سیر تکاملی حق مالکیت

onia$

دستیار مدیر تالار مدیریت
حقوق و اقتصاد
سیر تکاملی حق مالکیت

اندرو پی. موریس
مترجمان: متین پدرام1 و طاهره ایران‌مهر 2
قسمت دوم
با محدود شدن ادعاي دولت علیه اشخاص، ريسك حقوق آنها كاهش يافته است. با سازماندهي مجدد حقوق به منظور توسعه زيبايي‌شناسي، كارآفرينان خصوصي قادر شدند با استفاده از قراردادها و اسناد مالكيت، ارزش املاک خود را افزایش دهند.



از سال 1900 ميلادي تاكنون، حقوق مالکیت با قوانین تنظیمی ادغام شده است و گروه‌های ذي‌نفوذ از قدرت دولت استفاده کردند تا بتوانند حق مالکیت را با اجبار دوباره توزیع کنند. (هرکس که در اين مساله ترديد دارد باید با یکی از زمینداراني صحبت کند که به دليل نقض «قانون گونه‌های در معرض خطر» یا «قانون اراضی مرطوب» و آیین‌نامه آن تحت تعقیب قانونی قرار گرفته بود.) متاسفانه ارزشی که با ترکیب حق مالکیت و قراردادهای داوطلبانه ایجاد شده است، همگی اغلب حق مالکیت را به یک هدف وسوسه‌انگیز برای سلب مالکیت تبدیل کرده‌اند.
کلیدی‌ترین بینش اقتصادی این است که حق مالکیت امري ثابت نیست. چطور اين سير تكاملي كار مي‌كند؟ از آنجا که برخي از اموال ارزش بيشتري پيدا مي‌كنند، مردم بیشتر سعی می‌کنند حقوق خود را در این نوع املاک تعریف کرده، در آن سرمایه‌گذاری کنند. بنابراین حق مالکیت به طور طبیعی در پاسخ به تغییراتِ فناوري، هزینه‌ها و سلیقه‌ها، اکتشافات جدید و دیگر تغییر در ترجيحات اشخاص تکامل می‌یابد. در این سیر تکاملی كارآفرينان نقش مهمی دارند؛ زيرا آنها بايد با سازماندهی دوباره حق مالكيت فرصت‌هايي براي افزايش ارزش مشخص كنند.
چگونه حق مالکیت تکامل می‌یابد؟ انديشه درباره پنج روش متفاوتی که مرتبا در حال تغییر است، می‌تواند برای ما مفید باشد:
1- تغییراتی که در موضوع حق مالکیت ایجاد شده است؛ اموال جدیدی به وجود آورده که پيش‌تر جزو اموال محسوب نمی‌شدند.
2- تغییراتی که در مجموعه حقوق شخص ایجاد شده است؛ توزیع حق مالکیت به روش‌های جدید و تجارت با آن حقوق را ممکن كرده است.
3- تغییر در شیوه برقرار کردن حق مالکیت؛ هزينه ايجاد حق مالكيت را متفاوت كرده است.
4- تغییر در روش‌های حمایت از حق مالکیت؛ هزينه تامين امنيت حق مالكيت را تغيير داده است.
5- تغییر در شیوه‌های سرقت حق مالکیت؛ حق مالکیت را امن‌تر کرده يا امنيت آن را كاهش داده است.
حق مالکیت می‌تواند در سیر تکاملی خود موضوعات جدیدی را در بر بگیرد. یک نمونه سنتی‌اش گسترش حقوق آب در غرب آمريكاي قرن نوزدهم است. مهاجران از ناحيه مرطوب شرقي دریافتند، نهادهای حقوق آب که برگرفته از قانون و عرف انگلیس بود، پاسخگو نيست. حقوق آب در شرق، حق حریم رودخانه را به زمیندارانی واگذار می‌کرد که زمینشان در مجاورت آب بود. به طور کلی این حقوق شامل حق استفاده از آب بود، اما نباید موجب کم‌شدن جریان آب برای استفاده‌کنندگان پایین رودخانه می‌شد. اما ايالت‌هاي غربي با کمبود آب روبه‌رو بودند و اين كميابي به ارزشمندشدن حق انتقال آب برای آبیاری یا استخراج معدن منجر شد. ايالت‌هاي غربی به سرعت متوجه اصل حيازت مباحات شدند. اين اصل برگرفته از رويه سابقِ معدن‌چیان و کشاورزان آن منطقه بود. بر اساس اين اصل، منتفعان نخستينِ آب می‌توانستند حق خود را به دیگران واگذار کنند. این حقوق با همان نظم خاصی که از ابتدا رتبه‌بندی شده‌بود، انتقال می‌یافت.
متاسفانه حقوق آب ايالت‌هاي غربی بعدها موضوع پیچیده غصب منابع توسط دولت‌های ایالتی و فدرال شد. ايالت «وایومینگ» اين فرآيند را با طرح ادعاي مالکیتِ دولت بر تمام آب‌هاي سطحي در قانون اساسی 1889 ميلادي آغاز کرد و دفتر دولتي به عنوان مسوول تخصيص آب تاسيس كرد. «دفتر آباداني فدرال» با بودجه برخاسته از ستاندن ماليات، پروژه‌هاي عظیم آبي در سرتاسر غرب تاسيس کرد و اين امر به انحراف بیشتر حقوق آب منجر شد. این توافق‌ها، به كاهش امنیت حقوق آب ايالت‌هاي غربی منجر شد و سیر تکاملی آنها را در واکنش به تغییرات فناوري و تقاضای فزاينده آب محدود کرد. به هر حال امروزه بسیاری از ايالت‌ها کنترل بر حقوق آب را كاهش داده و از اين راه ظهور بازارها را تجويز كرده‌اند.
