مجتبا یوسفی‌پور ـ اولین بار در «گاردین» خبر پخش یک میلیون نسخه کتاب رایگان در انگلستان را خواندم. ایده‌ی جالبی به نظر می‌آید، به‌خصوص وقتی که نام افراد معروفی چون «دیوید گیلمور» آهنگساز و خواننده‌ی راک، «کالین فرث» بازیگر انگلیسی برنده‌ی اسکار، «جی کی رولینگ» نویسنده‌ی مجموعه داستان‌های هری پا‌تر و «آلن ینتوب» از تهیه‌کنندگان و برنامه‌سازان معروف بی بی سی در فهرست حامیان این برنامه قرار دارند.
برای یافتن اطلاعات بیشتر سری به وب سایت شب جهانی کتاب می‌زنم.
ماجرا چیست؟
«شب جهانی کتاب» عنوان حرکتی است که با حمایت ناشران انگلیسی آغاز شده و قرار است به‌منظور تشویق بزرگسالان به خواندن کتاب، از روز شنبه ۵ مارس ۲۰۱۱ (دو روز بعد از روز جهانی کتاب) یک میلیون نسخه از ۲۵ عنوان کتاب، به طور رایگان در انگلستان توزیع شود. (فهرست کامل حامیان برنامه)
در یک نگاه به فهرست ۲۵ کتاب و نویسندگان‌شان نام‌های مهمی جلب نظر می‌کند، نام‌هایی چون «گابریل گارسیا مارکز» با رمان «عشق سال‌های وبا»، «فیلیپ پولمن» با «نورهای شمالی» (برنده‌ی مدال کارنیگی ۱۹۹۶)، «سیموس هینی» برنده‌ی نوبل ادبیات سال ۱۹۹۵ با گزیده‌ی شعر‌هایش، «آلن بنت» با کتاب «یک زندگی همچون آدم‌های دیگر»، «یان مارتل» با رمان «زندگی پی» (برنده‌ی جایزه‌ی بوکر ۲۰۰۲)، «تونی موریسون» برنده‌ی جایزه‌ی ادبی نوبل ۱۹۹۳ با رمان «محبوب» (برنده‌ی جایزه‌ی پولیتزر ۱۹۸۸) و «مارگارت اتوود» با کتاب «آدمکش کور» (برنده‌ی جایزه‌ی بوکر ۲۰۰۰)
یک میلیون کتاب برای یک میلیون کتاب‌خوان
ایده‌ی اولیه این پروژه توسط «جیمی بینگ» از مدیران انتشارات «کانون گیت» مطرح شد. «کانون گیت» از ناشران مستقل انگلیسی/اسکاتلندی است که از سال ۱۹۷۳ در ادینبورو (اسکاتلند) شروع به کار کرده و در حال حاضر در ادینبورو، لندن، ملبورن و نیویورک دفتر دارد. این ناشر عمده شهرتش را بعد از انتشار کتاب برنده‌ی جایزه پولیتزر، «زندگی پی» (که در لیست ۲۵ کتاب اهدائی امسال قرار دارد) به‌دست آورد و در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۹ میلادی به‌عنوان ناشر برگزیده‌ی سال انتخاب شد.
ایده‌ی اولیه پروژه در خلال یک کنفرانس ناشران در ماه مه ۲۰۰۹ به ذهن «بینگ» خطور کرد. با کار کردن بر روی ایده، در نیمه‌های سال ۲۰۱۰ شرکت «شب جهانی کتاب» به‌عنوان یک شرکت سودرسانی همگانی ثبت شد و به طور رسمی در ۲ دسامبر ۲۰۱۰ با راه‌اندازی وب سایت و اعلام نام کتاب‌های برگزیده آغاز به کار کرد.
