ایرانیان باستان در چندین هزار سال قبل دست به ابتکار جدیدی زده که آن را قنات یاکهریز نام گذارده‌اند. با این اختراع که در نوع خود در جهان تاکنونبی‌نظیر است، می‌توان مقدار قابل توجهی از آبهای زیرزمینی را جمع آوری کردو به سطح زمین رساند، که همانند چشمه‌های طبیعی ، آب آن در تمام طول سالبدون هیچ کمکی از درون زمین به سطح آن جاری گردد.
تاریخچه قنات
قنات که توسط مقنیان ایرانی اختراع شده ، هزاران سال قدمت دارد. قدمت بسیاری لازم قناتهایایران ، از پنج یا شش هزار سال متجاوز است و عمری برابر با تاریخ کهنایران دارد. با وجود این که چندبن هزار سال از اختراع آن می‌گذرد، مع هذاهنوز هم این روش استفاده از آب ، در قسمت مهمی از روستاها و مناطق مسکونیو کشاورزی و دامداری کشور معمول و متداول است و حتی یکی از ارکان اصلی کشتو زرع در نواحی خشک را تشکیل می‌دهد. این اختراع که امروزه شهرت جهانیپیدا کرده ، بعدها از ایران به بسیاری از کشورهای جهان انتقال یافته ومورد استفاده مردم در دیگر نقاط دنیا قرار گرفته است.
چگونگی ابداع قنات
گوبلو معتقد است که قنات،ابتدا یک فن آبیاری نبوده، بلکه به طور کامل از تکنیک معدن نشأت گرفته ومنظور از احداث آن جمع‌آوری آبهای زیرزمینی مزاحم (زه آبها) به هنگام حفرمعادن بوده است.... تردیدی نیست که در گستره فرهنگی ایران، از معادن «مس»و احتمالاً «رویِ» موجود در کوههای زاگرس، در جریان هزاره دوم قبل ازمیلاد مسیح بهره‌برداری شده است.
ساختمان و مشخصات قنات
قنات ،تشکیل شده از یک دهانه یا هرنج که روباز است و یک مجرای تونل مانندزیرزمینی و چندین چاه عمودی که مجرا یا کوره زیر زمینی را در فواصل مشخصبا سطح زمین مرتبط می‌سازد. چاهها که به آنها در موقع حفر ، میله هم گفتهمی‌شود، علاوه بر مجاری انتقال مواد حفاری شده به خارج ، عمل تهویه کانالزیرزمینی را نیز انجام می‌دهد و راه ارتباطی برای لای‌روبی ، تعمیر وبازدید از داخل قنات نیز به شمار می‌رود.
آغاز قنات ، همان دهانه قنات است که مظهر قنات نامیده می‌شود. مظهر قنات جایی است که آب از دل قنات بیرون می‌آید و ظاهر می شود و می‌تواند برای آبیاری و دیگر مصارف مورد استفاده قرار بگیرد. قسمت انتهایی قنات ، پیشکار قنات نامیده می‌شود که در آخرین قسمت آن ، مادر چاه قنات قرار گرفته است. قسمتهایی از قنات که با حفر آنها هنوز آب بیرون نمی‌آید "خشکه کار" و قسمتی که آبدار است (قسمت انتهایی) قسمت "آبده قنات" نامیده می‌شود.
حفر قنات
حفر قنات معمولا از مظهر ان که همان سطح زمین است و خشک می‌باشد، شروع و به مناطق آبده مادر چاه ، ختم می‌شود. بنابراین ، اول دهانه قنات یا هرنج که خشک است و بعد اولین چاهها یا میله‌ها که اینها هم خشک است و آب ندارد و به اصطلاح قسمت خشک کار قنات نامیده می‌شود، حفر می‌شود. بعد کار به طرف قسمت بالا دست که همان قسمتهای آبده و بیشتر آبده زمین باشد، ادامه پیدا می‌کند.
