ریشه گیاهی اســـــــــــت بنام Cucuma domestica ،Curcuma longa،که بنام Tumericroot در جهان مشــــــــــــــهور است.این گیاه بومی نواحی جنوبی آسیاست و بطور وسیع در تمام نقاط هند نواحی جنوب چین ،تایوان،ژاپن،اندونـــــزی و بعضی نواحی آفریقا کشت می شود. بیشترین محصول زردچوبه دنیا از هندوستان تامین میــشود.نام هندی آن به معنی زعفران هندی،نام چینی آن به معنی زنجفیل زرد است. این گیاه از خانواده زنجفیل Zingiberaceae است
. خصوصیات گیاهشناسی
گیاه علــفی و چند ساله است،ارتفاع گیاه ۵/۱ متر می رسد،دارای ساقه زیر زمینی (ریزوم) متورم است که از چندین ساقه هوایی بیرون می آید. برگ های آن سبز روشن شبیه برگ موز به درازای ۵/.تا۱ متر است که در قسمــــــت های پایین ساقه بدون دمبرگ و در قسمت بالای برگها کامل دیده می شود و ساقه ی گلدار آن از بین برگهــــــــا خارج می شود . گل های آن مجتمع و سنبله به رنگ زرد و تخم آن خیلی ریز و سیاه رنگ است و انواع تخم ها بدون نطفه و عقیم هستند،تکثیر آن از طریق کاشت قطعاتی از ساقه زیر زمینی سال رویش قبل یا ساقه هــــــــوایی ریشه دار آن میباشد. منظور از ساقه هوایی ریشه دار این است که معمولا از کنار برگ های قاعده ی ســــــــــاقه مرتبا شاخه های کوچک ضخیمی خارج می شود. آب و هوای گرم و مرطوب و خاک های زهکــــــــــــــــش دار برای رویش آن مناسب است. قطعات ریزوم در عمق ۸-۷ سانتیمتری و با فاصله ی ۳۰ سانتیـــــــــــمتر از هم می کارند. قسمت مورد استفاده گیاه به عنوان ادویه و از نظر خوراکی و دارویی ریزوم است که مــعمولا ۱۲-۱۰ ماه پس از کاشت موقع برداشت آن فرا میرسد. از مزرعه زردچوبه به طور متوسط در هر هکتار ۱۲-۱۰ تن ریــــــزوم تازه خام برداشت می شود،معمولا ریزوم را پس از خارج کردن از زمین تمیز کرده ریشه های آن را جدا نــــــــــــــموده و خوب با آب میشویند، پس از آن در آب جوش قرار داده کمی میجوشانند و سپس آن را خــــــــــــارج کرده و پهن می کنند تا در مدت چند روز خشک شود در این مراحل سه چهارم وزن ریزوم خام از دست میرود. ســطح خارجی ریزوم خشک شده و آماده شده به رنگ خاکستری مایل به زرد یا قهوه ای مایل به زرد است، بوی معطر و طعم آن تلخ است. آن پــــــــــس از قطعه قطعه کردن به ۲ صورت به بازار عرضه می کنند. یکی به صورت استوانه ای به طول ۸-۴ سانتی متر و قطر ۲-۱ سانتی متر و دیگری نوع گرد است که از ریزوم اولیه به دست می آید. نوع دوم معمولا مرغوبتر است.از نظر کاربرد و مصرف زرد چوبه در روزگاران کهن در خاور دور به سبب رنگ زرد درخشان و زیبایی که تولید میکند در رنگرزی پارچه های ابریشمی و پنبه ای و همچـــــــــــنین در خوراک ها مورد توجه بوده است،این رنگ زرد درخشان به سبب کورکومین است.در حال حاضر به عنوان معطر در طبخ غذا ها مورد توجـه است.در نواحی لاهیجان و شمال کشور هم قابل کشت است
. نیازهای اکولوژیکی
در فصل پاییز هنگام آماده سازی زمین ۲۵-۲۰ تن در هکتار کود دامی،اگر زمین تهی بود این مقدار به ۱۰۰-۷۵ تن در هکــــــــتار می رسد،فسفر ازت و پتاس نیز به وضعیت خاک بستگی دارد،۱۰۰ کیلو در هکتار ازت ،۱۰۰ کیلو در هـــکتار اکسید فسفر و ۲۰۰ کیلو در هکتار پتاس.یک سوم ازت را در زمان کاشت ،یک سوم ۳۰ روز و ما بقی را ۶۰ روز پـــس از کاشت به خاک اضافه می شود.استفاده از کود های شیمیایی و حیوانی نقش عمده ای در افزایش عمـــــــلکرد دارد.زرد چوبه گیاهی است کم و بیش مقاوم به آفات و بیماریها .