین شود و بیافتد و بمیرد.

در باور مردم:

در افسانه های مردم لر و عرب هندیجان و روستاهای ماهشهر، حکایتهای بسیار زیبا و دلنشینی از کوکر ها وجود دارد. از آن جمله این اعتقاد محکم که کوکر ها شاه دارند!

آخرین پرنده شناسایی شده در کشور

​

این گونه پرنده که از خانواده پرستوهای دریائی می‌باشد، با نام لاتین Brown Noddy یا Common Noddy و نام علمی Anous stolidus به تازگی و در برنامه بررسی پرندگان جزایر خلیج فارس، در حوزه استان هرمزگان و در جزیره شیدور شناسایی و گزارش شد.

با احتساب این گونه جدید، پرندگان ایران به ۵۲۳ گونه ارتقا یافت. پرندگانی که باید دیده شوند؛ چه توسط علاقه‌مندان و چه توسط مسئولین امر!

 

[.angel.]

خداییش همشون زیبان!!!!!!

 

[صبا68]

خانواده دم‌جنبانک
Family Motacillidae

پرندگانی هستند کوچک با جثه‌ای نسبتا باریک و دم‌دراز ، پروازی قوی دارند ، ولی روی زمین راه می روند و تغذیه می کنند و یا می دوند . پپت‌ها قهوه‌ای رنگ و رگه‌رگه هستند و اغلب شاهپرهای کناری دمشان سفید است . شکل ظاهری و عادات آنها اغلب به چکاوک‌ها شباهت دارد ، مانند پرواز موجی ، خواندن در حال پرواز ، راه رفتن و دویدن و پرهیز از نشستن روی درخت . صدای آنها در تشخیص اهمیت زیادی دارد . نر و ماده آنها همشکل است و روی زمین لانه می سازند . دم جنبانک‌ها بدنی باریکتر و دمی درازتر از پپت‌ها دارند با منقار و پاهای نازک و اغلب پر و بال آنها طرح مشخص دارد و دم خود را مرتبا بالا و پایین می کنند . پرواز آنها توام با جهش‌های خاصی است ، در خارج از فصل زادوولد به طور دسته‌جمعی دیده می شوند ، روی زمین یا در شکاف سنگ‌ها لانه می سازند . پرندگان این خانواده از حشرات ، عنکبوت‌ها ، نرم‌تنان و بعضی مواد گیاهی تغذیه می کنند .
پپت پا‌دراز

انگلیسی : Richard’s Pipit
فرانسوی : Pipit de Richard
لاتین : Anthus novaeseelandiae
مشخصات :

۱۷.۵ سانتی‌متر ؛ پپت پادراز ، پپتی است بزرگ ، پا دراز و دم دراز . سطح شکمی آن قهوه ای است با رگه‌های پهن تقریبا سیاه ، سینه‌اش نخودی‌رنگ و دارای رگه‌های مشخص ، ولی پراکنده است . نوارهای نخودی رنگی بالای چشم و زیر گونه دارد . دارای خط شارابی تیره باریک است و خط سیاهی در زیر چشم آن دیده می شود . پا و ناخن انگشت عقبی آن خیلی دراز است ، اندکی درشتر و راست قامت‌تر از پپت خاکی و منقارش کوتاه‌تر و کلف‌تر از آن است . در بهار به وسیله پشت پر‌نقش ، پاهای دراز ، و گلو و قسمت بالای سینه با رگه‌رگه بیشتر مشخص می شود . در اوایل پاییز تشخیص آن از نابالغ ( رگه‌رگه ) پپت خاکی به آسانی میسر نیست ، مگر از طریق صدا و شکل منقار .
زیستگاه :

علفزارهای مرطوب ، جنگل‌های باتلاقی و برنجزارها .
پراکندگی :

پپت پا دراز پرنده‌ای است که گاهی به صورت سرگردان در سواحل جنوب شرقی دریای خزر دیده می شود .!
پپت خاکی