طول و عمق قنات
طول یک رشته قنات کهدر میزان آبدهی آن نیز موثر است، نسبت به شرایط طبیعی میزان متفاوت است.این شرایط بستگی به شیب زمین وعمیق ما در چاه دارد. از طرف دیگر هرچه سطحآب زیرزمینی پایینتر باشد، عمق مادر چاه بیشتر می‌شود. طویلترین قناتی که تاکنون در ایران حفر شده ، در حوالی گناباد از توابع خراسان است که 70 کیلومتر طول آن است و عمیقترین مادر چاه قناتهای ایران به روایتی 400 متر و به روایت دیگر 350 متر عمق دارد و آن مربوط به قنات "قصبه" گناباد است. مهمترین عاملی که طول قنات را مشخص می‌کند، شیب زمین می‌باشد. هرچه شیب زمین کمتر باشد طول قنات بیشتر و هرچه شیب بیشتر باشد طول قنات کمتر خواهد بود.
محاسن و مزایای قنات
سیستم استخراج در قنات طوری است که آب بدون کمک و صرف هزینه فقط با استفاده از نیروی ثقل از زمین خارج می‌گردد. با توجه به چاهها و قناتهای موجود ، آب قنات در مقابل آبی که از چاه استخراج می‌شود، ارزانتر تمام می‌شود. آب قنات دائمی است و در مواقع اضطراری کشت و احتیاج زراعت در مواقع حساس به آب ، قطع نمی‌شود. منابع آب زیر زمینی توسط قنات دیر تمام می‌شود و استفاده طولانی دارد، هر چند بطور دائم چه مصرف شود و چه شود، خارج می‌گردد. قنات دارای مزایای بسیاری زیادی است که در اینجا فقط به تعداد محدود از آنها اشاره شد.
معایب قنات
در زمینهای هموار و نواحی که آب زیرزمینی شیب کافی ندارد و نیز زمینهای خیلی سست و ماسه‌ای امکان حفر قنات نیست. آب قنات ،بطور دائم جریان دارد و قابل کنترل نیست. روی این اصل ، مدام باعث تخلیهآب زیرزمینی می‌شود. در فصولی که به آب احتیاج نیست و یا احتیاج به آنخیلی کم است، امکان جلوگیری از جریان و یا کنترل آن وجود ندارد.
قنات به خاطر این که در سفره‌های آب زیرزمینی کم عمق استفاده می‌شود و این منابع هم غنی نیست و دارای نوسان زیاد است، لذا قنات نسبت به تغییرات سطح آب زیر زمینی خیلی حساسیت دارد. در فصول گرم که گیاه به آب بیشتری نیاز دارد و نیز در فصول و سالهای خشک ، آب قنات کم می‌شود. قنات نسبت به چاه در مقابل سیل و زلزله و امثال اینها آسیب پذیر است و خرابی در قناتها بعضی مواقع طوری است که احیا مجدد آنها یا ممکن نمی‌باشد و یا از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست.
قنات ابداع ايرانيان - مهران ملکیان
با مطالعه در تاريخ در مي يابيم كه ايرانيان در سه هزار سال پيش به‌جريان آب‌هاي زيرزميني پي برده بودند و باتوجه به اين كه‌آب‌هاي‌زيرزميني در قسمت‌هاي مركزي ايران اكثراً شور و غير قابل استفاده‌براي شرب و كشاورزي است، آب زيرزميني لايه هاي‌آبدار دامنه كوه‌هارا بوسيله نيروي ثقل زمين به حاشيه كويرها رسانده و كويرها را آبادساخته‌اند.
ديگر اين كه فن قنات سازي ابداع‌ايرانيان بوده و كشورهاي ديگر بتدريج از آن الگو گرفته‌اند.
از ويژگي‌هاي اين قناتها آن است كه بعد از 3000 سال هنوز هم قابل‌استفاده‌اند و حتي تا دوسه دهه اخير 75% آب مورد نياز كشور را تأمين مي كرده‌اند.