لکه برگی از آفاتی است که در طول رویــش گیاه را تهدید میکند. لکه های سفید رنگ که در دو طرف سطح برگ های آلوده به خصوص در نواحی فوقـــــــــــانی برگ ها مشاهده می شود. در سال های اخیر مشاهده شده است که ریزوم زردچوبه توسط پیــــــتیوم آلوده شده و خسارات زیادی به محصولات وارد می شود.استفاده از سموم مناسب و کاربرد به زراعی در کنترل این بیماری بســـــــیار موثر است. زمان برداشت گونه های مختلف متفاوت است. معمولا ۷ تا ۹ ماه پس از سبز شدن ریزوم میتــــــــوان اندام های زیر زمینی را بر داشت کرد، اواسط پاییز تا اواخر زمستان زمان مناسبی برای برداشـت ریزوم است.قبل از برداشت پیکر رویشی گیاهان(ساقه و برگ) را از ناحیه زمین قطع میکنند تا برداشت آسان شود
. ترکیبات شیمیایی
۱-کورکومین۲-تورمرون۳-زینــــــــــجی برون ۴-فلاندرون ۵- کارون ۶-کامفور۷- کوکومون،چربی نشاسته اسانس روغنی فرار و تورمرول و… است.در بیخ خشک آن حدود ۸/۵ درصــد اسانس است که شامل یک کتون و الکل و در تازه ی آن حدود ۲۴/. درصد اسانس است که در آن ماده زینجی برین یافت می شود
. خواص دارویی
زردچوبه از قدیم به عنــــوان هضم کننده غذا و صفرا آور مصرف می شده .از زرد چوبه داروهای زیادی به شکل خوراکی و موضــعی تهیه می شود که محصولات موضعی مانند:پماد، روغن، کرم و لوسیون برای زخم ها، اگزما و ورم به کار مــــــــــــــــی رود و اشکال خوراکی آن به صورت قرص،شربت و آمپول استفاده می شود.زرد چوبه از زمان قدیم در طب آیــــــــــورودا به عنوان ضد ورم استفاده می شده است. از اثرات مهم زردچوبه تحریک ترشحات پانکراس است،تــــــحقیقات بر روی اسانس زرد چوبه نشان داده است که دارای اثر صفرا آور و حل و دفع سنگ مثانه می بـاشد. کورکومین Curcomin مهم ترین ماده موثره زرد چوبه، دارای خواص ضد سموم کبد،ضد ورم و ضد عفــــــونت است.از اثرات دیگر آن که به تازگی تایید شده است،خواص ضد موتاژن،ضد ایدز و ضد اکسیـدان است.ماده دیگر زرد چوبه بنام Turmeronear دارای خاصیت ضد سم مار بوده و قادر به خنثی کردن بسیـاری از سموم مارها است.با وجودی که تا کنون اثرات جانبی از زرئدچوبه گزارش نشده است ولی در موارد مـصرف آن باید احتیاط صورت گیرد.از جمله مصرف آن در زمان حاملگی باید متعادل باشد،همچنین کـــــسانی که مجرای کیسه صفرای آنها بسته و یا دارای اشکال است و یا اینکه دارای سنگ های صفرایی در کیسه صفرای خود هستند باید با احتیاط از زردچوبه استفاده کنند مصرف زردچوبه به همراه غذا ها و دارو ها بلا مـانع بوده و تداخلی ایجاد نمیکند، مقدار مصرف روزانه زردچوبه ۳-۵/۱ گرم در روز است.گر چه قسمت عــــــــــمده زردچوبه در دنیا در تغذیه و به صورت پودر مصرف میشود ولی اشکال مختلف دارویی آن نیز در داروخانه های گیاهی بسیاری از کشور ها وجود دارد. زردچوبه طبق نظر حکمای طب سنتی گرم است و از نظر خواص گرفتگی و انسداد کبد را باز میکند و اگر ۴ گــــرم آن با سرکه رقیق مخلوط شده بیاشامید برای یرقان مناسب است. برای تسکین درد دندان جویدن آن مفید اســت. استفاده بیش از حد آن برای قلب مضر است، برای رفع عوارض آن از آب لیمو ترش استفاده می شود. به عنوان بادشـکن، تصفیه کننده خون و تب بر نیز استفاده می شود. به عنوان بند آورنده خونریزی،جوشانده ی آن برای رفع سوزش چشم،استفادهی آن برای درد رماتیسم، سرفه و سل مفید است. ساقه ی زیرزمینی این گیاه به رنگ لیــمویی مخلوط با برگ های آن برای معالجه ی اضافه وزن و چربی زاید بدن خورده می شود. شیره ی رقیق آن به عنوان ضد انگل مصرف می شود.