انگلیسی : Tawny Pipit
فرانسوی : Pipit rousseline
لاتین : Anthus Campestris
مشخصات :

16 سانتی‌متر ؛ پپت خاکی پرنده‌ای است کمرنگ و از پپت‌های دیگر جثه اش لاغرتر و بیشتر به دم جنبانک‌ها شباهت دارد . غیر از یک ردیف لکه‌های تیره روی پوشپرهای نزدیک خم بال ، سطح پشتی آن خاکی تقریبا یکدست است . سطح شکمی آن کمرنگ‌تر و معمولا بدون خط و رگه است . ابروی کمرنگ مشخصی دارد و نوار شاربی قهوه‌ای رنگ آن چندان واضح نیست . پاهایش دراز ، تقریبا زرد رنگ و در عین حال کوتاه‌تر از پاهای پپت پا دراز است . علاوه بر این از پپت پادراز به کمک پروبال کمرنگ‌تر ، با نقش و نگار غیر واضح‌تر و جثه اندکی کوچک‌تر ، تشخیص داده می شود . در اوایل پاییز پرنده نابالغ با سینه رگه‌رگه به نابالغ پپت پادراز شباهت پیدا می کند .
زیستگاه :

زمین‌های بایر ، شنی و بوته‌زار . در زمستان همچنین در کشتزارها زیاد دیده می شود . در گودال کوچکی روی زمین که به وسیله گیاهان پوشیده و مخفی است تخمگذاری می کند .
پراکندگی :

پپت خاکی از جمله پرندگانی است که در شمال ایران تابستان‌ها نسبتا فراوان است . زمستان‌ها به تعداد نسبتا کم در جنوب ایران بسر می برد و نیز به صورت مهاجر عبوری در همه‌جای ایران دیده می شود .
پپت نوک دراز

انگلیسی : Long-billed Pipit
فرانسوی : Pipit a long bec
لاتین : Anthus similis
مشخصات :

۱۸.۵ سانتی‌متر ؛ پپت نوک‌دراز از همه پپت ها بزرگ‌تر است . سطح پشتی قهوه‌ای مایل به خاکستری با رگه‌های نامشخص قهوه‌ای تیره ، گلو سینه و سطح شکمی نخودی و تقریبا بدون رگه دارد . دمش قهوه‌ای پررنگ و شاهپرهای کناری آن نخودی است و اثری از رنگ سفید ندارد . منقارش نسبتا دراز است و معمولا پرنده‌ای است تک‌زی .
زیستگاه :

دامنه‌های سنگی و دشت‌های سنگلاخ با گیاهان کم در ارتفاع زیاد . در زمستان به ارتفاعات کمتر کوچ می کند . بر روی زمین لانه می سازد .
پراکندگی :

پپت نوک‌دراز از جمله پرندگان بومی ایران و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است ، احتمال می رود که گزارش‌های مبنی بر مشاهده این پرنده در کوه‌های البرز اشتباه باشد .
پپت درختی

انگلیسی : Tree Pipit
فرانسوی : Pipit des arbres
لاتین : Anthus trivialis
مشخصات :

15 سانتی‌متر ؛ بهترین راه تشخیص پپت درختی از پپت صحرائی ؛ عبارت است از صدای خاص ، جثه اندکی چاق‌تر ، منقار کلفت‌تر ، سینه تقریبا زرد و پاهای صورتی با چنگال‌های عقبی کوتاه . سطح پشتی آن قهوه‌ای است با راه‌راه تقریبا سیاه . سطح شکمی کمرنگ دارد با نوار شاربی سیاه رنگ و سینه و پهلوهای رگه‌رگه . ابرویش زردرنگ و شاهپرهای کناری دم آن سفید می باشد ، به راحتی بر روی درخت‌ها می نشیند .
زیستگاه :

در فضاهای باز وسط جنگل‌ها ، دامنه کوهستان ، کشتزارهایی که درخت‌ها و بوته‌های پراکنده دارند ، دیده می‌شود . آشیانه‌اش را در بین علف‌ها و گیاهان بلند می سازد .
پراکندگی :