آمار قنات‌هاي كشور
اولين مطلبي كه به ذهن مي‌رسد اين است كه ما در ايران براستي چند قنات داريم؟ با مطالعه چند مدرك گردآوري شده نتايج زيرحاصل شد:
ع. بهينا در كتاب "قنات سازي و قنات داري" نوشته كه قريب
40000 رشته قنات در سراسر ايران موجود است
كاظم. صدر و حبيب ا...سلامي تعداد قناتها را 3000 رشته اعلام كرده‌اند
اچ،اي. وولف در مقاله‌اي تعداد قنات‌هاي ايران را 22000 رشته با بيش از 274000 كيلومتر درازا اعلام مي كند
نتيجه اين كه ما دقيقاً نمي‌دانيم در ايران چند رشته قنات داريم و اين قناتها در كجا قرار دارند.
بررسي وضع قناتها در سه دهه اخير
آغاز تخريب قنات‌هاي‌ايران مربوط به سال 1346 است بعد از «كنفرانس جهاني آب براي‌صلح، در سال 1967، دربرنامه‌اي با عنوان «سياست‌هاي مربوط به‌توسعه منابع آب ايران و مشكلات و راه حل‌هاي آن»، حفر چاه‌هاي‌عميق و نيمه عميق دردشت‌هاي كشور و در حريم قناتها آغاز گرديد و بعد از آن، شاهد افت سطح سفره‌هاي آب زيرزميني و آب دهي كم و كم‌تر قنات‌هابوده‌ايم.
نقاط قوت و ضعف در مطالعة قناتها
آبدهي قناتها به دو عامل بستگي دارد:
با بررسي مطالعات انجام شده بر روي قنات‌هاي كشور روشن مي‌شود كه بيش‌تر بر روي عوامل طبيعي در ارتباط با قناتها كار شده؛در مورد دوم يعني عوامل انساني يا خيلي كم كار شده يا اصلاً كار نشده است.
موضوعات اين حوزه عبارت‌اند از:
- اطلاعات مربوط به سرمايه گذاري‌هاي مختلف مثل اختصاص اعتبارات و كمك‌هاي مالي به صاحبان قناتها براي لايروبي، كَوَل‌كاري(كول حلقه‌هاي سفاليني كه در مجراي قنات مي‌نشانند تا مانع از نشست قنات شود) و سنگچين كردن قناتها؛
- بررسي مقايسه‌اي مزايا و معايب قنات يا حفر چاه كه دو شيوه رقيب در بهره برداري از آب‌هاي زيرزميني است؛....
با توجه به پرمخاطره بودن حفرقنات‌و عمليات لايروبي آنها براي مقني‌ها، نويسندگان مختلف استفاده ازفن‌آوري جديد شامل‌ابزارها، وسايل و حتي مصالح ساختماني مقاوم‌تر راپيشنهاد مي نمايند؛ به طوري كه در اين بانك 40 مدرك در ارتباط بامقاومت‌مصالح گردآوري شده است. با توجه به زلزله خيز بودن منطقه‌مي توان به جاي سفال در كول كاري و ساخت قنات ها، از بتن و بتن‌مسلح يا از موادي كه در سد سازي استفاده مي شود بهره گرفت.