«جیمی بینگ» درباره‌ی این پروژه می‌گوید:
«شب جهانی کتاب میان ناشران، کتابفروشان، کتابخانه‌ها، نویسنده‌ها و افراد عادی جامعه یک همکاری منحصر به‌فرد است و من فکر می‌کنم تأثیر بسیار مثبتی بر روی کتاب و کتابخوانی خواهد داشت. تنها تعداد کمی روش تأثیرگذار‌تر از توصیه‌ی شخصی برای ایجاد علاقه به خواندن یک کتاب وجود دارند. اینکه یک میلیون کتاب به یک میلیون آدم مختلف داده شود، بی‌نظیر و هیجان‌انگیز است.»
شب جهانی کتاب توسط یک هیأت امنای ۱۶ نفره اداره می‌شود. از مدیران مؤسسه‌ی نشری چون «پنگوئن» تا سردبیران بی‌بی سی و اعضای اتحادیه‌ی کتابفروشان انگلیس در این هیأت حضور دارند.
عشق به نوشتن و خواندن
مارگارت اتوود، شاعر و منتقد ادبی کانادایی که کتاب «آدمکش کور» او در لیست ۲۵ کتاب برگزیده‌ی شب جهانی کتاب قرار دارد در ارتباط با این ایده این‌گونه نظر می‌دهد: «وقتی «جیمی بینگ» درباره‌ی شب جهانی کتاب با من حرف زد، من شگفت‌زده شدم، نه تنها به خاطر عظمت این طرح، بلکه همچنین به خاطر سادگی آن. عشق به نوشتن، عشق به خواندن، این‌ها موهبت‌های بزرگی هستند. وقتی از من خواستند تا این پروژه را حمایت کنم من هیجان‌زده شدم و هیجان مضاعف وقتی بود که «آدمکش کور» برای معرفی و آغاز پروژه انتخاب شد.»
ناشرانی همچون «پنگوئن»، «ویراگو»، «فیبر»، «وینتاژ» و «پیکادور» از حامیان این پروژه هستند که کتاب‌هایشان در فهرست ۲۵ کتاب نهایی قرار گرفته است. نکته‌ی جالب توجه در این پروژه، برگزاری آن با حمایت حامیان خصوصی چون «کداک» و «رویال بانک اسکاتلند» است.
فهرست نهائی ۲۵ کتاب برگزیده توسط گروهی ۲۵ نفره انتخاب شده است. (برای دیدن اسامی کامل هیات انتخاب اینجا را ببینید.)
روند برگزاری «شب جهانی کتاب»
بخش عمده‌ی کار پخش کتاب‌ها با مشارکت خوانندگان و افراد عادی شکل گرفته است. هر شهروند بالای ۱۳ سال می‌توانست با مراجعه به وب سایت و تکمیل فرم ثبت نام، در این پروژه همکاری کند.
در فرم تقاضانامه علاوه بر مشخصات فردی، هرکس می‌بایست به سه سؤال پاسخ دهد: سؤال اول انتخاب دو عنوان از ۲۵ عنوان کتاب معرفی شده در وب‌سایت است که فرد مسئولیت پخش یکی از آن‌ها را بر عهده می‌گیرد. درصورت تکمیل ظرفیت و یا تقاضای بسیار برای عنوان انتخابی اول، ممکن است کتاب انتخابی دوم برای متقاضی ارسال شود. در مرحله‌ی بعد از متقاضی دلیل انتخاب آن کتاب پرسیده می‌شود و بالاخره سؤال سوم در ارتباط با افرادی است که متقاضی قصد دارد کتاب را به آن‌ها هدیه دهد و دلایلش برای انتخاب آن افراد.
دوشنبه ۲۴ ژانویه ۲۰۱۱ آخرین مهلت ارسال تقاضانامه‌ها بود. در انتها از میان تمامی تقاضانامه‌ها ۲۰ هزار نفر پذیرفته شدند. برای این افراد ایمیلی فرستاده شد که در آن مکان‌هایی مانند کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌های عمومی نزدیک به محل سکونت متقاضی معرفی شده بودند که فرد می‌توانست با انتخاب و مراجعه به یکی از آن‌ها از روز دوشنبه ۲۸ فوریه ۴۸ نسخه از کتاب انتخابی خود را دریافت کند.
افراد مجاز به پخش کتاب‌ها تا پیش از چهارم مارس ۲۰۱۱ نیستند.