. خصوصیات گیاهشناسی
گیاه علــفی و چند ساله است،ارتفاع گیاه ۵/۱ متر می رسد،دارای ساقه زیر زمینی (ریزوم) متورم است که از چندین ساقه هوایی بیرون می آید. برگ های آن سبز روشن شبیه برگ موز به درازای ۵/.تا۱ متر است که در قسمــــــت های پایین ساقه بدون دمبرگ و در قسمت بالای برگها کامل دیده می شود و ساقه ی گلدار آن از بین برگهــــــــا خارج می شود . گل های آن مجتمع و سنبله به رنگ زرد و تخم آن خیلی ریز و سیاه رنگ است و انواع تخم ها بدون نطفه و عقیم هستند،تکثیر آن از طریق کاشت قطعاتی از ساقه زیر زمینی سال رویش قبل یا ساقه هــــــــوایی ریشه دار آن میباشد. منظور از ساقه هوایی ریشه دار این است که معمولا از کنار برگ های قاعده ی ســــــــــاقه مرتبا شاخه های کوچک ضخیمی خارج می شود. آب و هوای گرم و مرطوب و خاک های زهکــــــــــــــــش دار برای رویش آن مناسب است. قطعات ریزوم در عمق ۸-۷ سانتیمتری و با فاصله ی ۳۰ سانتیـــــــــــمتر از هم می کارند. قسمت مورد استفاده گیاه به عنوان ادویه و از نظر خوراکی و دارویی ریزوم است که مــعمولا ۱۲-۱۰ ماه پس از کاشت موقع برداشت آن فرا میرسد. از مزرعه زردچوبه به طور متوسط در هر هکتار ۱۲-۱۰ تن ریــــــزوم تازه خام برداشت می شود،معمولا ریزوم را پس از خارج کردن از زمین تمیز کرده ریشه های آن را جدا نــــــــــــــموده و خوب با آب میشویند، پس از آن در آب جوش قرار داده کمی میجوشانند و سپس آن را خــــــــــــارج کرده و پهن می کنند تا در مدت چند روز خشک شود در این مراحل سه چهارم وزن ریزوم خام از دست میرود. ســطح خارجی ریزوم خشک شده و آماده شده به رنگ خاکستری مایل به زرد یا قهوه ای مایل به زرد است، بوی معطر و طعم آن تلخ است. آن پــــــــــس از قطعه قطعه کردن به ۲ صورت به بازار عرضه می کنند. یکی به صورت استوانه ای به طول ۸-۴ سانتی متر و قطر ۲-۱ سانتی متر و دیگری نوع گرد است که از ریزوم اولیه به دست می آید. نوع دوم معمولا مرغوبتر است.از نظر کاربرد و مصرف زرد چوبه در روزگاران کهن در خاور دور به سبب رنگ زرد درخشان و زیبایی که تولید میکند در رنگرزی پارچه های ابریشمی و پنبه ای و همچـــــــــــنین در خوراک ها مورد توجه بوده است،این رنگ زرد درخشان به سبب کورکومین است.در حال حاضر به عنوان معطر در طبخ غذا ها مورد توجـه است.در نواحی لاهیجان و شمال کشور هم قابل کشت است
. نیازهای اکولوژیکی
در فصل پاییز هنگام آماده سازی زمین ۲۵-۲۰ تن در هکتار کود دامی،اگر زمین تهی بود این مقدار به ۱۰۰-۷۵ تن در هکــــــــتار می رسد،فسفر ازت و پتاس نیز به وضعیت خاک بستگی دارد،۱۰۰ کیلو در هکتار ازت ،۱۰۰ کیلو در هـــکتار اکسید فسفر و ۲۰۰ کیلو در هکتار پتاس.یک سوم ازت را در زمان کاشت ،یک سوم ۳۰ روز و ما بقی را ۶۰ روز پـــس از کاشت به خاک اضافه می شود.استفاده از کود های شیمیایی و حیوانی نقش عمده ای در افزایش عمـــــــلکرد دارد.زرد چوبه گیاهی است کم و بیش مقاوم به آفات و بیماریها .لکه برگی از آفاتی است که در طول رویــش گیاه را تهدید میکند. لکه های سفید رنگ که در دو طرف سطح برگ های آلوده به خصوص در نواحی فوقـــــــــــانی برگ ها مشاهده می شود. در سال های اخیر مشاهده شده است که ریزوم زردچوبه توسط پیــــــتیوم آلوده شده و خسارات زیادی به محصولات وارد می شود.استفاده از سموم مناسب و کاربرد به زراعی در کنترل این بیماری بســـــــیار موثر است. زمان برداشت گونه های مختلف متفاوت است. معمولا ۷ تا ۹ ماه پس از سبز شدن ریزوم میتــــــــوان اندام های زیر زمینی را بر داشت کرد، اواسط پاییز تا اواخر زمستان زمان مناسبی برای برداشـت ریزوم است.قبل از برداشت پیکر رویشی گیاهان(ساقه و برگ) را از ناحیه زمین قطع میکنند تا برداشت آسان شود