تغديه مصنوعي سيلاب
وجود سيلاب‌هاي مخرب بخصوص در سال‌هاي اخير در نقاط مختلف كشورموجب اجراي پروژه‌هاي تحقيقاتي فراواني دردانشگاه‌هاي كشور شده‌است. با اجراي اين پروژه‌ها مي‌توان سطح آبدهي قنات‌هارا افزايش داد و از نيروي مخرب سيل در جهت توسعه استفاده كرد.بدين جهت ضروري است بايك برنامه ريزي منسجم، كليه زمينه‌هاي‌تغذيه مصنوعي سيلاب مورد مطالعه وبررسي قرار گيرد. خــلاصــه‌كــلام اجداد ما آب‌هاي شيرين دامنه كوهستان‌ها را با كمك فن قنات‌سازي كه روش ابداعي خودشان بوده به حاشيه كويرها برده‌اند وباهمان روش بسيار ابتدايي و مصالح ابتدايي‌تر(كَوَل‌هاي سفالين)عملكرد آنها به گونه‌اي بوده كه اين قناتها هنوز هم در مناطق‌مختلف كشور كار مي كنند. قنات‌هاعلاوه بر انتقال آب شيرين به دشت‌ها و حاشيه كويرها مي توانند باتوجه به لايه‌هاي زمين نيزشناسي كشور، در زهكشي و انتقال آب شور ودور كردن اين آبها از مجاورت سفره‌هاي آب شيرين زيرزميني مورداستفاده قرارگيرند. همچنين مي توان با استفاده از رايانه‌ها وفن‌آوري جديد، فن قنات‌سازي‌را همانند سدسازي تقويت نمود و به جاي سفال ازمصالح مقاوم‌تراستفاده كرد؛ با بررسي وضعيت زلزله‌خيزي، تكتونيكي و گسل‌هاي موجوددر ايران، قنات‌هاي قديمي را احياء وقنات‌هاي‌جديد احداث كرد؛ با تغذيه مصنوعي سيلاب به درون سفره‌هاي آب‌زيرزميني، به جاي تخريب شهرها توسط سيل، اين‌آب‌ها را به داخل‌سفره‌ها تزريق كرد و در هنگام كم آبي يا خشكسالي از آنها بهره‌گرفت.
بن بست فعلي يعني از دست دادن قسمتي از قنات‌هاي‌كشور نتيجه تصميم‌گيري شتابزدة نسل فعلي است. اكنون براي‌جبران‌خطاهاي گذشته نمي بايد بدون مطالعه به اقدامات ديگري دست‌بزنيم كه عواقب نامناسب ديگري پيآمد آن باشد.
1 - عوامل طبيعي 2 - عوامل انساني
قنات شفیع آباد - شهداد
قنات شفیع آباد - شهداد
تاریخچه قنات
قنات که توسط مقنیان ایرانی اختراع شده ، هزاران سال قدمت دارد. قدمت بسیاری لازم قناتهایایران ، از پنج یا شش هزار سال متجاوز است و عمری برابر با تاریخ کهنایران دارد. با وجود این که چندبن هزار سال از اختراع آن می‌گذرد، مع هذاهنوز هم این روش استفاده از آب ، در قسمت مهمی از روستاها و مناطق مسکونیو کشاورزی و دامداری کشور معمول و متداول است و حتی یکی از ارکان اصلی کشتو زرع در نواحی خشک را تشکیل می‌دهد. این اختراع که امروزه شهرت جهانیپیدا کرده ، بعدها از ایران به بسیاری از کشورهای جهان انتقال یافته ومورد استفاده مردم در دیگر نقاط دنیا قرار گرفته است.
چگونگی ابداع قنات
گوبلو معتقد است که قنات،ابتدا یک فن آبیاری نبوده، بلکه به طور کامل از تکنیک معدن نشأت گرفته ومنظور از احداث آن جمع‌آوری آبهای زیرزمینی مزاحم (زه آبها) به هنگام حفرمعادن بوده است.... تردیدی نیست که در گستره فرهنگی ایران، از معادن «مس»و احتمالاً «رویِ» موجود در کوههای زاگرس، در جریان هزاره دوم قبل ازمیلاد مسیح بهره‌برداری شده است.
