گفتگوي سلامت با دكتر فربد فدايي، روان پزشك، در همين خصوص است.
افراد خسيس و گداصفت مشتركات زيادي دارند. اين طور نيست؟
بله، صحبت درباره گدايان رسمي ساده تر است زيرا ظاهر و باطن آنان با هم
مطابقت دارد اما در مورد افراد خسيس يا ممسك يا بخيل و گداصفت كار به آن
سادگي نيست چون ظاهر و باطن گاهي مطابقت ندارد و طيف آنان هم بسيار
گسترده تر از گدايان است. از جمله ممكن است افراد محترمي هم كه در زمينه
خاصي اندكي بخل دارند و نمي توان آن را بيرون از هنجار دانست، در طيف
افراد خسيس قرار بگيرند و در انتهاي طيف هم افرادي قرار دارند كه به گفته
ي سعدي: " درويش به جز بوي طعام اش نشنيدي/ مرغ از پس نان خوردن او ريزه
نچيدي "
ظاهرا سعدي هم از اين جماعت دل خوشي نداشته!
نه فقط سعدي، بلكه بسياري از اديبان ايران از اين جماعت شكايت داشته اند
و خرده گرفته اند اما در آثار سعدي به كرات درباره آن ها صحبت شده؛ از
جمله راجع به فرد موصوف گفته است كه: " مالداري را شنيدم كه به بخل چنان
معروف بود كه حاتم طايي در كرم. ظاهر حال اش به نعمت دنيا آراسته و خست
نفس جبلي در وي همچنان متمكن. تا به جايي كه ناني به جاني از دست ندادي و
گربه بوهريره را به لقمه اي ننواختي و سگ اصحاب كهف را استخواني
نينداختي..." توجه به عبارات سعدي نشان مي دهد كه فرضيه اي در باب سبب
شناسي خست داشته است.
چه فرضيه اي؟
عبارت " خست نفس جبلي " به اين معني است كه سعدي، دست كم در مورد اين
فرد، خساست را ذاتي مي دانسته است. جالب اين است كه پژوهش هاي اخير روان
پزشكي هم شواهدي را در جهت ارثي بودن اين وضعيت ارايه كرده است.
افراد خسيس چه مشكل روان پزشكي اي ممكن است داشته باشند؟
بسياري از آنان در طبقه بندي هاي تشخيصي روان پزشكي جزو مبتلايان به "
اختلال شخصيت وسواسي – اجباري " قرار مي گيرند. در عين حال، فردي با
شخصيت به هنجار هم ممكن است برخي از صفات اين نا به ساماني شخصيتي از
جمله امساك و خست را داشته باشد. نكته ي مهم آن است كه فرد مي تواند دچار
نا به ساماني شخصيتي وسواسي - اجباري باشد، بدون آن كه كمترين اثري از
خست و امساك و حتي صرفه جويي در او باشد.
پس موضوع، چندان هم ساده نيست؟
بله؛ كاملا پيچيده است و به همين دليل، فقط از عهده روان پزشك بر مي آيد
كه بتواند به هنجار را از نا به هنجار، مسايل شخصيتي را از بيماري هاي
وضعيتي و بيماري هاي كاركردي را از بيماري هاي عضوي تميز دهد.
شخصيت " اسكروچ " را بيشترمان ديده ايم. اگر ممكن است حرف هاي تان را
درباره خساست با توجه به آن شخصيت بگوييد تا براي مان ملموس تر باشد.
چارلز ديكنز، شخصيت اسكروچ را كه سمبل يك فرد خسيس و بي عاطفه است، از
روي برخي افراد واقعي عصر خود ساخته است. جالب است بدانيم كه ديكنز مطالبي
را درباره گذشته اسكروچ بيان مي كند كه نماينده دقت او در چرايي ايجاد
چنين صفاتي از جمله پول دوستي و بي عاطفگي و امساك در قهرمان داستان است.
چه مسايلي؟
اين كه پدر اسكروچ، او را در مدرسه شبانه روزي رها كرده بود و حتي در عيد سال نو هم سراغي از او نمي گرفت.
او در يك خانواده منسجم و مهربان بزرگ نشد.
مادرش را هنگام تولد از دست داده بود و به همين دليل، پدرش او را متهم مي
كرد و كمترين توجهي به او نداشت؛ به اين ترتيب اسكروچ جوان فرصتي براي
اجتماعي شدن و آموختن محبت نداشت.
پدر اسكروچ مدتي به علت مسايل مالي در زندان به سر برد و اين امر ترس از
بي پولي و تلاش براي كسب پول و حفظ آن را در او به وجود آورد.
صفات شخصيتي اسكروچ سبب مي شود نامزدش او را ترك كند كه اين امر سبب سخت تر شدن قلب اسكروچ مي شود.
مرگ خواهرش هنگام به دنيا آوردن پسرش، آن هم در ايام كريسمس سبب مي شود
اسكروچ تنها كسي را هم كه او را واقعا دوست داشت از دست بدهد و در نتيجه
كمترين دلبستگي به مردم نداشته باشد و همان گونه كه پدرش او را به علت
مرگ مادر متهم مي كرد، اسكروچ هم خواهرزاده اش را به علت مرگ خواهر مقصر
بداند.
اگر چه اسكروچ سرانجام متحول شده و عاقبت به خير مي شود اما نام او به عنوان فرد خسيس و پول دوست به صورت ضرب المثل درآمده است.