پپت درختی از جمله پرندگانی است که در فصل تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و به صورت مهاجر عبوری در همه جای ایران دیده می شود .
پپت صحرایی

انگلیسی : Meadow pipit
فرانسوی : Pipit des pres
لاتین : Anthus pratensis
مشخصات :

۱۴.۵ سانتی‌متر ؛ خیلی شبیه پپت درختی است ولی به وسیله صدا ، سطح پشتی زیتونی‌تر و معمولا سینه سفیدتر با رگه‌های خیلی بیشتر و کوچک‌تر، تشخیص داده می شود . شاهپرهای کناری دمش سفید است . پاهای تقریبا قهوه‌ای با ناخن‌های عقبی دراز دارد . کمتر از پپت درختی روی درخت می نشیند .
زیستگاه :

چراگاه‌های ناهموار . در زمستان تالاب‌ها ، زمین‌های زراعتی و ساحل دریا را ترجیح می دهد . روی زمین آشیانه می سازد .
پراکندگی :

پپت صحرایی از جمله پرندگانی ست که زمستان در شمال و غرب ایران از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و نیز گاهی به سمت جنوب تا فارس دیده می شود .
پپت گلوسرخ

انگلیسی : Red-Throated pipit
فرانسوی : pipit a groge rousse
لاتین : Anthus Cervinus
مشخصات :

۱۴.۵ سانتی‌متر ؛ پپت گلو سرخ از پپت صحرائی به وسیله سطح پشت پررنگ‌تر ، دمگاه رگه‌رگه و صدای مشخص ، متمایز می گردد . در فصل زاد و ولد گلوی آن اخرائی رنگ می شود که گاهی تا قسمت بالای سینه پیشروی دارد . سطح شکمی این پرنده در زمستان پوشیده از رگه‌های فراوان و تیره‌رنگ است .
زیستگاه :

باتلاق‌ها و زمین‌های زراعتی مرطوب با بوته‌های گیاهی کوتاه و اغلب نزدیک به ساحل .
پراکندگی :

پپت گلو سرخ از جمله پرندگانی‌ست که به صورت مهاجر عبوری از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و نیز در همه جای ایران دیده می شود . به تعداد کم زمستان را در جنوب شرقی دریای خزر و خوزستان می‌گذراند .
پپت تالابی

انگلیسی : Water pipit
فرانسوی : pipit spioncelle
لاتین : Anthus spinoletta
مشخصات :

16 سانتی‌متر ؛ از پپت صحرایی و پپت درختی کمی درشت‌تر و طول بدنش اندکی بیشتر است . پاهای آن خیلی تیره‌تر از سایر پپت‌ها است . شاهپرهای کناری دمش سفید می باشد . ابروی تقریبا سفید دارد . سطح پشتی تقریبا خاکستری و سطح شکمی آن نسبتا سفید است که در پاییز و زمستان رگه‌رگه می باشد ؛ ولی در فصل زاد و ولد خط و رگه ندارد و مایل به صورتی است .
زیستگاه :

در مناطق کوهستانی زاد و ولد می کند . زمستان‌ها در زمین‌های پست تالابی ، آبراهه‌های داخل خشکی و سواحل دریا دیده می شود . در شکاف بین سنگ‌ها آشیانه می سازد .
پراکندگی :

پپت تالابی پرنده‌ای‌ست که در فصل زمستان‌ از پراکندگی نسبتا زیادی برخوردار است و به تعداد خیلی کم در ایران زاد و ولد می‌کند .
دم جنبانک زرد

انگلیسی : Yellow Wagtail
فرانسوی : Bergeronnette printaniere
لاتین : Motacilla flava
مشخصات :