ساختمان و مشخصات قنات
قنات ،تشکیل شده از یک دهانه یا هرنج که روباز است و یک مجرای تونل مانندزیرزمینی و چندین چاه عمودی که مجرا یا کوره زیر زمینی را در فواصل مشخصبا سطح زمین مرتبط می‌سازد. چاهها که به آنها در موقع حفر ، میله هم گفتهمی‌شود، علاوه بر مجاری انتقال مواد حفاری شده به خارج ، عمل تهویه کانالزیرزمینی را نیز انجام می‌دهد و راه ارتباطی برای لای‌روبی ، تعمیر وبازدید از داخل قنات نیز به شمار می‌رود.
آغاز قنات ، همان دهانه قنات است که مظهر قنات نامیده می‌شود. مظهر قنات جایی است که آب از دل قنات بیرون می‌آید و ظاهر می شود و می‌تواند برای آبیاری و دیگر مصارف مورد استفاده قرار بگیرد. قسمت انتهایی قنات ، پیشکار قنات نامیده می‌شود که در آخرین قسمت آن ، مادر چاه قنات قرار گرفته است. قسمتهایی از قنات که با حفر آنها هنوز آب بیرون نمی‌آید "خشکه کار" و قسمتی که آبدار است (قسمت انتهایی) قسمت "آبده قنات" نامیده می‌شود.
حفر قنات
حفر قنات معمولا از مظهر ان که همان سطح زمین است و خشک می‌باشد، شروع و به مناطق آبده مادر چاه ، ختم می‌شود. بنابراین ، اول دهانه قنات یا هرنج که خشک است و بعد اولین چاهها یا میله‌ها که اینها هم خشک است و آب ندارد و به اصطلاح قسمت خشک کار قنات نامیده می‌شود، حفر می‌شود. بعد کار به طرف قسمت بالا دست که همان قسمتهای آبده و بیشتر آبده زمین باشد، ادامه پیدا می‌کند.
طول و عمق قنات
طول یک رشته قنات کهدر میزان آبدهی آن نیز موثر است، نسبت به شرایط طبیعی میزان متفاوت است.این شرایط بستگی به شیب زمین وعمیق ما در چاه دارد. از طرف دیگر هرچه سطحآب زیرزمینی پایینتر باشد، عمق مادر چاه بیشتر می‌شود. طویلترین قناتی که تاکنون در ایران حفر شده ، در حوالی گناباد از توابع خراسان است که 70 کیلومتر طول آن است و عمیقترین مادر چاه قناتهای ایران به روایتی 400 متر و به روایت دیگر 350 متر عمق دارد و آن مربوط به قنات "قصبه" گناباد است. مهمترین عاملی که طول قنات را مشخص می‌کند، شیب زمین می‌باشد. هرچه شیب زمین کمتر باشد طول قنات بیشتر و هرچه شیب بیشتر باشد طول قنات کمتر خواهد بود.
محاسن و مزایای قنات
سیستم استخراج در قنات طوری است که آب بدون کمک و صرف هزینه فقط با استفاده از نیروی ثقل از زمین خارج می‌گردد. با توجه به چاهها و قناتهای موجود ، آب قنات در مقابل آبی که از چاه استخراج می‌شود، ارزانتر تمام می‌شود. آب قنات دائمی است و در مواقع اضطراری کشت و احتیاج زراعت در مواقع حساس به آب ، قطع نمی‌شود. منابع آب زیر زمینی توسط قنات دیر تمام می‌شود و استفاده طولانی دارد، هر چند بطور دائم چه مصرف شود و چه شود، خارج می‌گردد. قنات دارای مزایای بسیاری زیادی است که در اینجا فقط به تعداد محدود از آنها اشاره شد.
معایب قنات
در زمینهای هموار و نواحی که آب زیرزمینی شیب کافی ندارد و نیز زمینهای خیلی سست و ماسه‌ای امکان حفر قنات نیست. آب قنات ،بطور دائم جریان دارد و قابل کنترل نیست. روی این اصل ، مدام باعث تخلیهآب زیرزمینی می‌شود. در فصولی که به آب احتیاج نیست و یا احتیاج به آنخیلی کم است، امکان جلوگیری از جریان و یا کنترل آن وجود ندارد.