همچنین حق مالکیت در گروه‌های متفاوتی از معاملات داوطلبانه تکامل می‌یابد و برای هر دو طرف قرارداد سودمند است. همان‌طور که پيش‌تر گفته شد، كارآفرينان در ايالات متحده آمریکا دریافتند تخصيص مجدد حقوق به منظور زیباسازی ظاهر خانه‌ها در برخي موارد می‌تواند ارزش املاک را افزایش دهد. نمونه ديگر شامل واگذاری حق ارتفاق به همسايگان مجاور است. بر اساس آن، مالک ملکِ مجاور، اجازه می‌دهد از منظره مطلوب‌اش حفاظت کند و با آن، حق او تضمین شود. همچنین واگذاری حق ارتفاقِ حفاظت از منابع طبیعی که به مالک ملک اجازه می‌دهد ضمن فروش حق توسعه به گروه حامي محيط زيست، به استفاده از زمين خود ادامه دهد.
روش‌های ایجاد حق در پاسخ به تقاضا نیز تکامل پیدا می‌کند. ایجاد نظام مالکیت آسان، ارزش همه اموال را بالا می‌برد. براي نمونه ارزان‌شدن مساله تعيين مالك يك زمين به تسهیل معاملات مي‌انجامد. همچنین گسترش بیمه مالكيت با کاهش ریسک خریداران، معاملات املاک را تسهیل می‌کند.
به تازگی، انتشار اوراق قرضه رهني در ایالات متحده آمریکا تا حد زیادی منابع مالی در دسترس مالكان را افزایش داده است. همچنين سرمايه‌گذاران نيز می‌توانند با خرید اوراق قرضه رهني، سرمایه‌گذاری کنند. وجه اشتراک نمونه‌هاي يادشده این است که تمام آنها برآيند شناخت فرصت‌هاي سودآور توسط كارآفرينان هستند و از ابزارهاي در دسترس قانوني براي به دست‌آوردن سود استفاده می‌کنند.
سرانجام حق مالکیت در واکنش به تغییراتی که در چگونگی حمایت از این حق ایجاد می‌شود، تکامل می‌یابد. به طور طبیعی صاحبان املاک اغلب نقش مهمی در دفاع از حقوقشان دارند. براي نمونه صاحبان املاک در کشورهایی که آمار تجاوز به املاك بالا است و مالكان اغلب شاهد شکسته شدن شیشه‌ها و درهای ورودی خود هستند از سیم‌هاي خاردار برای حفاظت از زمینشان استفاده می‌کنند. فناوری‌های جدید می‌تواند نقش سیم خاردار را در دشت‌های بزرگ آمریکا بازي کند و دسترسی به منابعی که حفاظت از آنها ممکن نیست را به طور موثر و با ارزشی افزايش دهد. براي نمونه در آینده‌ای نزدیک ممکن است شاهد ارائۀ ترکیبی از GPS وآزمایش DNA باشیم. این فناوری‌ها می‌تواند ابزاري برای ایجاد حق مالکیت درباره حیوانات دریایی مهاجر، مانند نهنگ‌ها باشد.
تکامل حق مالکیت، پدیده قابل توجهی است. در ایالات متحده آمریکا و جاهای دیگر، تحولات مثبت طي زمان موجب ارائه تعریف بهتر، امن‌تر و باارزش‌تری از بسته‌هاي حقوقي شده است. این تکامل حاصل جست‌وجوی افراد برای تحقق برنامه‌ها، دستیابی به سود و استفاده از املاک برای رفع نیازهایشان است. كوتاه سخن آنكه تحول معامله داوطلبانه درباره حق مالکیت به یک حکم خودبه‌خودي مورد نظر هايك اشاره دارد. با وجود اين، در همان زمان نابودي ارزش آزادي و محدوديت آزادي شخص در توسعه حق مالكيت وجود داشته است. پذيرش بي‌چون وچراي روش‌های برنامه‌ریزی مرکزی برای کنترل استفاده از زمین، تصرف املاك خصوصی به منظور توزیع مجدد آن ميان گروه‌های ذي‌نفوذ که در ظاهر با عنوان پرطمطراق «توسعه اقتصادی» همراه بود و تحميل محدودیت‌های قانوني بر صاحبان املاک به منظور كاهش پیگیری منافع شخصي که با قوانینی مانند قانون گونه‌های در معرض خطر و قانون آب پاک ایجاد شد، همه نتیجه ترکیب دولت نامحدود و جذب ثروت اشخاص است که از راه تجارت ایجاد می‌شود؛ تجارتي كه صرفا با وجود حق مالکیت ممكن است.
پاورقي:
1. Matin.lawyer@gmail.com
2. وکیل پایه یک دادگستری
 