. ترکیبات شیمیایی
۱-کورکومین۲-تورمرون۳-زینــــــــــجی برون ۴-فلاندرون ۵- کارون ۶-کامفور۷- کوکومون،چربی نشاسته اسانس روغنی فرار و تورمرول و… است.در بیخ خشک آن حدود ۸/۵ درصــد اسانس است که شامل یک کتون و الکل و در تازه ی آن حدود ۲۴/. درصد اسانس است که در آن ماده زینجی برین یافت می شود
. خواص دارویی
زردچوبه از قدیم به عنــــوان هضم کننده غذا و صفرا آور مصرف می شده .از زرد چوبه داروهای زیادی به شکل خوراکی و موضــعی تهیه می شود که محصولات موضعی مانند:پماد، روغن، کرم و لوسیون برای زخم ها، اگزما و ورم به کار مــــــــــــــــی رود و اشکال خوراکی آن به صورت قرص،شربت و آمپول استفاده می شود.زرد چوبه از زمان قدیم در طب آیــــــــــورودا به عنوان ضد ورم استفاده می شده است. از اثرات مهم زردچوبه تحریک ترشحات پانکراس است،تــــــحقیقات بر روی اسانس زرد چوبه نشان داده است که دارای اثر صفرا آور و حل و دفع سنگ مثانه می بـاشد. کورکومین Curcomin مهم ترین ماده موثره زرد چوبه، دارای خواص ضد سموم کبد،ضد ورم و ضد عفــــــونت است.از اثرات دیگر آن که به تازگی تایید شده است،خواص ضد موتاژن،ضد ایدز و ضد اکسیـدان است.ماده دیگر زرد چوبه بنام Turmeronear دارای خاصیت ضد سم مار بوده و قادر به خنثی کردن بسیـاری از سموم مارها است.با وجودی که تا کنون اثرات جانبی از زرئدچوبه گزارش نشده است ولی در موارد مـصرف آن باید احتیاط صورت گیرد.از جمله مصرف آن در زمان حاملگی باید متعادل باشد،همچنین کـــــسانی که مجرای کیسه صفرای آنها بسته و یا دارای اشکال است و یا اینکه دارای سنگ های صفرایی در کیسه صفرای خود هستند باید با احتیاط از زردچوبه استفاده کنند مصرف زردچوبه به همراه غذا ها و دارو ها بلا مـانع بوده و تداخلی ایجاد نمیکند، مقدار مصرف روزانه زردچوبه ۳-۵/۱ گرم در روز است.گر چه قسمت عــــــــــمده زردچوبه در دنیا در تغذیه و به صورت پودر مصرف میشود ولی اشکال مختلف دارویی آن نیز در داروخانه های گیاهی بسیاری از کشور ها وجود دارد. زردچوبه طبق نظر حکمای طب سنتی گرم است و از نظر خواص گرفتگی و انسداد کبد را باز میکند و اگر ۴ گــــرم آن با سرکه رقیق مخلوط شده بیاشامید برای یرقان مناسب است. برای تسکین درد دندان جویدن آن مفید اســت. استفاده بیش از حد آن برای قلب مضر است، برای رفع عوارض آن از آب لیمو ترش استفاده می شود. به عنوان بادشـکن، تصفیه کننده خون و تب بر نیز استفاده می شود. به عنوان بند آورنده خونریزی،جوشانده ی آن برای رفع سوزش چشم،استفادهی آن برای درد رماتیسم، سرفه و سل مفید است. ساقه ی زیرزمینی این گیاه به رنگ لیــمویی مخلوط با برگ های آن برای معالجه ی اضافه وزن و چربی زاید بدن خورده می شود. شیره ی رقیق آن به عنوان ضد انگل مصرف می شود.