۱۶.۵ سانتی‌متر ؛ دم جنبانکی است کوچک با بدنی باریک ، پاهای دراز ، سطح شکمی زرد و دم دراز و سیاه که شاهپرهای کناری آن سفید می باشد . در تمام فصول از سایر دم جنبانک‌ها به واسطه نداشتن سطح شکمی خاکستری مشخص می شود . نر نژادی که در ایران زادوولد می کند ( M. f. feldegg ) در تابستان دارای پیشانی ، تارک و گونه‌های کاملا سیاه است . برای تشخیص نرهای سه نژاد دیگر – در پر و بال تابستانی که ضمن مهاجرت در ایران دیده می شوند ( M. f. thunbergi – M. f.lutea – M. f.becma ) به تصاویر آنها مراجعه شود . نرهای همه نژادهای بالا در پر و بال زمستانی ، و ماده‌ها به‌هم شبیه هستند و طرح مشخص سر را ندارند . سطح پشتی آنها تیره‌تر و سطح شکمی نخودی مایل به زرد دارند و ناحیه گلوی آنها قهوه‌ای است .
زیستگاه :

همیشه نزدیک به آب . در باتلاق‌ها ، چمنزارها ، سواحل رودخانه‌ها و زمین‌های آبیاری شده دیده می شود .
اغلب در اطراف گله‌های گاو تغذیه می کند . در یک گودال کوچک زیر علف‌های انبوه و گاهی در مزارع غلات لانه‌سازی می کند .
پراکندگی :

دم جنبانک زرد از جمله پرندگانی است که در فصل تابستان از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و نیز به صورت مهاجر عبوری در همه جای ایران دیده می شود .
دم جنبانک کله زرد

انگلیسی : Citrine Wagtail
فرانسوی : Bergeronnette citrine
لاتین : Motacilla citreola
مشخصات :

۱۶.۵ سانتی‌متر ؛ پرنده نر در تابستان با سر و سطح شکمی زرد درخشان ، و پشت و دم سیاه به آسانی تشخیص داده می شود . پرنده ماده و نر زمستانی شبیه ماده دم جنبانک زرد هستند ، ولی به کمک پشت خاکستری و دو خط بالی سفید که بخصوص در پرواز نمایان است ، از آن تشخیص داده می شوند . پرنده نابالغ خیلی کمرنگ است ، سطح شکمی تقریبا سفید و سطح پشتی خاکستری دارد . اغلب همراه دم جنبانک زرد دیده می شود .
زیستگاه :

مانند دم جنبانک زرد ، ولی در علفزارهای کوهستانی نیز دیده می شود .
پراکندگی :

دم جنبانک کله زرد از جمله پرندگانی است که در زمستان‌ها از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است و نیز به صورت مهاجر عبوری دیده می شود . بنابر گزارش Zurudny در مشرق خراسان و کرمان زاد و ولد می‌کرده است ، ولی این امر نیاز به برسی دارد .!
دم جنبانک خاکستری

انگلیسی : Grey Wagtail
فرانسوی : Bergeronnette des ruissaux
لاتین : Motacilla cinerea
مشخصات :

18 سانتی‌متر ؛ در تمام فصول به وسیله دم سیاه خیلی دراز با شاهپرهای کناری سفید و سطح پشتی خاکستری مایل به آبی از سایر دم جنبانک‌های سینه زرد مشخص می شود . سینه‌اش در تابستان زرد درخشان و در زمستان نخودی رنگ است ، دمگاهی به رنگ زرد مایل به سبز دارد . پرنده نر ابرویی سفید و نوار سفید مشخصی از منقار تا زیر گونه تیره رنگش دارد . چانه و گلوی نر در تابستان سیاه ، و در زمستان تقریبا سفید است . پرنده ماده در تابستان و زمستان رنگی مایل به سبز دارد و گلویش سفید رنگ است . پرنده نابالغ در سطح پشتی قهوه‌ای مایل به خاکستری و در سطح شکمی نخودی رنگ می باشد و با پوشپرهای زیر دمی زرد رنگ از دم جنبانک ابلق باز شناخته می شود . دم جنبانک خاکستری پرنده‌ای اجتماعی نیست و تنها در هنگام استراحت دور هم جمع می شوند .
زیستگاه :