onia$

دستیار مدیر تالار مدیریت
با وجود اینکه این روزها به مساله چگونگی مبادله کالا در تجارت توجه نمی‌کنیم، اما باید گفت که مساله مهمی است. اگر هر‌کس بتواند کالاهای متعلق به دیگری را بردارد، دلیلی برای تجارت من با شما وجود نخواهد داشت. من به سادگی می‌توانم تا زمانی که شما خوابتان ببرد یا حواستان پرت شود، صبر کنم و کالا را بدون دادن عوض به شما بردارم. حتی اگر من و شما بین خودمان توافق کنیم یا اگر همه مردم در محله یا حتی شهر ما با هم توافق کنند که هرکس مالک چه چیزی شود، باز هم نمی‌توانیم ارزش بالقوه نظامی که حق مالکیت را به خوبی تعریف می‌کند، نادیده بگیریم.
می‌توان به یک نمونه اشاره کرد: کارآفرینان در ایالات متحده آمریکا برای آغاز بسیاری از کسب‌وکارهای جدید از خانه‌های خود به عنوان وثیقه استفاده کرده‌اند. اگر بانک نتواند از مالکیت راهن نسبت به ملک مطمئن شود، به او وام نخواهد داد. همچنین اگر بانک (مرتهن) تصور کند از عین مرهونه نمی‌توان برای وصول طلب استفاده کرد، وامی در کار نخواهد بود. زمانی که بانک‌ها بتوانند به مالکیت‌های شفاف و صریح اعتماد کنند، شروع به پیش پرداخت وام می‌کنند و اسناد مالکیت را به عنوان رهن نگه می‌دارند. زمانی که حق مالکیت به اندازه کافی شفاف و صریح باشد و بازارها به میزان کافی گسترش یابند، بسته‌ای از منافع عین مرهونه می‌تواند ترکیب و تبدیل به ابزارهای سرمایه‌گذاری جدید در اوراق بهادار شود. بنابراین اوراق رهنی می‌تواند به جذب پول و سرمایه‌گذاری در املاک کمک کند و از این راه پرداخت وام‌های بیشتر و ارزان‌تر را ممکن کند. قدرت اقتصادیِ حق مالکیت در این موارد آنچنان فوق‌العاده است که تقریبا بسیار توانمند به نظر می‌رسد. «هرناندو دسوتو» اقتصاددان پِرویی‌تبار به مالکیت در جوامعی اشاره می‌کند که در آنها املاک به شکل ضعیفی تبیین شده است و استفاده از املاک به عنوان وثیقه ناممکن است و به عنوان «سرمایه‌های مرده» در نظر گرفته می‌شوند، زیرا نمی‌توان از حق مالکیت برای تولید ارزش جدید در این راه استفاده کرد.
این ویژگی مهم حق مالکیت- که بازرگانی و ایجاد ثروت را تجویز می‌کند مرکزی‌ترین جنبه اقتصادی حق مالکیت است. این ویژگی برخی مسائل دشوار فلسفی را نیز حل می‌کند. «دیوید اشمیتز» راه حل مشکل «شرط جان لاک» را پیشنهاد می‌کند- الزامی که طی آن «کافی و به همان میزان خوب» در نظامی که فقط شامل تملک اولیه است برای دیگران نیز باقی می‌ماند- و به این ترتیب با تجویز تصاحب اولیه به تولید بیشتر برای آنهایی که بعدها پا به عرصه می‌گذارند جواز تجارت داده شود. اشمیتز در مقاله «نهاد مالکیت» اشاره می‌کند که در واقع آموخته فیلسوف‌ها می‌گوید تصاحب اولیه کالاهای خوب به صورت رایگان است و ما مجبوریم برای بقیه کالاهای بد پول بپردازیم. اما در واقع، تصاحب اولیه نفع بیشتری به آیندگان در مقایسه با نفع تصاحب‌کنندگان اولیه می‌رساند. تصاحب اولیه، وفور ثروت برای آیندگان است. مردمی که برای نخستین بار مالی را تصاحب می‌کنند هیچ‌وقت چیزهایی که ما اکنون پیش پا افتاده می‌دانیم را تصور نمی‌کردند.