قنات به خاطر این که در سفره‌های آب زیرزمینی کم عمق استفاده می‌شود و این منابع هم غنی نیست و دارای نوسان زیاد است، لذا قنات نسبت به تغییرات سطح آب زیر زمینی خیلی حساسیت دارد. در فصول گرم که گیاه به آب بیشتری نیاز دارد و نیز در فصول و سالهای خشک ، آب قنات کم می‌شود. قنات نسبت به چاه در مقابل سیل و زلزله و امثال اینها آسیب پذیر است و خرابی در قناتها بعضی مواقع طوری است که احیا مجدد آنها یا ممکن نمی‌باشد و یا از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست.
قنات ابداع ايرانيان - مهران ملکیان
با مطالعه در تاريخ در مي يابيم كه ايرانيان در سه هزار سال پيش به‌جريان آب‌هاي زيرزميني پي برده بودند و باتوجه به اين كه‌آب‌هاي‌زيرزميني در قسمت‌هاي مركزي ايران اكثراً شور و غير قابل استفاده‌براي شرب و كشاورزي است، آب زيرزميني لايه هاي‌آبدار دامنه كوه‌هارا بوسيله نيروي ثقل زمين به حاشيه كويرها رسانده و كويرها را آبادساخته‌اند.
ديگر اين كه فن قنات سازي ابداع‌ايرانيان بوده و كشورهاي ديگر بتدريج از آن الگو گرفته‌اند.
از ويژگي‌هاي اين قناتها آن است كه بعد از 3000 سال هنوز هم قابل‌استفاده‌اند و حتي تا دوسه دهه اخير 75% آب مورد نياز كشور را تأمين مي كرده‌اند.
آمار قنات‌هاي كشور
اولين مطلبي كه به ذهن مي‌رسد اين است كه ما در ايران براستي چند قنات داريم؟ با مطالعه چند مدرك گردآوري شده نتايج زيرحاصل شد:
ع. بهينا در كتاب "قنات سازي و قنات داري" نوشته كه قريب
40000 رشته قنات در سراسر ايران موجود است
كاظم. صدر و حبيب ا...سلامي تعداد قناتها را 3000 رشته اعلام كرده‌اند
اچ،اي. وولف در مقاله‌اي تعداد قنات‌هاي ايران را 22000 رشته با بيش از 274000 كيلومتر درازا اعلام مي كند
نتيجه اين كه ما دقيقاً نمي‌دانيم در ايران چند رشته قنات داريم و اين قناتها در كجا قرار دارند.
بررسي وضع قناتها در سه دهه اخير
آغاز تخريب قنات‌هاي‌ايران مربوط به سال 1346 است بعد از «كنفرانس جهاني آب براي‌صلح، در سال 1967، دربرنامه‌اي با عنوان «سياست‌هاي مربوط به‌توسعه منابع آب ايران و مشكلات و راه حل‌هاي آن»، حفر چاه‌هاي‌عميق و نيمه عميق دردشت‌هاي كشور و در حريم قناتها آغاز گرديد و بعد از آن، شاهد افت سطح سفره‌هاي آب زيرزميني و آب دهي كم و كم‌تر قنات‌هابوده‌ايم.
نقاط قوت و ضعف در مطالعة قناتها
آبدهي قناتها به دو عامل بستگي دارد:
با بررسي مطالعات انجام شده بر روي قنات‌هاي كشور روشن مي‌شود كه بيش‌تر بر روي عوامل طبيعي در ارتباط با قناتها كار شده؛در مورد دوم يعني عوامل انساني يا خيلي كم كار شده يا اصلاً كار نشده است.