زمستان‌ها در جویبارهای نواحی کوهستانی و گاه نیز در مناطق کم‌ارتفاع دیده می شود . در سوراخ دیوارها ، پل‌ها و دیوار ساحلی رودخانه‌ها آشیانه می سازد .
پراکندگی :

به‌طور کلی دم جنبانک خاکستری از جمله پرندگان بومی ایران و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .
دم جنبانک ابلق

انگلیسی : Pied Wagtail
فرانسوی : Bergeronnette grise
لاتین : Motacilla alba
مشخصات :

18 سانتی‌متر ؛ دم جنبانک ابلق از فراوان‌ترین نوع دم جنبانک است که به سهولت به وسیله طرح سیاه و سفید پر و بال ، دم دراز و پاهای باریک شناخته می شود . نر نژادی که در شمال و شمال غربی ایران زاد و ولد می‌کند ( M. a. dukhunensis ) ، در تابستان دارای پشت خاکستری رنگ و گونه‌های سفید است . نر نژادی که در مشرق ایران زادوولد می کند ( M. a. personata ) ، در تابستان پشتش سیاه‌رنگ است و سفیدی سرش منحصر به پیشانی و ناحیه ابروها است . نژادی که در دامنه‌های جنوبی رشته کوه البرز و در منطقه زاگرس زاد و ولد می کند ( M. a. persica ) ، حدواسط بین دو نژاد فوق‌الذکر است . ماده‌های هر سه نژاد بالا تقریبا به هم شبیه هستند ، بدین ترتیب که در سطح پشتی خاکستری رنگ‌ترند و سیاهی سر و سینه آنها از پرنده‌های نر کمتر است . پرنده‌های نابالغ ؛ سیاهی خیلی کمتری دارند و بطور کلی خاکستری و سفید می باشند .
زیستگاه :

شهرها ، روستاها ، زمین‌های آبیاری شده ، باغ‌ها ، رودخانه‌ها ، جویبارهای مناطق کوهستانی . زمستان‌ها در نواحی تالابی دیده می شود . در سوراخ دیوارها ، پل‌ها و دیوار ساحلی رودخانه‌ها لانه می سازد .
پراکندگی :

دم جنبانک ابلق از جمله پرندگانی‌ست که به تعداد زیاد در ایران زاد و ولد می کند . همینطور تعدادی نیز برای گذراندن زمستان به ایران می آیند .
خانواده گنجشک
Family Ploceidae

پرندگانی هستند کوچک با منقار کلفت و مخروطی و پاهای نسبتا کوتاه که اغلب پرو بال آنها رنگارنگ نیست . بیشتر آنها اجتماعی هستند و به طور دسته جمعی نیز زادو ولد می کنند . پروازی قوی دارند . نر و ماده آنها غالبا همشکل نیست . در سوراخها ، روی درختان و با صخره ها لانه می سازند . غذای آنها بیشتر دانه ها و مواد گیاهی است . گاهی از مواد حیوانی نیز تغذیه می کنند .
گنجشک معمولی

انگلیسی : House Sparrow
فرانسوی : Moineau domestique
لاتین: Passer domesticus
مشخصات :

۱۴.۵سانتی‌متر ؛ گنجشک معمولی از آشناترین پرندگان ایران است . نر آن به وسیله تارک خاکستری پررنگ ، پس گردن بلوطی ، گلوی سیاه ، گونه‌ها و سطح شکمی سفید مایل به خاکستری مشخص می شود . در پرواز خط بالی کوتاه و نسبتا واضح و دمگاه خاکستری آن نمایان می گردد . پرنده ماده و پرنده نابالغ فاقد سیاهی گلو ، در سطح پشتی قهوه‌ای تیره و در سطح شکمی سفید چرک هستند . تارک و دمگاهشان خاکستری نیست ، و خط بالی واضحی ندارند .
زیستگاه :

مناطق مسکونی و زمین‌های زراعتی و به ندرت دور از محل زندگی انسان‌ها دیده می شود. در سوراخ‌ها و شکاف‌های ساختمان‌ها ، در میان پیچک‌ها و پرچین‌ها لانه می سازد .
پراکندگی :