دومین مساله‌ای که حق مالکیت آن را حل کرده است فاجعه منابع اشتراکی است. «گرت‌هاردین» در مقاله خود در نشریه «ساینس» در سال 1968 میلادی بیان می‌کند: فاجعه منابع اشتراکی زمانی رخ می‌دهد كه وسیله‌ای برای محروم كردن ديگران از یک منبع وجود نداشته باشد. در این شرایط از منابع، استفاده مفرط می‌شود و هر منتفع تلاش می‌کند با اقدامات خود سود بیشتری در مقایسه با هزینه‌ها به دست بیاورد و این کار را تا زمانی که منابع به نقطه نابودی برسند، ادامه می‌دهد. در نمونه‌هاردین، روستاییان حق دسترسی به یک چراگاه مشترک را داشتند. هر یک از آنها می‌توانست هر میزان گاو را تا هر زمان که بخواهد در چراگاه بچراند و هیچ‌کس حق نداشت دیگران را از این کار محروم کند. در نتیجه هر روستایی تا جایی به گاو‌های خود در چراگاه اضافه می‌کرد که سودی بیشتر از هزینه‌ها عایدش شود. از آنجا که بخشی از هزینه‌های ایجادشده توسط گاو اضافی در کاهش علوفه برای گاو متعلق به دیگران نمود می‌یافت، هیچ روستایی هزینه کلی که گاوهای اضافی بر روستا تحمیل می‌کردند را در نظر نمی‌گرفت. البته در این نمونه جای تعجب نیست که استفاده از تعداد زیادی گاو در چراگاه، عمر اراضی را به اتمام برساند. وضع همه روستاییان به مراتب بدتر شد، اما چرا هیچ انگیزه‌ای برای جلوگیری از چرای بی رویه دام ایجاد نشده بود؟
در صورت عدم اِعمال محرومیت، ممکن است علف‌‌هایی که می‌توانست برای فردا باقی بماند، امروز توسط گاو دیگری خورده ‌شود. بنابراین زمانی که همه روستاییان به این واقعیت رسیده باشند که تعداد زیادی گاو در چراگاه وجود دارد، عقل حکم می‌کند هیچ‌یک با کاهش گله موافقت نکنند، زیرا هر علفی که باقی بماند ممکن است توسط گاو دیگری خورده شود.
هاردین در بندی از نوشته خود- اشخاصی که از این اثر برای توجیه مداخله دولت استفاده می‌کنند، به ندرت به آن اشاره می‌کنند- دریافت که مساله منابع اشتراکی فقط برای جوامعی که حق مالکیت ندارند مشکل ایجاد می‌کند. فاجعه‌ای که توسط‌هاردین شناسایی شد با نهاد «مالکیت خصوصی» یا چیزی شبیه به آن حل شد. البته فاجعه منابع اشتراکی در قرون وسطی و در اراضی عمومی بریتانیا وجود نداشت و نمونه‌ای که‌هاردین از آن استفاده کرد دقیقا به این دلیل بود که حق مالکیتی تحت عنوان «حق محدود کردن» در جامعه او شناخته شده بود و توانایی اضافه کردن حیوانات را محدود می‌کرد. این حق بر میزان مالکیت بر اراضی خصوصی مبتنی بود که هر روستایی داشت.
با فراهم کردن امکان نظارت صحیح برای صاحب ملک، مالکیت خصوصی باعث ایجاد انگیزه سرمایه‌گذاری در بقا و توسعه منابع می‌شود. نداشتن نظارت صحیح نیز به همان اندازه مهم است، حتی اگر برخاسته از جهل، تنبلی یا حماقت باشد. بنابراین حق مالکیت خصوصی به کسی که قادر به اعمال نظارت صحیح است، این امکان را می‌دهد که قیمتی بیشتر از ارزش کنونی ملک به صاحب آن پیشنهاد دهد. با خرید املاک و بهبود مدیریت آن، مالک جدید می‌تواند درآمد کافی برای پرداخت قیمت بالاتر به دست بیاورد. البته زمانی که قیمتی بیش از ارزش ملک پیشنهاد داده می‌شود، ممکن است هر مالکی اقدام به فروش ملک خود نکند، اما بسیاری از مالکان این کار را خواهند کرد.
پاورقی:
1-Matin.lawyer@gmail.com
2-وکیل پایه یک دادگستری
 
بالا