افراد خسيس و گداصفت مشتركات زيادي دارند. اين طور نيست؟
بله، صحبت درباره گدايان رسمي ساده تر است زيرا ظاهر و باطن آنان با هم
مطابقت دارد اما در مورد افراد خسيس يا ممسك يا بخيل و گداصفت كار به آن
سادگي نيست چون ظاهر و باطن گاهي مطابقت ندارد و طيف آنان هم بسيار
گسترده تر از گدايان است. از جمله ممكن است افراد محترمي هم كه در زمينه
خاصي اندكي بخل دارند و نمي توان آن را بيرون از هنجار دانست، در طيف
افراد خسيس قرار بگيرند و در انتهاي طيف هم افرادي قرار دارند كه به گفته
ي سعدي: " درويش به جز بوي طعام اش نشنيدي/ مرغ از پس نان خوردن او ريزه
نچيدي "
ظاهرا سعدي هم از اين جماعت دل خوشي نداشته!
نه فقط سعدي، بلكه بسياري از اديبان ايران از اين جماعت شكايت داشته اند
و خرده گرفته اند اما در آثار سعدي به كرات درباره آن ها صحبت شده؛ از
جمله راجع به فرد موصوف گفته است كه: " مالداري را شنيدم كه به بخل چنان
معروف بود كه حاتم طايي در كرم. ظاهر حال اش به نعمت دنيا آراسته و خست
نفس جبلي در وي همچنان متمكن. تا به جايي كه ناني به جاني از دست ندادي و
گربه بوهريره را به لقمه اي ننواختي و سگ اصحاب كهف را استخواني
نينداختي..." توجه به عبارات سعدي نشان مي دهد كه فرضيه اي در باب سبب
شناسي خست داشته است.
چه فرضيه اي؟
عبارت " خست نفس جبلي " به اين معني است كه سعدي، دست كم در مورد اين
فرد، خساست را ذاتي مي دانسته است. جالب اين است كه پژوهش هاي اخير روان
پزشكي هم شواهدي را در جهت ارثي بودن اين وضعيت ارايه كرده است.
افراد خسيس چه مشكل روان پزشكي اي ممكن است داشته باشند؟
بسياري از آنان در طبقه بندي هاي تشخيصي روان پزشكي جزو مبتلايان به "
اختلال شخصيت وسواسي – اجباري " قرار مي گيرند. در عين حال، فردي با
شخصيت به هنجار هم ممكن است برخي از صفات اين نا به ساماني شخصيتي از
جمله امساك و خست را داشته باشد. نكته ي مهم آن است كه فرد مي تواند دچار
نا به ساماني شخصيتي وسواسي - اجباري باشد، بدون آن كه كمترين اثري از
خست و امساك و حتي صرفه جويي در او باشد.
پس موضوع، چندان هم ساده نيست؟
بله؛ كاملا پيچيده است و به همين دليل، فقط از عهده روان پزشك بر مي آيد
كه بتواند به هنجار را از نا به هنجار، مسايل شخصيتي را از بيماري هاي
وضعيتي و بيماري هاي كاركردي را از بيماري هاي عضوي تميز دهد.
شخصيت " اسكروچ " را بيشترمان ديده ايم. اگر ممكن است حرف هاي تان را
درباره خساست با توجه به آن شخصيت بگوييد تا براي مان ملموس تر باشد.
چارلز ديكنز، شخصيت اسكروچ را كه سمبل يك فرد خسيس و بي عاطفه است، از
روي برخي افراد واقعي عصر خود ساخته است. جالب است بدانيم كه ديكنز مطالبي
را درباره گذشته اسكروچ بيان مي كند كه نماينده دقت او در چرايي ايجاد
چنين صفاتي از جمله پول دوستي و بي عاطفگي و امساك در قهرمان داستان است.
چه مسايلي؟
اين كه پدر اسكروچ، او را در مدرسه شبانه روزي رها كرده بود و حتي در عيد سال نو هم سراغي از او نمي گرفت.
او در يك خانواده منسجم و مهربان بزرگ نشد.
مادرش را هنگام تولد از دست داده بود و به همين دليل، پدرش او را متهم مي
كرد و كمترين توجهي به او نداشت؛ به اين ترتيب اسكروچ جوان فرصتي براي
اجتماعي شدن و آموختن محبت نداشت.
پدر اسكروچ مدتي به علت مسايل مالي در زندان به سر برد و اين امر ترس از
بي پولي و تلاش براي كسب پول و حفظ آن را در او به وجود آورد.
صفات شخصيتي اسكروچ سبب مي شود نامزدش او را ترك كند كه اين امر سبب سخت تر شدن قلب اسكروچ مي شود.
مرگ خواهرش هنگام به دنيا آوردن پسرش، آن هم در ايام كريسمس سبب مي شود
اسكروچ تنها كسي را هم كه او را واقعا دوست داشت از دست بدهد و در نتيجه
كمترين دلبستگي به مردم نداشته باشد و همان گونه كه پدرش او را به علت
مرگ مادر متهم مي كرد، اسكروچ هم خواهرزاده اش را به علت مرگ خواهر مقصر
بداند.
اگر چه اسكروچ سرانجام متحول شده و عاقبت به خير مي شود اما نام او به عنوان فرد خسيس و پول دوست به صورت ضرب المثل درآمده است.