در انتهای هر کتاب که به صورت ویژه و با نشان «شب جهانی کتاب» چاپ شده است، صفحه‌ای درنظر گرفته شده که سه بخش دارد: بخش اول باید با شماره‌ی ویژه‌ی کتاب پر شود، بخش دوم نام نخستین هدیه‌دهنده‌ی کتاب است و بالاخره بخش آخر مکان هدیه گرفتن کتاب. از خواننده خواسته شده است تا پیش از هدیه دادن کتاب به صفحه‌ی ویژه‌ای در وب سایت پروژه مراجعه کرده و با ثبت کتاب شماره ویژه‌ی آن را دریافت و در بخش مشخص شده وارد کند.
در پشت جلد کتاب‌ها از خوانندگان خواسته شده تا همان‌گونه که خود این کتاب را هدیه گرفته‌اند، پس از خواندن آنرا به فرد دیگری هدیه دهند. خوانندگان با مراجعه به وب سایت و وارد کردن شماره‌ی ویژه‌ی هرکتاب قادر خواهند بود تا مسیر طی شده توسط کتاب را دنبال کرده و بدانند که هر کتاب تا کدامین شهر‌ها رفته و چند نفر آن را خوانده‌اند. همچنین در وب‌سایت امکانی برای نظردهی افراد درنظر گرفته شده است تا خوانندگان بتوانند دیدگاه‌های خود را با یکدیگر قسمت کنند.
گردانندگان این پروژه بخشی از کتاب‌ها (حدود ۴۰ هزار نسخه) را خود پخش می‌کنند. این کتاب‌ها قرار است در مکان‌هایی مانند زندان‌ها و بیمارستان‌ها که دسترسی عموم به آن‌ها به آسانی میسر نیست، پخش شوند.
شب جهانی کتاب در میدان ترافالگار
قرار است «شب جهانی کتاب» طی مراسمی از ساعت ۶-۸ بعداز ظهر جمعه ۴ مارس در «میدان ترافالگار» لندن به‌طور رسمی کار خود را آغاز کرده و نخستین کتاب‌ها به علاقمندان هدیه شوند. «مارگارت آتوود»، «آلن بنت»، «جان لی کار»، «مارک هادسون»، «فیلیپ پولمن» و «حنیف قریشی» تعدادی از نویسندگان سر‌شناس مهمان این مراسم خواهند بود. «گراهام نورتون»، بازیگر و کمدین ایرلندی اجرای مراسم را برعهده خواهد داشت.
شبکه‌ی دو «بی‌بی‌سی» این مراسم را پوشش خواهد داد. آلن ینتوب، برنامه‌ساز با سابقه‌ی «بی‌بی‌سی» و یکی از اعضای هیأت انتخاب شب جهانی کتاب در این زمینه می‌گوید: «شبکه ۲ بی‌بی سی از آغاز این پروژه در ۲ دسامبر تا روز مراسم در ۵ مارس از برگزاری این پروژه حمایت خواهد کرد. ما امیدواریم تماشاگران بی‌بی‌سی علاقمند شوند تا چه به عنوان هدیه‌دهنده یا گیرنده و یا تماشاگر، در این پروژه‌ی عظیم مشارکت کنند.»
تا چند روز دیگر یک میلیون نسخه کتاب سفر خود را به اطراف انگلیس و شاید جهان آغاز می‌کنند. شاید برخی از این کتاب‌ها در یک سفر هوائی همراه مسافری شوند و سر از کشوری دیگر دربیاورند. ممکن است کتابی را در لندن به کسی هدیه دهید و ماه‌ها بعد آن را در اسکاتلند و شمال انگلیس در دست کسی دیگر بیابید. این بخش عمده‌ی جذابیت و زیبائی این پروژه‌ی عظیم است.
با خودم فکر می‌کنم، کاش برای ترغیب ایرانیان به کتابخوانی، نهادهای خصوصی ایرانی نیز همکاری می‌کردند و پروژه‌ای مشابه در ایران انجام می‌شد.