موضوعات اين حوزه عبارت‌اند از:
- اطلاعات مربوط به سرمايه گذاري‌هاي مختلف مثل اختصاص اعتبارات و كمك‌هاي مالي به صاحبان قناتها براي لايروبي، كَوَل‌كاري(كول حلقه‌هاي سفاليني كه در مجراي قنات مي‌نشانند تا مانع از نشست قنات شود) و سنگچين كردن قناتها؛
- بررسي مقايسه‌اي مزايا و معايب قنات يا حفر چاه كه دو شيوه رقيب در بهره برداري از آب‌هاي زيرزميني است؛....
با توجه به پرمخاطره بودن حفرقنات‌و عمليات لايروبي آنها براي مقني‌ها، نويسندگان مختلف استفاده ازفن‌آوري جديد شامل‌ابزارها، وسايل و حتي مصالح ساختماني مقاوم‌تر راپيشنهاد مي نمايند؛ به طوري كه در اين بانك 40 مدرك در ارتباط بامقاومت‌مصالح گردآوري شده است. با توجه به زلزله خيز بودن منطقه‌مي توان به جاي سفال در كول كاري و ساخت قنات ها، از بتن و بتن‌مسلح يا از موادي كه در سد سازي استفاده مي شود بهره گرفت.
تغديه مصنوعي سيلاب
وجود سيلاب‌هاي مخرب بخصوص در سال‌هاي اخير در نقاط مختلف كشورموجب اجراي پروژه‌هاي تحقيقاتي فراواني دردانشگاه‌هاي كشور شده‌است. با اجراي اين پروژه‌ها مي‌توان سطح آبدهي قنات‌هارا افزايش داد و از نيروي مخرب سيل در جهت توسعه استفاده كرد.بدين جهت ضروري است بايك برنامه ريزي منسجم، كليه زمينه‌هاي‌تغذيه مصنوعي سيلاب مورد مطالعه وبررسي قرار گيرد. خــلاصــه‌كــلام اجداد ما آب‌هاي شيرين دامنه كوهستان‌ها را با كمك فن قنات‌سازي كه روش ابداعي خودشان بوده به حاشيه كويرها برده‌اند وباهمان روش بسيار ابتدايي و مصالح ابتدايي‌تر(كَوَل‌هاي سفالين)عملكرد آنها به گونه‌اي بوده كه اين قناتها هنوز هم در مناطق‌مختلف كشور كار مي كنند. قنات‌هاعلاوه بر انتقال آب شيرين به دشت‌ها و حاشيه كويرها مي توانند باتوجه به لايه‌هاي زمين نيزشناسي كشور، در زهكشي و انتقال آب شور ودور كردن اين آبها از مجاورت سفره‌هاي آب شيرين زيرزميني مورداستفاده قرارگيرند. همچنين مي توان با استفاده از رايانه‌ها وفن‌آوري جديد، فن قنات‌سازي‌را همانند سدسازي تقويت نمود و به جاي سفال ازمصالح مقاوم‌تراستفاده كرد؛ با بررسي وضعيت زلزله‌خيزي، تكتونيكي و گسل‌هاي موجوددر ايران، قنات‌هاي قديمي را احياء وقنات‌هاي‌جديد احداث كرد؛ با تغذيه مصنوعي سيلاب به درون سفره‌هاي آب‌زيرزميني، به جاي تخريب شهرها توسط سيل، اين‌آب‌ها را به داخل‌سفره‌ها تزريق كرد و در هنگام كم آبي يا خشكسالي از آنها بهره‌گرفت.
بن بست فعلي يعني از دست دادن قسمتي از قنات‌هاي‌كشور نتيجه تصميم‌گيري شتابزدة نسل فعلي است. اكنون براي‌جبران‌خطاهاي گذشته نمي بايد بدون مطالعه به اقدامات ديگري دست‌بزنيم كه عواقب نامناسب ديگري پيآمد آن باشد.
1 - عوامل طبيعي 2 - عوامل انساني
قنات شفیع آباد - شهداد
قنات شفیع آباد - شهداد