گنجشک معمولی از جمله پرندگان بومی ایران و از پراکندگی خیلی زیادی برخوردار است .!
گنجشک سینه سیاه

انگلیسی : Spanish sparrow
فرانسوی: Moineau espagnol
لاتین: Passer hispaniolensis
مشخصات :

۱۴.۵ سانتی‌متر ؛ پرنده نر تارک قرمز بلوطی سیر ، گلو و قسمت بالای سینه سیاه، پهلوهای با رگه‌رگه سیاه و پشت پر نقش و نگار دارد . پرنده ماده و پرنده نابالغ شبیه گنجشک معمولی هستند و مانند پرنده نر پهلوهای رگه‌رگه ولی کمرنگ دارند . سطح پشتی آنها پررنگ‌تر و گونه‌هایشان سفید است . رفتار و پرواز این پرنده خیلی شبیه گنجشک معمولی است ولی اغلب به صورت گله‌های انبوه دور از مناطق مسکونی دیده می شود.
زیستگاه :

زیستگاهش منحصر به نقاط مسکونی نیست ، بلکه بوته زارها ، درخت‌های کنار جاده و جنگل‌ها را ترجیح می‌دهد . هم به تنهایی و هم به صورت دسته‌جمعی در زیر آشیانه لک‌لک‌ها ، عقاب‌ها و امثال آن ، یا در لانه متروک چلچله‌ها و روی شاخه‌های درخت زاد و ولد می کند.
پراکندگی :

گنجشک سینه سیاه پرنده‌ای‌ست نیمه مهاجر و از پراکندگی نسبتا فراوانی برخوردار است .
گنجشک تاغی

انگلیسی : Saxaul sparrow
فرانسوی : Moineau des saxaouls
لاتین : Passer ammodendri
مشخصات:

15 سانتی‌متر ؛ گنجشکی است نخودی رنگ که در سطح پشتی رگه‌های سیاه فراوان دارد ، تارک ، پس گردن و گلویش سیاه است و یک نوار نخودی مایل به نارنجی در بالا و پشت چشم آن دیده می شود . پرنده ماده تیره‌تر و تضاد رنگ پر و بالش کمتر است . رفتار و صدای این پرنده شبیه گنجشک معمولی است.
زیستگاه :

بوته زارها و بیشه‌های واقع در بیابان و نقاط نیمه خشک . بیشه‌های پده ، گز، یا تاغ . گاهی در زمین‌های زراعتی دیده می شود.
پراکندگی :

به درستی وضعیت گنجشک تاغی نامعلوم است ، احتمال می رود که در منتهی‌الیه شمال شرقی خراسان زاد و ولد کند ولی این امر نیاز به بررسی دارد .
گنجشک بلوچی

انگلیسی : Sind Jungle Sparrow
فرانسوی : Moineau du Sind
لاتین : Passer pyrrhonotus
مشخصات ‌:

۱۲.۵ سانتی‌متر ؛ هر دو جنس گنجشک بلوچی خیلی به گنجشک معمولی شباهت دارند ولی به‌طور محسوسی از آن کوچکترند . تفاوت‌های گنجشک بلوچی نر با نر گنجشک معمولی ؛ عبارت است از تارک خاکستری کمرنگ‌تر ، سیاهی کنر روی چانه و گلو ، و رنگ خرمائی ( نه خاکستری ) قسمت پایین پشت و دمگاه . رفتار و صدایش شبیه گنجشک معمولی است ولی به اندازه آن اجتماعی نیست .
زیستگاه :

بوته‌زارها ، علف‌های بلند و بیشه‌های آکاسیا ، گز و معمولا در نزدیکی آب . لانه بزرگ و گنبد شکلی روی بوته یا درخت می سازد .
پراکندگی :

گنجشک بلوچی از جمله پرندگان بومی ایران و به تعداد کم در نقاط خاصی دیده می شود .